早年經歷
齊(qi)國靖郭君田嬰有四十多(duo)個兒(er)(er)子(zi),他的小妾生(sheng)了(le)個兒(er)(er)子(zi)叫文,田文是五(wu)月五(wu)日(ri)出(chu)生(sheng)的。
田(tian)嬰(ying)告訴田(tian)文的母親說:“不要(yao)養活(huo)他(ta)(ta)。”可(ke)是田(tian)文的母親還是偷(tou)偷(tou)把他(ta)(ta)養活(huo)了。等他(ta)(ta)長大后,他(ta)(ta)的母親便通過(guo)田(tian)文的兄(xiong)弟把田(tian)文引見給田(tian)嬰(ying)。
田(tian)嬰見了這(zhe)個孩子憤怒(nu)地對他母親說(shuo):“我讓你把這(zhe)個孩子扔了,你竟敢把他養活了,這(zhe)是(shi)為什么?”
田文的(de)母(mu)親(qin)還沒回答,田文立即叩頭大拜(bai),接著(zhu)反問(wen)田嬰說:“您不(bu)讓(rang)養育五(wu)月生的(de)孩子(zi),是什么緣故”
田嬰回(hui)答說:“五月出生的孩子,長大了身長跟門戶一樣高,會(hui)害(hai)父害(hai)母的。”
田文說:“人的(de)命運是(shi)由上天授(shou)予呢?還是(shi)由門戶授(shou)予呢?”
田嬰(ying)不知怎么回答好,便沉(chen)默(mo)不語。
田文接著說:“如(ru)(ru)果是由上天授予的(de),您何(he)必憂慮(lv)呢?如(ru)(ru)果是由門戶授予的(de),那(nei)么只(zhi)要(yao)加高(gao)門戶就可以了,誰(shui)還能長(chang)到那(nei)么高(gao)呢!”
田嬰無(wu)言以(yi)對便斥責道:“你不要說(shuo)了(le)!”
過(guo)了一段時間,田文趁空問(wen)他父親說(shuo):“兒子的兒子叫什(shen)么?”
田嬰(ying)答道:“叫孫子。”
田文(wen)接著問(wen):“孫子(zi)的孫子(zi)叫(jiao)什么?”
田嬰(ying)答道:“叫玄孫。”
田文又(you)問:“玄孫(sun)(sun)的孫(sun)(sun)叫什(shen)么?”
田嬰(ying)說:“我(wo)不知道了。”
田文說(shuo):“您(nin)(nin)執掌大權擔任(ren)齊國宰(zai)相,到如今已(yi)經(jing)歷三代君(jun)王了(le),可(ke)是齊國的(de)(de)(de)領土沒有(you)增廣,您(nin)(nin)的(de)(de)(de)私(si)家(jia)卻(que)積貯(zhu)了(le)萬金的(de)(de)(de)財富,門(men)下(xia)也看不(bu)(bu)到一(yi)(yi)位賢(xian)能(neng)之士(shi)。我(wo)聽說(shuo),將(jiang)軍的(de)(de)(de)門(men)庭必(bi)出(chu)將(jiang)軍,宰(zai)相的(de)(de)(de)門(men)庭必(bi)有(you)宰(zai)相。您(nin)(nin)的(de)(de)(de)姬(ji)妾可(ke)以踐踏綾羅綢緞,而(er)賢(xian)士(shi)卻(que)穿不(bu)(bu)上粗布短衣;您(nin)(nin)的(de)(de)(de)男仆女(nv)奴有(you)剩余(yu)的(de)(de)(de)飯食肉羹,而(er)賢(xian)士(shi)卻(que)連(lian)(lian)糠菜(cai)也吃(chi)不(bu)(bu)飽。您(nin)(nin)還一(yi)(yi)個勁地加多積貯(zhu),想留給那些(xie)連(lian)(lian)稱呼都叫不(bu)(bu)上來的(de)(de)(de)人,卻(que)忘(wang)記國家(jia)在諸侯中一(yi)(yi)天天失勢。我(wo)私(si)下(xia)是很奇怪(guai)的(de)(de)(de)。”
從此(ci)以后,田(tian)嬰改變(bian)了對田(tian)文(wen)的(de)態度(du),器(qi)重他,讓他主(zhu)持(chi)家政,接待賓(bin)客。賓(bin)客來(lai)往不斷,日益(yi)增多,田(tian)文(wen)的(de)名(ming)聲隨之(zhi)傳播到各(ge)諸(zhu)侯國中。
各諸(zhu)侯(hou)國都派人來請(qing)求(qiu)田嬰立田文為世(shi)子(zi),田嬰答應下來。田嬰去世(shi)后,追謚靖郭君,田文果然在薛(xue)邑(yi)繼承了田嬰的(de)爵位(wei),即薛(xue)公(gong),食邑(yi)在薛(xue)邑(yi)。
好客養士
田(tian)文(wen)(wen)在(zai)薛邑(yi),招攬各諸侯國的(de)(de)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)以(yi)及犯罪(zui)(zui)逃亡的(de)(de)人(ren),很多(duo)人(ren)歸(gui)(gui)附(fu)了田(tian)文(wen)(wen)。田(tian)文(wen)(wen)寧肯舍棄家業(ye)也(ye)給(gei)他們豐厚的(de)(de)待遇,因此(ci)使天下(xia)(xia)的(de)(de)賢(xian)士(shi)無(wu)不傾心向往。他的(de)(de)食(shi)(shi)客(ke)(ke)(ke)有(you)(you)幾千人(ren),待遇不分(fen)貴(gui)賤一律與(yu)田(tian)文(wen)(wen)相(xiang)同。田(tian)文(wen)(wen)每當接(jie)待賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke),與(yu)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)坐著談(tan)話時,總是在(zai)屏(ping)風后安排侍史(shi),讓(rang)他記(ji)錄(lu)田(tian)文(wen)(wen)與(yu)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)的(de)(de)談(tan)話內(nei)容(rong),記(ji)載所問(wen)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)親戚的(de)(de)住處。賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)剛剛離開,田(tian)文(wen)(wen)就(jiu)已派使者(zhe)到(dao)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)親戚家里撫慰問(wen)候(hou),獻上(shang)禮物。有(you)(you)一次,田(tian)文(wen)(wen)招待賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)吃晚飯(fan)(fan),有(you)(you)個人(ren)遮住了燈亮,那個賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)很惱火(huo),認為飯(fan)(fan)食(shi)(shi)的(de)(de)質(zhi)量(liang)肯定不相(xiang)等,放下(xia)(xia)碗筷就(jiu)要辭別而去。田(tian)文(wen)(wen)馬上(shang)站起來,親自(zi)(zi)(zi)端著自(zi)(zi)(zi)己的(de)(de)飯(fan)(fan)食(shi)(shi)與(yu)他的(de)(de)相(xiang)比,那個賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)慚愧得(de)無(wu)地(di)自(zi)(zi)(zi)容(rong),就(jiu)以(yi)刎頸自(zi)(zi)(zi)殺(sha)表示謝罪(zui)(zui)。賢(xian)士(shi)們因此(ci)有(you)(you)很多(duo)人(ren)都(dou)情(qing)愿(yuan)歸(gui)(gui)附(fu)田(tian)文(wen)(wen)。田(tian)文(wen)(wen)對于來到(dao)門下(xia)(xia)的(de)(de)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)都(dou)熱情(qing)接(jie)納,不挑揀,無(wu)親疏,一律給(gei)予優厚的(de)(de)待遇。所以(yi)賓(bin)(bin)客(ke)(ke)(ke)人(ren)人(ren)都(dou)認為田(tian)文(wen)(wen)與(yu)自(zi)(zi)(zi)己親近。
結怨秦國
秦(qin)昭王聽說(shuo)(shuo)田文賢能,就先(xian)派涇陽君到(dao)齊國(guo)(guo)作人(ren)質,并請求見到(dao)田文。田文準備(bei)(bei)去(qu)秦(qin)國(guo)(guo),而賓(bin)客都(dou)不贊成他出行(xing),規勸他,他不聽,執(zhi)意前往。這(zhe)時(shi)有個(ge)賓(bin)客蘇(su)代對(dui)他說(shuo)(shuo):“今天早上我從外面來(lai)(lai),見到(dao)一(yi)個(ge)木偶(ou)(ou)(ou)人(ren)與一(yi)個(ge)土(tu)(tu)偶(ou)(ou)(ou)人(ren)正在交(jiao)談。木偶(ou)(ou)(ou)人(ren)說(shuo)(shuo):‘天一(yi)下雨,你(ni)就要坍毀(hui)了(le)。’土(tu)(tu)偶(ou)(ou)(ou)人(ren)說(shuo)(shuo):‘我是(shi)由泥土(tu)(tu)生成的(de),即使坍毀(hui),也要歸(gui)回到(dao)泥土(tu)(tu)里。若天真的(de)下起雨來(lai)(lai),水流沖(chong)著你(ni)跑(pao),可不知把你(ni)沖(chong)到(dao)哪(na)里去(qu)了(le)。’當今的(de)秦(qin)國(guo)(guo),是(shi)個(ge)如虎似狼的(de)國(guo)(guo)家(jia),而您(nin)執(zhi)意前往,如果一(yi)旦回不來(lai)(lai),您(nin)能不被土(tu)(tu)偶(ou)(ou)(ou)人(ren)嘲笑(xiao)嗎?”田文聽后,悟(wu)出了(le)個(ge)中道理,才停止了(le)出行(xing)的(de)準備(bei)(bei)。
公元前299年(nian),齊(qi)湣(min)王(wang)(wang)(wang)終于又派田(tian)文(wen)到了秦(qin)(qin)國(guo),秦(qin)(qin)昭王(wang)(wang)(wang)立即讓田(tian)文(wen)擔任秦(qin)(qin)國(guo)宰(zai)相(xiang)。臣(chen)僚中(zhong)有的(de)人勸說秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)道:“田(tian)文(wen)的(de)確(que)賢能,可(ke)他又是(shi)(shi)齊(qi)王(wang)(wang)(wang)的(de)同宗(zong),任秦(qin)(qin)國(guo)宰(zai)相(xiang),謀劃事情必定是(shi)(shi)先替齊(qi)國(guo)打算(suan),而后才(cai)考慮秦(qin)(qin)國(guo),秦(qin)(qin)國(guo)可(ke)要(yao)危險了。”于是(shi)(shi)秦(qin)(qin)昭王(wang)(wang)(wang)就罷免了田(tian)文(wen)的(de)宰(zai)相(xiang)職務。他把田(tian)文(wen)囚(qiu)禁起來,圖謀殺(sha)掉田(tian)文(wen)。
田(tian)(tian)文(wen)知道(dao)情(qing)況危急(ji)就(jiu)(jiu)派人(ren)(ren)冒昧地去(qu)見昭(zhao)王(wang)的(de)(de)(de)(de)寵妾(qie)請(qing)求(qiu)解救。那個(ge)寵妾(qie)提出(chu)(chu)(chu)條件(jian)說:“我希望得到(dao)(dao)田(tian)(tian)文(wen)的(de)(de)(de)(de)白(bai)色(se)狐(hu)皮(pi)(pi)裘。”田(tian)(tian)文(wen)來(lai)(lai)的(de)(de)(de)(de)時候,帶有(you)一(yi)件(jian)白(bai)色(se)狐(hu)皮(pi)(pi)裘,價值千金,天下沒有(you)第二件(jian),到(dao)(dao)秦國(guo)(guo)后(hou)(hou)獻(xian)給(gei)了(le)(le)(le)昭(zhao)王(wang),再也(ye)沒有(you)別的(de)(de)(de)(de)皮(pi)(pi)裘了(le)(le)(le)。田(tian)(tian)文(wen)為(wei)這件(jian)事發愁,問遍了(le)(le)(le)賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke),誰也(ye)想不出(chu)(chu)(chu)辦(ban)法(fa)。有(you)一(yi)位能(neng)力差但會(hui)披狗皮(pi)(pi)盜(dao)東西的(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren),說:“我能(neng)拿到(dao)(dao)那件(jian)白(bai)色(se)狐(hu)皮(pi)(pi)裘。”于是當夜化裝(zhuang)成狗,鉆(zhan)入了(le)(le)(le)秦宮中(zhong)的(de)(de)(de)(de)倉庫(ku),取(qu)出(chu)(chu)(chu)獻(xian)給(gei)昭(zhao)王(wang)的(de)(de)(de)(de)那件(jian)狐(hu)白(bai)裘,拿回(hui)來(lai)(lai)獻(xian)給(gei)了(le)(le)(le)昭(zhao)王(wang)的(de)(de)(de)(de)寵妾(qie)。寵妾(qie)得到(dao)(dao)后(hou)(hou),替田(tian)(tian)文(wen)向昭(zhao)王(wang)說情(qing),昭(zhao)王(wang)便(bian)釋(shi)(shi)放了(le)(le)(le)田(tian)(tian)文(wen)。田(tian)(tian)文(wen)獲釋(shi)(shi)后(hou)(hou),立(li)即乘(cheng)快車逃(tao)離,更換了(le)(le)(le)出(chu)(chu)(chu)境證件(jian),改了(le)(le)(le)姓名逃(tao)出(chu)(chu)(chu)城關(guan)。夜半時分到(dao)(dao)了(le)(le)(le)函(han)谷(gu)關(guan)。昭(zhao)王(wang)后(hou)(hou)悔放出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)田(tian)(tian)文(wen),再尋找(zhao)他(ta),他(ta)已經逃(tao)走了(le)(le)(le),就(jiu)(jiu)立(li)即派人(ren)(ren)駕上(shang)傳車飛奔(ben)而去(qu)追(zhui)捕他(ta)。田(tian)(tian)文(wen)一(yi)行到(dao)(dao)了(le)(le)(le)函(han)谷(gu)關(guan),按照關(guan)法(fa)規定雞叫(jiao)時才能(neng)放來(lai)(lai)往客(ke)(ke)人(ren)(ren)出(chu)(chu)(chu)關(guan),田(tian)(tian)文(wen)恐怕(pa)追(zhui)兵趕到(dao)(dao)萬分著(zhu)(zhu)急(ji),賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke)中(zhong)有(you)個(ge)能(neng)力較差的(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)會(hui)學雞叫(jiao),他(ta)一(yi)學雞叫(jiao),附(fu)近(jin)的(de)(de)(de)(de)雞隨著(zhu)(zhu)一(yi)齊(qi)叫(jiao)了(le)(le)(le)起來(lai)(lai),便(bian)立(li)即出(chu)(chu)(chu)示了(le)(le)(le)證件(jian)逃(tao)出(chu)(chu)(chu)函(han)谷(gu)關(guan)。出(chu)(chu)(chu)關(guan)后(hou)(hou)約摸一(yi)頓(dun)飯(fan)的(de)(de)(de)(de)工夫,秦國(guo)(guo)追(zhui)兵果然到(dao)(dao)了(le)(le)(le)函(han)谷(gu)關(guan),但已落在(zai)田(tian)(tian)文(wen)的(de)(de)(de)(de)后(hou)(hou)面(mian),就(jiu)(jiu)只好(hao)回(hui)去(qu)了(le)(le)(le),當初,田(tian)(tian)文(wen)把(ba)這兩個(ge)人(ren)(ren)安(an)排(pai)在(zai)賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)時候,賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke)無不感到(dao)(dao)羞恥,覺得臉上(shang)無光(guang),等(deng)(deng)田(tian)(tian)文(wen)在(zai)秦國(guo)(guo)遭到(dao)(dao)劫難,終于靠著(zhu)(zhu)這兩個(ge)人(ren)(ren)解救了(le)(le)(le)他(ta)。自此(ci)以后(hou)(hou),賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke)們都佩(pei)服田(tian)(tian)文(wen)廣招賓(bin)(bin)(bin)客(ke)(ke)不分人(ren)(ren)等(deng)(deng)的(de)(de)(de)(de)做法(fa)。
田(tian)文(wen)經過(guo)趙(zhao)國,趙(zhao)國平原君以(yi)貴賓相待。趙(zhao)國人聽(ting)(ting)說(shuo)(shuo)田(tian)文(wen)賢能,都出來(lai)圍觀想一睹(du)風采,見了后便都嘲(chao)笑(xiao)說(shuo)(shuo):“原來(lai)以(yi)為田(tian)文(wen)是(shi)個魁梧的(de)大(da)丈夫,如今看到他,竟是(shi)個瘦(shou)小的(de)男人罷(ba)了。”田(tian)文(wen)聽(ting)(ting)了這些(xie)揶揄他的(de)話,大(da)為惱火。隨行的(de)人跟他一起跳下車(che)來(lai),砍殺了幾百人,毀了一個縣才(cai)離去。
拜為齊相
齊(qi)湣(min)王(wang)因為(wei)派(pai)遣(qian)田(tian)文去秦國(guo)而感到(dao)內疚(jiu)。田(tian)文回到(dao)齊(qi)國(guo)后,齊(qi)王(wang)就讓(rang)他做齊(qi)國(guo)宰相,執掌國(guo)政。
田文(wen)怨(yuan)恨秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),準備以齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)曾幫(bang)助(zhu)韓(han)(han)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)攻(gong)(gong)打楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)為理由,來聯合韓(han)(han)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)攻(gong)(gong)打秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),為此(ci)向(xiang)西(xi)(xi)周借兵器和(he)軍(jun)糧(liang)。蘇代(dai)替西(xi)(xi)周對田文(wen)說(shuo):“您(nin)拿(na)齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)兵力幫(bang)助(zhu)韓(han)(han)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)攻(gong)(gong)打楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)達九年之久,取得(de)了(le)宛、葉以北的(de)(de)(de)地方,結果使韓(han)(han)、魏(wei)(wei)(wei)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)強(qiang)大(da)(da)起(qi)來,如今(jin)再(zai)去攻(gong)(gong)打秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)就會越加(jia)增強(qiang)了(le)韓(han)(han)、魏(wei)(wei)(wei)的(de)(de)(de)力量(liang)。韓(han)(han)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)南邊(bian)沒(mei)有(you)(you)楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)憂慮,西(xi)(xi)邊(bian)沒(mei)有(you)(you)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)禍患(huan),那么(me)齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)就危險(xian)了(le)。韓(han)(han)、魏(wei)(wei)(wei)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)強(qiang)盛起(qi)來必定(ding)(ding)(ding)輕視齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)而畏懼秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),我實在替您(nin)對這種形勢感(gan)到不(bu)安。您(nin)不(bu)如讓西(xi)(xi)周與(yu)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)深切(qie)交好,您(nin)不(bu)要(yao)進(jin)攻(gong)(gong)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),也(ye)不(bu)要(yao)借兵器和(he)糧(liang)食(shi)。您(nin)把軍(jun)隊(dui)開臨函谷關但不(bu)要(yao)進(jin)攻(gong)(gong),讓西(xi)(xi)周把您(nin)的(de)(de)(de)心情(qing)告訴給(gei)秦(qin)(qin)(qin)昭王(wang)說(shuo)‘薛公一定(ding)(ding)(ding)不(bu)會攻(gong)(gong)破(po)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)來增強(qiang)韓(han)(han)、魏(wei)(wei)(wei)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)勢力。他(ta)要(yao)進(jin)攻(gong)(gong)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),不(bu)過(guo)是想(xiang)要(yao)大(da)(da)王(wang)責成(cheng)楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)把東國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)割給(gei)齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),并請(qing)您(nin)把楚(chu)(chu)懷王(wang)釋(shi)放出來以相媾和(he)。’您(nin)讓西(xi)(xi)周用(yong)這種做(zuo)法給(gei)秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)好處,秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)能夠不(bu)被攻(gong)(gong)破(po)又拿(na)楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)地盤(pan)保全了(le)自(zi)己,秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)必定(ding)(ding)(ding)情(qing)愿這么(me)辦。楚(chu)(chu)王(wang)能夠獲(huo)釋(shi),也(ye)一定(ding)(ding)(ding)感(gan)激齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)得(de)到東國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)自(zi)然會日(ri)益強(qiang)大(da)(da),薛邑也(ye)就會世(shi)世(shi)代(dai)代(dai)沒(mei)有(you)(you)憂患(huan)了(le)。秦(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)并非很(hen)弱,它(ta)有(you)(you)一定(ding)(ding)(ding)實力,而處在韓(han)(han)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)西(xi)(xi)鄰,韓(han)(han)、魏(wei)(wei)(wei)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)必定(ding)(ding)(ding)依重齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。”
田(tian)文聽(ting)了(le)(le)后,立即說:“好(hao)。”于是(shi)(shi)讓韓、魏向(xiang)秦(qin)(qin)國(guo)祝賀,避免了(le)(le)一場兵(bing)(bing)災,使齊、韓、魏三國(guo)不再發(fa)兵(bing)(bing)進攻,也不向(xiang)西周借兵(bing)(bing)器(qi)和軍(jun)糧了(le)(le)。這(zhe)個(ge)時(shi)候,楚懷王(wang)已經到(dao)了(le)(le)秦(qin)(qin)國(guo),秦(qin)(qin)國(guo)扣留了(le)(le)他,所以田(tian)文還是(shi)(shi)要秦(qin)(qin)國(guo)一定放出楚懷王(wang)。但是(shi)(shi)秦(qin)(qin)國(guo)并(bing)沒有這(zhe)么(me)辦。
田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)任齊(qi)國(guo)宰相時,一次(ci)他(ta)的(de)侍從魏(wei)(wei)子(zi)替他(ta)去收封邑的(de)租稅,三次(ci)往返,結(jie)果一次(ci)也沒(mei)把(ba)租稅收回來(lai)。田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)問(wen)他(ta)這是什(shen)么緣故(gu),魏(wei)(wei)子(zi)回答(da)說:“有(you)位(wei)賢德的(de)人,我(wo)私(si)自借您的(de)名義(yi)把(ba)租稅贈給(gei)(gei)了(le)(le)他(ta),所以沒(mei)有(you)收回來(lai)。”田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)聽(ting)后(hou)發了(le)(le)火一氣之(zhi)下(xia)辭退(tui)了(le)(le)魏(wei)(wei)子(zi)。幾年(nian)之(zhi)后(hou),有(you)人向齊(qi)湣(min)(min)王(wang)(wang)造田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)的(de)謠言說:“田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)將要發動叛亂。”等到(dao)田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)君甲(jia)劫持了(le)(le)湣(min)(min)王(wang)(wang),湣(min)(min)王(wang)(wang)便猜疑是田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)策劃的(de),為(wei)避免殃禍田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)出逃了(le)(le)。曾(ceng)經得到(dao)魏(wei)(wei)子(zi)贈糧的(de)那位(wei)賢人聽(ting)說了(le)(le)這件事,就上書給(gei)(gei)湣(min)(min)王(wang)(wang)申明田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)不會作亂,并請(qing)求(qiu)(qiu)以自己的(de)生命作保,于是在宮殿門(men)口刎頸自殺,以此(ci)證明田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)的(de)清白。湣(min)(min)王(wang)(wang)為(wei)之(zhi)震(zhen)驚,便追(zhui)查考問(wen)實際情(qing)況(kuang),田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)果然沒(mei)有(you)叛亂陰謀,便召回了(le)(le)田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)。田(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)文(wen)因(yin)此(ci)推托有(you)病,要求(qiu)(qiu)辭官回薛邑養老。湣(min)(min)王(wang)(wang)答(da)應了(le)(le)他(ta)的(de)請(qing)求(qiu)(qiu)。
合縱攻秦
公元(yuan)前298年,孟嘗君(jun)率(lv)領齊、韓、魏(wei)三國(guo)之兵,攻(gong)入秦國(guo)的(de)函谷關,到了鹽(yan)氏。秦國(guo)求和,以(yi)山西(xi)臨汾(fen)之西(xi)南的(de)武遂還給(gei)韓國(guo),今風陵渡所在之地的(de)封陵還給(gei)魏(wei)國(guo)。
逼走呂禮
此后,秦(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)的(de)(de)逃亡將(jiang)領呂(lv)(lv)禮(li)(li)擔任齊(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)宰相(xiang),他(ta)要陷蘇代(dai)于(yu)困(kun)境(jing)。蘇代(dai)就(jiu)對(dui)田文(wen)說(shuo):“周最(zui)對(dui)于(yu)齊(qi)(qi)王,是極為忠誠的(de)(de),可(ke)是齊(qi)(qi)王把他(ta)驅(qu)逐(zhu)了,而聽信親弗(fu)的(de)(de)意(yi)見讓呂(lv)(lv)禮(li)(li)做(zuo)宰相(xiang),其原因(yin)就(jiu)是打(da)算聯合秦(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)。齊(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)、秦(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)聯合,那(nei)么親弗(fu)與呂(lv)(lv)禮(li)(li)就(jiu)會受到重用(yong)(yong)了。他(ta)們受到重用(yong)(yong),齊(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)、秦(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)必(bi)定輕視您。您不(bu)如急速向北進軍(jun),促使趙國(guo)(guo)(guo)(guo)與秦(qin)(qin)、魏講和,招回(hui)周最(zui)來顯(xian)示您的(de)(de)厚道(dao),還可(ke)以挽回(hui)齊(qi)(qi)王的(de)(de)信用(yong)(yong),又能(neng)防(fang)止因(yin)齊(qi)(qi)、楚聯合將(jiang)造(zao)成各國(guo)(guo)(guo)(guo)關系的(de)(de)變(bian)化。齊(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)不(bu)去依傍秦(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo),那(nei)么各諸(zhu)侯都(dou)會靠攏(long)齊(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo),親弗(fu)勢必(bi)出逃,這樣一(yi)來,除了您之外(wai),齊(qi)(qi)王還能(neng)跟誰一(yi)起治(zhi)理他(ta)的(de)(de)國(guo)(guo)(guo)(guo)家呢?”于(yu)是田文(wen)聽從了蘇代(dai)的(de)(de)計謀,因(yin)而呂(lv)(lv)禮(li)(li)嫉(ji)恨并要謀害田文(wen)。
田文很(hen)害怕,就(jiu)給秦(qin)(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)丞相穰侯(hou)魏(wei)(wei)(wei)冉寫了(le)(le)一(yi)封(feng)信(xin)說(shuo):“我(wo)聽(ting)說(shuo)秦(qin)(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)打(da)(da)(da)算讓呂(lv)禮(li)(li)來(lai)聯合齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),是(shi)天下的(de)(de)強(qiang)(qiang)大國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)家,齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)、秦(qin)(qin)(qin)(qin)聯合成功呂(lv)禮(li)(li)將要得勢,您(nin)必會被(bei)(bei)秦(qin)(qin)(qin)(qin)王輕視(shi)了(le)(le)。如果秦(qin)(qin)(qin)(qin)、齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)相與結(jie)盟來(lai)對(dui)付韓、趙、魏(wei)(wei)(wei)三國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),那么呂(lv)禮(li)(li)必將為(wei)秦(qin)(qin)(qin)(qin)、齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)宰相了(le)(le),這是(shi)您(nin)結(jie)交齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)反而(er)使呂(lv)禮(li)(li)的(de)(de)地(di)位顯重(zhong)啊(a)。再說(shuo),即使齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)免(mian)于諸侯(hou)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)攻擊的(de)(de)兵禍,齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)還(huan)會深(shen)深(shen)地(di)仇恨您(nin)。您(nin)不(bu)如勸說(shuo)秦(qin)(qin)(qin)(qin)王攻打(da)(da)(da)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)被(bei)(bei)攻破(po)(po),我(wo)會設(she)法請求秦(qin)(qin)(qin)(qin)王把所得的(de)(de)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)土(tu)地(di)封(feng)給您(nin)。齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)被(bei)(bei)攻破(po)(po),秦(qin)(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)會害怕魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)強(qiang)(qiang)大起(qi)來(lai),秦(qin)(qin)(qin)(qin)王必定重(zhong)用(yong)您(nin)去(qu)結(jie)交魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)敗于齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)又害怕秦(qin)(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),它推重(zhong)您(nin)以便結(jie)交秦(qin)(qin)(qin)(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。這樣,您(nin)既能(neng)夠憑攻破(po)(po)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)建立(li)自己(ji)的(de)(de)功勞,挾持(chi)魏(wei)(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)提高的(de)(de)地(di)位;又可以攻破(po)(po)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)得到(dao)封(feng)邑(yi),使秦(qin)(qin)(qin)(qin)、魏(wei)(wei)(wei)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)同時敬重(zhong)您(nin)。如果齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)不(bu)被(bei)(bei)攻破(po)(po),呂(lv)禮(li)(li)再被(bei)(bei)任用(yong),您(nin)將陷于極端的(de)(de)困境中。”于是(shi)穰侯(hou)向(xiang)秦(qin)(qin)(qin)(qin)昭王進言攻打(da)(da)(da)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),呂(lv)禮(li)(li)便逃(tao)離了(le)(le)齊(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。
晚年去世
隨著(zhu)田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)的(de)(de)名聲(sheng)進一步提高,田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)專權也進一步加強(qiang),以至于天(tian)下知有孟嘗君而不知齊(qi)王,齊(qi)湣王感受到了(le)來(lai)自田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)的(de)(de)威脅,借田(tian)(tian)(tian)甲(jia)挾持(chi)案,嫁(jia)禍田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen),田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)恐懼(ju),就(jiu)到了(le)魏(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo),魏(wei)(wei)昭(zhao)王任用(yong)他做宰(zai)相,公元前284年(nian),在(zai)田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)的(de)(de)配合下,魏(wei)(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)同西邊的(de)(de)秦(qin)國(guo)(guo)(guo)(guo)、趙國(guo)(guo)(guo)(guo)聯合,幫(bang)助(zhu)燕國(guo)(guo)(guo)(guo)攻打并(bing)戰敗了(le)齊(qi)國(guo)(guo)(guo)(guo)。齊(qi)湣王逃到莒,后來(lai)就(jiu)死在(zai)那里。齊(qi)襄(xiang)王即(ji)位,當時(shi)田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)在(zai)諸侯國(guo)(guo)(guo)(guo)之間持(chi)中立地位,不從屬(shu)于哪個君王。齊(qi)襄(xiang)王由于剛剛即(ji)位,畏懼(ju)田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen),便與田(tian)(tian)(tian)文(wen)(wen)(wen)和好,與他親近起來(lai)。
田文(wen)去世,謚號稱孟嘗君。田文(wen)的幾(ji)個兒(er)子爭著繼承爵位(wei),隨即齊(qi)、魏兩國聯合共同滅掉了(le)薛邑。
《三國(guo)志·裴松之注》記載(zai):“《吳錄》曰:其(qi)(qi)先齊孟(meng)嘗(chang)君封(feng)于薛。秦滅(mie)六國(guo),而失(shi)其(qi)(qi)祀,子孫分散。漢祖(zu)定天下,過(guo)齊,求孟(meng)嘗(chang)后,得(de)其(qi)(qi)孫陵(ling)、國(guo)二(er)人,欲復其(qi)(qi)封(feng)。陵(ling)、國(guo)兄弟相推,莫適受,乃去之竹邑,因家焉,故遂氏薛。自國(guo)至綜,世典州(zhou)郡,為(wei)著姓。綜少明經(jing),善屬(shu)文,有秀才。”
可知,孟(meng)嘗君(jun)存在(zai)后代,在(zai)漢(han)太祖劉(liu)邦(bang)平定(ding)天(tian)下(xia)時改為薛姓。
公孫戍曾:“大國所以(yi)皆(jie)致相印于君者,聞君于齊能振達貧(pin)窮,有存亡繼絕之(zhi)義。小國英桀之(zhi)士,皆(jie)以(yi)國事累君,誠說君之(zhi)義,慕君之(zhi)廉也。”
荀子(zi):“上不忠乎(hu)君,下善(shan)取譽乎(hu)民(min);不恤公道通義(yi),朋黨比周,以環主圖私(si)為務。”
賈(jia)誼:“當(dang)此之時(shi),齊有(you)(you)孟嘗(chang),趙(zhao)有(you)(you)平原,楚有(you)(you)春申,魏有(you)(you)信陵。此四君者,皆(jie)明(ming)智而忠信,寬厚而愛人,尊賢(xian)而重士(shi)。”
司馬(ma)遷:①“吾嘗(chang)過薛(xue),其(qi)俗(su)閭里(li)率多暴桀子弟,與鄒、魯(lu)殊。問其(qi)故,曰:‘孟嘗(chang)君(jun)招致天下任(ren)俠,奸人入薛(xue)中蓋六萬余家矣(yi)。’世(shi)之傳孟嘗(chang)君(jun)好客自喜,名不虛矣(yi)。”②“好客喜士,士歸于薛(xue),為齊捍(han)楚魏(wei)。”
曹植:“若夫(fu)田文(wen)、無忌之疇,乃上(shang)古之俊公子也,皆飛仁(ren)揚義(yi),騰(teng)躍道藝,游(you)心無方(fang),抗志云際,凌轢(li)諸侯(hou),驅馳(chi)當世,揮袂則九(jiu)野生(sheng)風,慷慨則氣成(cheng)虹霓(ni)。”
司馬貞:“靖郭之(zhi)子,威王(wang)之(zhi)孫。既彊其國,實高其門。好客喜士,見(jian)重(zhong)平原。雞鳴狗盜,魏子、馮諼。如何承(cheng)睫,薛縣徒存!”
王(wang)安石:“世皆稱孟嘗君能得士,士以(yi)(yi)故(gu)歸之(zhi)(zhi),而(er)卒賴其力(li)以(yi)(yi)脫(tuo)于虎豹之(zhi)(zhi)秦。嗟(jie)呼!孟嘗君特雞鳴狗(gou)盜之(zhi)(zhi)雄耳,豈足(zu)以(yi)(yi)言得士?不然,擅齊之(zhi)(zhi)強,得一士焉(yan),宜(yi)可(ke)以(yi)(yi)南(nan)面而(er)制(zhi)秦,尚(shang)何取難鳴狗(gou)盜之(zhi)(zhi)力(li)哉?夫雞鳴狗(gou)盜之(zhi)(zhi)出(chu)其門,此士之(zhi)(zhi)所以(yi)(yi)不至也(ye)。”
司馬光:“君(jun)子(zi)之(zhi)(zhi)養(yang)士,以(yi)(yi)(yi)為民(min)也(ye)。《易(yi)》曰:‘圣人(ren)養(yang)賢(xian)(xian),以(yi)(yi)(yi)及(ji)萬民(min)。’夫(fu)賢(xian)(xian)者,其(qi)德(de)足(zu)以(yi)(yi)(yi)敦(dun)化正(zheng)俗,其(qi)才足(zu)以(yi)(yi)(yi)頓綱振紀,其(qi)明足(zu)以(yi)(yi)(yi)燭微(wei)慮遠,其(qi)強足(zu)以(yi)(yi)(yi)結仁固義(yi);大則(ze)利天下,小則(ze)利一國。是(shi)以(yi)(yi)(yi)君(jun)子(zi)豐祿以(yi)(yi)(yi)富之(zhi)(zhi),隆(long)爵以(yi)(yi)(yi)尊之(zhi)(zhi);養(yang)一人(ren)而及(ji)萬人(ren)者,養(yang)賢(xian)(xian)之(zhi)(zhi)道也(ye)。今孟(meng)嘗君(jun)之(zhi)(zhi)養(yang)士也(ye),不恤智愚,不擇臧否,盜其(qi)君(jun)之(zhi)(zhi)祿,以(yi)(yi)(yi)立私黨,張虛譽,上以(yi)(yi)(yi)侮其(qi)君(jun),下以(yi)(yi)(yi)蠹其(qi)民(min),是(shi)奸(jian)人(ren)之(zhi)(zhi)雄也(ye),烏足(zu)尚哉!《書》曰:‘受為天下逋逃主(zhu)、萃(cui)淵(yuan)藪。’此之(zhi)(zhi)謂也(ye)。”
姜特立:“田文養(yang)士天下無,撞鐘(zhong)列鼎傾(qing)金珠。入關幾作秦(qin)囚(qiu)拘,當(dang)時貴客如橛株。倉(cang)皇脫死托(tuo)小夫,嗟哉所(suo)養(yang)非所(suo)需。”
徐鈞:“誕當五(wu)月命于天,齊(qi)戶風謠恐未然。若使當時真不舉,吾門(men)安得(de)客三千。”
張(zhang)閏(run):“狗盜雞鳴卻遇知,可憐真士不逢時。詩書若作空言看,鳳至鸞(luan)游孰致之。”
錢穆(mu):“其(qi)時(shi)孟嘗君在齊(qi)固已戴震主之(zhi)威名,天下知有薛,不知有齊(qi)矣。”
楊(yang)寬:“到公(gong)元前301年齊(qi)愍王繼位(wei)后,田(tian)文專權(quan),弄得‘聞齊(qi)之有田(tian)文,不聞有齊(qi)王’。”
李宗吾(wu):“孟(meng)嘗君(jun)一生(sheng)的(de)成就(jiu),說到底就(jiu)是得益(yi)于(yu)他善(shan)于(yu)掛著仁義道(dao)德的(de)招牌(pai)來(lai)網織人才,然后再借助(zhu)這些人才的(de)力量來(lai)實現他的(de)抱負。實際上,越偉(wei)大的(de)抱負越需要別人的(de)幫(bang)忙(mang),此即唯有善(shan)于(yu)借梯者才能(neng)登高望遠。”