文物遺存
托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)位(wei)于(yu)新(xin)疆維(wei)吾爾(er)自治區巴楚(chu)縣托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來村。遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)包括托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來古(gu)(gu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、 托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來佛(fo)(fo)寺(si)(si)和圖木休克佛(fo)(fo)寺(si)(si)等(deng)。在北山(shan)(shan)和南(nan)山(shan)(shan)山(shan)(shan)腳(jiao)(jiao)均(jun)有寺(si)(si)廟遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)。古(gu)(gu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)依山(shan)(shan)而(er)建,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)為三(san)重,南(nan)北開(kai)門(men),系(xi)夯土(tu)筑成。分內(nei)(nei)(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)、大(da)(da)(da)外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)三(san)部分。內(nei)(nei)(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)長(chang)(chang)(chang)756米(mi)(mi)(mi)由(you)山(shan)(shan)腰到山(shan)(shan)頭(tou)。外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)接(jie)內(nei)(nei)(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)續至(zhi)山(shan)(shan)頂(ding)長(chang)(chang)(chang)1008米(mi)(mi)(mi)。大(da)(da)(da)外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)長(chang)(chang)(chang)1668米(mi)(mi)(mi),由(you)外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)環(huan)繞到南(nan)山(shan)(shan)根。山(shan)(shan)腰、山(shan)(shan)頂(ding)均(jun)有土(tu)坯砌筑城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)遺(yi)(yi)(yi)(yi)跡還(huan)(huan)有城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)遺(yi)(yi)(yi)(yi)跡。曾出土(tu)大(da)(da)(da)量(liang)漢(han)文、婆(po)羅(luo)(luo)謎文、回鶻文、阿(a)拉(la)伯文文書及錢幣(bi)、絲(si)(si)毛(mao)織物(wu)等(deng)精美文物(wu)。遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)年(nian)代上限可早至(zhi)漢(han)代,盛于(yu)唐(tang)(tang)(tang)(tang),一度為喀(ka)什地(di)區中(zhong)心城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)市,是(shi)(shi)(shi)絲(si)(si)綢之(zhi)(zhi)路(lu)古(gu)(gu)道(dao)的(de)(de)大(da)(da)(da)站。晉唐(tang)(tang)(tang)(tang)時期(qi)的(de)(de)托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來佛(fo)(fo)寺(si)(si)和圖木休克佛(fo)(fo)寺(si)(si)遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi),規模(mo)宏大(da)(da)(da),布(bu)局(ju)完整,發(fa)現(xian)有唐(tang)(tang)(tang)(tang)舍利(li)盒、佛(fo)(fo)教(jiao)(jiao)雕塑和壁畫(hua)等(deng)。內(nei)(nei)(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)長(chang)(chang)(chang)756米(mi)(mi)(mi)由(you)山(shan)(shan)腰到山(shan)(shan)頭(tou)。外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)接(jie)內(nei)(nei)(nei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)續至(zhi)山(shan)(shan)頂(ding)長(chang)(chang)(chang)1008米(mi)(mi)(mi)。大(da)(da)(da)外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)長(chang)(chang)(chang)1668米(mi)(mi)(mi),由(you)外城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)環(huan)繞到南(nan)山(shan)(shan)根。山(shan)(shan)腰、山(shan)(shan)頂(ding)均(jun)有土(tu)坯砌筑城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)遺(yi)(yi)(yi)(yi)跡還(huan)(huan)有城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)遺(yi)(yi)(yi)(yi)跡。曾出土(tu)大(da)(da)(da)量(liang)漢(han)文、婆(po)羅(luo)(luo)謎文、回鶻文、阿(a)拉(la)伯文文書及錢幣(bi)、絲(si)(si)毛(mao)織物(wu)等(deng)精美文物(wu)。遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)年(nian)代上限可早至(zhi)漢(han)代,盛于(yu)唐(tang)(tang)(tang)(tang),一度為喀(ka)什地(di)區中(zhong)心城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)市,是(shi)(shi)(shi)絲(si)(si)綢之(zhi)(zhi)路(lu)古(gu)(gu)道(dao)的(de)(de)大(da)(da)(da)站。古(gu)(gu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)附(fu)近(jin)是(shi)(shi)(shi)晉唐(tang)(tang)(tang)(tang)時期(qi)托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來佛(fo)(fo)寺(si)(si)和圖木休克佛(fo)(fo)寺(si)(si)遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi),規模(mo)宏大(da)(da)(da),布(bu)局(ju)完整,發(fa)現(xian)有唐(tang)(tang)(tang)(tang)舍利(li)盒、 佛(fo)(fo)教(jiao)(jiao)雕塑和壁畫(hua)等(deng)。托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)處于(yu)漢(han)唐(tang)(tang)(tang)(tang)西域的(de)(de)南(nan)、北道(dao)間,內(nei)(nei)(nei)涵(han)豐富,是(shi)(shi)(shi)該地(di)區晉唐(tang)(tang)(tang)(tang)佛(fo)(fo)教(jiao)(jiao)文化(hua)繁榮(rong)的(de)(de)證(zheng)明(ming),也是(shi)(shi)(shi)古(gu)(gu)絲(si)(si)綢之(zhi)(zhi)路(lu)上歷(li)史、考古(gu)(gu)價值的(de)(de)文化(hua)遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)。 位(wei)于(yu)新(xin)疆巴楚(chu)縣城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)東(dong)約(yue)60公里(li)的(de)(de)托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)和沙賴塔格北山(shan)(shan)南(nan)麓的(de)(de)托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi),最(zui)近(jin)被列為第五批全(quan)國重點文物(wu)保護單(dan)位(wei)。托(tuo)(tuo)(tuo)(tuo)庫(ku)(ku)孜(zi)(zi)(zi)(zi)薩(sa)(sa)來遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)的(de)(de)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)為三(san)重,南(nan)北開(kai)門(men),系(xi)夯土(tu)筑成。在北山(shan)(shan)和南(nan)山(shan)(shan)山(shan)(shan)腳(jiao)(jiao)均(jun)有寺(si)(si)廟遺(yi)(yi)(yi)(yi)址(zhi)(zhi)(zhi)。據考證(zheng),此城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)為漢(han)至(zhi)北魏時代的(de)(de)尉(wei)頭(tou)國,唐(tang)(tang)(tang)(tang)代的(de)(de)據史德城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),亦即郁頭(tou)州(zhou)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)。曾是(shi)(shi)(shi)古(gu)(gu)絲(si)(si)綢之(zhi)(zhi)路(lu)上的(de)(de)重鎮(zhen),在東(dong)西方文明(ming)的(de)(de)交流中(zhong)發(fa)揮過(guo)重要作用。