漠漠輕陰晚自開(kai),青天白(bai)日(ri)映樓臺(tai)。
曲江水滿花千樹,有底忙時不肯來(lai)。
張員外籍:即(ji)唐代(dai)(dai)詩人(ren)(ren)張籍。張籍曾(ceng)任水部員外郎(lang),故稱“張員外”。曲(qu)江:水名(ming)。即(ji)曲(qu)江池。在今(jin)陜(shan)西省西安市東南,是隋(sui)煬帝開掘的一個人(ren)(ren)工湖,唐代(dai)(dai)為著名(ming)游覽勝地。白二(er)十二(er)舍人(ren)(ren):即(ji)唐代(dai)(dai)詩人(ren)(ren)白居易(yi)。白居易(yi)排行二(er)十二(er),又曾(ceng)任中書舍人(ren)(ren),故稱“白二(er)十二(er)舍人(ren)(ren)”。
漠(mo)漠(mo):迷蒙(meng)一片。《西京雜記》卷(juan)四引漢枚乘(cheng)《柳賦》:“階草漠(mo)漠(mo),白日遲遲。”淡云,薄云。唐劉禹錫《秋(qiu)江(jiang)(jiang)早發》詩:“輕陰迎曉日,霞霽秋(qiu)江(jiang)(jiang)明。”開:消散。唐劉禹錫《浪淘沙九(jiu)首》其六:“日照澄(cheng)洲江(jiang)(jiang)霧開,淘金(jin)女伴滿江(jiang)(jiang)隈。”
青天白日:謂天氣(qi)晴(qing)好。宋楊(yang)萬里《明發房溪》詩:“青天白日十分晴(qing),轎上蕭蕭忽雨聲(sheng)。”
有(you)底:有(you)何,有(you)什么事(shi)?對這句問話(hua),白居易有(you)詩《酬韓(han)侍(shi)郎張博士(shi)雨(yu)后游曲江見寄》作答(da):“小園新種紅(hong)櫻樹(shu),閑繞花(hua)行便當(dang)游。何必更隨鞍馬(ma)隊,沖泥蹋雨(yu)曲江頭?”時:相當(dang)于“啊”,語(yu)氣詞。
淡淡的陰云(yun)薄霧(wu)傍晚自行散開(kai),萬里(li)青(qing)天白日(ri)朗(lang)朗(lang)映照著(zhu)樓臺。
曲(qu)江上春水彌漫(man)兩岸繁花千樹(shu),你有啥事那么(me)忙啊一直不(bu)肯來?
此(ci)詩為朋友間(jian)贈(zeng)答之作。一個久雨之后輕陰(yin)轉(zhuan)晴的傍晚(wan),曲(qu)江漲起(qi)了(le)新碧,綠樹如洗,萬紫千紅,臨風吐艷。興致(zhi)勃勃的韓愈(yu)(yu),邀(yao)約張籍(ji)、白(bai)(bai)居(ju)易(yi)同游曲(qu)江。可(ke)惜(xi)白(bai)(bai)居(ju)易(yi)因(yin)雨后泥濘(ning)未(wei)去。游罷歸來(lai),韓愈(yu)(yu)寫了(le)這(zhe)首詩,寄給(gei)白(bai)(bai)居(ju)易(yi)。
韓(han)愈(768~824),唐代文(wen)學家(jia)、哲學家(jia)、思想家(jia)。字退之(zhi),河(he)南河(he)陽(今(jin)河(he)南孟州(zhou)(zhou))人。自謂(wei)郡(jun)望昌(chang)(chang)(chang)黎(li),世稱韓(han)昌(chang)(chang)(chang)黎(li)。貞元八年(792年)進(jin)士(shi)(shi)。曾任國子博士(shi)(shi)、刑部(bu)侍(shi)郎等職(zhi),因(yin)諫阻憲宗(zong)奉迎(ying)佛骨被貶為(wei)潮州(zhou)(zhou)刺史。后官至(zhi)吏部(bu)侍(shi)郎。卒謚“文(wen)”。倡導(dao)古(gu)文(wen)運動,其(qi)散(san)文(wen)被列為(wei)“唐宋(song)(song)八大家(jia)”之(zhi)首,與柳宗(zong)元并稱“韓(han)柳”。其(qi)詩(shi)力求新(xin)奇(qi),有(you)時流于(yu)險怪,對宋(song)(song)詩(shi)影(ying)響頗大。有(you)《昌(chang)(chang)(chang)黎(li)先生集》。
詩歌開(kai)篇描寫了(le)當天(tian)氣候(hou)的(de)變化。前三句(ju)描寫了(le)雨后曲江兩岸的(de)美麗(li)景色(se)。傍晚的(de)天(tian)空還(huan)飄浮著(zhu)淡(dan)淡(dan)的(de)陰霾,但很快(kuai)就消散(san)了(le),顯出了(le)藍天(tian)白(bai)日,碧空如(ru)洗,同樓(lou)臺相(xiang)映成畫,美好的(de)春天(tian)也(ye)就更為動人了(le)。在曲江上,紅(hong)花(hua)綠樹倒映在江水之中,更襯托出春天(tian)的(de)美麗(li)。詩人用淡(dan)雅(ya)的(de)語言(yan)描繪出一(yi)幅(fu)清新的(de)畫卷,節奏歡快(kuai)自然。
從(cong)美學觀點看(kan),水(shui)中之(zhi)月,鏡中之(zhi)花(hua),往往格(ge)外給(gei)人以(yi)美的(de)(de)(de)享(xiang)受(shou)。大概,水(shui)中、鏡里反映(ying)出(chu)來的(de)(de)(de)形象,總在似與不似之(zhi)間(jian),給(gei)人一種澄明(ming)(ming)而又微(wei)茫(mang)仿(fang)佛的(de)(de)(de)美感,其動人情(qing)處,往往超過實體(ti)。此詩寫(xie)景(jing)之(zhi)美,正從(cong)水(shui)中得(de)來:久雨乍(zha)晴,藍藍的(de)(de)(de)天(tian),明(ming)(ming)晃(huang)晃(huang)的(de)(de)(de)太陽(yang),千(qian)門(men)萬戶的(de)(de)(de)樓臺(tai),姹紫嫣紅的(de)(de)(de)花(hua)樹,統(tong)統(tong)倒(dao)映(ying)在“曲(qu)江水(shui)滿”之(zhi)中。花(hua)樹和樓臺(tai)的(de)(de)(de)倒(dao)影斑駁(bo)地疊映(ying)在水(shui)里。于是,花(hua)從(cong)翠樓頂上(shang)長出(chu)來,魚從(cong)綠樹中間(jian)穿過去。偶然,微(wei)風(feng)乍(zha)起,吹皺一池(chi)春水(shui),這(zhe)樓臺(tai)花(hua)樹,搖晃(huang)生姿。這(zhe)實比(bi)岸(an)邊實景(jing)更令(ling)人神(shen)搖心醉(zui)。
詩的結構也很有新意。它打(da)破了絕句三句便(bian)轉(zhuan)的規律(lv),一(yi)(yi)連(lian)三句寫景,第四句才陡然一(yi)(yi)問作(zuo)結。這種結構上(shang)的特(te)點,也很值得玩索。
這(zhe)首詩(shi)是(shi)(shi)寫(xie)給白居易的(de),除了傾(qing)訴自己的(de)激情(qing)(qing)之外,也(ye)有惋惜(xi)和埋怨對方爽約(yue)的(de)意思。詩(shi)人(ren)沒(mei)有直接(jie)表露自己苦(ku)候、失望、埋怨的(de)情(qing)(qing)緒,而是(shi)(shi)巧(qiao)妙地極寫(xie)曲(qu)江雨后空氣清新景物明凈(jing)所特(te)有的(de)美。曲(qu)江的(de)春(chun)天(tian),曲(qu)江樓臺(tai)花(hua)樹(shu)的(de)迷人(ren),愈是(shi)(shi)渲染得(de)美好(hao),愈顯出辜負(fu)這(zhe)良辰美景是(shi)(shi)多么可(ke)惜(xi)。末句雖只(zhi)輕輕一問,盡管語氣十分委(wei)婉,卻把詩(shi)人(ren)這(zhe)種心情(qing)(qing)表述(shu)得(de)淋漓盡致(zhi)。詩(shi)人(ren)構思巧(qiao)妙,也(ye)于此(ci)可(ke)見。
宋代何汶《竹(zhu)莊詩話(hua)》:《蒼(cang)梧雜志》云:退之(zhi)盡是直(zhi)(zhi)道,更無斧(fu)鑿痕(hen)。人多(duo)嫌退之(zhi)律詩不工(gong),使魯直(zhi)(zhi)為(wei)之(zhi),未(wei)必(bi)能得如是氣象。唐人謂此(ci)四句可敵一部《長慶集(ji)》,誠(cheng)然。
明代楊慎《升(sheng)庵詩(shi)(shi)話》:“城(cheng)中(zhong)車馬(ma)應無數(shu),能解閑(xian)行有幾人(ren)?”(按(an):此二句出張籍《與賈島閑(xian)游》詩(shi)(shi))亦是此意。
明代周珽《唐詩選脈會通評(ping)林(lin)》:以落句轉合(he),有抑揚,有開闔(he),此格唐詩中(zhong)亦不多得。鄭云(yun)叟(sou)《招友人游(you)春》一(yi)首,實(shi)得此詩落句之髓(sui)而廣之者。敖英發(fa)云(yun):前三(san)句序曲江勝(sheng)游(you)之景,落句恨舍人不得同之也。
清代黃叔燦《唐詩箋注》:語(yu)入詩便趣(末句下)。
清代(dai)蔣抱玄(xuan)《評注韓昌黎詩集》:醞釀有(you)風(feng)致。
清代宋顧樂《唐人萬(wan)首(shou)絕句選(xuan)評》:以末(mo)一句作(zuo)轉合(he),格高亦(yi)韻甚(shen)。
近代朱(zhu)寶瑩《詩式》:首句(ju)、二句(ju)寫(xie)春游(you)。三句(ju)言(yan)曲(qu)江水既滿,花(hua)放(fang)且(qie)至(zhi)千(qian)樹,極(ji)寫(xie)春游(you)之樂,實已轉變,注在白舍人(ren)身上。故四(si)句(ju)發之,如順流(liu)之舟,詰白舍人(ren)云:“有何事(shi)忙(mang)至(zhi)是而不(bu)來游(you)也?”此首分(fen)二層寫(xie),前半同張(zhang)員外春游(you),后半寄白舍人(ren)。凡題之類是者可以為(wei)法。(品)流(liu)動。