文物遺存
托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)遺(yi)(yi)址(zhi)位(wei)于新疆(jiang)維吾(wu)爾(er)自治區(qu)(qu)巴楚(chu)縣托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)村。遺(yi)(yi)址(zhi)包括托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)古城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、 托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)佛(fo)寺(si)(si)和(he)(he)圖木(mu)休(xiu)(xiu)克(ke)佛(fo)寺(si)(si)等。在(zai)北(bei)(bei)(bei)(bei)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)和(he)(he)南(nan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腳(jiao)均有(you)寺(si)(si)廟遺(yi)(yi)址(zhi)。古城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)依(yi)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)而建,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)為(wei)三(san)重(zhong),南(nan)北(bei)(bei)(bei)(bei)開(kai)門(men),系夯(hang)土(tu)筑(zhu)(zhu)(zhu)成。分內(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、大(da)(da)外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)三(san)部(bu)分。內(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)長(chang)(chang)(chang)756米(mi)(mi)由(you)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腰(yao)到(dao)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頭(tou)(tou)。外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)接(jie)內(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)續至(zhi)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)長(chang)(chang)(chang)1008米(mi)(mi)。大(da)(da)外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)長(chang)(chang)(chang)1668米(mi)(mi),由(you)外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)環繞到(dao)南(nan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)根(gen)。山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腰(yao)、山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)均有(you)土(tu)坯砌筑(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)遺(yi)(yi)跡還(huan)有(you)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)遺(yi)(yi)跡。曾(ceng)出土(tu)大(da)(da)量(liang)漢(han)(han)(han)文(wen)(wen)(wen)(wen)、婆羅(luo)謎(mi)文(wen)(wen)(wen)(wen)、回(hui)鶻(gu)文(wen)(wen)(wen)(wen)、阿(a)拉伯(bo)文(wen)(wen)(wen)(wen)文(wen)(wen)(wen)(wen)書及(ji)錢(qian)(qian)幣(bi)、絲(si)毛織物(wu)(wu)等精美(mei)文(wen)(wen)(wen)(wen)物(wu)(wu)。遺(yi)(yi)址(zhi)年代上(shang)(shang)限(xian)可早至(zhi)漢(han)(han)(han)代,盛于唐(tang),一度(du)為(wei)喀什地區(qu)(qu)中心城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)市,是絲(si)綢之(zhi)路(lu)古道的(de)(de)(de)(de)(de)大(da)(da)站。晉(jin)唐(tang)時期的(de)(de)(de)(de)(de)托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)佛(fo)寺(si)(si)和(he)(he)圖木(mu)休(xiu)(xiu)克(ke)佛(fo)寺(si)(si)遺(yi)(yi)址(zhi),規模宏大(da)(da),布(bu)局完整(zheng),發現有(you)唐(tang)舍利盒(he)、佛(fo)教雕塑(su)和(he)(he)壁畫等。內(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)長(chang)(chang)(chang)756米(mi)(mi)由(you)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腰(yao)到(dao)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頭(tou)(tou)。外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)接(jie)內(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)續至(zhi)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)長(chang)(chang)(chang)1008米(mi)(mi)。大(da)(da)外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)長(chang)(chang)(chang)1668米(mi)(mi),由(you)外(wai)(wai)(wai)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)環繞到(dao)南(nan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)根(gen)。山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腰(yao)、山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)均有(you)土(tu)坯砌筑(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)遺(yi)(yi)跡還(huan)有(you)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)遺(yi)(yi)跡。曾(ceng)出土(tu)大(da)(da)量(liang)漢(han)(han)(han)文(wen)(wen)(wen)(wen)、婆羅(luo)謎(mi)文(wen)(wen)(wen)(wen)、回(hui)鶻(gu)文(wen)(wen)(wen)(wen)、阿(a)拉伯(bo)文(wen)(wen)(wen)(wen)文(wen)(wen)(wen)(wen)書及(ji)錢(qian)(qian)幣(bi)、絲(si)毛織物(wu)(wu)等精美(mei)文(wen)(wen)(wen)(wen)物(wu)(wu)。遺(yi)(yi)址(zhi)年代上(shang)(shang)限(xian)可早至(zhi)漢(han)(han)(han)代,盛于唐(tang),一度(du)為(wei)喀什地區(qu)(qu)中心城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)市,是絲(si)綢之(zhi)路(lu)古道的(de)(de)(de)(de)(de)大(da)(da)站。古城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)附(fu)近(jin)是晉(jin)唐(tang)時期托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)佛(fo)寺(si)(si)和(he)(he)圖木(mu)休(xiu)(xiu)克(ke)佛(fo)寺(si)(si)遺(yi)(yi)址(zhi),規模宏大(da)(da),布(bu)局完整(zheng),發現有(you)唐(tang)舍利盒(he)、 佛(fo)教雕塑(su)和(he)(he)壁畫等。托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)遺(yi)(yi)址(zhi)處于漢(han)(han)(han)唐(tang)西(xi)域的(de)(de)(de)(de)(de)南(nan)、北(bei)(bei)(bei)(bei)道間,內(nei)涵豐富,是該地區(qu)(qu)晉(jin)唐(tang)佛(fo)教文(wen)(wen)(wen)(wen)化繁(fan)榮的(de)(de)(de)(de)(de)證明(ming),也是古絲(si)綢之(zhi)路(lu)上(shang)(shang)歷史、考古價值(zhi)的(de)(de)(de)(de)(de)文(wen)(wen)(wen)(wen)化遺(yi)(yi)址(zhi)。 位(wei)于新疆(jiang)巴楚(chu)縣城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)東(dong)(dong)約60公里(li)的(de)(de)(de)(de)(de)托(tuo)(tuo)和(he)(he)沙賴塔(ta)格(ge)北(bei)(bei)(bei)(bei)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)南(nan)麓的(de)(de)(de)(de)(de)托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)遺(yi)(yi)址(zhi),最近(jin)被(bei)列為(wei)第五批(pi)全(quan)國重(zhong)點文(wen)(wen)(wen)(wen)物(wu)(wu)保護單位(wei)。托(tuo)(tuo)庫(ku)孜(zi)(zi)(zi)薩來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)遺(yi)(yi)址(zhi)的(de)(de)(de)(de)(de)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)為(wei)三(san)重(zhong),南(nan)北(bei)(bei)(bei)(bei)開(kai)門(men),系夯(hang)土(tu)筑(zhu)(zhu)(zhu)成。在(zai)北(bei)(bei)(bei)(bei)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)和(he)(he)南(nan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)腳(jiao)均有(you)寺(si)(si)廟遺(yi)(yi)址(zhi)。據(ju)考證,此城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)為(wei)漢(han)(han)(han)至(zhi)北(bei)(bei)(bei)(bei)魏時代的(de)(de)(de)(de)(de)尉頭(tou)(tou)國,唐(tang)代的(de)(de)(de)(de)(de)據(ju)史德城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),亦即郁(yu)頭(tou)(tou)州城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)。曾(ceng)是古絲(si)綢之(zhi)路(lu)上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)重(zhong)鎮,在(zai)東(dong)(dong)西(xi)方文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)交流中發揮(hui)過(guo)重(zhong)要作用(yong)。