夏(xia)蟲語(yu)(yu)冰,漢語(yu)(yu)成(cheng)語(yu)(yu),拼(pin)音是(shi)xià chóng yǔ bīng,意(yi)思(si)是(shi)對夏(xia)天生死的蟲子不可與(yu)它談論關于冰雪的事情。出自(zi)《莊子·秋水》。
渤海神若說(shuo):“對(dui)井里(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)蛙不(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)(ke)與(yu)(yu)它(ta)談論關于(yu)海的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)事情(qing),是(shi)(shi)由(you)于(yu)它(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)界(jie)(jie)受(shou)著(zhu)狹小居(ju)處的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)局(ju)限(xian);對(dui)夏天(tian)(tian)生死的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)蟲(chong)子(zi)不(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)(ke)與(yu)(yu)它(ta)談論關于(yu)冰雪的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)事情(qing),是(shi)(shi)由(you)于(yu)它(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)界(jie)(jie)受(shou)著(zhu)時(shi)令的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)制約;對(dui)見識淺(qian)陋的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)不(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)(ke)與(yu)(yu)他(ta)談論關于(yu)大(da)(da)道理的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)問題,是(shi)(shi)由(you)于(yu)他(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)界(jie)(jie)受(shou)著(zhu)所(suo)(suo)受(shou)教育的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)束(shu)縛。如(ru)今(jin)你(ni)從河岸流出(chu)(chu)來,看到(dao)大(da)(da)海后(hou),才知道你(ni)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)淺(qian)陋,這就可(ke)(ke)(ke)以(yi)與(yu)(yu)你(ni)談論大(da)(da)道理了。天(tian)(tian)下(xia)(xia)(xia)(xia)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)水(shui),沒有比(bi)海更大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)了。萬(wan)千條江河歸(gui)向(xiang)大(da)(da)海,不(bu)(bu)(bu)知什(shen)么(me)(me)時(shi)候停止,可(ke)(ke)(ke)它(ta)不(bu)(bu)(bu)滿溢出(chu)(chu)來;尾閭排泄它(ta),不(bu)(bu)(bu)知什(shen)么(me)(me)時(shi)候停止,可(ke)(ke)(ke)它(ta)不(bu)(bu)(bu)會(hui)減少而(er)(er)(er)流盡;海水(shui)不(bu)(bu)(bu)因季節的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)變化(hua)而(er)(er)(er)有所(suo)(suo)增減,也不(bu)(bu)(bu)因水(shui)災(zai)旱災(zai)而(er)(er)(er)受(shou)影響。這表(biao)明它(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)容(rong)量超過長(chang)江、黃河的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)容(rong)量,不(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)(ke)計數。但是(shi)(shi)我(wo)未曾藉此自(zi)(zi)我(wo)夸耀(yao),因為自(zi)(zi)從天(tian)(tian)地之間(jian)生成形態,從那里(li)汲取陰陽之氣,我(wo)在(zai)(zai)天(tian)(tian)地里(li)面,猶如(ru)小石小木在(zai)(zai)大(da)(da)山上(shang)一(yi)樣,正(zheng)存念會(hui)被別人(ren)(ren)看少,又憑什(shen)么(me)(me)自(zi)(zi)我(wo)夸耀(yao)呢?計算(suan)一(yi)下(xia)(xia)(xia)(xia)四(si)海在(zai)(zai)天(tian)(tian)地間(jian),不(bu)(bu)(bu)像(xiang)小洞在(zai)(zai)巨大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)水(shui)澤里(li)嗎(ma)?計算(suan)一(yi)下(xia)(xia)(xia)(xia)中原(yuan)在(zai)(zai)天(tian)(tian)下(xia)(xia)(xia)(xia),不(bu)(bu)(bu)像(xiang)稊米在(zai)(zai)大(da)(da)倉(cang)里(li)嗎(ma)?稱事物的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)數量叫做‘萬(wan)’,人(ren)(ren)類只是(shi)(shi)占(zhan)其(qi)中的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)類;人(ren)(ren)類遍布天(tian)(tian)下(xia)(xia)(xia)(xia),谷物所(suo)(suo)生長(chang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)地方,車船所(suo)(suo)通達(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)地方都(dou)有人(ren)(ren),令人(ren)(ren)只是(shi)(shi)占(zhan)其(qi)中的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)千;這表(biao)明人(ren)(ren)與(yu)(yu)萬(wan)物相比(bi),不(bu)(bu)(bu)像(xiang)毫毛的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)末(mo)梢在(zai)(zai)馬體上(shang)嗎(ma)?五帝所(suo)(suo)連續統(tong)治的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),三王(wang)所(suo)(suo)爭奪的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),仁人(ren)(ren)所(suo)(suo)擔(dan)憂的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),以(yi)天(tian)(tian)下(xia)(xia)(xia)(xia)為己任的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)賢人(ren)(ren)所(suo)(suo)勞碌的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),全(quan)不(bu)(bu)(bu)過如(ru)此而(er)(er)(er)已。伯(bo)夷(yi)以(yi)辭讓(rang)君王(wang)位(wei)置而(er)(er)(er)博得名聲,孔子(zi)以(yi)談論天(tian)(tian)下(xia)(xia)(xia)(xia)而(er)(er)(er)顯示淵博,他(ta)們這樣自(zi)(zi)我(wo)夸耀(yao),不(bu)(bu)(bu)正(zheng)像(xiang)你(ni)先(xian)前看到(dao)河水(shui)上(shang)漲而(er)(er)(er)自(zi)(zi)滿一(yi)樣嗎(ma)?”
井底觀天(tian) 以蟲(chong)(chong)疑冰(bing) 休遣夏(xia)蟲(chong)(chong)知 冰(bing)有(you)夏(xia)蟲(chong)(chong)識 夏(xia)蟲(chong)(chong)不可語冰(bing) 夏(xia)蟲(chong)(chong)疑冰(bing) 蟲(chong)(chong)語那知冰(bing)
語(yu)出《莊子·秋水》:“井蛙不可以語(yu)于海者,拘于虛也(ye);夏蟲不可以語(yu)于冰者,篤(du)于時也(ye)。”
作謂語、賓語;含(han)貶(bian)義
《文選(xuan)·孫綽〈游天臺山(shan)賦(fu)〉》:“哂(shen)夏蟲(chong)之(zhi)疑冰(bing),整輕(qing)翮而思(si)矯(jiao)。”李善注:“言淺近小(xiao)智(zhi),同乎夏蟲(chong),今既哂(shen)之(zhi),故(gu)整翮思(si)矯(jiao)也(ye)。”張銑注:“夏蟲(chong)不知(zhi)冬有寒冰(bing),亦猶(you)小(xiao)智(zhi)不識高道(dao),故(gu)笑之(zhi)。”
宋(song)代(dai)梅堯(yao)臣《中(zhong)伏日永叔遺冰》詩:“巨塊置我前,凝結(jie)造化(hua)移(yi)。畏冷不敢食,有類夏(xia)蟲疑。”
明代凌濛初《二(er)刻拍案驚(jing)奇》卷三十七:“郎如(ru)此眼光(guang)淺(qian),真是(shi)夏蟲不可語冰。”
清代王韜《六合將混為一》:“不審倚伏之(zhi)機,不明順(shun)逆之(zhi)故,是猶醯雞處甕(weng),別有一天,夏蟲語冰,莫知其(qi)候也。”