《溫(wen)(wen)病(bing)條(tiao)辨(bian)》,清(qing)代吳(wu)瑭(tang)(鞠通)著(zhu)(1798年),為(wei)(wei)溫(wen)(wen)病(bing)通論(lun)著(zhu)作。該書在清(qing)代眾(zhong)多溫(wen)(wen)病(bing)學家成就的(de)基礎(chu)上,進一步建立了(le)完全獨(du)立于(yu)傷寒的(de)溫(wen)(wen)病(bing)學說(shuo)體系(xi),創(chuang)立了(le)三焦辨(bian)證綱領,為(wei)(wei)溫(wen)(wen)病(bing)創(chuang)新理論(lun)之一。在溫(wen)(wen)邪易耗傷陰液(ye)思想的(de)指導下(xia),吳(wu)鞠通倡養陰保液(ye)之法(fa),并(bing)擬訂了(le)層次(ci)分明的(de)溫(wen)(wen)病(bing)治法(fa)方藥體系(xi),故《溫(wen)(wen)病(bing)條(tiao)辨(bian)》被稱為(wei)(wei)清(qing)代溫(wen)(wen)病(bing)學說(shuo)標志性著(zhu)作。
《溫(wen)病(bing)條辨(bian)》仿《傷寒論(lun)(lun)》體例(li),分條列(lie)論(lun)(lun),以求簡(jian)要易誦,又(you)恐簡(jian)而(er)不(bu)明,且免后(hou)人(ren)妄(wang)注,于(yu)是吳瑭在各條之下(xia)(xia)詳(xiang)加辨(bian)析議(yi)論(lun)(lun),故(gu)以“條辨(bian)”命名。共(gong)6卷(juan)(juan)(juan),另(ling)有(you)卷(juan)(juan)(juan)首(shou)(shou)1卷(juan)(juan)(juan)。卷(juan)(juan)(juan)首(shou)(shou)為(wei)“原病(bing)篇(pian)”,引《內(nei)經》以求溫(wen)病(bing)之原始。正文前3卷(juan)(juan)(juan)為(wei)全書的中(zhong)心,專論(lun)(lun)溫(wen)病(bing)。此3卷(juan)(juan)(juan)依次分上、中(zhong)、下(xia)(xia)三焦設立篇(pian)目,分別論(lun)(lun)述三焦溫(wen)病(bing),并出治(zhi)(zhi)法。卷(juan)(juan)(juan)4為(wei)“雜說”,論(lun)(lun)救逆及病(bing)后(hou)調(diao)治(zhi)(zhi)法。此后(hou)附(fu)“解產難”(論(lun)(lun)產后(hou)調(diao)治(zhi)(zhi)與產后(hou)驚風諸癥(zheng))、“解兒難”(論(lun)(lun)小兒急(ji)慢驚風痘癥(zheng)等)二篇(pian)(原作一卷(juan)(juan)(juan),后(hou)析為(wei)卷(juan)(juan)(juan)5、卷(juan)(juan)(juan)6)。
《溫(wen)病條辨(bian)(bian)》最主要的成(cheng)就在于(yu)(yu)吳氏建立(li)了完全(quan)獨(du)立(li)于(yu)(yu)傷(shang)(shang)寒的溫(wen)病學(xue)說體(ti)系,創立(li)了三焦(jiao)辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)綱領(ling),由上(shang)及(ji)下、由淺入(ru)深(shen),旨在“認證(zheng)(zheng)無差(cha)”。吳氏認為(wei)(wei),傷(shang)(shang)寒六(liu)(liu)經(jing)辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)都是(shi)由淺入(ru)深(shen),但六(liu)(liu)經(jing)是(shi)由表入(ru)里,須橫(heng)看;三焦(jiao)辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)則(ze)由上(shang)入(ru)下,須豎看。兩種辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)體(ti)系有對(dui)立(li)統一、一縱一橫(heng)之妙。從歷史發展的角度來看,該(gai)辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)體(ti)系與張仲景傷(shang)(shang)寒六(liu)(liu)經(jing)辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)、葉天士溫(wen)熱衛氣營(ying)血辨(bian)(bian)證(zheng)(zheng)理(li)(li)論互為(wei)(wei)羽(yu)翼,成(cheng)為(wei)(wei)溫(wen)病創新理(li)(li)論之一。
在治法(fa)上,吳氏以溫邪易(yi)耗陰(yin)液為立法(fa)的依據,倡導(dao)養陰(yin)保液之(zhi)法(fa),并據臨床實踐,提煉葉天士醫案溫病治法(fa),化裁處方(fang),以切實用(yong)。如分出(chu)清(qing)絡、清(qing)營、育陰(yin)多種治法(fa);又以銀翹散為辛涼平劑,桑菊飲為辛涼輕(qing)劑,白虎湯為辛涼重劑,使溫病治法(fa)用(yong)方(fang)層(ceng)次清(qing)晰。
吳(wu)(wu)鞠(ju)通(tong)謂前(qian)賢之(zhi)(zhi)中(zhong),元代(dai)王(wang)履(安道)雖能辨證(zheng)溫病,但論之(zhi)(zhi)未(wei)詳;明末吳(wu)(wu)又可區分傷寒、溫病,但立(li)法欠精純(chun);清(qing)代(dai)葉天士立(li)論精細,但立(li)法甚簡,皆未(wei)能透(tou)達圓滿。于是吳(wu)(wu)氏取諸賢精妙,考之(zhi)(zhi)《內經》,參以個人心得,統論溫病,而成此書。
吳(wu)瑭(tang)(1758—1836),字鞠通,淮陰(今屬江蘇)人。19歲時其父因(yin)病而死,傷痛之(zhi)余,遂廣購方書。研讀中(zhong)見張仲景《傷寒論》序中(zhong)有(you)“外(wai)連榮勢(shi),內忘身(shen)命”之(zhi)論,因(yin)慨然棄舉子(zi)業,專(zhuan)事醫術。4年(nian)(nian)后,其侄(zhi)子(zi)病溫(wen),隨(sui)后死于(yu)發黃,這(zhe)一刺激更堅定(ding)了(le)吳(wu)氏研究溫(wen)病的決心(xin)(xin)。又(you)過了(le)3年(nian)(nian),吳(wu)瑭(tang)至(zhi)京師(shi),檢(jian)校(xiao)《四庫全書》,得覽明(ming)季吳(wu)又(you)可《溫(wen)疫論》,于(yu)是專(zhuan)心(xin)(xin)于(yu)溫(wen)病診(zhen)治。經過10年(nian)(nian)的鉆研,吳(wu)氏已有(you)很多心(xin)(xin)得,但(dan)從未敢輕易治療一人。乾隆五十八年(nian)(nian)(1793年(nian)(nian)),北京溫(wen)疫大行(xing),吳(wu)瑭(tang)才一展身(shen)手,救治了(le)數十人。長期(qi)的閱讀積累,又(you)經過成(cheng)功(gong)的臨床實踐(jian),吳(wu)瑭(tang)開始著書立說。嘉慶三年(nian)(nian)(1798年(nian)(nian)),吳(wu)氏將書初步完成(cheng)。直(zhi)到(dao)嘉慶甲子(zi)年(nian)(nian)(1804年(nian)(nian)),吳(wu)氏將此(ci)書展示給(gei)友人徵保。再經過10年(nian)(nian),書終告完成(cheng),并刊(kan)于(yu)嘉慶十八年(nian)(nian)(1813年(nian)(nian))。
該(gai)書(shu)內容(rong)全面系統(tong),理(li)法方藥齊(qi)備,切合臨床實用,為清代溫病(bing)學說標志性專著(zhu),后世將此書(shu)視為中醫(yi)“四大經典(dian)”之(zhi)一,作為中醫(yi)必讀之(zhi)書(shu)。
《溫病條辨》由問心堂初刊(kan)于嘉慶十八年(1813年),此后翻印、增批評注近百次。
《溫(wen)(wen)病條辨》有多(duo)種(zhong)現代校(xiao)點(dian)本(ben)(ben)(ben),以道光十(shi)六年(nian)(nian)(1836年(nian)(nian))刊本(ben)(ben)(ben)為底(di)本(ben)(ben)(ben),2007年(nian)(nian)張志斌以嘉(jia)慶(qing)十(shi)八年(nian)(nian)(1813年(nian)(nian))問(wen)心(xin)堂初刊本(ben)(ben)(ben)為底(di)本(ben)(ben)(ben)校(xiao)點(dian)出版,收入《溫(wen)(wen)病大成》一書(shu)。書(shu)評、序言
天以(yi)五運六氣化(hua)(hua)生萬(wan)物,不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)能無(wu)過不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)及之(zhi)(zhi)差,于(yu)(yu)是有(you)(you)六淫(yin)之(zhi)(zhi)邪,非謂病(bing)(bing)(bing)寒(han)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)病(bing)(bing)(bing)溫(wen)(wen),病(bing)(bing)(bing)溫(wen)(wen)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)病(bing)(bing)(bing)寒(han)也(ye)(ye)(ye)。后(hou)漢張仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)著《傷(shang)寒(han)論》,發明(ming)(ming)軒岐(qi)之(zhi)(zhi)奧旨,如日星河岳之(zhi)(zhi)麗天地,任百世(shi)之(zhi)(zhi)鉆仰,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)義蘊仍未盡也(ye)(ye)(ye)。然其書專(zhuan)為(wei)(wei)(wei)(wei)傷(shang)寒(han)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)設(she),未嘗遍及于(yu)(yu)六淫(yin)也(ye)(ye)(ye)。奈后(hou)之(zhi)(zhi)醫者(zhe)(zhe)(zhe),以(yi)治傷(shang)寒(han)之(zhi)(zhi)法,應無(wu)窮之(zhi)(zhi)變(bian),勢(shi)必至如鑿枘之(zhi)(zhi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)相入。至明(ming)(ming)陶節庵(an)《六書》,大(da)改仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)之(zhi)(zhi)法,后(hou)之(zhi)(zhi)學者(zhe)(zhe)(zhe),苦張之(zhi)(zhi)艱(jian)深,樂陶之(zhi)(zhi)簡易,莫不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)奉為(wei)(wei)(wei)(wei)蓍蔡,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)于(yu)(yu)六淫(yin)之(zhi)(zhi)邪,混而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)為(wei)(wei)(wei)(wei)一,其死于(yu)(yu)病(bing)(bing)(bing)者(zhe)(zhe)(zhe)十(shi)二三,死于(yu)(yu)醫者(zhe)(zhe)(zhe)十(shi)八(ba)九(jiu);而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)之(zhi)(zhi)說,視如土苴(ju)矣。余(yu)(yu)來京(jing)師,獲(huo)交吳子鞠(ju)通,見其治疾,一以(yi)仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)為(wei)(wei)(wei)(wei)依歸,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)變(bian)化(hua)(hua)因心,不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)拘常(chang)格,往往神(shen)明(ming)(ming)于(yu)(yu)法之(zhi)(zhi)外,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)究不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)離乎(hu)法之(zhi)(zhi)中(zhong),非有(you)(you)得(de)于(yu)(yu)仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)之(zhi)(zhi)深者(zhe)(zhe)(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)能。久之(zhi)(zhi),乃出所著《溫(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)條辨》七(qi)卷,自溫(wen)(wen)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)熱而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)暑而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)濕而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)燥,一一條分縷析,莫不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)究其病(bing)(bing)(bing)之(zhi)(zhi)所從生,推而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)至于(yu)(yu)所終極(ji);其為(wei)(wei)(wei)(wei)方(fang)也(ye)(ye)(ye)約而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)精,其為(wei)(wei)(wei)(wei)論也(ye)(ye)(ye)閎以(yi)肆,俾(bi)二千余(yu)(yu)年(nian)之(zhi)(zhi)塵霧,豁然一開。昔人謂仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)為(wei)(wei)(wei)(wei)軒岐(qi)之(zhi)(zhi)功臣,鞠(ju)通亦仲(zhong)景(jing)(jing)(jing)之(zhi)(zhi)功臣也(ye)(ye)(ye)。余(yu)(yu)少時頗有(you)(you)志于(yu)(yu)醫,年(nian)逾四(si)十(shi),始知(zhi)其難(nan),乃廢(fei)然而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)返(fan)。今(jin)讀鞠(ju)通之(zhi)(zhi)書,目識心融,若有(you)(you)牗其明(ming)(ming)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)啟(qi)其秘者(zhe)(zhe)(zhe),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)誠學醫者(zhe)(zhe)(zhe)一大(da)快(kuai)事哉!爰不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)辭而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)序。
嘉慶辛未(wei)四(si)月(yue)既望寶應朱彬序
溫病條辨汪敘
昔淳于(yu)(yu)公有言(yan):人之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所(suo)(suo)病(bing)(bing)(bing),病(bing)(bing)(bing)病(bing)(bing)(bing)多(duo)(duo);醫(yi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所(suo)(suo)病(bing)(bing)(bing),病(bing)(bing)(bing)方(fang)(fang)(fang)少。夫(fu)病(bing)(bing)(bing)多(duo)(duo)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)方(fang)(fang)(fang)少,未(wei)(wei)有甚于(yu)(yu)溫(wen)(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)矣(yi)!何(he)也(ye)?六氣(qi)(qi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中,君相(xiang)二(er)火無(wu)論(lun)已,風(feng)濕與燥,無(wu)不(bu)(bu)(bu)(bu)兼溫(wen)(wen)(wen),惟(wei)寒(han)水(shui)與溫(wen)(wen)(wen)相(xiang)反(fan),然(ran)(ran)傷(shang)寒(han)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)必病(bing)(bing)(bing)熱(re),天(tian)(tian)(tian)(tian)下(xia)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)病(bing)(bing)(bing),孰有多(duo)(duo)于(yu)(yu)溫(wen)(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)乎?方(fang)(fang)(fang)書(shu)(shu)始于(yu)(yu)仲(zhong)景(jing)(jing),仲(zhong)景(jing)(jing)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)書(shu)(shu)專(zhuan)論(lun)傷(shang)寒(han),此六氣(qi)(qi)中之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)氣(qi)(qi)耳。其(qi)(qi)(qi)中有兼言(yan)風(feng)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),亦有兼言(yan)溫(wen)(wen)(wen)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),然(ran)(ran)所(suo)(suo)謂(wei)(wei)風(feng)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),寒(han)中之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)風(feng),所(suo)(suo)謂(wei)(wei)溫(wen)(wen)(wen)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),寒(han)中之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)溫(wen)(wen)(wen),以(yi)(yi)(yi)(yi)其(qi)(qi)(qi)書(shu)(shu)本論(lun)傷(shang)寒(han)也(ye)。其(qi)(qi)(qi)余五氣(qi)(qi),概未(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)及,是(shi)以(yi)(yi)(yi)(yi)后世(shi)(shi)無(wu)傳(chuan)焉。雖然(ran)(ran),作(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)謂(wei)(wei)圣,述者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)謂(wei)(wei)明,學(xue)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)誠能(neng)究(jiu)其(qi)(qi)(qi)文,通其(qi)(qi)(qi)義(yi),化而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)裁之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),推而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)行之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),以(yi)(yi)(yi)(yi)治(zhi)(zhi)六氣(qi)(qi)可也(ye),以(yi)(yi)(yi)(yi)治(zhi)(zhi)內(nei)傷(shang)可也(ye)。亡如,世(shi)(shi)鮮(xian)知(zhi)(zhi)(zhi)十(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)才士(shi)(shi),以(yi)(yi)(yi)(yi)闕(que)如為恥,不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)舉一(yi)反(fan)三(san),惟(wei)務按圖索驥(ji)。蓋自(zi)叔和(he)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia),大約皆(jie)以(yi)(yi)(yi)(yi)傷(shang)寒(han)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法,療六氣(qi)(qi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)疴,御風(feng)以(yi)(yi)(yi)(yi)絺,指鹿(lu)為馬,迨試而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)輒困(kun),亦知(zhi)(zhi)(zhi)其(qi)(qi)(qi)術(shu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)疏(shu)也(ye)。因(yin)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)沿習故(gu)方(fang)(fang)(fang),略變藥(yao)味,沖(chong)和(he)、解肌諸(zhu)湯,紛然(ran)(ran)著(zhu)錄。至陶氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)書(shu)(shu)出(chu),遂(sui)居然(ran)(ran)以(yi)(yi)(yi)(yi)杜撰之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)傷(shang)寒(han),治(zhi)(zhi)天(tian)(tian)(tian)(tian)下(xia)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)六氣(qi)(qi),不(bu)(bu)(bu)(bu)獨(du)仲(zhong)景(jing)(jing)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)書(shu)(shu)所(suo)(suo)未(wei)(wei)言(yan)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)發明,并(bing)仲(zhong)景(jing)(jing)已定之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)書(shu)(shu),盡遭竄易。世(shi)(shi)俗樂其(qi)(qi)(qi)淺近,相(xiang)與宗(zong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)生民之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)禍亟(ji)矣(yi)!又有吳(wu)又可者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),著(zhu)《溫(wen)(wen)(wen)疫論(lun)》,其(qi)(qi)(qi)方(fang)(fang)(fang)本治(zhi)(zhi)一(yi)時之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)時疫,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)世(shi)(shi)誤以(yi)(yi)(yi)(yi)治(zhi)(zhi)常候之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)溫(wen)(wen)(wen)熱(re)。最后若方(fang)(fang)(fang)中行、喻嘉言(yan)諸(zhu)子,雖列溫(wen)(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)于(yu)(yu)傷(shang)寒(han)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)外,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)治(zhi)(zhi)法則(ze)(ze)終未(wei)(wei)離乎傷(shang)寒(han)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中。惟(wei)金源(yuan)劉河(he)間(jian)守真氏(shi)(shi)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),獨(du)知(zhi)(zhi)(zhi)熱(re)病(bing)(bing)(bing),超(chao)出(chu)諸(zhu)家(jia),所(suo)(suo)著(zhu)《六書(shu)(shu)》,分三(san)焦論(lun)治(zhi)(zhi),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)墨守六經,庶幾(ji)幽室一(yi)燈,中流一(yi)柱。惜其(qi)(qi)(qi)人樸而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)少文,其(qi)(qi)(qi)論(lun)簡而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)未(wei)(wei)暢,其(qi)(qi)(qi)方(fang)(fang)(fang)時亦雜而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)精,承其(qi)(qi)(qi)后者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),又不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)闡(chan)明其(qi)(qi)(qi)意(yi),裨(bi)補其(qi)(qi)(qi)疏(shu),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia)士(shi)(shi)聞(wen)(wen)道,若張景(jing)(jing)岳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)徒,方(fang)(fang)(fang)且怪而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)訾之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),于(yu)(yu)是(shi)其(qi)(qi)(qi)學(xue)不(bu)(bu)(bu)(bu)明,其(qi)(qi)(qi)說(shuo)不(bu)(bu)(bu)(bu)行。而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)世(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)俗醫(yi),遇(yu)溫(wen)(wen)(wen)熱(re)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)病(bing)(bing)(bing),無(wu)不(bu)(bu)(bu)(bu)首(shou)先發表,雜以(yi)(yi)(yi)(yi)消導,繼(ji)則(ze)(ze)峻投(tou)攻下(xia),或妄用(yong)溫(wen)(wen)(wen)補,輕者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)以(yi)(yi)(yi)(yi)重,重者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)以(yi)(yi)(yi)(yi)死,幸(xing)免則(ze)(ze)自(zi)謂(wei)(wei)己功,致死則(ze)(ze)不(bu)(bu)(bu)(bu)言(yan)己過。即病(bing)(bing)(bing)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)亦但知(zhi)(zhi)(zhi)膏肓難挽,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)悟藥(yao)石殺人,父以(yi)(yi)(yi)(yi)授子,師(shi)以(yi)(yi)(yi)(yi)傳(chuan)弟(di),舉世(shi)(shi)同(tong)風(feng),牢不(bu)(bu)(bu)(bu)可破,肺腑無(wu)語(yu),冤鬼(gui)夜嗥,二(er)千余年,略同(tong)一(yi)轍,可勝慨哉!我(wo)朝治(zhi)(zhi)洽學(xue)明,名賢輩出(chu),咸知(zhi)(zhi)(zhi)溯原《靈(ling)》、《素》,問道長沙。自(zi)吳(wu)人葉天(tian)(tian)(tian)(tian)士(shi)(shi)氏(shi)(shi)《溫(wen)(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)論(lun)》、《溫(wen)(wen)(wen)病(bing)(bing)(bing)續論(lun)》出(chu),然(ran)(ran)后當名辨物,好學(xue)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)士(shi)(shi),咸知(zhi)(zhi)(zhi)向方(fang)(fang)(fang),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)貪常習故(gu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)流,猶(you)且各是(shi)師(shi)說(shuo),惡聞(wen)(wen)至論(lun),其(qi)(qi)(qi)粗工則(ze)(ze)又略知(zhi)(zhi)(zhi)疏(shu)節,未(wei)(wei)達精旨,施之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)于(yu)(yu)用(yong),罕得十(shi)全(quan)。吾友鞠通吳(wu)子,懷救世(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心(xin),秉超(chao)悟之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)哲,嗜學(xue)不(bu)(bu)(bu)(bu)厭,研理務精,抗志(zhi)以(yi)(yi)(yi)(yi)希古人,虛心(xin)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)師(shi)百氏(shi)(shi),病(bing)(bing)(bing)斯世(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)貿貿也(ye),述先賢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)格言(yan),攄(shu)生平之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心(xin)得,窮源(yuan)竟(jing)委,作(zuo)為是(shi)書(shu)(shu),然(ran)(ran)猶(you)未(wei)(wei)敢自(zi)信,且懼世(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)未(wei)(wei)信之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)也(ye),藏諸(zhu)笥(si)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)久之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。予謂(wei)(wei)學(xue)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心(xin),固(gu)無(wu)自(zi)信時也(ye),然(ran)(ran)以(yi)(yi)(yi)(yi)天(tian)(tian)(tian)(tian)下(xia)至多(duo)(duo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)病(bing)(bing)(bing),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)竟(jing)無(wu)應病(bing)(bing)(bing)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)方(fang)(fang)(fang),幸(xing)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)得之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),亟(ji)宜(yi)出(chu)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)公之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),譬如拯溺救焚,豈待整冠(guan)束發,況(kuang)乎心(xin)理無(wu)異,大道不(bu)(bu)(bu)(bu)孤,是(shi)書(shu)(shu)一(yi)出(chu),子云(yun)其(qi)(qi)(qi)人,必當旦暮遇(yu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),且將有闡(chan)明其(qi)(qi)(qi)意(yi),裨(bi)補其(qi)(qi)(qi)疏(shu),使夭札之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)民,咸登仁壽者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),此天(tian)(tian)(tian)(tian)下(xia)后世(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)幸(xing),亦吳(wu)子之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)幸(xing)也(ye)。若夫(fu)折楊皇(huang)荂,聽然(ran)(ran)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)笑,陽春白雪(xue),和(he)僅數人,自(zi)古如斯,知(zhi)(zhi)(zhi)我(wo)罪(zui)我(wo),一(yi)任當世(shi)(shi),豈不(bu)(bu)(bu)(bu)善乎!吳(wu)子以(yi)(yi)(yi)(yi)為然(ran)(ran),遂(sui)相(xiang)與評(ping)騭而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)授之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)梓。
嘉慶十七年壯(zhuang)月既望同里弟汪廷珍(zhen)謹序
溫病條辨徵序
立(li)天之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)(dao),曰(yue)(yue)(yue)陰(yin)與陽(yang)(yang),立(li)地之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)(dao),曰(yue)(yue)(yue)柔與剛,立(li)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)(dao),曰(yue)(yue)(yue)仁(ren)(ren)與義(yi)。醫,仁(ren)(ren)道(dao)(dao)也(ye),而(er)(er)(er)必(bi)(bi)(bi)智(zhi)(zhi)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)先之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),勇以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)副(fu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),仁(ren)(ren)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)成之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。智(zhi)(zhi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所(suo)(suo)(suo)到,湯液針灸任施,無(wu)處(chu)不(bu)(bu)(bu)當(dang);否(fou)則(ze)鹵莽不(bu)(bu)(bu)經(jing),草菅(jian)民(min)命矣(yi)。獨是聰明者(zhe)(zhe)(zhe)予智(zhi)(zhi)自雄,涉獵者(zhe)(zhe)(zhe)穿鑿為(wei)(wei)(wei)(wei)智(zhi)(zhi),皆非(fei)(fei)也(ye)。必(bi)(bi)(bi)也(ye)博(bo)覽(lan)載籍,上(shang)下古今,目如電,心(xin)(xin)如發(fa)(fa),智(zhi)(zhi)足以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)周乎萬物,而(er)(er)(er)后(hou)(hou)可以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)道(dao)(dao)濟天下也(ye)。在昔有熊御極,生(sheng)而(er)(er)(er)神靈,猶師資(zi)于(yu)僦貸季(ji)、岐伯,而(er)(er)(er)《內經(jing)》作。周秦而(er)(er)(er)降,代有智(zhi)(zhi)人(ren)(ren)。東(dong)漢(han)長(chang)沙(sha)而(er)(er)(er)外(wai),能徑窺(kui)軒岐之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)壺奧者(zhe)(zhe)(zhe),指不(bu)(bu)(bu)多屈。外(wai)是纚一(yi)家(jia)言(yan),爭著為(wei)(wei)(wei)(wei)書(shu),曾未見(jian)長(chang)沙(sha)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)項背者(zhe)(zhe)(zhe)比(bi)比(bi)。所(suo)(suo)(suo)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)醫方(fang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)祖,必(bi)(bi)(bi)推仲(zhong)景(jing),而(er)(er)(er)仲(zhong)景(jing)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)方(fang),首重傷(shang)(shang)寒(han),人(ren)(ren)皆宗(zong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。自晉王叔和編(bian)(bian)次《傷(shang)(shang)寒(han)論》,則(ze)割裂附(fu)會矣(yi)。王好古輩著《傷(shang)(shang)寒(han)續編(bian)(bian)》、《傷(shang)(shang)寒(han)類證》等(deng)書(shu),俗眼易明,人(ren)(ren)多便(bian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。金元以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)后(hou)(hou),所(suo)(suo)(suo)謂仲(zhong)景(jing)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)(dao),日晦一(yi)日。嗟夫(fu)!晚近(jin)庸質(zhi),不(bu)(bu)(bu)知仲(zhong)景(jing),寧(ning)識(shi)傷(shang)(shang)寒(han)?不(bu)(bu)(bu)知傷(shang)(shang)寒(han),寧(ning)識(shi)溫病?遂至(zhi)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)治(zhi)(zhi)寒(han)者(zhe)(zhe)(zhe)治(zhi)(zhi)溫。自唐宋(song)迄今,千古一(yi)轍,何勝浩嘆!然則(ze)其(qi)法(fa)當(dang)何如?日:天地陰(yin)陽(yang)(yang),日月水火,罔非(fei)(fei)對待之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)理,人(ren)(ren)自習焉(yan)不(bu)(bu)(bu)察;《內經(jing)》平列(lie)六氣(qi),人(ren)(ren)自不(bu)(bu)(bu)解(jie)耳。傷(shang)(shang)寒(han)為(wei)(wei)(wei)(wei)法(fa),法(fa)在救陽(yang)(yang);溫熱為(wei)(wei)(wei)(wei)法(fa),法(fa)在救陰(yin)。明明兩大法(fa)門(men),豈(qi)可張冠李戴耶!假令(ling)長(chang)沙(sha)復起,必(bi)(bi)(bi)不(bu)(bu)(bu)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)傷(shang)(shang)寒(han)法(fa)治(zhi)(zhi)溫也(ye)。仆不(bu)(bu)(bu)敏,年少(shao)力學,搜求經(jing)史(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)余(yu),偶及(ji)方(fang)書(shu),心(xin)(xin)竊(qie)為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)怦怦,自謂為(wei)(wei)(wei)(wei)人(ren)(ren)子(zi)者(zhe)(zhe)(zhe)當(dang)知之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),然有志焉(yan)而(er)(er)(er)未逮也(ye)。乾隆丁未春(chun),萱堂弗豫,即以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)時(shi)溫見(jian)背。悲憤余(yu)生(sheng),無(wu)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)自贖,誓(shi)必(bi)(bi)(bi)欲精于(yu)此道(dao)(dao)。廬(lu)墓之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中,環列(lie)近(jin)代醫書(shu),朝研而(er)(er)(er)夕究,茫茫無(wu)所(suo)(suo)(suo)發(fa)(fa)明。求諸師友,瀏覽(lan)名家(jia),冀(ji)有以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)啟(qi)迪之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),則(ze)所(suo)(suo)(suo)知惟糟粕。上(shang)溯而(er)(er)(er)及(ji)于(yu)漢(han)唐,洊至(zhi)《靈樞》、《素問(wen)》諸經(jing),捧讀(du)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)余(yu),往往聲與淚俱。久之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)別有會心(xin)(xin),十(shi)年而(er)(er)(er)后(hou)(hou),汨汨焉(yan)若(ruo)心(xin)(xin)花之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)漫開(kai),覺古之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)人(ren)(ren)原非(fei)(fei)愚我,我自愚耳。離經(jing)泥古,厥(jue)罪(zui)惟均,讀(du)書(shu)所(suo)(suo)(suo)貴,得間后(hou)(hou)可。友人(ren)(ren)吳子(zi)鞠通,通儒也(ye),以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)穎(ying)悟之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)才(cai),而(er)(er)(er)好古敏求,其(qi)學醫之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)志,略(lve)同于(yu)仆,近(jin)師承于(yu)葉(xie)氏(shi),而(er)(er)(er)遠(yuan)追蹤乎仲(zhong)景(jing)。其(qi)臨證也(ye),雖(sui)(sui)遇危疾,不(bu)(bu)(bu)避嫌怨(yuan)。其(qi)處(chu)方(fang)也(ye),一(yi)遵(zun)《內經(jing)》,效(xiao)法(fa)仲(zhong)祖。其(qi)用(yong)藥也(ye),隨其(qi)證而(er)(er)(er)輕重之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),而(er)(er)(er)功(gong)(gong)若(ruo)桴(fu)鼓。其(qi)殆智(zhi)(zhi)而(er)(er)(er)勇,勇而(er)(er)(er)仁(ren)(ren)者(zhe)(zhe)(zhe)哉!嘉(jia)慶甲子(zi),出(chu)所(suo)(suo)(suo)著治(zhi)(zhi)溫法(fa)示余(yu),余(yu)向之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)急欲訂正者(zhe)(zhe)(zhe),今乃發(fa)(fa)復析(xi)疑,力矯前非(fei)(fei),如撥云見(jian)日,寧(ning)不(bu)(bu)(bu)快哉!閱十(shi)稔而(er)(er)(er)后(hou)(hou)告成,名曰(yue)(yue)(yue)《溫病條辨》。末附(fu)三卷,其(qi)一(yi)為(wei)(wei)(wei)(wei)條辨之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)翼(yi),余(yu)二(er)卷約(yue)幼科、產后(hou)(hou)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)大綱,皆前人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)不(bu)(bu)(bu)明六氣(qi)而(er)(er)(er)致誤者(zhe)(zhe)(zhe),莫不(bu)(bu)(bu)獨出(chu)心(xin)(xin)裁,發(fa)(fa)前人(ren)(ren)所(suo)(suo)(suo)未發(fa)(fa)。嗚呼!昌黎有云:“莫為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)前,雖(sui)(sui)美弗彰;莫為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)后(hou)(hou),雖(sui)(sui)圣弗傳。”此編(bian)(bian)既(ji)出(chu),將欲懸諸國(guo)門(men),以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)博(bo)彈射。積習之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)難革(ge)者(zhe)(zhe)(zhe),雖(sui)(sui)未必(bi)(bi)(bi)一(yi)時(shi)盡(jin)革(ge),但能拾(shi)其(qi)緒余(yu),即可為(wei)(wei)(wei)(wei)蒼生(sheng)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)福(fu)。數百(bai)年后(hou)(hou),當(dang)必(bi)(bi)(bi)有深識(shi)其(qi)用(yong)心(xin)(xin)者(zhe)(zhe)(zhe)夫(fu)!然后(hou)(hou)知此編(bian)(bian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)羽翼(yi)長(chang)沙(sha),而(er)(er)(er)為(wei)(wei)(wei)(wei)長(chang)沙(sha)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)功(gong)(gong)臣,實亦(yi)有熊氏(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)功(gong)(gong)臣也(ye)。是為(wei)(wei)(wei)(wei)序(xu)。
嘉(jia)慶癸酉仲秋谷(gu)旦蘇完愚弟徵保拜書
問(wen)心堂溫病(bing)條(tiao)辨自(zi)序
夫立(li)德立(li)功立(li)言(yan),圣賢(xian)事也(ye),塘(tang)何(he)人(ren)(ren)斯,敢(gan)以(yi)(yi)自(zi)任?緣塘(tang)十(shi)九歲時,父病(bing)(bing)年余,至(zhi)(zhi)(zhi)于(yu)(yu)(yu)(yu)不(bu)(bu)(bu)起,塘(tang)愧(kui)恨難名(ming),哀痛(tong)欲絕,以(yi)(yi)為(wei)父病(bing)(bing)不(bu)(bu)(bu)知醫(yi),尚復何(he)顏立(li)天地(di)間,遂(sui)購方書(shu)(shu),伏讀于(yu)(yu)(yu)(yu)苫塊之(zhi)(zhi)余。至(zhi)(zhi)(zhi)張(zhang)長(chang)沙(sha)(sha)“外逐榮勢,內(nei)忘身命”之(zhi)(zhi)論(lun)(lun),因慨然(ran)(ran)棄舉子業(ye),專事方術。越四(si)載(zai),猶子巧官(guan)病(bing)(bing)溫(wen)(wen)。初(chu)起喉痹,外科吹(chui)以(yi)(yi)冰(bing)硼散,喉遂(sui)閉,又(you)遍延(yan)諸(zhu)時醫(yi)治(zhi)之(zhi)(zhi),大抵不(bu)(bu)(bu)越雙(shuang)解散、人(ren)(ren)參敗毒(du)散之(zhi)(zhi)外,其(qi)(qi)于(yu)(yu)(yu)(yu)溫(wen)(wen)病(bing)(bing)治(zhi)法(fa)(fa),茫乎未(wei)(wei)之(zhi)(zhi)聞也(ye),后(hou)至(zhi)(zhi)(zhi)發(fa)黃而死(si)。塘(tang)以(yi)(yi)初(chu)學(xue),未(wei)(wei)敢(gan)妄贊一詞(ci),然(ran)(ran)于(yu)(yu)(yu)(yu)是證,亦未(wei)(wei)得其(qi)(qi)要領。蓋張(zhang)長(chang)沙(sha)(sha)悲宗族之(zhi)(zhi)死(si),作《玉函經》,為(wei)后(hou)世醫(yi)學(xue)之(zhi)(zhi)祖,奈《玉函》中之(zhi)(zhi)《卒病(bing)(bing)論(lun)(lun)》,亡(wang)于(yu)(yu)(yu)(yu)兵(bing)火,后(hou)世學(xue)者(zhe),無(wu)從(cong)仿(fang)(fang)效(xiao),遂(sui)至(zhi)(zhi)(zhi)各(ge)起異說,得不(bu)(bu)(bu)償失。又(you)越三載(zai),來(lai)游京師,檢校《四(si)庫全(quan)書(shu)(shu)》,得明季吳又(you)可(ke)《溫(wen)(wen)疫論(lun)(lun)》,觀其(qi)(qi)議(yi)(yi)論(lun)(lun)宏(hong)闊,實有(you)發(fa)前人(ren)(ren)所未(wei)(wei)發(fa),遂(sui)專心(xin)學(xue)步焉。細察其(qi)(qi)法(fa)(fa),亦不(bu)(bu)(bu)免支離駁雜,大抵功過(guo)兩不(bu)(bu)(bu)相(xiang)掩,蓋用心(xin)良苦,而學(xue)術未(wei)(wei)精(jing)也(ye)。又(you)遍考晉唐以(yi)(yi)來(lai)諸(zhu)賢(xian)議(yi)(yi)論(lun)(lun),非不(bu)(bu)(bu)珠璧琳瑯,求一美備者(zhe),蓋不(bu)(bu)(bu)可(ke)得,其(qi)(qi)何(he)以(yi)(yi)傳信(xin)于(yu)(yu)(yu)(yu)來(lai)茲(zi)!塘(tang)進與病(bing)(bing)謀(mou),退與心(xin)謀(mou),十(shi)閱(yue)春秋,然(ran)(ran)后(hou)有(you)得,然(ran)(ran)未(wei)(wei)敢(gan)輕(qing)治(zhi)一人(ren)(ren)。癸丑歲,都下溫(wen)(wen)疫大行,諸(zhu)友強起塘(tang)治(zhi)之(zhi)(zhi),大抵已成(cheng)壞病(bing)(bing),幸(xing)存(cun)活數(shu)十(shi)人(ren)(ren),其(qi)(qi)死(si)于(yu)(yu)(yu)(yu)世俗之(zhi)(zhi)手(shou)者(zhe),不(bu)(bu)(bu)可(ke)勝數(shu)。嗚呼(hu)!生(sheng)民何(he)辜,不(bu)(bu)(bu)死(si)于(yu)(yu)(yu)(yu)病(bing)(bing)而死(si)于(yu)(yu)(yu)(yu)醫(yi),是有(you)醫(yi)不(bu)(bu)(bu)若(ruo)無(wu)醫(yi)也(ye),學(xue)醫(yi)不(bu)(bu)(bu)精(jing),不(bu)(bu)(bu)若(ruo)不(bu)(bu)(bu)學(xue)醫(yi)也(ye)。因有(you)志采輯(ji)歷代名(ming)賢(xian)著述(shu),去其(qi)(qi)駁雜,取其(qi)(qi)精(jing)微,間附己(ji)意,以(yi)(yi)及考驗(yan),合(he)成(cheng)一書(shu)(shu),名(ming)曰《溫(wen)(wen)病(bing)(bing)條辨》,然(ran)(ran)未(wei)(wei)敢(gan)輕(qing)易落筆。又(you)歷六年,至(zhi)(zhi)(zhi)于(yu)(yu)(yu)(yu)戊午(wu),吾鄉汪瑟(se)庵(an)先(xian)生(sheng)促塘(tang)曰:來(lai)歲己(ji)未(wei)(wei)濕土(tu)正(zheng)(zheng)化(hua),二氣中溫(wen)(wen)厲大行,子盍(he)速(su)成(cheng)是書(shu)(shu),或者(zhe)有(you)益(yi)于(yu)(yu)(yu)(yu)民生(sheng)乎!塘(tang)愧(kui)不(bu)(bu)(bu)敏,未(wei)(wei)敢(gan)自(zi)信(xin),恐以(yi)(yi)救(jiu)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)心(xin),獲(huo)欺人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)罪(zui)(zui),轉相(xiang)仿(fang)(fang)效(xiao),至(zhi)(zhi)(zhi)于(yu)(yu)(yu)(yu)無(wu)窮,罪(zui)(zui)何(he)自(zi)贖(shu)哉(zai)!然(ran)(ran)是書(shu)(shu)不(bu)(bu)(bu)出,其(qi)(qi)得失終未(wei)(wei)可(ke)見,因不(bu)(bu)(bu)揣固(gu)陋(lou),黽勉成(cheng)章,就正(zheng)(zheng)海內(nei)名(ming)賢(xian),指其(qi)(qi)疵謬,歷為(wei)駁正(zheng)(zheng),將萬世賴(lai)之(zhi)(zhi)無(wu)窮期也(ye)。