楚受封于(yu)周成王(wang)(wang)時,活動于(yu)漢(han)水和(he)長(chang)(chang)江中(zhong)(zhong)游之(zhi)(zhi)間,居于(yu)群蠻之(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong),一直排除在(zai)華夏之(zhi)(zhi)外(wai),進入春秋時期不久,楚國(guo)(guo)國(guo)(guo)君即(ji)自稱(cheng)為(wei)(wei)王(wang)(wang),后(hou)被周惠王(wang)(wang)授為(wei)(wei)南方夷越之(zhi)(zhi)長(chang)(chang),是春秋時期諸國(guo)(guo)中(zhong)(zhong)疆域最大(da)的(de)(de)國(guo)(guo)家。與晉(jin)國(guo)(guo)“歷(li)代有強卿”不同,楚國(guo)(guo)“歷(li)代有名王(wang)(wang)”,故能長(chang)(chang)久強大(da)而最后(hou)滅亡。楚穆王(wang)(wang)十二年(nian)(nian)(前613年(nian)(nian)),楚穆王(wang)(wang)去世,作為(wei)(wei)嫡長(chang)(chang)子(zi)的(de)(de)熊侶即(ji)位,是為(wei)(wei)楚莊王(wang)(wang),莊王(wang)(wang)即(ji)位時年(nian)(nian)齡尚不足(zu)二十歲(sui)。楚莊王(wang)(wang)在(zai)位時正值晉(jin)國(guo)(guo)霸(ba)業中(zhong)(zhong)衰(shuai),無力外(wai)顧之(zhi)(zhi)機,但楚國(guo)(guo)內(nei)外(wai)也存(cun)在(zai)頗(po)多(duo)困境。
楚(chu)莊王(wang)在令尹(yin)成(cheng)嘉(jia)監督與輔佐下,為先君楚(chu)穆(mu)王(wang)發喪。當時楚(chu)國內(nei)部(bu)正處于(yu)(yu)(yu)一種不安定(ding)的(de)(de)狀態之(zhi)中,這(zhe)不單是(shi)因楚(chu)穆(mu)王(wang)去(qu)世而引起的(de)(de)。早(zao)在楚(chu)穆(mu)王(wang)十年(nian)(前(qian)615年(nian)),楚(chu)國就因令尹(yin)成(cheng)大心(xin)(xin)之(zhi)死而發生動蕩(dang),楚(chu)穆(mu)王(wang)任(ren)命成(cheng)大心(xin)(xin)的(de)(de)弟弟成(cheng)嘉(jia)(字子孔)繼(ji)任(ren)令尹(yin),屈從于(yu)(yu)(yu)若(ruo)敖氏家族(zu)的(de)(de)屬國舒國及(ji)其附庸宗、巢(chao)等國背叛楚(chu)國,于(yu)(yu)(yu)是(shi)成(cheng)嘉(jia)率軍討伐舒國,俘虜舒、宗兩(liang)國國君,并且包圍巢(chao)國。
楚(chu)穆王十二(er)年(nian)(前613年(nian)),成(cheng)嘉、潘(pan)崇決(jue)心徹底(di)消滅叛亂勢力(li),率軍再次出征,而派公子燮(xie)與斗(dou)(dou)(dou)克鎮守國(guo)都。斗(dou)(dou)(dou)克曾為秦(qin)軍所(suo)俘。崤(yao)之戰(zhan)中秦(qin)軍慘(can)敗于晉(jin),急(ji)于聯(lian)楚(chu)抗晉(jin),才將斗(dou)(dou)(dou)克等人釋放回國(guo)。斗(dou)(dou)(dou)克回國(guo)后一直郁郁不(bu)得志,而公子燮(xie)欲(yu)替成(cheng)大心為令尹卻敗給成(cheng)嘉。公子燮(xie)與斗(dou)(dou)(dou)克二(er)人臭味相投,很快就(jiu)有了謀反之心。
楚(chu)穆王十二年(nian)(前613年(nian))秋天,公子燮、斗(dou)克趁(chen)令尹成嘉出兵征戰,宣布郢都(dou)戒嚴,又使人行刺成嘉,陰謀失敗。成嘉和(he)潘崇迅(xun)速回師圍攻郢都(dou)。八月(yue),公子燮和(he)斗(dou)克挾(xie)持楚(chu)莊(zhuang)王從郢都(dou)突圍,準備(bei)外逃,另立政府。途經(jing)廬地的時候,二人被(bei)廬大夫(fu)戢梁(liang)誘殺(sha),楚(chu)莊(zhuang)王才得以獲(huo)救,重(zhong)返(fan)郢都(dou)。
楚(chu)莊王二(er)年(前(qian)(qian)612年),晉國(guo)(guo)(guo)卿大夫趙盾派遣上將軍(jun)郤(xi)缺率(lv)領晉國(guo)(guo)(guo)上、下二(er)軍(jun)突襲一(yi)(yi)直依(yi)附于楚(chu)國(guo)(guo)(guo)的(de)附庸國(guo)(guo)(guo)蔡(cai)(cai)(cai)國(guo)(guo)(guo)(今河南上蔡(cai)(cai)(cai)縣一(yi)(yi)帶),竟(jing)在楚(chu)國(guo)(guo)(guo)的(de)家門(men)口向(xiang)蔡(cai)(cai)(cai)國(guo)(guo)(guo)發起(qi)猛攻,蔡(cai)(cai)(cai)莊侯(hou)一(yi)(yi)面抗拒晉軍(jun),一(yi)(yi)面派人(ren)向(xiang)楚(chu)國(guo)(guo)(guo)求(qiu)救,楚(chu)莊王視而不見。不久蔡(cai)(cai)(cai)都失陷,國(guo)(guo)(guo)破家亡之(zhi)(zhi)際,蔡(cai)(cai)(cai)莊侯(hou)只能(neng)與(yu)郤(xi)缺簽(qian)訂城(cheng)下之(zhi)(zhi)盟。蔡(cai)(cai)(cai)莊侯(hou)喪(sang)權(quan)辱國(guo)(guo)(guo),于第(di)二(er)年(前(qian)(qian)611年)就悲憤而亡,楚(chu)王宮依(yi)然載歌載舞(wu)。
楚(chu)(chu)(chu)莊王三(san)年(前(qian)611年),楚(chu)(chu)(chu)國(guo)發生大饑荒。巴國(guo)東部(bu)(bu)的(de)(de)山(shan)戎族趁(chen)機(ji)襲擾楚(chu)(chu)(chu)國(guo)西南邊境,一(yi)直(zhi)打到阜山(shan)(今湖北(bei)房縣一(yi)帶)。楚(chu)(chu)(chu)國(guo)組織防御(yu),派部(bu)(bu)隊在大林一(yi)帶布防。東方(fang)的(de)(de)夷、越之族也(ye)趁(chen)機(ji)作亂,派兵(bing)入(ru)侵(qin)楚(chu)(chu)(chu)國(guo)的(de)(de)東南邊境,攻占了陽丘(qiu),直(zhi)接威脅(xie)訾(zi)枝(zhi)(今湖北(bei)鐘(zhong)祥(xiang)一(yi)帶)。一(yi)直(zhi)臣服(fu)于楚(chu)(chu)(chu)國(guo)的(de)(de)庸國(guo)也(ye)發動(dong)各(ge)(ge)蠻(man)族部(bu)(bu)落(luo)(luo)造反(fan),而(er)前(qian)不久才被楚(chu)(chu)(chu)國(guo)征服(fu)的(de)(de)麇國(guo)人也(ye)帶領各(ge)(ge)夷族部(bu)(bu)落(luo)(luo)在選地(di)(di)(di)集結(jie),準備進(jin)攻郢(ying)都。短短三(san)年間(jian),各(ge)(ge)地(di)(di)(di)的(de)(de)告急文書雪片般飛往(wang)郢(ying)都,各(ge)(ge)城(cheng)各(ge)(ge)地(di)(di)(di)都開(kai)始戒嚴(yan),空氣中彌漫著一(yi)種(zhong)緊張的(de)(de)氣氛。天災人禍逼得楚(chu)(chu)(chu)國(guo)幾(ji)陷崩潰。而(er)少不經事(shi)的(de)(de)楚(chu)(chu)(chu)莊王,卻一(yi)如既往(wang)地(di)(di)(di)躲在深宮之中,整日田獵飲酒,不理政務(wu),朝中之事(shi)交由(you)成嘉、斗(dou)般、斗(dou)椒等(deng)若敖氏一(yi)族代(dai)理,還在宮門(men)口掛(gua)起塊大牌,上(shang)邊寫著:“進(jin)諫(jian)者,殺毋赦”。
過了(le)(le)幾個月,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)依然故(gu)我,既不(bu)(bu)(bu)“鳴”,也不(bu)(bu)(bu)“飛”,照(zhao)舊鐘(zhong)情(qing)聲色犬馬。大(da)夫蘇(su)(su)從忍(ren)受(shou)不(bu)(bu)(bu)住了(le)(le),便(bian)(bian)來見莊王(wang)(wang)(wang)。他才進宮(gong)門,便(bian)(bian)大(da)哭起來。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)說:“先生。為(wei)什(shen)么(me)(me)事(shi)(shi)這(zhe)么(me)(me)傷心(xin)啊?”蘇(su)(su)從回(hui)答道:“我為(wei)自(zi)(zi)己就要(yao)死(si)了(le)(le)傷心(xin)。還(huan)為(wei)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)即將滅(mie)亡(wang)(wang)傷心(xin)。”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)很吃驚,便(bian)(bian)問:“你(ni)(ni)怎(zen)么(me)(me)能(neng)死(si)呢?楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)又(you)怎(zen)么(me)(me)能(neng)滅(mie)亡(wang)(wang)呢?”蘇(su)(su)從說:“我想勸(quan)告(gao)您(nin)(nin)(nin)(nin),您(nin)(nin)(nin)(nin)聽不(bu)(bu)(bu)進去(qu),肯(ken)定要(yao)殺死(si)我。您(nin)(nin)(nin)(nin)整(zheng)天觀賞歌(ge)舞(wu)(wu),游玩打獵,不(bu)(bu)(bu)管(guan)朝政,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)的(de)(de)(de)滅(mie)亡(wang)(wang)不(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)在眼前了(le)(le)嗎(ma)?”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)聽完大(da)怒,斥責蘇(su)(su)從:“你(ni)(ni)是(shi)(shi)想死(si)嗎(ma)?我早(zao)已說過,誰來勸(quan)諫,我便(bian)(bian)殺死(si)誰。如今你(ni)(ni)明(ming)知故(gu)犯,真是(shi)(shi)愚蠢!”蘇(su)(su)從十(shi)分痛(tong)切地說:“我是(shi)(shi)傻,可您(nin)(nin)(nin)(nin)比(bi)我還(huan)傻。倘若您(nin)(nin)(nin)(nin)將我殺了(le)(le),我死(si)后將得到忠臣的(de)(de)(de)美名;您(nin)(nin)(nin)(nin)若是(shi)(shi)再這(zhe)樣下去(qu),楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)必(bi)亡(wang)(wang)。您(nin)(nin)(nin)(nin)就當(dang)了(le)(le)亡(wang)(wang)國(guo)之君。您(nin)(nin)(nin)(nin)不(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)比(bi)我還(huan)傻嗎(ma)?言已至(zhi)此,您(nin)(nin)(nin)(nin)要(yao)殺便(bian)(bian)殺吧!”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)忽然站起來,動情(qing)地說:“大(da)夫的(de)(de)(de)話都(dou)是(shi)(shi)忠言,我必(bi)定照(zhao)你(ni)(ni)說的(de)(de)(de)辦(ban)。”隨即,他便(bian)(bian)傳令解散(san)了(le)(le)樂隊,打發了(le)(le)舞(wu)(wu)女(nv),決心(xin)要(yao)大(da)干一番事(shi)(shi)業。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)終于同意伍舉、蘇(su)(su)從等人的(de)(de)(de)建議,決定此后遠離酒(jiu)色,親自(zi)(zi)處理朝政,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)(wang)開啟霸業自(zi)(zi)此始。
楚莊(zhuang)王(wang)經(jing)平定內(nei)亂與(yu)滅庸后(hou),統(tong)治已趨(qu)穩定,遂(sui)萌北(bei)(bei)上圖霸(ba)之志。其時(shi),中原(yuan)國家仍(reng)以晉(jin)實力最(zui)強,它(ta)西(xi)抑秦(qin)東制齊(qi),秦(qin)、齊(qi)雖漸上升或(huo)恢(hui)復,仍(reng)非晉(jin)之強勁對(dui)(dui)手。但(dan)晉(jin)當時(shi)國君晉(jin)靈公,卻十(shi)分殘暴無道(dao),對(dui)(dui)內(nei)殘害臣民,對(dui)(dui)外(wai)受(shou)賂無信,故(gu)國內(nei)統(tong)治既不(bu)穩定,國外(wai)威信也(ye)日益下降,這就為楚莊(zhuang)王(wang)北(bei)(bei)上提供了有利時(shi)機。
楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)親(qin)政的當務(wu)之急就(jiu)是攻伐反叛的庸(yong)(yong)國(guo)(guo)。楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)三年(前(qian)611年),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)撇(pie)開令尹(yin)斗般,乘坐戰(zhan)車到抗擊庸(yong)(yong)國(guo)(guo)的前(qian)線,與前(qian)方部隊(dui)會師(shi),親(qin)自指揮,將楚(chu)(chu)軍分為兩隊(dui):子越從(cong)(cong)石溪出(chu)兵(bing);子貝從(cong)(cong)仞(ren)地出(chu)兵(bing),并聯(lian)絡秦國(guo)(guo)、巴國(guo)(guo)及蠻(man)族部落(luo)合(he)攻敵人。楚(chu)(chu)王(wang)(wang)督戰(zhan),將士們猛攻庸(yong)(yong)國(guo)(guo)。不(bu)久(jiu),庸(yong)(yong)國(guo)(guo)不(bu)支,宣告滅亡,楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)取得了親(qin)政以來(lai)的第一場(chang)勝(sheng)仗。楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)平亂、滅庸(yong)(yong)后,統治趨(qu)于穩定,產(chan)生北上圖霸(ba)之志。
楚(chu)莊(zhuang)(zhuang)王經平(ping)定(ding)內(nei)亂與滅庸后(hou),統治已(yi)趨(qu)穩(wen)定(ding),遂萌(meng)北上(shang)圖(tu)霸之(zhi)志。中原諸(zhu)侯(hou)仍(reng)以(yi)晉實力(li)最(zui)強,它西(xi)抑秦(qin)、東(dong)制齊(qi),秦(qin)、齊(qi)雖強卻(que)仍(reng)非(fei)晉之(zhi)對手。時(shi)晉靈公也已(yi)親政,然(ran)大權卻(que)依舊把持于(yu)趙(zhao)盾(趙(zhao)宣子)手中。靈公漸(jian)長(chang),對內(nei)殘害臣(chen)民,對外受(shou)賂無信,故國內(nei)統治既(ji)不穩(wen)定(ding),國外威(wei)信也日益下降,更與權臣(chen)趙(zhao)盾矛盾異(yi)常突出,勢同水火。這就為楚(chu)莊(zhuang)(zhuang)王北上(shang)提(ti)供了(le)有(you)利時(shi)機。
楚(chu)莊(zhuang)王(wang)四年(前(qian)610年),晉(jin)會衛(wei)、陳等(deng)諸侯于扈,以鄭(zheng)有二心于楚(chu),拒絕鄭(zheng)穆公(gong)與(yu)會,經鄭(zheng)子家(jia)書告趙盾(dun),申辯鄭(zheng)居大國之間不得不從(cong)強令的苦衷(zhong),晉(jin)才允(yun)于請(qing)和。從(cong)中(zhong)亦可知楚(chu)已復強,鄭(zheng)不得不考(kao)慮與(yu)楚(chu)改變關系(xi)。
楚莊(zhuang)(zhuang)王(wang)六年(前608年),鄭即以晉(jin)無信,伐(fa)齊、伐(fa)宋,皆因受齊、宋賂,半途而廢,于(yu)是叛晉(jin)而“受盟(meng)于(yu)楚”。附晉(jin)之(zhi)鄭,主動與楚結盟(meng)。隨著楚國(guo)(guo)的(de)穩定與實力的(de)增強,一些(xie)中原(yuan)國(guo)(guo)家,開始看風(feng)使(shi)舵,認真選擇(ze)自己的(de)出路了。恰在這時(shi),陳(chen)共(gong)公(gong)(gong)卒(zu),楚莊(zhuang)(zhuang)王(wang)不派人前往吊唁,陳(chen)靈公(gong)(gong)一氣(qi)之(zhi)下,與晉(jin)結盟(meng)。楚莊(zhuang)(zhuang)王(wang)見時(shi)機已到,立即親率大軍(jun)(jun)攻陳(chen),接著又(you)(you)攻宋。晉(jin)趙盾率軍(jun)(jun)會(hui)宋、陳(chen)、衛、曹諸國(guo)(guo)軍(jun)(jun)隊于(yu)棐林,攻鄭以救陳(chen)、宋。同年冬,晉(jin)為擺(bai)脫被動局面,從趙穿(chuan)計,攻打秦(qin)(qin)之(zhi)盟(meng)國(guo)(guo)崇,想迫使(shi)秦(qin)(qin)來救,然后便于(yu)向秦(qin)(qin)求成,不料秦(qin)(qin)國(guo)(guo)并不理(li)會(hui)。晉(jin)又(you)(you)攻鄭,以報(bao)北林之(zhi)戰。
楚(chu)莊王七年(nian)(nian)(前607年(nian)(nian))春,鄭(zheng)(zheng)(zheng)受楚(chu)命(ming)攻宋(song)(song),以(yi)打(da)擊晉(jin)(jin)國。鄭(zheng)(zheng)(zheng)、宋(song)(song)戰(zhan)于大(da)棘,宋(song)(song)軍大(da)敗,鄭(zheng)(zheng)(zheng)囚華元,獲樂呂,及甲車四百六十乘。華元逃(tao)歸,為(wei)(wei)宋(song)(song)筑城。秦為(wei)(wei)報(bao)復晉(jin)(jin)侵崇(chong)之役,出兵(bing)攻晉(jin)(jin),圍(wei)焦。秦、晉(jin)(jin)關系一度(du)緊張。同年(nian)(nian)夏,晉(jin)(jin)趙(zhao)盾(dun)(dun)解焦圍(wei),接著聯合衛、陳攻鄭(zheng)(zheng)(zheng),以(yi)報(bao)大(da)棘之戰(zhan)。楚(chu)莊王立(li)(li)即(ji)命(ming)子越椒(jiao)領兵(bing)救鄭(zheng)(zheng)(zheng),趙(zhao)盾(dun)(dun)以(yi)斗椒(jiao)屬若敖(ao)氏“殆將(jiang)斃矣,姑益(yi)其(qi)疾(ji)”為(wei)(wei)由,悄然(ran)退去。鄭(zheng)(zheng)(zheng)攻宋(song)(song)、秦攻晉(jin)(jin),以(yi)及趙(zhao)盾(dun)(dun)不(bu)(bu)敢與斗椒(jiao)正面交(jiao)鋒(feng),雖有晉(jin)(jin)靈公(gong)不(bu)(bu)君之故(gu),也側面說明其(qi)時楚(chu)國實力日益(yi)上升,連一生不(bu)(bu)服軟的趙(zhao)盾(dun)(dun)都(dou)不(bu)(bu)敢接戰(zhan)。正當晉(jin)(jin)國外(wai)爭不(bu)(bu)利(li)時,國內(nei)又因晉(jin)(jin)靈公(gong)暴虐(nve),這年(nian)(nian)為(wei)(wei)趙(zhao)穿(chuan)所殺,趙(zhao)盾(dun)(dun)等立(li)(li)公(gong)子黑臀為(wei)(wei)晉(jin)(jin)侯,是為(wei)(wei)晉(jin)(jin)成公(gong)。晉(jin)(jin)成公(gong)初立(li)(li),即(ji)于楚(chu)莊王八年(nian)(nian)(前606年(nian)(nian)),就率(lv)軍攻打(da)鄭(zheng)(zheng)(zheng)國,抵(di)達郔(今河南(nan)鄭(zheng)(zheng)(zheng)州(zhou)北),鄭(zheng)(zheng)(zheng)被(bei)迫與晉(jin)(jin)和,訂立(li)(li)了盟約。
楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)八(ba)年(nian)(nian)(前606年(nian)(nian))春,楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)親領大軍北(bei)上,以(yi)“勤(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)”名義攻打(da)陸渾(hun)之(zhi)戎(散居黃(huang)河(he)南(nan)、熊耳山北(bei)之(zhi)陰地,又稱陰地戎,后被(bei)晉(jin)國滅(mie)),至于(yu)(yu)洛水,直抵周(zhou)(zhou)天子都城洛邑附近,在(zai)(zai)周(zhou)(zhou)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)室邊境陳兵(bing)示威(wei),“觀兵(bing)于(yu)(yu)周(zhou)(zhou)疆”。周(zhou)(zhou)定(ding)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)惶(huang)恐不安,派周(zhou)(zhou)大夫(fu)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)孫(sun)滿慰勞(lao)楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)在(zai)(zai)接見王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)孫(sun)滿時,問九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)之(zhi)大小、輕重。九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)相傳(chuan)為(wei)夏禹所鑄,象(xiang)征九(jiu)(jiu)州(zhou),夏、商、周(zhou)(zhou)奉為(wei)傳(chuan)國之(zhi)寶,是天子權力(li)的(de)標(biao)志(zhi)。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)問九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding),意在(zai)(zai)“示欲(yu)顯強(qiang)而取天下”,顯露出覬(ji)覦(yu)全天下的(de)野心(xin)。王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)孫(sun)滿見楚(chu)(chu)(chu)國國勢熾盛,只得委(wei)婉地答道:“在(zai)(zai)德(de)不在(zai)(zai)鼎(ding)(ding)。……昔成王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)定(ding)鼎(ding)(ding)于(yu)(yu)郟鄏,卜世(shi)三十,卜年(nian)(nian)七百,天所命也(ye)。周(zhou)(zhou)德(de)雖衰,天命未(wei)(wei)改(gai),鼎(ding)(ding)之(zhi)輕重,未(wei)(wei)可問也(ye)。”楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)一方(fang)面(mian)以(yi)“楚(chu)(chu)(chu)國折釣之(zhi)喙,足以(yi)為(wei)九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)”表示實力(li);另一方(fang)面(mian)也(ye)意識到有(you)晉(jin)、齊、秦、吳等諸(zhu)侯大國在(zai)(zai),條件遠(yuan)不足,便(bian)退兵(bing)了。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)九(jiu)(jiu)年(nian)(nian)(前605年(nian)(nian)),楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)以(yi)若(ruo)敖氏為(wei)相。他(ta)們(men)怕(pa)(pa)朝野大臣(chen)向(xiang)楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)進讒言,害怕(pa)(pa)自己被(bei)誅連,反而攻打(da)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang),楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)一舉擊(ji)擊(ji)滅(mie)若(ruo)敖氏全族。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)十三年(nian)(nian)(前601年(nian)(nian)),楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)大軍滅(mie)舒國。
楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)十(shi)(shi)五年(nian)(前599年(nian)),晉楚(chu)(chu)爆發穎北(bei)之戰(zhan),楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)伐鄭(zheng),晉國(guo)(guo)士會率領晉軍救鄭(zheng),擊敗了楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)率領的楚(chu)(chu)軍。楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)十(shi)(shi)六年(nian)(前598年(nian)),楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)以(yi)陳(chen)國(guo)(guo)大臣夏徵(zhi)舒(shu)為(wei)亂為(wei)名伐陳(chen),誅殺夏徵(zhi)舒(shu)。破陳(chen)之后,以(yi)陳(chen)國(guo)(guo)故地設置縣。群(qun)臣都(dou)向楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)道(dao)賀(he),申(shen)叔(shu)時出使(shi)齊國(guo)(guo)歸來,唯獨他不(bu)道(dao)賀(he)。楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)問(wen)他,他回答:王(wang)(wang)上因為(wei)陳(chen)國(guo)(guo)內亂而(er)率諸侯討伐,本來是(shi)(shi)義舉如(ru)今卻占據(ju)其(qi)地,以(yi)后何以(yi)稱霸(ba)天下。于是(shi)(shi)楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)(wang)恢(hui)復(fu)陳(chen)國(guo)(guo)朝廷。
楚(chu)(chu)莊王(wang)十(shi)七(qi)年(nian)(前597年(nian))開春,經過(guo)一(yi)個(ge)冬季的休整,楚(chu)(chu)莊王(wang)趁勢(shi)而起(qi),以(yi)令尹(yin)孫叔敖將(jiang)中軍(jun)(jun),子重將(jiang)左(zuo)軍(jun)(jun),子反將(jiang)右軍(jun)(jun)。楚(chu)(chu)莊王(wang)親統楚(chu)(chu)國(guo)三(san)軍(jun)(jun)精(jing)銳部隊悉數北(bei)伐鄭(zheng)(zheng)國(guo)。這是楚(chu)(chu)國(guo)這些年(nian)來所發動的規模最大(da)、氣勢(shi)最宏偉、攻勢(shi)最猛的一(yi)次(ci)進軍(jun)(jun)。面對如此大(da)好時機,楚(chu)(chu)莊王(wang)志在必(bi)得。不(bu)久,楚(chu)(chu)軍(jun)(jun)就(jiu)將(jiang)鄭(zheng)(zheng)國(guo)團(tuan)團(tuan)圍(wei)住。圍(wei)困十(shi)七(qi)天。鄭(zheng)(zheng)襄公準(zhun)備(bei)求(qiu)和,命人占卜,不(bu)吉利;準(zhun)備(bei)與楚(chu)(chu)軍(jun)(jun)巷戰,吉利,于是乎舉國(guo)大(da)哭。經過(guo)長達(da)三(san)個(ge)月的激(ji)戰,楚(chu)(chu)軍(jun)(jun)占領鄭(zheng)(zheng)國(guo),鄭(zheng)(zheng)襄公袒胸露臂向楚(chu)(chu)軍(jun)(jun)請罪以(yi)求(qiu)和。楚(chu)(chu)莊王(wang)同意鄭(zheng)(zheng)國(guo)媾和,楚(chu)(chu)、鄭(zheng)(zheng)結盟(meng),楚(chu)(chu)軍(jun)(jun)后(hou)退三(san)十(shi)里,僅(jin)僅(jin)三(san)十(shi)里。
鄭(zheng)(zheng)(zheng)國(guo)(guo)(guo)頑強(qiang)抵抗(kang)三(san)個多月,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)才將(jiang)其攻克(ke)。鄭(zheng)(zheng)(zheng)襄公(gong)“肉(rou)袒牽羊”以(yi)(yi)迎楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang),求其不要滅掉鄭(zheng)(zheng)(zheng)國(guo)(guo)(guo)。結果,鄭(zheng)(zheng)(zheng)送質于楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)以(yi)(yi)與楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)和(he)(he)。是年(nian)夏,晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)荀(xun)林父(fu)率軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)救鄭(zheng)(zheng)(zheng),途中聽說鄭(zheng)(zheng)(zheng)、楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)兩國(guo)(guo)(guo)已經講和(he)(he),就是否與楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)戰的(de)問題,晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)內(nei)部(bu)產(chan)生分(fen)岐,中軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)帥荀(xun)林父(fu)認(ren)為楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)強(qiang)大(da)、穩定,不可(ke)與其相爭,欲退兵(bing);而中軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)佐先縠(hu)(hu)卻認(ren)為:“晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)所以(yi)(yi)霸(ba),師(shi)武(wu)、臣力也。今(jin)失(shi)諸侯(hou),不可(ke)謂(wei)力;有(you)敵不從(cong),不可(ke)謂(wei)武(wu)。由(you)我失(shi)霸(ba),不如死(si)”,主張與楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)作戰。于是,先縠(hu)(hu)擅自率其部(bu)下渡過黃河(he)追擊楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)。司馬(ma)韓厥擔心先縠(hu)(hu)孤軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)深入,建議荀(xun)林父(fu)率領其余軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)隊(dui)渡河(he)。晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)雖然渡過黃河(he),卻沒有(you)作戰的(de)決(jue)心,特別是晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)將(jiang)領意(yi)見不統一(yi),各行其是。此時,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)北(bei)進至(zhi)郔(今(jin)河(he)南(nan)鄭(zheng)(zheng)(zheng)州(zhou)(zhou)北(bei)),打算飲馬(ma)黃河(he)即班(ban)師(shi)回國(guo)(guo)(guo)。聽說晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)已渡過黃河(he),楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)本想馬(ma)上撤(che)兵(bing),但在伍參的(de)建議下,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)決(jue)定與晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)一(yi)戰,遂在管(今(jin)河(he)南(nan)鄭(zheng)(zheng)(zheng)州(zhou)(zhou))駐軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)以(yi)(yi)待晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)師(shi),晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)則駐扎在敖(ao)、鄗(今(jin)河(he)南(nan)滎陽(yang)北(bei))之間。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)一(yi)方面派使者去與晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)議合,以(yi)(yi)麻痹晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun),并定下結盟日期(qi),另一(yi)方面又派軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)向晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)挑釁加以(yi)(yi)試探(tan)。晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)派魏锜、趙旃到(dao)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)營議合,二(er)人因私怨(yuan)而挑釁楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)。晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)人派軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)接應他們,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)叔(shu)孫敖(ao)率軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)出戰,大(da)敗晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun),楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)進駐邲地(今(jin)河(he)南(nan)鄭(zheng)(zheng)(zheng)州(zhou)(zhou)西北(bei)),晉(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)連(lian)夜渡河(he)回國(guo)(guo)(guo)。
邲之戰(zhan)(zhan)后,楚(chu)(chu)莊王飲馬黃河,進逼中原(yuan)國(guo)家(jia),迫使(shi)鄭(zheng)、許(xu)歸(gui)附,繼而滅蕭(宋的(de)與國(guo)),又(you)攻宋并使(shi)其與楚(chu)(chu)媾(gou)和(he)。這樣(yang),中原(yuan)主要小諸侯國(guo)皆(jie)背晉向楚(chu)(chu),楚(chu)(chu)莊王成為中原(yuan)的(de)霸主。而此后的(de)晉國(guo),又(you)在逐(zhu)年消(xiao)滅赤狄(di)部族(zu)的(de)戰(zhan)(zhan)爭中,國(guo)力(li)有所恢復。晉、楚(chu)(chu)爭霸之形勢尚(shang)有可(ke)能發生(sheng)新(xin)的(de)變化。
楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王十九(jiu)(jiu)年(前595年),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王遣申舟使齊而沒有借道,遭到宋(song)(song)文公及右師(shi)華元等人(ren)(ren)的(de)反(fan)感。宋(song)(song)國人(ren)(ren)一不做(zuo)二不休,殺死申舟,楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王為之大怒,盡起三(san)軍,攻(gong)(gong)打(da)宋(song)(song)都睢陽。與宋(song)(song)國相(xiang)持了整(zheng)整(zheng)九(jiu)(jiu)月。天下諸(zhu)侯為之震(zhen)驚不已。又是(shi)畏(wei)懼,又是(shi)敬(jing)佩,又是(shi)不滿。所(suo)畏(wei)懼者,楚(chu)(chu)國國力(li)之強(qiang),遠(yuan)遠(yuan)超出眾諸(zhu)侯的(de)意(yi)料(liao)。楚(chu)(chu)國居(ju)然能(neng)長(chang)達九(jiu)(jiu)月供(gong)應著千里(li)之外的(de)三(san)軍,國家綜合(he)實力(li)由此(ci)可見。縱然諸(zhu)侯各國有堅固(gu)的(de)城(cheng)(cheng)池,楚(chu)(chu)國亦不足(zu)持。面對楚(chu)(chu)國咄咄逼人(ren)(ren)的(de)攻(gong)(gong)勢,宋(song)(song)文公帶領臣民堅守城(cheng)(cheng)池長(chang)達半年,城(cheng)(cheng)內已是(shi)易子(zi)相(xiang)食,饑寒交迫(po)。
楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王二十(shi)年(前594年)開(kai)春(chun),宋文公(gong)派(pai)遣樂嬰齊往晉(jin)(jin)國(guo)(guo)(guo)(guo),向晉(jin)(jin)景(jing)(jing)公(gong)求救。晉(jin)(jin)景(jing)(jing)公(gong)詢問眾(zhong)卿,大夫(fu)伯宗反對出兵(bing),認為(wei)(wei)此時(shi)楚(chu)(chu)軍國(guo)(guo)(guo)(guo)勢鼎盛,有(you)上(shang)天(tian)眷戀,難與(yu)(yu)爭鋒(feng)。晉(jin)(jin)景(jing)(jing)公(gong)納其言,派(pai)遣解揚告(gao)(gao)知(zhi)宋國(guo)(guo)(guo)(guo)人晉(jin)(jin)援將(jiang)(jiang)至,并鼓勵宋國(guo)(guo)(guo)(guo)人堅持(chi)抗戰。事實上(shang),晉(jin)(jin)還沒有(you)從邲之戰的陰(yin)影中(zhong)走出來(lai),不(bu)(bu)敢(gan)再(zai)輕易向楚(chu)(chu)軍宣(xuan)戰。至同(tong)年五(wu)月,攻(gong)守(shou)雙(shuang)方(fang)都不(bu)(bu)能(neng)再(zai)堅持(chi)。宋右師華元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)突圍(wei),趁夜潛入(ru)楚(chu)(chu)營,登(deng)上(shang)子(zi)反的床。子(zi)反不(bu)(bu)備,為(wei)(wei)華元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)劫持(chi)。華元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)對子(zi)反將(jiang)(jiang)宋國(guo)(guo)(guo)(guo)國(guo)(guo)(guo)(guo)情(qing)據實以告(gao)(gao),子(zi)反醉醺醺的也(ye)(ye)告(gao)(gao)訴(su)華元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan):“楚(chu)(chu)軍的糧草只剩(sheng)幾日之用”,無奈之下,子(zi)反與(yu)(yu)華元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)私(si)下盟誓。后子(zi)反將(jiang)(jiang)事情(qing)經過一五(wu)一十(shi)告(gao)(gao)知(zhi)楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王。莊(zhuang)(zhuang)王知(zhi)道圍(wei)破宋都已(yi)成(cheng)妄想,擔心軍卒久在國(guo)(guo)(guo)(guo)外,國(guo)(guo)(guo)(guo)內田地無人耕種,勢必荒蕪(wu),釀成(cheng)來(lai)年糧災。最后以宋國(guo)(guo)(guo)(guo)與(yu)(yu)楚(chu)(chu)結盟,楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)退兵(bing)為(wei)(wei)結束。自(zi)此長達九個月之久的跨年度攻(gong)堅戰,雖以楚(chu)(chu)國(guo)(guo)(guo)(guo)無功(gong)而返而告(gao)(gao)終,但也(ye)(ye)讓中(zhong)原(yuan)諸侯談(tan)楚(chu)(chu)色變。
邲之戰(zhan)是晉國霸(ba)業第一次(ci)衰敗的(de)(de)起點。往日(ri)自(zi)以為(wei)不可一世的(de)(de)晉人遭(zao)到當頭一棒,對(dui)諸(zhu)(zhu)侯(hou)的(de)(de)控(kong)制力大(da)大(da)減弱。而自(zi)齊桓公后(hou)便(bian)(bian)已注冊為(wei)大(da)國的(de)(de)姜齊便(bian)(bian)是第一個想脫離(li)晉國控(kong)制的(de)(de)諸(zhu)(zhu)侯(hou)。早在楚莊(zhuang)王十五年(前599年),齊惠公崩逝(shi),其子(zi)呂無(wu)(wu)野立,是為(wei)齊頃公。齊頃公年輕氣盛、剛猛精進,目中(zhong)無(wu)(wu)人的(de)(de)齊侯(hou)急于擺脫晉景公的(de)(de)控(kong)制。
就(jiu)在邲(bi)之(zhi)戰結束的(de)楚(chu)(chu)莊(zhuang)王十八(ba)年(nian)(nian)(前(qian)596年(nian)(nian)),齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong)下(xia)令攻伐自恃有晉(jin)(jin)國(guo)撐腰的(de)莒國(guo),打響了反抗(kang)晉(jin)(jin)國(guo)的(de)第一仗。齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong)為瓦解晉(jin)(jin)國(guo)東(dong)方(fang)的(de)戰略(lve)碉堡(bao)——魯(lu)國(guo),加大對魯(lu)國(guo)聯(lian)(lian)絡。時魯(lu)國(guo)三桓(huan)季(ji)孫、叔孫、孟(meng)孫奪(duo)得魯(lu)國(guo)軍政大權,分別與(yu)(yu)晉(jin)(jin)國(guo)侈卿(qing)建立(li)起(qi)較為牢固的(de)跨國(guo)聯(lian)(lian)盟以作為外援。魯(lu)宣(xuan)公(gong)及東(dong)門氏(即公(gong)孫歸父,東(dong)門襄仲(zhong)之(zhi)子(zi)(zi))在晉(jin)(jin)國(guo)霸業一片迷(mi)茫之(zhi)時,積極聯(lian)(lian)絡齊(qi)(qi)國(guo)當(dang)權派以作為對抗(kang)三桓(huan)。魯(lu)宣(xuan)公(gong)與(yu)(yu)齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong),一拍即合。經過幾年(nian)(nian)的(de)奮(fen)斗,齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong)膽子(zi)(zi)越來越大。楚(chu)(chu)莊(zhuang)王二(er)十二(er)年(nian)(nian)(前(qian)592年(nian)(nian)),晉(jin)(jin)景公(gong)命時任(ren)中軍佐的(de)郤(xi)克(ke)出使齊(qi)(qi)國(guo),征召齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong)參加會盟。齊(qi)(qi)頃(qing)公(gong)玩心大發,竟在朝堂之(zhi)上捉弄郤(xi)克(ke)。后在斂盂之(zhi)會上,齊(qi)(qi)國(guo)代表高固(高宣(xuan)子(zi)(zi))又逃席而去(qu)。
楚莊(zhuang)(zhuang)王(wang)二十三年(前591年)開春(chun),郤克鼓動(dong)晉(jin)景(jing)公,晉(jin)景(jing)公忍無(wu)可忍,率(lv)軍與(yu)衛太子臧(zang)伐齊,也(ye)只是小(xiao)打(da)小(xiao)鬧。在晉(jin)國霸權最為(wei)迷茫的(de)那幾年間,楚莊(zhuang)(zhuang)王(wang)聯齊以制(zhi)晉(jin)的(de)戰略取(qu)得極(ji)大成功,使(shi)得晉(jin)國長期忙碌于在北方與(yu)齊國周旋,基本無(wu)暇南顧(gu)。
楚莊王二十三(san)年(前591年),楚莊王突然(ran)病重,他已(yi)經(jing)預感到(dao)自己不(bu)久人世,招重臣(chen)(chen)至(zhi)病榻之(zhi)前,望(wang)著太(tai)子(zi)(zi)審。其弟子(zi)(zi)重、子(zi)(zi)反,申公(gong)巫(wu)臣(chen)(chen)等在一(yi)旁聽(ting)候莊王遺命,知會(hui)其意。同年秋(qiu),楚莊王終于咽下(xia)了最后(hou)一(yi)口氣(qi),與世長辭。令尹子(zi)(zi)重、司(si)馬子(zi)(zi)反依照莊王意志,擁(yong)立(li)年僅十來歲的(de)太(tai)子(zi)(zi)審為楚君,是為楚共王。公(gong)子(zi)(zi)嬰齊攝君事,主內外(wai),掌握了楚國(guo)的(de)軍政大權。
楚(chu)(chu)莊王(wang)(wang)尸骨(gu)未寒,貴(gui)族間的(de)(de)新仇舊恨迅速(su)暴露,以(yi)(yi)令尹子(zi)(zi)重為首的(de)(de)王(wang)(wang)族與(yu)申(shen)公巫臣為首的(de)(de)屈(qu)氏(shi)卿族矛盾激化。子(zi)(zi)重、子(zi)(zi)反素恨屈(qu)巫,屈(qu)巫預感到危機來臨,便左右(you)逢(feng)源(yuan),最(zui)終帶(dai)著寡婦夏姬,流(liu)亡他國(guo)以(yi)(yi)避政敵的(de)(de)迫害。子(zi)(zi)重、子(zi)(zi)反殺掉(diao)了屈(qu)巫留在楚(chu)(chu)國(guo)的(de)(de)同族,瓜分了其(qi)家族的(de)(de)財(cai)產。悲痛(tong)萬分的(de)(de)屈(qu)巫聯絡晉(jin)國(guo)外(wai)交大使郤至,意欲投奔晉(jin)國(guo)。晉(jin)景公任之(zhi)(zhi)為大夫,命其(qi)往(wang)吳(wu)國(guo),教吳(wu)人以(yi)(yi)軍陣之(zhi)(zhi)術與(yu)抗楚(chu)(chu)之(zhi)(zhi)策,吳(wu)國(guo)始強(qiang),令楚(chu)(chu)國(guo)后患無窮。
就在(zai)子重、子反為(wei)排斥異己殫精(jing)竭(jie)慮時,晉國(guo)正卿郤(xi)克以其(qi)侄郤(xi)至專對楚(chu)(chu)(chu)國(guo)外交,與(yu)楚(chu)(chu)(chu)人周旋。郤(xi)克之志在(zai)齊(qi)而不在(zai)楚(chu)(chu)(chu),乘楚(chu)(chu)(chu)國(guo)重臣(chen)反目之際,于前589年(nian)出動大(da)軍攻伐齊(qi)國(guo),齊(qi)頃(qing)公大(da)敗而還,與(yu)晉國(guo)結盟(meng)。楚(chu)(chu)(chu)國(guo)聯齊(qi)制(zhi)晉的計(ji)劃徹底破產。為(wei)了(le)挽回頹勢(shi)及霸主榮(rong)譽,這一年(nian)冬天,子重輔(fu)佐楚(chu)(chu)(chu)共王出兵北上,攻至魯國(guo),號召諸侯會盟(meng)。十(shi)三國(guo)代表匯聚蜀城(cheng),規模雖大(da),卻各懷心(xin)機(ji)。這不過是楚(chu)(chu)(chu)莊王昔(xi)日功業的最后回光。
楚莊(zhuang)王(wang)死后(hou)幾十年(nian)(nian)間,楚國(guo)國(guo)力直線下滑,很快被晉國(guo)反超。子重為緩衰(shuai)敗之(zhi)勢(shi),欲與(yu)晉國(guo)弭兵,平(ping)分霸權。楚共王(wang)晚年(nian)(nian),目睹著晉悼公一次(ci)次(ci)會盟諸侯,聲(sheng)勢(shi)昊(hao)天,暴病而亡。至楚靈(ling)王(wang)時,欲重塑(su)莊(zhuang)王(wang)之(zhi)盛(sheng)卻(que)好高(gao)騖遠,身死人手(shou)。楚平(ping)王(wang)時,奸逆(ni)當權,繼續淪落;至楚昭王(wang),幾為吳(wu)國(guo)所滅(mie),楚國(guo)永恒的(de)退出了爭霸行(xing)列。楚國(guo)的(de)霸業漸行(xing)漸遠,名(ming)存(cun)實亡。
稱霸諸侯
楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)一生武功(gong)巨大。楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)三(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前611年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)親自指揮楚(chu)(chu)、秦、巴聯軍滅(mie)庸(yong)服群蠻百(bai)蒲;楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)八(ba)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前606年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)親帥大軍伐陸渾(hun)之(zhi)(zhi)戎(rong),飲(yin)馬黃河,觀(guan)兵周疆,問(wen)鼎周使,創(chuang)歷史佳話;楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)九(jiu)(jiu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前605年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)親領大軍平定楚(chu)(chu)國(guo)(guo)戰(zhan)神(shen)——若敖氏的叛(pan)亂;楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)十(shi)(shi)六年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前598年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)伐陳(chen)滅(mie)陳(chen),之(zhi)(zhi)后聽從申叔時的諫(jian)言而恢復(fu)陳(chen)國(guo)(guo);從楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)十(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前604年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))到楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)十(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前597年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),楚(chu)(chu)國(guo)(guo)六次伐鄭(zheng),使鄭(zheng)臣服,開霸業(ye)(ye)之(zhi)(zhi)始(shi);楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)十(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前597年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)親帥大軍與前來救鄭(zheng)的晉(jin)(jin)軍在邲(bi)地(di)(di)決戰(zhan),大勝晉(jin)(jin)國(guo)(guo),立威定霸;楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)十(shi)(shi)九(jiu)(jiu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(前595年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)親帥大軍圍(wei)宋(song)九(jiu)(jiu)個(ge)月,霸業(ye)(ye)達到頂峰。楚(chu)(chu)國(guo)(guo)八(ba)百(bai)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)中滅(mie)六十(shi)(shi)余國(guo)(guo),地(di)(di)方五千里,楚(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)王(wang)在位期間就“并國(guo)(guo)二十(shi)(shi)六,益地(di)(di)三(san)千里”可見其武功(gong)之(zhi)(zhi)盛。
重用人才
楚莊(zhuang)王(wang)(wang)(wang)在(zai)位期間發現(xian)(xian)和使(shi)用(yong)(yong)了許多人才(cai)。被劫持事件(jian)中發現(xian)(xian)和使(shi)用(yong)(yong)廬大夫(fu)戢黎;早年沉溺于(yu)淫樂、“自(zi)靜三年”時發現(xian)(xian)和使(shi)用(yong)(yong)了伍(wu)舉、蘇(su)從等(deng)一大批人才(cai),此后提(ti)拔(ba)和使(shi)用(yong)(yong)虞丘子、子孔、孫叔(shu)敖、子重、子反、蒍(wei)賈、伍(wu)參、申叔(shu)時、申公巫臣(chen)等(deng)文(wen)武人才(cai)。在(zai)楚莊(zhuang)王(wang)(wang)(wang)發現(xian)(xian)和使(shi)用(yong)(yong)的(de)人才(cai)中,孫叔(shu)敖是杰出的(de)代表(biao)。孫叔(shu)敖興修水(shui)利,發展農業生產;注重法治(zhi),穩固(gu)國內;整(zheng)頓(dun)軍(jun)隊,增強軍(jun)事實力,助楚莊(zhuang)王(wang)(wang)(wang)成為(wei)霸主。“孫叔(shu)敖日夜不(bu)息,不(bu)得(de)以便生為(wei)故,故使(shi)荊(楚)莊(zhuang)王(wang)(wang)(wang)功績著乎(hu)竹帛,傳乎(hu)后世(shi)”。司馬遷也說孫叔(shu)敖“忠為(wei)廉可治(zhi)楚,楚王(wang)(wang)(wang)得(de)以為(wei)霸。”盡(jin)可見(jian),孫叔(shu)敖對楚莊(zhuang)王(wang)(wang)(wang)稱霸的(de)巨大作用(yong)(yong)是大家公認的(de)。
善于納諫
善于納諫(jian)(jian)也(ye)是楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)成功的(de)(de)(de)(de)非常重(zhong)要的(de)(de)(de)(de)內(nei)因之(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi)。楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)一(yi)(yi)生有(you)許(xu)多人給(gei)他眾多諫(jian)(jian)言(yan),他不以(yi)身份高低為(wei)標準而(er)以(yi)是否有(you)道(dao)理為(wei)標準,采納其中(zhong)有(you)道(dao)理的(de)(de)(de)(de)諫(jian)(jian)言(yan),有(you)的(de)(de)(de)(de)已(yi)經做錯了的(de)(de)(de)(de)就立(li)即改正。楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)一(yi)(yi)生采納的(de)(de)(de)(de)重(zhong)要諫(jian)(jian)言(yan)有(you):“自靜三(san)年(nian)(nian)(nian)”,時(shi)伍舉冒死巧妙(miao)進(jin)(jin)諫(jian)(jian),蘇從(cong)冒死直言(yan)進(jin)(jin)諫(jian)(jian),楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)采納他們(men)的(de)(de)(de)(de)諫(jian)(jian)言(yan)而(er)振作奮起,使楚國官(guan)場為(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi)變(bian),楚國大治;楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)十七(qi)年(nian)(nian)(nian)(前(qian)(qian)(qian)(qian)597年(nian)(nian)(nian))邲之(zhi)(zhi)(zhi)戰(zhan)前(qian)(qian)(qian)(qian)夕,楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)前(qian)(qian)(qian)(qian)任令(ling)尹虞丘子、現(xian)任令(ling)尹孫叔(shu)敖等都不想和前(qian)(qian)(qian)(qian)來救鄭的(de)(de)(de)(de)晉(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)打仗(zhang),武參兩次(ci)進(jin)(jin)諫(jian)(jian),認為(wei)晉(jin)(jin)(jin)三(san)軍(jun)(jun)主帥(shuai)與(yu)副帥(shuai)在(zai)主戰(zhan)與(yu)主退這(zhe)個問題(ti)上意見不一(yi)(yi)致,晉(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)將(jiang)士無所適從(cong),副帥(shuai)不聽主帥(shuai)節制(zhi),自行其是,晉(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)必敗(bai),楚國是君(jun)統軍(jun)(jun),晉(jin)(jin)(jin)軍(jun)(jun)是臣(chen)領兵,君(jun)遇到(dao)(dao)臣(chen)后(hou)退傳出去是笑(xiao)話(hua),這(zhe)番(fan)說辭終于打動(dong)楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang),楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)采納武參的(de)(de)(de)(de)主張從(cong)而(er)取得邲之(zhi)(zhi)(zhi)戰(zhan)的(de)(de)(de)(de)勝(sheng)利,立(li)威定霸;楚莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)十五年(nian)(nian)(nian)(前(qian)(qian)(qian)(qian)599年(nian)(nian)(nian))采納申(shen)叔(shu)時(shi)的(de)(de)(de)(de)復陳(chen)(chen)建(jian)議,滅陳(chen)(chen)后(hou)隨(sui)即復陳(chen)(chen),諸侯聞之(zhi)(zhi)(zhi)皆朝(chao)于楚,并得到(dao)(dao)孔(kong)子好評。
發展農業
楚莊王在(zai)位二十三年,據史(shi)籍記載,孫(sun)叔(shu)(shu)敖擔任(ren)令(ling)尹期間,楚國(guo)經濟、政治、軍事均有重(zhong)大(da)發(fa)展。首先(xian),興建水利(li)工(gong)(gong)(gong)程,發(fa)展農(nong)業生產。按(an)《淮南子·人(ren)(ren)間訓》說法,孫(sun)叔(shu)(shu)敖在(zai)出任(ren)令(ling)尹前(qian),就“決期思之(zhi)(zhi)(zhi)水,而灌(guan)云雩之(zhi)(zhi)(zhi)野”,即帶領當(dang)(dang)地人(ren)(ren)民興建水利(li)工(gong)(gong)(gong)程,灌(guan)溉(gai)農(nong)作物,這項水利(li)工(gong)(gong)(gong)程,就是我國(guo)古代歷史(shi)上著(zhu)名的“期思陂”。孫(sun)叔(shu)(shu)敖任(ren)令(ling)尹后(hou),繼續興建水利(li)工(gong)(gong)(gong)程,孫(sun)叔(shu)(shu)敖激(ji)沮水作云夢大(da)澤之(zhi)(zhi)(zhi)池。此項工(gong)(gong)(gong)程當(dang)(dang)在(zai)沮、漳(zhang)水下(xia)游,建成后(hou)對以郢都(dou)為中(zhong)心的農(nong)業水利(li)灌(guan)溉(gai)帶來(lai)極大(da)方便。楚國(guo)南之(zhi)(zhi)(zhi)沮漳(zhang)水流域,北之(zhi)(zhi)(zhi)汝水流域,都(dou)興建了(le)水利(li)工(gong)(gong)(gong)程,形成了(le)南、北灌(guan)溉(gai)網絡。
商業政策
楚(chu)莊王(wang)曾認為(wei)楚(chu)國貨幣價(jia)值(zhi)(zhi)(zhi)太低,就“更小(xiao)以(yi)為(wei)大”,鑄造(zao)減重(zhong)大錢(qian)(qian)(實(shi)際價(jia)值(zhi)(zhi)(zhi)低于(yu)其(qi)名義價(jia)值(zhi)(zhi)(zhi))取代原來(lai)的(de)(de)小(xiao)錢(qian)(qian)。這(zhe)(zhe)種貨幣貶(bian)值(zhi)(zhi)(zhi)政策,損害了(le)商(shang)(shang)人的(de)(de)利益,過成(cheng)了(le)流通的(de)(de)混亂,使許(xu)多商(shang)(shang)人停業,民不(bu)聊生。楚(chu)相(xiang)孫(sun)叔放(fang)得知這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)情況后(hou),要(yao)求楚(chu)莊王(wang)立即皮止大錢(qian)(qian),恢復(fu)使用小(xiao)錢(qian)(qian).楚(chu)莊王(wang)接受(shou)了(le)這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)建議,使楚(chu)國市場又恢復(fu)了(le)正(zheng)常枚序,重(zhong)析帶(dai)榮起來(lai)。顯(xian)然,反對國家實(shi)行拐害商(shang)(shang)業活動的(de)(de)貨幣政策,維護正(zheng)常的(de)(de)商(shang)(shang)品貨幣流通扶序,是孫(sun)叔教輔(fu)佐絕莊王(wang)稱霸諸侯所堅(jian)持的(de)(de)一(yi)(yi)條重(zhong)要(yao)原則。
威服陳鄭
陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)、鄭(zheng)(zheng)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)地處楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)、晉(jin)(jin)中間地帶,故晉(jin)(jin)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)爭霸,必(bi)首(shou)先爭奪陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)、鄭(zheng)(zheng)。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)鎮壓若(ruo)敖(ao)氏之(zhi)亂后,任孫叔敖(ao)為(wei)令(ling)尹(yin),政(zheng)治(zhi)穩定(ding),國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)力(li)(li)增強,就全力(li)(li)北(bei)上攻(gong)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)伐(fa)(fa)(fa)鄭(zheng)(zheng),與(yu)(yu)晉(jin)(jin)展開(kai)了正面交鋒。陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)是(shi)(shi)小國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),力(li)(li)量不強,故時而(er)(er)親楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu),時而(er)(er)附(fu)晉(jin)(jin),受(shou)到晉(jin)(jin)、楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)兩(liang)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)交互攻(gong)伐(fa)(fa)(fa)。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十年(nian)(前(qian)604年(nian)),楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)剛平亂后,即興(xing)兵伐(fa)(fa)(fa)鄭(zheng)(zheng),陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)懼,轉而(er)(er)附(fu)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)。晉(jin)(jin)毫不示(shi)弱,亦(yi)立即出(chu)兵救(jiu)鄭(zheng)(zheng),伐(fa)(fa)(fa)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)。次年(nian),晉(jin)(jin)為(wei)討伐(fa)(fa)(fa)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)親楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu),又繼續攻(gong)打陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)則攻(gong)打鄭(zheng)(zheng)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),鄭(zheng)(zheng)被迫與(yu)(yu)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)和。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十二(er)年(nian)(前(qian)602年(nian)),鄭(zheng)(zheng)又轉而(er)(er)與(yu)(yu)晉(jin)(jin)和,晉(jin)(jin)成公于(yu)是(shi)(shi)會(hui)宋、魯、衛(wei)、鄭(zheng)(zheng)、曹(cao)等國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)君于(yu)黑壤。在此形勢下,次年(nian),陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)只得(de)與(yu)(yu)晉(jin)(jin)和,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)不放手,立即出(chu)兵攻(gong)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen),陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)又轉而(er)(er)附(fu)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十六(liu)年(nian)(前(qian)598年(nian))夏,楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)經伐(fa)(fa)(fa)鄭(zheng)(zheng)服(fu)鄭(zheng)(zheng)后,即與(yu)(yu)鄭(zheng)(zheng)、陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)盟于(yu)辰陵(陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)邑,今(jin)河(he)南(nan)睢陽西北(bei))。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)為(wei)了穩定(ding)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)局面,再一(yi)次舉(ju)兵伐(fa)(fa)(fa)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)。攻(gong)入陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)后,“殺夏征舒,諸栗門。因縣陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)后來仍(reng)恢復了陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo),迎陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)靈公之(zhi)子(zi)午為(wei)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)君,是(shi)(shi)為(wei)陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)成公。楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)滅陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)后又復陳(chen)(chen)(chen)(chen)(chen)一(yi)事,當時影響很大,受(shou)到普遍稱贊(zan)。
楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)在討(tao)陳(chen)服(fu)陳(chen)的(de)(de)同時(shi)(shi),也(ye)全力與晉爭(zheng)奪鄭(zheng)國(guo)(guo)。從(cong)楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十(shi)年(前604年)至楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十(shi)七年(前597年)的(de)(de)七年間,楚(chu)(chu)伐鄭(zheng)六次(ci),幾乎年年出(chu)兵,晉有時(shi)(shi)救鄭(zheng),有時(shi)(shi)因鄭(zheng)與楚(chu)(chu)和又轉而(er)(er)伐鄭(zheng),爭(zheng)奪極其激烈,鄭(zheng)國(guo)(guo)憂(you)心(xin)忡(chong)忡(chong),深受(shou)其苦。楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)十(shi)六年(前598年)春,楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)從(cong)爭(zheng)霸戰(zhan)略出(chu)發,再一次(ci)親(qin)率大(da)軍攻鄭(zheng),進抵鄭(zheng)邑櫟(今河南禹縣),鄭(zheng)國(guo)(guo)難以支持(chi),惶恐(kong)不(bu)安,遂(sui)從(cong)楚(chu)(chu)。但楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)以為鄭(zheng)在晉、楚(chu)(chu)交兵過程中(zhong),時(shi)(shi)而(er)(er)親(qin)晉,又時(shi)(shi)而(er)(er)親(qin)楚(chu)(chu),故(gu)從(cong)楚(chu)(chu)是迫不(bu)得(de)(de)已的(de)(de),“自是楚(chu)(chu)未(wei)得(de)(de)志焉”。楚(chu)(chu)莊(zhuang)王(wang)對陳(chen)、鄭(zheng)均采取寬容懷柔態度(du),先(xian)以兵討(tao)之,后(hou)以德服(fu)之,充(chong)分顯示了這位霸主的(de)(de)睿智大(da)度(du)。
逼宋從楚
晉(jin)、楚(chu)爭(zheng)霸(ba)中(zhong)(zhong)原(yuan),爭(zheng)奪宋(song)(song)國是(shi)主(zhu)要(yao)目標,宋(song)(song)之臣(chen)服(fu)與否,也是(shi)稱(cheng)霸(ba)的重要(yao)標志。昔日楚(chu)成王(wang)(wang)(wang)敗宋(song)(song),稱(cheng)霸(ba)中(zhong)(zhong)原(yuan);楚(chu)穆王(wang)(wang)(wang)于宋(song)(song)“田(tian)孟(meng)諸(zhu)”,亦(yi)有(you)實(shi)霸(ba)中(zhong)(zhong)原(yuan)的標幟。故楚(chu)莊王(wang)(wang)(wang)平群蠻百濮后(hou),即于楚(chu)莊王(wang)(wang)(wang)六年(nian)(前608年(nian)),與晉(jin)爭(zheng)奪宋(song)(song)國,并于北林(今河南新鄭(zheng)(zheng)(zheng))大(da)敗晉(jin)軍(jun)。第二年(nian),楚(chu)又命(ming)鄭(zheng)(zheng)(zheng)伐宋(song)(song),戰于大(da)棘(宋(song)(song)地,今河南睢縣南),宋(song)(song)軍(jun)又敗,宋(song)(song)被(bei)迫筑城。其后(hou),楚(chu)莊王(wang)(wang)(wang)重點打(da)擊(ji)陳、鄭(zheng)(zheng)(zheng),對宋(song)(song)暫置一旁,宋(song)(song)則堅定附晉(jin)。
楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)為了徹底降服宋(song)(song)(song)國(guo)(guo),在邲之(zhi)(zhi)戰后(hou),把矛頭指向(xiang)了宋(song)(song)(song)國(guo)(guo)。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)十(shi)八年(nian)(nian)(前596年(nian)(nian)),楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)為報復宋(song)(song)(song)救蕭之(zhi)(zhi)舉,親領軍攻宋(song)(song)(song),但這只是教訓性(xing)的(de)(de)。第二年(nian)(nian),當作好了充分(fen)準備后(hou),楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)決定派申舟出使齊國(guo)(guo),指示他“無假道(dao)于(yu)(yu)宋(song)(song)(song)”。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)的(de)(de)用意在于(yu)(yu)向(xiang)宋(song)(song)(song)國(guo)(guo)挑釁,試探宋(song)(song)(song)人的(de)(de)態(tai)度。申舟至宋(song)(song)(song)時,宋(song)(song)(song)人果然制止。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)獲此消息后(hou)大(da)(da)怒,“投袂而(er)起。履及于(yu)(yu)窒息,劍及于(yu)(yu)寢門之(zhi)(zhi)外,車及于(yu)(yu)蒲胥(xu)之(zhi)(zhi)市”。楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)十(shi)九年(nian)(nian)(前595年(nian)(nian))秋(qiu)九月,楚(chu)(chu)(chu)莊(zhuang)(zhuang)(zhuang)王(wang)(wang)親率(lv)大(da)(da)軍攻宋(song)(song)(song),把宋(song)(song)(song)國(guo)(guo)團團包圍。宋(song)(song)(song)國(guo)(guo)君臣驚恐,派樂嬰齊赴(fu)晉告急(ji)求救。晉景公想派兵救援,大(da)(da)夫伯宗反對(dui),認為“天方授楚(chu)(chu)(chu),未(wei)可與爭(zheng)”,待(dai)楚(chu)(chu)(chu)衰后(hou)再見機行事。
楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)二十年(nian)(前594年(nian))五月,楚(chu)(chu)(chu)軍圍(wei)(wei)宋已很(hen)久了,糧食將盡。楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)見(jian)宋已服,就與宋結盟(meng),宋以華元(yuan)為質(zhi),楚(chu)(chu)(chu)釋圍(wei)(wei)罷兵(bing)(bing)而回。楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)圍(wei)(wei)宋,前后(hou)達九個月之久,晉國(guo)(guo)始終不(bu)敢出(chu)兵(bing)(bing),足(zu)見(jian)楚(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)霸(ba)勢強(qiang)盛。楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)逼宋從(cong)楚(chu)(chu)(chu),不(bu)輕易舉(ju)兵(bing)(bing)攻城(cheng),后(hou)見(jian)其窮困難(nan)支,又(you)主動撤兵(bing)(bing)。這種兵(bing)(bing)臨城(cheng)下,圍(wei)(wei)而不(bu)破、逼其誠(cheng)服之舉(ju),也屬我國(guo)(guo)軍事史(shi)上(shang)罕見(jian)的(de)戰(zhan)例,具(ju)有深遠的(de)影響。圍(wei)(wei)宋之役(yi),震(zhen)撼(han)了中原國(guo)(guo)家。如魯(lu)國(guo)(guo)大臣(chen)孟獻(xian)子建議魯(lu)國(guo)(guo)遣使去宋向楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang)“聘而獻(xian)禮(li)”,“謀其不(bu)免也”,魯(lu)宣公贊(zan)同,派孟獻(xian)子去宋拜(bai)見(jian)楚(chu)(chu)(chu)莊王(wang)(wang),加強(qiang)了楚(chu)(chu)(chu)、魯(lu)之間的(de)關系。
楚(chu)莊(zhuang)王(wang)大膽融(rong)通華(hua)夏(xia),“以夏(xia)化夷(yi)”。楚(chu)莊(zhuang)王(wang)從個人修(xiu)身養性到國(guo)家治理的(de)各個環(huan)節都十分注重學習、吸(xi)收以周禮為(wei)核心的(de)中(zhong)原文化,他(ta)曾向詹何請教什么(me)是治國(guo)之(zhi)本(ben)。楚(chu)莊(zhuang)王(wang)時期的(de)朝章(zhang)典制(zhi)(zhi)(zhi),仍然(ran)承襲中(zhong)原禮制(zhi)(zhi)(zhi),“內姓選(xuan)于親,外姓選(xuan)于舊(jiu),君子小人,物有(you)服(fu)章(zhang),貴有(you)常(chang)尊,賤有(you)等威,禮不逆(ni)矣(yi)。”楚(chu)國(guo)的(de)官制(zhi)(zhi)(zhi)有(you)的(de)盡管僭(jian)號稱呼(hu),有(you)違(wei)周禮制(zhi)(zhi)(zhi),但仍沿用了許(xu)多中(zhong)原稱呼(hu),說(shuo)明楚(chu)國(guo)在不斷效仿中(zhong)原文明。
楚(chu)莊(zhuang)王(wang)三年(前611年),楚(chu)遇到饑荒,于是北方的(de)戎、西(xi)北的(de)庸(yong)、糜以及群蠻(man)、百(bai)蹼全(quan)部聯合(he)起來,一同攻(gong)伐楚(chu)國(guo)。有的(de)大臣主(zhu)張遷(qian)(qian)都以避讓叛軍(jun),蒍賈(jia)反對遷(qian)(qian)都,認為叛軍(jun)也可(ke)以追(zhui)趕(gan)到新都,楚(chu)莊(zhuang)王(wang)采納蒍賈(jia)的(de)不遷(qian)(qian)都主(zhu)張,下決心(xin)平叛,并最(zui)終平定叛亂,穩固國(guo)內(nei)局勢。楚(chu)莊(zhuang)王(wang)滅庸(yong)服群蠻(man)百(bai)濮,具(ju)有重要意義。楚(chu)國(guo)從(cong)此(ci)進一步鞏固了(le)后(hou)方,加強了(le)與巴(ba)、秦的(de)聯系,可(ke)以全(quan)力(li)北上圖霸。
孔子讀史至(zhi)楚(chu)復(fu)陳,喟(kui)然嘆(tan)曰:“賢哉楚(chu)王!輕(qing)千乘(cheng)之(zhi)國,而重一(yi)言之(zhi)信。”
隨武子(zi):“舉不(bu)失德,賞不(bu)失勞。老有(you)(you)加(jia)惠,旅有(you)(you)施舍。君子(zi)小人,物(wu)有(you)(you)章服。貴有(you)(you)常尊(zun),賤(jian)有(you)(you)等(deng)威,禮(li)不(bu)逆(ni)矣。德立、刑行、政(zheng)成、事(shi)時(shi)、典從、禮(li)順。”
左丘(qiu)明《左傳(chuan)·宣公十二年》:①民不(bu)(bu)罷勞,君(jun)無怨言,政有經矣。荊尸而(er)(er)舉,商、農、工、賈不(bu)(bu)敗其業(ye),而(er)(er)卒乘(cheng)輯睦,事不(bu)(bu)奸矣。②楚君(jun)討鄭(zheng),怒其貳而(er)(er)哀其卑,叛而(er)(er)伐之,服而(er)(er)舍(she)之,德(de)、刑(xing)成矣。伐叛,刑(xing)也;柔服,德(de)也,二者立矣。
顧(gu)棟(dong)高:滅(mie)庸(yong)而楚(chu)(chu)內(nei)亂夷(yi)矣(yi),連巴秦而楚(chu)(chu)之外(wai)援(yuan)固矣(yi),滅(mie)庸(yong)以(yi)塞晉(jin)之前,結秦以(yi)撓晉(jin)之后,斯(si)不待陸渾興師,而早(zao)知其(qi)有窺覦周鼎(ding)之志矣(yi)。