明正統八(ba)年(1443年)建(jian)。桃(tao)渚城(cheng)是(shi)明代專門(men)為抗倭而(er)設(she)置的千戶所所城(cheng),周長1366米,城(cheng)高4.5米,現除(chu)垛口外,城(cheng)墻(qiang)主體及三(san)個城(cheng)門(men)(包括(kuo)甕城(cheng))均(jun)保(bao)持完好。特別是(shi)城(cheng)內街巷至今仍保(bao)持著明清風貌,城(cheng)內民居絕(jue)大(da)部(bu)分為清代建(jian)筑(zhu),尤以郎家(jia)里、郎德豐、吳宅、柳宅、宗祠、關帝(di)廟等具有代表(biao)性。
此(ci)(ci)前的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)洪武三(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(公元1370年(nian)(nian)(nian)(nian)),活(huo)動(dong)在(zai)朝(chao)鮮(xian)和(he)我國沿海(hai)(hai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)日(ri)本(ben)海(hai)(hai)盜(dao)集團一(yi)(yi)(yi)(yi)倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)突然(ran)登陸(lu)福(fu)建祥(xiang)芝的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)蚶江(jiang),開始(shi)對(dui)東(dong)(dong)(dong)(dong)南(nan)沿海(hai)(hai)地(di)(di)區進(jin)(jin)行騷擾。由于(yu)倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)斷侵(qin)入(ru)(ru),沿海(hai)(hai)居(ju)民的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)安(an)全受到(dao)(dao)了(le)嚴重的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)威脅。為了(le)保護(hu)人民的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)命財產不(bu)受侵(qin)害,明(ming)(ming)(ming)太(tai)祖(zu)朱元璋遂于(yu)洪武十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1384年(nian)(nian)(nian)(nian))“命信(xin)國公湯和(he)巡視海(hai)(hai)上(shang)(shang),筑山(shan)(shan)東(dong)(dong)(dong)(dong)、江(jiang)南(nan)北、浙(zhe)東(dong)(dong)(dong)(dong)西沿海(hai)(hai)諸城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)十(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi))。湯和(he)就此(ci)(ci)事就教于(yu)熟悉海(hai)(hai)上(shang)(shang)事務的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)方國珍從子方鳴謙,方鳴謙認(ren)為:“倭(wo)(wo)(wo)海(hai)(hai)上(shang)(shang)來(lai),則海(hai)(hai)上(shang)(shang)御(yu)之耳。請量地(di)(di)遠近(jin),置衛(wei)(wei)所(suo),陸(lu)聚步兵(bing)(bing),水(shui)具戰艦,則倭(wo)(wo)(wo)不(bu)得入(ru)(ru),入(ru)(ru)亦不(bu)得傅岸。近(jin)海(hai)(hai)民四(si)(si)(si)丁(ding)籍一(yi)(yi)(yi)(yi)以(yi)(yi)(yi)為軍,戍守之,可無煩(fan)客兵(bing)(bing)也(ye)”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)一(yi)(yi)(yi)(yi)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)六(liu))。湯和(he)至浙(zhe)江(jiang)后(hou)(hou)(hou),“選(xuan)丁(ding)壯三(san)萬五(wu)千(qian)(qian)(qian)(qian)人筑之,盡發州(zhou)(zhou)(zhou)縣(xian)錢及籍罪人貲給(gei)役”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)一(yi)(yi)(yi)(yi)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)六(liu))。洪武二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1387年(nian)(nian)(nian)(nian)),“湯和(he)還,凡筑寧海(hai)(hai)、臨(lin)(lin)山(shan)(shan)等五(wu)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)三(san))。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)就是(shi)此(ci)(ci)時(shi)(shi)所(suo)筑成(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)五(wu)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),隸(li)屬于(yu)臨(lin)(lin)海(hai)(hai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)海(hai)(hai)門(men)衛(wei)(wei)。《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)四(si)(si)(si)十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)(si)說:“……桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)所(suo),洪武二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue)置”。《明(ming)(ming)(ming)實錄》亦謂:“洪武二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)……九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue),筑臺(tai)州(zhou)(zhou)(zhou)健(jian)跳、桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)土城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),各置千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)所(suo)以(yi)(yi)(yi)防倭(wo)(wo)(wo)”。但(dan)當(dang)時(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)并不(bu)是(shi)現今(jin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),當(dang)時(shi)(shi)所(suo)筑的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)坐落在(zai)距(ju)今(jin)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)東(dong)(dong)(dong)(dong)南(nan)方向10·56公里(li)(li)(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)上(shang)(shang)盤鎮(zhen)(zhen)新(xin)(xin)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)村舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)山(shan)(shan),距(ju)海(hai)(hai)岸僅(jin)1公里(li)(li)(li)許(xu)。該城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“三(san)面(mian)(mian)濱海(hai)(hai),東(dong)(dong)(dong)(dong)臨(lin)(lin)圣塘(tang)門(men),接輕盈山(shan)(shan),南(nan)襟(jin)海(hai)(hai)涂(tu),北扼(e)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)港”(民國《臨(lin)(lin)海(hai)(hai)縣(xian)志》),百姓稱之為“下(xia)(xia)舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。永(yong)樂七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1409年(nian)(nian)(nian)(nian))九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue),“浙(zhe)江(jiang)衛(wei)(wei)所(suo)五(wu),颶風(feng)驟雨,壞城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)漂(piao)流(liu)房(fang)舍(she)”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu))。從地(di)(di)形上(shang)(shang)看,這(zhe)(zhe)里(li)(li)(li)所(suo)說的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“浙(zhe)江(jiang)衛(wei)(wei)所(suo)五(wu)”,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)當(dang)是(shi)其中(zhong)之一(yi)(yi)(yi)(yi)。因過于(yu)近(jin)海(hai)(hai),既不(bu)利于(yu)防守,又(you)(you)瀕(bin)遭臺(tai)風(feng)海(hai)(hai)潮(chao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)襲(xi)擊(ji)。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隨后(hou)(hou)(hou)進(jin)(jin)行了(le)遷(qian)(qian)移,內遷(qian)(qian)至今(jin)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)鎮(zhen)(zhen)中(zhong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)村,即所(suo)謂的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“中(zhong)舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)這(zhe)(zhe)次(ci)遷(qian)(qian)移,具體時(shi)(shi)間不(bu)詳,估計是(shi)在(zai)永(yong)樂二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1424年(nian)(nian)(nian)(nian))。永(yong)樂二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1424年(nian)(nian)(nian)(nian)),朝(chao)廷(ting)“詔天下(xia)(xia)都司(si)衛(wei)(wei)所(suo)修(xiu)治城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)池(chi)”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)八(ba)),此(ci)(ci)時(shi)(shi)應當(dang)是(shi)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)內遷(qian)(qian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)好時(shi)(shi)機。內遷(qian)(qian)后(hou)(hou)(hou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),雖然(ran)離海(hai)(hai)岸遠了(le)許(xu)多,但(dan)由于(yu)每逢漲(zhang)潮(chao),城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)之四(si)(si)(si)周仍為海(hai)(hai)水(shui)所(suo)圍,安(an)全還是(shi)得不(bu)到(dao)(dao)保證。正(zheng)統(tong)四(si)(si)(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1439年(nian)(nian)(nian)(nian))五(wu)月(yue)(yue),大(da)股倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)進(jin)(jin)犯桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu),初為浙(zhe)江(jiang)僉(qian)事陶(tao)(tao)成(cheng)所(suo)敗。陶(tao)(tao)成(cheng)“密布釘板海(hai)(hai)沙中(zhong)。倭(wo)(wo)(wo)至,艤舟(zhou)躍上(shang)(shang),釘洞足背。倭(wo)(wo)(wo)畏(wei)之,遠去”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)一(yi)(yi)(yi)(yi)六(liu)五(wu))。但(dan)倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)畢竟(jing)人多勢眾,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)還是(shi)被攻陷。致(zhi)使“官(guan)庾民舍(she),焚劫一(yi)(yi)(yi)(yi)空(kong)”(明(ming)(ming)(ming)·佚名(ming)《嘉(jia)靖(jing)東(dong)(dong)(dong)(dong)南(nan)平(ping)倭(wo)(wo)(wo)通錄》附錄《國朝(chao)典(dian)匯》),造成(cheng)“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)野蕭條,過者隕(yun)涕”(明(ming)(ming)(ming)·佚名(ming)《嘉(jia)靖(jing)東(dong)(dong)(dong)(dong)南(nan)平(ping)倭(wo)(wo)(wo)通錄》附錄《國朝(chao)典(dian)匯》)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲慘局面(mian)(mian)。正(zheng)統(tong)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1442年(nian)(nian)(nian)(nian)),朝(chao)廷(ting)遣戶(hu)部(bu)侍(shi)郎焦宏、監(jian)察御(yu)史(shi)(shi)(shi)高峻備倭(wo)(wo)(wo)浙(zhe)江(jiang)。他們認(ren)為桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“在(zai)臨(lin)(lin)邑(yi)海(hai)(hai)崖之巔(dian),勢甚孤危,適足以(yi)(yi)(yi)餌寇(kou)(kou),且潮(chao)汐沖激,弗(fu)克寧居(ju)”(明(ming)(ming)(ming)·黃淮《介庵集》卷(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)所(suo)遷(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)記(ji)(ji)(ji)》)。因而主張再次(ci)遷(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),“乃集藩(fan)憲(xian)及都司(si)臣僚,僉(qian)議內徙十(shi)(shi)(shi)里(li)(li)(li)許(xu),地(di)(di)曰芙(fu)蓉,規劃(hua)既定(ding),召匠掄材,乃筑乃構(gou),聿(yu)底于(yu)成(cheng)”(明(ming)(ming)(ming)·黃淮《介庵集》卷(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)所(suo)遷(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)記(ji)(ji)(ji)》)。這(zhe)(zhe)次(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)遷(qian)(qian)建至第二(er)(er)(er)(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)結束,成(cheng)為了(le)初具此(ci)(ci)時(shi)(shi)規模(mo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)雛(chu)形。嘉(jia)靖(jing)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)六(liu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1547年(nian)(nian)(nian)(nian))十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)月(yue)(yue),倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)進(jin)(jin)犯“寧、臺(tai)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)郡,大(da)肆殺(sha)掠”,致(zhi)“二(er)(er)(er)(er)(er)(er)郡將吏并獲罪”(《明(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)(shi)》卷(juan)(juan)三(san)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)),而桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)則經受住了(le)考驗。嘉(jia)靖(jing)三(san)十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1555年(nian)(nian)(nian)(nian)),譚綸出任臺(tai)州(zhou)(zhou)(zhou)知府。同年(nian)(nian)(nian)(nian)七月(yue)(yue),戚(qi)繼(ji)光(guang)(guang)調任浙(zhe)江(jiang)都指揮(hui)使司(si)僉(qian)書,司(si)理(li)屯田。次(ci)年(nian)(nian)(nian)(nian),以(yi)(yi)(yi)足智(zhi)干練(lian)升(sheng)都司(si)參將,鎮(zhen)(zhen)守寧波(bo)、紹(shao)興(xing)、臺(tai)州(zhou)(zhou)(zhou)三(san)府。并在(zai)譚綸的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)節(jie)制(zhi)下(xia)(xia),屢次(ci)領兵(bing)(bing)救(jiu)援臺(tai)州(zhou)(zhou)(zhou)。嘉(jia)靖(jing)三(san)十(shi)(shi)(shi)八(ba)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1559年(nian)(nian)(nian)(nian)),倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)再次(ci)入(ru)(ru)侵(qin),桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)“被圍七晝夜(ye),城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)幾岌岌,時(shi)(shi)千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)翟(zhai)銓膺是(shi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)守,羽書告急”(明(ming)(ming)(ming)·何(he)寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新(xin)(xin)建敵(di)臺(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。戚(qi)繼(ji)光(guang)(guang)自寧波(bo)“統(tong)大(da)兵(bing)(bing)壓境長驅,以(yi)(yi)(yi)破(po)巢穴,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)賴以(yi)(yi)(yi)全,活(huo)者數萬”(明(ming)(ming)(ming)·何(he)寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新(xin)(xin)建敵(di)臺(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。殲滅入(ru)(ru)侵(qin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)倭(wo)(wo)(wo)寇(kou)(kou)后(hou)(hou)(hou),戚(qi)繼(ji)光(guang)(guang)于(yu)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)“補(bu)弊救(jiu)偏,興(xing)革利弊,立體統(tong),樹勤職,謹斥堠,練(lian)士卒,墜者修(xiu),廢者舉,增(zeng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)浚濠,靡(mi)不(bu)周悉”(明(ming)(ming)(ming)·何(he)寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新(xin)(xin)建敵(di)臺(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。后(hou)(hou)(hou)又(you)(you)以(yi)(yi)(yi)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“東(dong)(dong)(dong)(dong)西一(yi)(yi)(yi)(yi)角(jiao)為藪澤,蔽塞(sai)不(bu)通” (明(ming)(ming)(ming)·何(he)寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新(xin)(xin)建敵(di)臺(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》),因而用(yong)官(guan)府空(kong)基易(yi)價作為費(fei)用(yong),建敵(di)臺(tai)二(er)(er)(er)(er)(er)(er)所(suo)。使桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)上(shang)(shang)有(you)臺(tai),臺(tai)上(shang)(shang)有(you)樓,高下(xia)(xia)深廣,相地(di)(di)宜以(yi)(yi)(yi)曲全,懸(xuan)瞭城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)外,纖悉莫隱藏”(明(ming)(ming)(ming)·何(he)寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新(xin)(xin)建敵(di)臺(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。嘉(jia)靖(jing)四(si)(si)(si)十(shi)(shi)(shi)三(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1564年(nian)(nian)(nian)(nian))秋(qiu)季,衛(wei)(wei)指揮(hui)柳(liu)(liu)應時(shi)(shi)又(you)(you)以(yi)(yi)(yi)督造官(guan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)身份對(dui)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)進(jin)(jin)行了(le)大(da)規模(mo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)修(xiu)繕,并“以(yi)(yi)(yi)功世襲(xi)(桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)所(suo))千(qian)(qian)(qian)(qian)戶(hu)”(清乾(qian)隆《柳(liu)(liu)氏宗譜·鶴喬先生(sheng)自序》)。此(ci)(ci)后(hou)(hou)(hou),歷經多次(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)修(xiu)葺與增(zeng)補(bu),直(zhi)至二(er)(er)(er)(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)世紀五(wu)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)代大(da)躍進(jin)(jin)時(shi)(shi)期,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)軟墻和(he)垛(duo)口全部(bu)被拆,形成(cheng)了(le)現今(jin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形制(zhi)和(he)規模(mo)。
桃(tao)渚(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)平(ping)面(mian)基(ji)本上(shang)呈方(fang)形(xing)(xing),城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)池(chi)前有(you)護城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)河,西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)二(er)(er)(er)面(mian)為(wei)一(yi)片曠(kuang)野。根據(ju)《臺(tai)州(zhou)府志》和(he)《臨海縣(xian)志》的(de)(de)(de)(de)記(ji)載,“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)高二(er)(er)(er)丈一(yi)尺,周圍(wei)二(er)(er)(er)里七(qi)十(shi)步”。今實測,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)周長1366米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);其中東(dong)(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)431米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)350米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)285米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)300米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)平(ping)均(jun)高度(du)一(yi)般在(zai)4.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)左(zuo)右,平(ping)均(jun)寬(kuan)(kuan)度(du)5米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)左(zuo)右,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)基(ji)寬(kuan)(kuan)10米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)上(shang)原建有(you)敵臺(tai)十(shi)四個(ge),敵臺(tai)的(de)(de)(de)(de)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)外(wai)壁均(jun)做成(cheng)“馬面(mian)”。現尚(shang)存(cun)十(shi)二(er)(er)(er)個(ge),具體分(fen)布(bu)為(wei)東(dong)(dong)(dong)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)三個(ge)、南(nan)(nan)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)二(er)(er)(er)個(ge)、西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)二(er)(er)(er)個(ge)、北(bei)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)一(yi)個(ge),以(yi)(yi)及四角(jiao)各一(yi)個(ge)。桃(tao)渚(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)有(you)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)三道,東(dong)(dong)(dong)、南(nan)(nan)、西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)各一(yi)。東(dong)(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)偏南(nan)(nan)而設(she),距南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)98米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)331米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。門(men)(men)(men)(men)(men)呈拱券(quan)形(xing)(xing),高2.3米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)2.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深3.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)偏東(dong)(dong)(dong)而設(she),距東(dong)(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)127米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)221米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)也是拱券(quan)形(xing)(xing),高2.4米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)2.8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深3.2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)與東(dong)(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)相似,亦偏南(nan)(nan)而設(she),距南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)93米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)190米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)還是拱券(quan)形(xing)(xing),高2.42米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)2.75米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深3.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。三道城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)(men)(men)外(wai)都有(you)一(yi)道重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)(men)(men),以(yi)(yi)半圓形(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)圍(wei)合空間(jian)構成(cheng)里門(men)(men)(men)(men)(men)之(zhi)外(wai)的(de)(de)(de)(de)又一(yi)道防線,即謂之(zhi)“甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。東(dong)(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)(men)(men)為(wei)豎長形(xing)(xing),南(nan)(nan)向,高2.44米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)1.75米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)14.2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)21.8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。南(nan)(nan)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)(men)(men)的(de)(de)(de)(de)結構同(tong)東(dong)(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)(men)(men),東(dong)(dong)(dong)向,高2.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)23米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)11.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)(men)(men)結構和(he)朝向均(jun)同(tong)東(dong)(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),高2.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)2.27米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)13.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)21.4米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。可惜的(de)(de)(de)(de)是西(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)在(zai)五十(shi)年代大躍進時(shi),為(wei)方(fang)便交通而被拆開了一(yi)道寬(kuan)(kuan)3.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)的(de)(de)(de)(de)口子(zi)。桃(tao)渚(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)筑造,一(yi)是戰時(shi)為(wei)守城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)將士提(ti)供同(tong)倭寇迂回的(de)(de)(de)(de)絕好條件;二(er)(er)(er)是借此以(yi)(yi)“避(bi)煞”;三是足以(yi)(yi)遮(zhe)避(bi)郊(jiao)外(wai)的(de)(de)(de)(de)風塵;作用非常巨(ju)大。
桃渚城仍保存(cun)著明代的(de)摩崖(ya)題刻和(he)(he)明、清歷(li)朝(chao)所修建(jian)的(de)寺廟庵堂(tang)(tang)以及古(gu)(gu)建(jian)民居等和(he)(he)古(gu)(gu)跡數十處。其中題刻為明代所刻的(de)“眺遠”、“鎮海”大字摩崖(ya)和(he)(he)《桃城新建(jian)敵臺碑記》石碑;寺廟庵堂(tang)(tang)有(you)明代始建(jian)的(de)敬奉海神媽祖(zu)娘(niang)娘(niang)的(de)“天(tian)妃宮”,也有(you)“關帝廟”和(he)(he)清代所建(jian)的(de)“觀音堂(tang)(tang)”;古(gu)(gu)建(jian)民居有(you)鼓樓、鶴嶠(jiao)書院,以及柳氏古(gu)(gu)宅(zhai)、郎家里(li)古(gu)(gu)宅(zhai)、郎德豐古(gu)(gu)宅(zhai);古(gu)(gu)跡則(ze)有(you)佛號柱等等。
“眺(tiao)遠(yuan)”、“鎮海(hai)”大字(zi)摩崖
位于(yu)(yu)城內后所(suo)山上。“眺遠”刻(ke)在山之(zhi)東(dong)北角的(de)巨巖上,二字直排,字徑(jing)分(fen)別為(wei)118×138.5、168×109厘(li)(li)米(mi)(mi),左為(wei)“明楚將軍(jun)(jun)胡(hu)(hu)海題(ti)”款(kuan)(kuan)(kuan),右有“民國(guo)廿九(jiu)年(nian)(nian)(1940年(nian)(nian))五(wu)月吉旦桃渚區長敖(ao)(ao)翔重(zhong)刻(ke)”款(kuan)(kuan)(kuan)。題(ti)字的(de)楚將軍(jun)(jun)胡(hu)(hu)海生平不詳,估計(ji)即明弘治(zhi)時(shi)(1488—1505年(nian)(nian))的(de)浙江按察(cha)使司(si)僉事(shi)胡(hu)(hu)海。“鎮(zhen)海”摩崖刻(ke)則(ze)刻(ke)在山之(zhi)中段半山腰的(de)崖壁上,二字亦(yi)直排,字徑(jing)分(fen)別為(wei)117×115、114×111厘(li)(li)米(mi)(mi),原題(ti)款(kuan)(kuan)(kuan)已無法辨別,僅見(jian)“民國(guo)廿九(jiu)年(nian)(nian)(1940年(nian)(nian))五(wu)月吉旦桃渚區長敖(ao)(ao)翔重(zhong)刻(ke)”款(kuan)(kuan)(kuan)。據(ju)《臺州府(fu)志.金石考》及桃渚《柳氏宗(zong)譜(pu)》,可知原款(kuan)(kuan)(kuan)為(wei)“崇禎元年(nian)(nian)(1628年(nian)(nian))四月望吉古越鮑(bao)大(da)謀(mou)題(ti)”。鮑(bao)大(da)謀(mou)史志無載,生平亦(yi)不詳。《桃城新(xin)建(jian)敵臺碑(bei)(bei)記》石碑(bei)(bei)原立于(yu)(yu)西(xi)城墻(qiang)與北城墻(qiang)的(de)轉角處,現豎(shu)在后所(suo)山上,并(bing)建(jian)有碑(bei)(bei)亭加以保護。石碑(bei)(bei)由碑(bei)(bei)和(he)碑(bei)(bei)座(zuo)組成(cheng),其中碑(bei)(bei)高160、寬(kuan)(kuan)82.5、厚11.5厘(li)(li)米(mi)(mi),四周飾以纏(chan)枝紋;碑(bei)(bei)座(zuo)高40,上端(duan)寬(kuan)(kuan)同石碑(bei)(bei)、下端(duan)寬(kuan)(kuan)88、厚37厘(li)(li)米(mi)(mi);碑(bei)(bei)面(mian)文(wen)(wen)字共(gong)18行,滿行34字。碑(bei)(bei)文(wen)(wen)為(wei)嘉靖(jing)四十年(nian)(nian)(1561年(nian)(nian))邑人(ren)何寵所(suo)撰,雖碑(bei)(bei)面(mian)已漫患無辨,但(dan)桃渚《柳氏宗(zong)譜(pu)》和(he)《郎氏宗(zong)譜(pu)》均錄有原文(wen)(wen)。
天妃宮
位于后(hou)所(suo)山(shan)山(shan)腰(yao)的(de)高阜處(chu),始建(jian)(jian)于明(ming)(ming)正統中(1436—1449年),為祭(ji)祀天后(hou)和(he)保(bao)佑出(chu)海漁民(min)(min)(min)而建(jian)(jian)。歷代(dai)屢(lv)有興(xing)廢,現尚(shang)有廟宇三(san)間。相傳天后(hou)林默娘為莆(pu)田湄洲人,系唐未(wei)都巡檢林愿之六(liu)世孫(sun)女,生(sheng)于北宋建(jian)(jian)隆元年(960年)三(san)月(yue)廿三(san)日(ri)。默娘自幼聰明(ming)(ming)好學、勇敢(gan)善(shan)良飛,能預知氣象變化,有驅邪治病和(he)泅(qiu)水航海的(de)本領。也經常給(gei)鄰近鄉(xiang)民(min)(min)(min)施診(zhen)、施藥(yao)和(he)出(chu)海救助(zhu)遇難的(de)漁船。后(hou)羽(yu)化成(cheng)仙,白(bai)日(ri)飛升(sheng),民(min)(min)(min)間因稱之“龍女”、“神(shen)(shen)仙”,歷代(dai)尊其為航海保(bao)護神(shen)(shen)。明(ming)(ming)成(cheng)祖(zu)曾(ceng)敕(chi)封(feng)為“護國庇民(min)(min)(min)妙靈(ling)昭(zhao)(zhao)應宏仁普濟(ji)天妃”,清康熙(xi)皇帝(di)又敕(chi)封(feng)為“護國庇民(min)(min)(min)妙靈(ling)昭(zhao)(zhao)應宏仁普濟(ji)天后(hou)”,神(shen)(shen)號“天上圣母(mu)”,俗稱“媽(ma)祖(zu)娘”。
關帝廟
在桃渚城內,始建(jian)于明成化三(san)年(nian)(nian)(1467年(nian)(nian))。后(hou)為火災所毀,清代(dai)重建(jian)。現存大殿三(san)間,內供關(guan)公(gong)(gong)(gong)神(shen)像。房(fang)屋坐(zuo)北(bei)朝(chao)南,柱礎(chu)呈(cheng)鼓(gu)形,柱頭飾有(you)斗拱,雕(diao)梁畫棟,尚(shang)留有(you)明式建(jian)筑(zhu)的(de)(de)痕跡。關(guan)公(gong)(gong)(gong)廟(miao)巷(xiang)口兩邊原(yuan)豎有(you)二(er)根“無極大帝”旗桿。關(guan)公(gong)(gong)(gong)本(ben)名關(guan)羽,字(zi)云長,出生(sheng)于公(gong)(gong)(gong)元(yuan)一六(liu)0年(nian)(nian),卒(zu)于公(gong)(gong)(gong)元(yuan)二(er)一九年(nian)(nian)。關(guan)公(gong)(gong)(gong)在其(qi)近六(liu)十(shi)年(nian)(nian)的(de)(de)一生(sheng)中(zhong),策馬(ma)橫刀(dao),馳(chi)騁疆場(chang),征(zheng)戰群(qun)雄,輔佐劉備(bei)完(wan)成鼎立三(san)分大業(ye),譜寫出一曲(qu)令人感(gan)慨萬(wan)端的(de)(de)人生(sheng)壯歌。關(guan)羽那充滿(man)英雄傳奇(qi)的(de)(de)一生(sheng),被(bei)后(hou)人推舉為“忠(zhong)”、“信”、“義”、“勇”集于一身(shen)的(de)(de)道(dao)(dao)德楷模,并成了(le)中(zhong)國(guo)封(feng)建(jian)社會(hui)后(hou)期上至(zhi)帝王(wang)將相,下至(zhi)士農工商廣泛頂(ding)禮(li)膜(mo)拜(bai)的(de)(de)神(shen)圣偶像。“縣縣有(you)文(wen)廟(miao),村村有(you)武廟(miao)”。這是(shi)在中(zhong)國(guo)封(feng)建(jian)社會(hui)后(hou)期中(zhong),社會(hui)各界(jie)普(pu)遍(bian)(bian)祭拜(bai)孔(kong)(kong)子(zi)和(he)關(guan)公(gong)(gong)(gong)的(de)(de)真實反映。據有(you)關(guan)資料記(ji)載,在宋元(yuan)明清社會(hui)中(zhong),對“武圣”關(guan)公(gong)(gong)(gong)崇拜(bai)的(de)(de)虔誠和(he)普(pu)及(ji),甚至(zhi)超過(guo)了(le)被(bei)人們盛贊為“千古一圣”的(de)(de)孔(kong)(kong)子(zi)。早在明代(dai),王(wang)世貞就驚呼:“故前將軍(jun)漢壽亭(ting)侯(hou)關(guan)公(gong)(gong)(gong)祠廟(miao)遍(bian)(bian)天下,祠廟(miao)幾與學宮、浮屠等。”而清代(dai)的(de)(de)趙翼,則更加驚嘆道(dao)(dao)“今且南極嶺表,北(bei)極寒垣(yuan),凡兒童婦女,無不震其(qi)(關(guan)公(gong)(gong)(gong))威靈者。香火之盛,將與天地同不朽(xiu)”。
鼓樓
位于(yu)城(cheng)(cheng)內主街道與通連衙門和(he)(he)南(nan)門主巷道的交叉點,是古代預(yu)報敵情的場(chang)所(suo),始建于(yu)明(ming)朝萬歷(li)年(nian)(nian)(nian)間(1573—1620年(nian)(nian)(nian))。樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)由三間二層(ceng)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)房(fang)組成(cheng)(cheng)(cheng),明(ming)間主樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)巍聳高峨,樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)下為(wei)過道,左右扶以翼(yi)(yi)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou),酷似展翅(chi)飛(fei)翔(xiang)的金翅(chi)大(da)鵬鳥。主樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)今存(cun),由于(yu)年(nian)(nian)(nian)代久遠,原樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)之飛(fei)檐(yan)翹角和(he)(he)雕(diao)(diao)梁畫(hua)棟已不復(fu)見。觀音(yin)堂(tang)坐落在城(cheng)(cheng)內后所(suo)山南(nan)麓,處于(yu)蒼松翠柏(bo)和(he)(he)古樟修(xiu)竹的懷抱(bao)之中,環(huan)境(jing)極(ji)為(wei)幽絕。庵(an)堂(tang)由三間大(da)殿,南(nan)北二間翼(yi)(yi)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)和(he)(he)南(nan)北三間二層(ceng)廂房(fang)組成(cheng)(cheng)(cheng),始建于(yu)清(qing)乾隆中(1736—1795年(nian)(nian)(nian))。整座(zuo)建筑坐東(dong)朝西,造型古樸典雅。殿堂(tang)內陳設的各種佛(fo)像(xiang)雕(diao)(diao)工精湛,栩栩如生。今遺(yi)跡尚存(cun),惜大(da)殿已毀,北翼(yi)(yi)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)和(he)(he)北廂房(fang)被改建成(cheng)(cheng)(cheng)民(min)居。
鶴嶠書院
在城內(nei)后(hou)所山(shan)東麓,因所在山(shan)坡(po)隆起(qi)似嶠(jiao),且(qie)常有于(yu)此(ci)棲息,故名鶴(he)嶠(jiao)。書院(yuan)(yuan)始建(jian)于(yu)清乾隆十(shi)五年(nian)(nian)(1750年(nian)(nian)),此(ci)當(dang)(dang)臨海“兩(liang)癢鬧學案”余波未(wei)盡之(zhi)(zhi)時,意義很大(da)。嘉慶(qing)二十(shi)五年(nian)(nian)(1820年(nian)(nian))失(shi)之(zhi)(zhi)于(yu)火,里人郎(lang)(lang)正齋(zhai)重建(jian)。咸豐十(shi)一(yi)年(nian)(nian)(1861年(nian)(nian))又毀,同(tong)治中(zhong)(1862—1874年(nian)(nian))里人郎(lang)(lang)繼虞(yu)再次(ci)重建(jian)。光(guang)緒三十(shi)年(nian)(nian)(1904年(nian)(nian)),辛亥志士楊(yang)鎮毅出(chu)任書院(yuan)(yuan)山(shan)長,培養了不少(shao)的(de)革命學生(sheng)。現(xian)代著名教育家林迪生(sheng)年(nian)(nian)少(shao)時就(jiu)讀(du)于(yu)書院(yuan)(yuan),曾在這一(yi)帶從事過(guo)地下革命工作(zuo)。今(jin)書院(yuan)(yuan)雖已廢圯,但遺址尚存(cun)。仍(reng)可見古楓侵空,翠柏森森之(zhi)(zhi)靜(jing)謐清幽景象(xiang),只是不聞當(dang)(dang)年(nian)(nian)朗朗的(de)讀(du)書之(zhi)(zhi)聲(sheng)。
柳氏古宅
建(jian)(jian)(jian)于明(ming)(ming)朝末(mo)年,為(wei)柳氏第五代后裔(yi)所造(zao)。清同治中(zhong)(zhong)(1862—1874年),其第十二代后裔(yi)柳子(zi)翰曾考取(qu)了“武舉(ju)”,風(feng)光一時。現存古宅占地1800平方米(mi),為(wei)一座完整的四合院。臺(tai)門(men)(men)三進,大臺(tai)門(men)(men)中(zhong)(zhong)開,分上(shang)下(xia)二層,設有外(wai)障屏風(feng),內有堂號,北、西建(jian)(jian)(jian)有屋(wu)(wu)套。臺(tai)門(men)(men)兩旁原豎(shu)有二根(gen)頂部設星斗的旗(qi)桿,今已毀。東、西各開臺(tai)門(men)(men),東臺(tai)門(men)(men)上(shang)方原懸(xuan)掛有“武魁”二字匾額。宅內柱子(zi)均(jun)呈鼓形(xing),柱頭裝飾斗拱;梁枋、窗欞(ling)、廊柱上(shang)的木(mu)雕(diao),形(xing)態逼真;屋(wu)(wu)檐、照墻的磚雕(diao),技法(fa)細膩(ni);墻上(shang)的石(shi)漏窗,古樸大方;天井地面的石(shi)板,圖案別致。無論是從建(jian)(jian)(jian)筑構造(zao),還(huan)是木(mu)作雕(diao)刻上(shang)看,都(dou)留有明(ming)(ming)代的遺(yi)風(feng)。
郎家里古宅
建(jian)(jian)于清道光年間(jian)(1821—1850年),為(wei)郎氏第八代后裔郎昌滁所造(zao)。古(gu)宅為(wei)一(yi)座完(wan)整的(de)四合院,占地(di)面積(ji)2500平方(fang)米(mi)。有二進臺門(men)(men),東、西(xi)、北(bei)均(jun)建(jian)(jian)有屋(wu)套。房屋(wu)寬敞高大,前庭開闊。大臺門(men)(men)為(wei)臨街二層樓(lou)房,門(men)(men)上飾(shi)以四根門(men)(men)簪(zan),距大門(men)(men)2米(mi)處設內障屏風(feng);小臺門(men)(men)上則建(jian)(jian)有過街樓(lou)。整個院子建(jian)(jian)筑飛檐(yan)翹角(jiao)、雕(diao)梁(liang)(liang)畫棟,顯得古(gu)樸莊重(zhong)。建(jian)(jian)筑構件上,窗(chuang)欞(ling)、梁(liang)(liang)枋(fang)的(de)木雕(diao),手(shou)法(fa)(fa)細膩靈活;柱頭的(de)如鹿回頭、飛龍(long)、走(zou)獅、麒麟等高浮雕(diao),則更(geng)為(wei)純樸洗練。石漏窗(chuang)和照(zhao)墻屋(wu)檐(yan)的(de)磚雕(diao)技法(fa)(fa)多(duo)樣,有線刻、淺(qian)浮雕(diao)、高浮雕(diao)、半圓雕(diao)、圓雕(diao)等等。此外,在(zai)偏門(men)(men)的(de)檻石兩旁(pang)都設有門(men)(men)枕石,既牢固方(fang)便,又雅致氣魄。
郎德豐古宅
始建(jian)于清(qing)光(guang)緒中(1875—1908年),為(wei)郎氏(shi)第(di)九(jiu)代后(hou)裔(yi)郎子恒所(suo)建(jian)。宅(zhai)院亦為(wei)四合院形式,占地面積3200平方(fang)米,規模(mo)宏大。共(gong)有樓房30間,平屋22間,屋套環繞東(dong)、西、北,呈U形。臨街照墻高大壯觀,給人(ren)一種古(gu)樸莊重的感覺(jue)。大門(men)中開(kai),院內(nei)東(dong)廂房與(yu)扦翼樓房契合,回廊與(yu)天井道地相通。特別值(zhi)得一提的是它的如(ru)人(ren)物、鳥獸、花(hua)草、魚蟲等木構件和各式鏤空石窗花(hua),造型(xing)優美,線條流暢(chang),圖(tu)案富(fu)于變化,賦予(yu)了古(gu)建(jian)筑一種的生命(ming)。
佛號柱
在城內后所山山腰,傳為元(yuan)末明初所立。柱(zhu)由柱(zhu)體(ti)、頂端石(shi)(shi)塊(kuai)等(deng)組成(cheng),柱(zhu)體(ti)高280、邊寬(kuan)20厘(li)(li)米;柱(zhu)頂端石(shi)(shi)塊(kuai)高15、邊寬(kuan)45厘(li)(li)米。柱(zhu)體(ti)四邊分別刻有(you)(you)“南無(wu)(wu)本(ben)師釋迦牟尼佛”、“南無(wu)(wu)大方廣佛華(hua)嚴經”、“南無(wu)(wu)大乘(cheng)妙法蓮華(hua)經”、“南無(wu)(wu)華(hua)嚴會上(shang)佛菩(pu)薩”等(deng)四佛號(hao)。此(ci)柱(zhu)應(ying)為寺院庵堂大殿前的佛號(hao)柱(zhu),不知何故徙立于此(ci)。亦有(you)(you)人認為,此(ci)柱(zhu)為石(shi)(shi)柱(zhu)天(tian)燈,它暮時點(dian)燃(ran),徹夜通(tong)明,專為商賈、漁民航海定向之(zhi)用。
此外,桃渚城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)還完整(zheng)地保存著明代的(de)街巷(xiang)(xiang)古道(dao)(dao)(dao)格局。主(zhu)街道(dao)(dao)(dao)寬3米,東西(xi)走向(xiang)(xiang),連接(jie)(jie)東、西(xi)兩城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門,并(bing)與(yu)(yu)連接(jie)(jie)南(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門和原左營衙(ya)門、校(xiao)場的(de)南(nan)北(bei)(bei)向(xiang)(xiang)主(zhu)巷(xiang)(xiang)交叉。主(zhu)街以北(bei)(bei)還有(you)(you)一(yi)(yi)條與(yu)(yu)主(zhu)街平行的(de)次街,依傍由西(xi)向(xiang)(xiang)東穿城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)而(er)過的(de)化龍(long)渠。以主(zhu)街道(dao)(dao)(dao)為干,有(you)(you)10余條古巷(xiang)(xiang)與(yu)(yu)之垂直相(xiang)向(xiang)(xiang),分(fen)別為主(zhu)街以北(bei)(bei)七條,主(zhu)街以南(nan)四條。又(you)有(you)(you)一(yi)(yi)條古道(dao)(dao)(dao)環繞(rao)東南(nan)西(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)內(nei)(nei)側,與(yu)(yu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)北(bei)(bei)依山勢(shi)而(er)建的(de)蹬步道(dao)(dao)(dao)連接(jie)(jie)成為城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)內(nei)(nei)的(de)環路(lu)。這些道(dao)(dao)(dao)路(lu)構成了層(ceng)次分(fen)明,有(you)(you)中(zhong)心、有(you)(you)邊界的(de)街巷(xiang)(xiang)網。