沉香是我國(guo)沿(yan)用歷史相當久遠的珍貴中藥。沉香樹為主根向下生(sheng)長之深(shen)根系弱陽(yang)性樹種(zhong),是最(zui)好的水土(tu)保護者。沉香成(cheng)長過程中,不需噴灑農(nong)(nong)藥,不會危害土(tu)質及人(ren)體的健(jian)康。沉香還有驅蟲但不會殺蟲的特性,有益于生(sheng)態(tai)維護。發展沉香栽培生(sheng)產,既是解決(jue)資源緊缺,減少進(jin)口(kou),擴大出口(kou)創(chuang)匯的有效(xiao)途(tu)徑,又是廣大群(qun)眾和農(nong)(nong)業企(qi)業脫貧(pin)致富的可靠(kao)保證。
沉香(xiang)是(shi)含有(you)樹脂(zhi)的(de)木材(cai)歷經多年沉積形成(cheng)的(de),沉香(xiang)木自(zi)古以來就是(shi)非(fei)常(chang)名(ming)貴的(de)木料,亦是(shi)工藝品(pin)最上乘的(de)原材(cai)料。
沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang),又名“沉(chen)(chen)水香(xiang)(xiang)”,“水沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)”,古語寫作“沈香(xiang)(xiang)”(沈,同沉(chen)(chen))。古來常說的“沉(chen)(chen)檀龍麝”之(zhi)“沉(chen)(chen)”,就(jiu)是指沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)。沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)自古以(yi)來即被(bei)列為(wei)眾香(xiang)(xiang)之(zhi)首。
與檀香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)不同(tong)(tong),沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)并不是(shi)一種木材,而是(shi)一類(lei)特殊(shu)的(de)(de)(de)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)“結(jie)”出的(de)(de)(de),混合了油脂(樹(shu)脂)成(cheng)分和木質成(cheng)分的(de)(de)(de)固態凝(ning)聚物。而這類(lei)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)的(de)(de)(de)木材本身并無特殊(shu)的(de)(de)(de)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)味,而且木質較(jiao)為松(song)軟。據當今(jin)的(de)(de)(de)研究,瑞香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)科(ke)沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)屬的(de)(de)(de)幾種樹(shu)木,如馬(ma)來沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)、莞香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)、印度沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)等都(dou)可以形成(cheng)沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)。一般來說,沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)的(de)(de)(de)密(mi)度越大,說明凝(ning)聚的(de)(de)(de)樹(shu)脂越多(duo),其質量也越好(hao),所以古人常以能否沉水沉香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)分為不同(tong)(tong)的(de)(de)(de)級別:入水則沉者(zhe),名(ming)為“沉水”香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang);次之(zhi),半(ban)浮半(ban)沉者(zhe),名(ming)為“棧香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)”(棧,竹木所編之(zhi)物),也稱“箋(jian)(音“煎”)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)”、“弄水香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)”等;再次,稍稍入水而漂于水面的(de)(de)(de),名(ming)為“黃熟香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)”。
由于沉(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)系自(zi)然(ran)凝聚而成(cheng)(cheng),大小(xiao)(xiao)、形(xing)狀差異很(hen)大,古(gu)人(ren)多(duo)就(jiu)其特點取(qu)了很(hen)多(duo)有趣的名(ming)字,如(ru):牙香(xiang)(xiang)(xiang)(體(ti)積較(jiao)小(xiao)(xiao),狀如(ru)馬的牙齒),葉(xie)子香(xiang)(xiang)(xiang)(薄片狀),雞(ji)骨香(xiang)(xiang)(xiang)(內有空隙,似雞(ji)骨),光(guang)香(xiang)(xiang)(xiang)(外表如(ru)枯竭的山(shan)石,多(duo)作(zuo)(zuo)陳設之(zhi)用(yong)),水盤頭(體(ti)積甚(shen)大而質地較(jiao)軟(ruan)),“速暫(zan)香(xiang)(xiang)(xiang)”(在沉(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)自(zi)然(ran)成(cheng)(cheng)之(zhi)前就(jiu)采取(qu)者)等等。一些(xie)形(xing)狀巧(qiao)妙別致的沉(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)還可以作(zuo)(zuo)為陳設品(pin)。
沉(chen)香(xiang)中(zhong)的(de)水沉(chen),寬(kuan)度大多不超過十厘(li)(li)米,長度不超過幾十厘(li)(li)米;質優者一般質地較密,甚(shen)至堅硬(ying)如(ru)山石(shi);表面很不平整(zheng);顏(yan)色(se)(se)多泛出綠色(se)(se),深綠色(se)(se),黃(huang)色(se)(se),褐(he)色(se)(se)或黑(hei)色(se)(se),油(you)脂部(bu)為深色(se)(se),木質部(bu)為較淺的(de)黃(huang)白色(se)(se),混(hun)成各種紋(wen)理;含油(you)量高的(de)水沉(chen)香(xiang)往往顏(yan)色(se)(se)較深,而且質地潤澤,很容易點燃(ran),燃(ran)燒(shao)時甚(shen)至能看到(dao)沸騰(teng)的(de)沉(chen)油(you)。
沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)樹產于(yu)熱帶,生長不(bu)易,沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)的(de)(de)(de)(de)形成更不(bu)易。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)樹中(zhong)國大陸已(yi)不(bu)多見,惠安有少量,現越南、泰國、印度(du)、馬來(lai)西亞、柬埔寨等(deng)(deng)地還有。由于(yu)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)十分稀少,形成不(bu)易,古(gu)代記載的(de)(de)(de)(de)沉(chen)(chen)(chen),現祗有其(qi)(qi)名已(yi)無實物,目前越南的(de)(de)(de)(de)奇楠沉(chen)(chen)(chen)為最上等(deng)(deng)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang),但數量極(ji)少。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)種類有:光香(xiang)(xiang)(xiang)、海南棧香(xiang)(xiang)(xiang)、番香(xiang)(xiang)(xiang)、筏(fa)沉(chen)(chen)(chen)、黃熟(shu)沉(chen)(chen)(chen)、速暫香(xiang)(xiang)(xiang)、白眼香(xiang)(xiang)(xiang)、水(shui)盤香(xiang)(xiang)(xiang)、葉子香(xiang)(xiang)(xiang)等(deng)(deng)等(deng)(deng)。依產地種類而不(bu)同。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)按(an)其(qi)(qi)油(you)脂含量分為:沉(chen)(chen)(chen)水(shui)、筏(fa)、黃熟(shu)。沉(chen)(chen)(chen)水(shui)也叫水(shui)沉(chen)(chen)(chen),是(shi)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)中(zhong)實質(zhi)或(huo)較(jiao)中(zhong)間(jian)的(de)(de)(de)(de)部份(fen),膏脂凝結(jie)較(jiao)緊(jin)密、結(jie)實的(de)(de)(de)(de)部份(fen),投水(shui)即沉(chen)(chen)(chen),是(shi)名沉(chen)(chen)(chen)水(shui);半浮(fu)半沉(chen)(chen)(chen)的(de)(de)(de)(de)叫筏(fa);不(bu)沉(chen)(chen)(chen)的(de)(de)(de)(de)稱為黃熟(shu)香(xiang)(xiang)(xiang)。
成不規則塊狀(zhuang)或盔帽(mao)狀(zhuang),有(you)(you)(you)(you)的為(wei)小(xiao)碎塊。塊片一(yi)面(mian)堅實,木質,有(you)(you)(you)(you)鑿削(xue)痕(hen),淡棕色,間有(you)(you)(you)(you)棕黑色微(wei)顯光(guang)澤(ze)的斑塊或小(xiao)點(是(shi)分泌(mi)物);另一(yi)面(mian)是(shi)樹脂滲出固結面(mian),土黃棕色,凹(ao)凸不平,有(you)(you)(you)(you)裂(lie)紋,并(bing)見蜂窩狀(zhuang)小(xiao)孔(kong),于(yu)放大鏡(jing)下觀察顯顆粒性,有(you)(you)(you)(you)疏松感,刀(dao)割(ge)之呈(cheng)粉末(mo)狀(zhuang)脫落。質硬,大多不沉于(yu)水。有(you)(you)(you)(you)特異香(xiang)氣,味微(wei)苦;燃(ran)燒時發濃煙(yan)及(ji)強(qiang)烈香(xiang)氣,并(bing)有(you)(you)(you)(you)黑色油狀(zhuang)物滲出。
醫用
沉香(xiang)(xiang)氣(qi)(qi)味芳香(xiang)(xiang),性(xing)辛,微溫,無毒,具有(you)行氣(qi)(qi)鎮痛、溫中止嘔(ou)、納氣(qi)(qi)平(ping)喘等(deng)功效,常用于治療氣(qi)(qi)逆(ni)胸(xiong)滿、喘急心(xin)絞痛、積痞(pi)、胃寒嘔(ou)吐(tu)、霍亂、男(nan)子精冷、惡(e)氣(qi)(qi)惡(e)瘡等(deng)癥(zheng)。
中(zhong)醫(yi)典(dian)籍的(de)相關記(ji)述也(ye)甚(shen)多,如(ru)《本草備要》謂(wei)之“能(neng)(neng)下(xia)氣(qi)(qi)而墜痰涎,能(neng)(neng)降亦(yi)能(neng)(neng)升,氣(qi)(qi)香入(ru)脾,故(gu)能(neng)(neng)理諸氣(qi)(qi)而調中(zhong),其色黑(hei)。體陽(yang)(yang),故(gu)人(ren)右臂命門,暖(nuan)精助陽(yang)(yang),行(xing)氣(qi)(qi)不(bu)傷氣(qi)(qi),溫中(zhong)不(bu)助火。”《大明本草》謂(wei)之“調中(zhong)補五臟,益精壯陽(yang)(yang),暖(nuan)腰膝,止轉筋(jin)吐瀉冷氣(qi)(qi)”;《本草綱目》謂(wei)之能(neng)(neng)“冶上熱下(xia)寒,氣(qi)(qi)逆喘急(ji),大腸虛(xu)閉,小便氣(qi)(qi)淋、男(nan)子精冷。”
從中醫的(de)(de)角度(du)來說(shuo),焚香(xiang)(xiang)(xiang)當屬外治法(fa)(fa)中的(de)(de)“氣(qi)味療(liao)法(fa)(fa)”。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)塊(kuai)不起(qi)明(ming)(ming)火(huo)。慢慢燃燒(shao)(shao)會(hui)變黑炭化,熏(xun)出的(de)(de)裊裊白煙香(xiang)(xiang)(xiang)氣(qi)四(si)溢,利用(yong)燃燒(shao)(shao)發(fa)出的(de)(de)氣(qi)味,可以(yi)免疫辟邪、殺菌消毒(du)、醒(xing)神益(yi)智(zhi)、養生保健,據說(shuo)還有防蚊蟲、防潮等(deng)功效,因此備受人(ren)們青睞。過去人(ren)們流行用(yong)熏(xun)燒(shao)(shao)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)來辟邪、除(chu)穢、驅鬼,其實就(jiu)是這個道(dao)理(li)。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)還被加(jia)工成傳統中藥飲片,如(ru)(ru):沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)粉、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)飲片、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)曲等(deng)。近代臨床(chuang)試驗研究表明(ming)(ming),沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)還是胃(wei)癌(ai)特效藥和很好的(de)(de)鎮(zhen)痛藥。當今,以(yi)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)組方配伍的(de)(de)中成藥已有160多種,如(ru)(ru)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)化滯丸、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)養胃(wei)丸、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)化氣(qi)丸、八味沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)片等(deng)。
收藏
沉(chen)香樹因(yin)病(bing)變開始(shi)結(jie)香后,會經歷漫長的(de)生長期,至(zhi)少(shao)需(xu)要幾年至(zhi)十幾年的(de)時間,但一塊優(you)質(zhi)的(de)沉(chen)香形成(cheng)需(xu)要數十年甚至(zhi)上百年。因(yin)此,沉(chen)香的(de)產量極少(shao),市場需(xu)求(qiu)卻非常的(de)大,可(ke)見(jian)沉(chen)香非常的(de)珍貴(gui),具有很(hen)高的(de)收藏價值。
當(dang)今沉(chen)(chen)香(xiang)拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)的成(cheng)(cheng)交率(lv)較高(gao)(gao),且成(cheng)(cheng)交價格(ge)(ge)往往是估價的數(shu)倍(bei)甚(shen)至數(shu)十倍(bei)。一(yi)(yi)克沉(chen)(chen)香(xiang)的拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)價格(ge)(ge)從1000元(yuan)至上(shang)萬元(yuan)不等,最高(gao)(gao)價格(ge)(ge)曾超1萬美元(yuan)。據(ju)悉,世界上(shang)盛(sheng)產(chan)沉(chen)(chen)香(xiang)的越南,去年全年的高(gao)(gao)品(pin)質沉(chen)(chen)香(xiang)產(chan)量只(zhi)有18公斤。在拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)市場(chang)上(shang),蘇富比(bi)、佳士得等國際拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)公司均推出過(guo)沉(chen)(chen)香(xiang),而國內的瀚海、嘉德(de)、古天一(yi)(yi)均成(cheng)(cheng)功推出沉(chen)(chen)香(xiang)藝術品(pin)及香(xiang)文(wen)化(hua)藝術品(pin)拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai),其(qi)中北京市古天一(yi)(yi)國際拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)公司自2006年以(yi)來,多次沉(chen)(chen)香(xiang)拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)(mai)都取得了100%的成(cheng)(cheng)交率(lv)。
美容
在(zai)美容品中,沉香占有重要(yao)的(de)地位,它是各種高級香料和(he)美容品的(de)香味固定劑。沉香不僅可(ke)使(shi)皮膚(fu)潤澤、舒(shu)適,還可(ke)去掉難以除(chu)去的(de)斑痕,只要(yao)極其(qi)微量的(de)沉香香精,就(jiu)可(ke)使(shi)香水(shui)和(he)脂(zhi)粉的(de)味道保持(chi)得更持(chi)久。
環保
沉香(xiang)(xiang)樹為深根系樹種,是(shi)最(zui)好的水土保護(hu)(hu)者。同時(shi),香(xiang)(xiang)樹全(quan)年常(chang)青,會散發出獨特優(you)雅的香(xiang)(xiang)味,沉香(xiang)(xiang)林相當優(you)美、舒暢、香(xiang)(xiang)氣(qi)四溢(yi),適(shi)合游憩。香(xiang)(xiang)樹還(huan)有一神奇特性是(shi)驅蟲而不(bu)(bu)殺蟲,不(bu)(bu)會排斥(chi)其他植(zhi)物物種,可(ke)與周邊植(zhi)物共生共榮(rong),從(cong)而真正的有益生態(tai)維(wei)護(hu)(hu),凈化空氣(qi),美化環境。城(cheng)市(shi)街道(dao)兩旁、辦公樓周圍(wei)、居住小區、庭院(yuan)綠化甚至陽臺盆栽都可(ke)以種植(zhi)。
其他用途
除(chu)了藥用(yong)(yong)(yong),沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)保健品(pin)、日用(yong)(yong)(yong)品(pin)的(de)(de)(de)(de)開發也越(yue)來(lai)(lai)越(yue)多,如:沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)空氣清新劑、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)防曬霜、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)牙膏、香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)皂及洗發精(jing)等。有時候,更被用(yong)(yong)(yong)來(lai)(lai)泡(pao)酒,以增加酒的(de)(de)(de)(de)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)氣。另外,沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)的(de)(de)(de)(de)木(mu)材、樹(shu)(shu)頭和樹(shu)(shu)根都可用(yong)(yong)(yong)來(lai)(lai)制(zhi)(zhi)作高級線(xian)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang),用(yong)(yong)(yong)于(yu)拜祭和熏(xun)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)。香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)的(de)(de)(de)(de)樹(shu)(shu)皮(pi)(pi)色(se)白質細,纖維(wei)柔韌,自古以來(lai)(lai)便是制(zhi)(zhi)造高級紙張的(de)(de)(de)(de)原(yuan)料,用(yong)(yong)(yong)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)作原(yuan)料制(zhi)(zhi)成(cheng)的(de)(de)(de)(de)紙統稱蜜香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)紙、香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)皮(pi)(pi)紙。香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)果(guo)實可以供給廠家榨油提取(qu)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)精(jing)以制(zhi)(zhi)作化妝品(pin)或者香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)油,葉子(zi)則可以用(yong)(yong)(yong)來(lai)(lai)制(zhi)(zhi)茶。