吊屈原賦(并序)(1)
誼為長沙王太傅(fu),既以(yi)謫去(2),意不自得。及渡湘水(3),為賦以(yi)吊屈(qu)原。屈(qu)原,楚賢臣也(ye)。被讒(chan)放(fang)逐,作離騷賦(4)。其(qi)終篇曰:“已矣哉(zai)!國無人兮,莫我知也(ye)。”遂(sui)自投汨(mi)羅(luo)而死(5)。誼追傷之,因自喻(6)。其(qi)辭曰:
恭承嘉惠兮(xi)(xi)(xi)(xi),俟(si)罪長沙(7)。側聞屈原兮(xi)(xi)(xi)(xi)(8),自沉汨(mi)羅。造(zao)讬湘流(liu)兮(xi)(xi)(xi)(xi),敬吊(diao)先(xian)(xian)生(sheng)(sheng)(9)。遭世罔極兮(xi)(xi)(xi)(xi),乃殞(yun)厥身(10)。嗚(wu)呼哀(ai)哉!逢時不祥(11)。鸞鳳伏竄兮(xi)(xi)(xi)(xi),鴟梟翱翔(12)。闒茸尊顯兮(xi)(xi)(xi)(xi),讒諛得(de)志(zhi)(13)。賢(xian)圣逆(ni)曳兮(xi)(xi)(xi)(xi),方正倒植(14)。謂隨、夷溷兮(xi)(xi)(xi)(xi),謂跖、蹻為(wei)(wei)廉(15);莫邪為(wei)(wei)鈍(dun)兮(xi)(xi)(xi)(xi),鉛刀為(wei)(wei)铦(16)。吁嗟默默,生(sheng)(sheng)之亡故兮(xi)(xi)(xi)(xi)(17)。斡(wo)棄(qi)周(zhou)鼎,寶康(kang)瓠兮(xi)(xi)(xi)(xi)(18)。騰駕罷牛,驂蹇驢兮(xi)(xi)(xi)(xi)(19)。驥垂兩耳,服鹽車兮(xi)(xi)(xi)(xi)(20)。章甫薦(jian)履,漸不可久兮(xi)(xi)(xi)(xi)(21)。嗟苦先(xian)(xian)生(sheng)(sheng),獨離此咎兮(xi)(xi)(xi)(xi)(22)。
誶曰(23):已矣(24)!國其莫我知兮(xi)(xi)(xi)(xi),獨壹郁其誰語(25)?鳳(feng)漂漂其高逝(shi)兮(xi)(xi)(xi)(xi),固自引(yin)而(er)遠去(26)。襲(xi)九淵之(zhi)(zhi)神(shen)龍兮(xi)(xi)(xi)(xi),沕深潛(qian)以自珍(27)。偭(mian)蟂獺(ta)以隱處兮(xi)(xi)(xi)(xi),夫豈從(cong)蝦與蛭螾(28)?所(suo)貴圣人之(zhi)(zhi)神(shen)德兮(xi)(xi)(xi)(xi),遠濁世(shi)而(er)自藏。使騏驥可系而(er)羈兮(xi)(xi)(xi)(xi),豈云異夫犬羊(29)?般紛(fen)紛(fen)其離此尤兮(xi)(xi)(xi)(xi),亦夫子之(zhi)(zhi)故(gu)也(30)。歷九州而(er)相(xiang)其君兮(xi)(xi)(xi)(xi),何必懷(huai)此都也(31)?鳳(feng)凰(huang)翔于千仞兮(xi)(xi)(xi)(xi),覽德輝而(er)下之(zhi)(zhi)(32)。見細德之(zhi)(zhi)險(xian)征兮(xi)(xi)(xi)(xi),遙增(zeng)擊(ji)而(er)去之(zhi)(zhi)(33)。彼尋常之(zhi)(zhi)污瀆(du)兮(xi)(xi)(xi)(xi),豈容(rong)吞(tun)舟之(zhi)(zhi)巨魚(34)?橫江湖(hu)之(zhi)(zhi)鱣鯨兮(xi)(xi)(xi)(xi),固將制于螻蟻(yi)(35)。
詞句注釋
(1)屈原:戰國(guo)時期楚國(guo)文學家(jia),后自沉于(yu)湘水支(zhi)流(liu)汨羅(luo)江。
(2)長(chang)沙(sha)王(wang):指西漢長(chang)沙(sha)王(wang)吳芮的(de)玄孫吳差(cha)。太(tai)傅:官名,對(dui)諸侯王(wang)行(xing)監護(hu)之責。謫(zhé):貶官。
(3)湘水:在今湖南境內,注入(ru)洞庭湖。賈誼由京都長安赴(fu)長沙必渡(du)湘水。
(4)離騷賦:楚辭(ci)(ci)既稱辭(ci)(ci)也稱賦。
(5)汨(mi)羅:水(shui)名,湘(xiang)水(shui)支流,在今湖南岳(yue)陽市境內。
(6)因自(zi)喻:借以(yi)自(zi)比。
(7)恭(gong)承:敬受。嘉(jia)惠:美好的恩惠,指文帝的任命(ming)。俟罪:待(dai)罪,這里(li)是謙(qian)詞。
(8)側聞:謙詞(ci),說(shuo)(shuo)不是正(zheng)面聽到(dao),尊敬的(de)說(shuo)(shuo)法。
(9)造:到。讬(tuo)(tuō):同“托(tuo)”,寄托(tuo)。先(xian)生:指屈原,古(gu)人單稱先(xian)生而不稱名,表示尊(zun)敬(jing)。
(10)罔極:沒有準則。殞(yǔn):歿,死亡。厥:其,指屈原。
(11)不祥:不幸。
(12)伏竄(cuan):潛伏,躲藏。鴟(chi)梟(xiao):貓頭鷹一類的鳥,古人(ren)認為是(shi)不吉(ji)祥的鳥,此喻小人(ren)。翱翔:比喻得志升遷(qian)。
(13)闒(tà):小門。茸:小草。
(14)逆(ni)曳:被(bei)倒(dao)著拖拉,指(zhi)(zhi)不被(bei)重用(yong)。倒(dao)植:倒(dao)立,指(zhi)(zhi)本(ben)應居(ju)高(gao)位反居(ju)下位。
(15)隨:卞隨,商(shang)代(dai)的(de)賢士。夷:伯夷。二者都是古賢人(ren)(ren)的(de)代(dai)表(biao)。溷(hún):混濁(zhuo)。跖:春秋(qiu)時(shi)魯國(guo)人(ren)(ren),傳說他(ta)是大盜(dao)。蹻(qiao)(jué):莊蹻(qiao),戰國(guo)時(shi)楚國(guo)將(jiang)領(ling),莊蹻(qiao)接受楚頃襄王(wang)(wang)之命開辟云南,后(hou)來(lai)退路被秦國(guo)斬斷,他(ta)回不來(lai)就在云南做了王(wang)(wang),客觀上背叛了楚國(guo)。傳說中這兩(liang)個(ge)人(ren)(ren)成為(wei)“壞人(ren)(ren)”的(de)代(dai)表(biao)。
(16)莫邪(yé):古代寶劍名。鉛刀:軟(ruan)而鈍(dun)的刀。铦(xiān):鋒利(li)。
(17)默默:不(bu)得志的樣(yang)子。生:指(zhi)屈原(yuan)。無(wu)故:《文選(xuan)》注(zhu)謂(wei)“無(wu)故遇(yu)此(ci)禍也”。
(18)斡(wò):旋轉。斡棄(qi):拋棄(qi)。周鼎:比(bi)喻(yu)棟梁之材。康(kang)瓠(hù):瓦罐,比(bi)喻(yu)庸才。
(19)騰駕(jia):駕(jia)馭。罷(pí):疲憊。驂(can):古代四馬駕(jia)一車(che),中間的兩匹叫(jiao)服,兩邊(bian)的叫(jiao)驂(can)。蹇:跛(bo)腳。
(20)服:駕。《戰國策(ce)·楚策(ce)》:“夫驥之(zhi)齒(chi)至矣,服鹽車(che)(che)而上太行,中坂纖(xian)延(yan),負轅不能上。”驥是(shi)駿(jun)(jun)馬,用駿(jun)(jun)馬來拉鹽車(che)(che),比喻糟蹋有才能的人。
(21)章甫:古代(dai)的一(yi)種禮帽。薦(jian):墊。履(lv):鞋(xie)。章甫薦(jian)履(lv):用禮帽來墊鞋(xie)子。漸:逐漸,這里指時(shi)間短暫。
(22)離:通(tong)“罹”,遭(zao)遇。咎:災禍。
(23)訊曰:告曰。相當(dang)于《楚辭》的“亂曰”。
(24)巳矣(yi):“算了吧”之意。
(25)壹郁(yu):同(tong)“抑郁(yu)”。
(26)漂(piao)漂(piao):同“飄飄”,飛(fei)翔貌。高(gao)(gao)逝:飛(fei)得高(gao)(gao)高(gao)(gao)的。自引:自己升(sheng)高(gao)(gao)。
(27)襲:效法(fa)。九淵:九重淵,深淵。沕(wù):深潛的樣子。
(28)偭(mian)(miǎn):面(mian)向。蟂獺(xiāo tǎ):水(shui)獺一(yi)(yi)類(lei)的動物(wu)。從(cong):跟隨。蝦(há):蛤蟆。蛭(zhì):水(shui)蛭,螞蟥一(yi)(yi)類(lei)。螾:同“蚓”,蚯蚓。這兩句(ju)是說面(mian)向蟂獺一(yi)(yi)類(lei)動物(wu)隱居,不(bu)與蛤蟆、水(shui)蛭、蚯蚓一(yi)(yi)類(lei)小蟲為伍。
(29)系(xi):用繩系(xi)住(zhu)。羈:用絡頭絡住(zhu)。這(zhe)兩句的意思是能(neng)夠停(ting)留(liu)的地方就(jiu)停(ting)留(liu),就(jiu)像犬(quan)、羊哪(na)樣。
(30)般:久。紛(fen)紛(fen):亂紛(fen)紛(fen)的樣子。尤(you):禍患。夫子:指屈原。意思是說屈原自己該(gai)走不走,長久停留在那亂紛(fen)紛(fen)的地方,怎么不會遭禍呢。
(31)歷:走(zou)遍。相:考察。此都:指(zhi)楚國都城郢。這是賈誼為屈原提的(de)建議,要他(ta)到(dao)(dao)處走(zou)一走(zou),看到(dao)(dao)有賢君才停下來幫助他(ta)。
(32)千仞:極言其高。仞,七尺為一仞。覽:看到。德輝:指(zhi)君(jun)主道德的光輝。
(33)細(xi)德:細(xi)末(mo)之德,指品德低下的(de)國君(jun)。險(xian)征:危險(xian)的(de)征兆。曾(ceng)擊:高翔。曾(ceng),高飛的(de)樣子。去:離(li)開。
(34)污瀆:污水溝。
(35)鱣(zhān):鱘一(yi)類的大(da)魚。鯨(jing):鯨(jing)魚。固:本來。《莊子·庚桑楚(chu)》:“吞(tun)舟之魚,碭(dang)而失水,則螻蟻(yi)苦之。”
白話譯文
賈(jia)誼(yi)做了(le)(le)長沙王的(de)太傅,已經由于(yu)被貶謫離開京城(cheng),自己(ji)感到很不得(de)意;等到坐船渡過湘水的(de)時候(hou),就寫了(le)(le)一篇賦來憑吊屈(qu)原。屈(qu)原是楚(chu)國的(de)賢能之臣。遭受讒(chan)言的(de)誣陷而(er)被放逐,作了(le)(le)《離騷》這(zhe)篇文章,文章的(de)結(jie)尾說:“算(suan)了(le)(le)罷(ba),國家沒有一個正直賢能的(de)人,沒有一個人了(le)(le)解我啊”于(yu)是就跳到汨羅(luo)江自殺了(le)(le)。賈(jia)誼(yi)我追念感傷(shang)這(zhe)件事情,借此(ci)來比喻自己(ji),那文章的(de)詞句(ju)說:
恭敬(jing)地承受這美好(hao)的(de)(de)恩惠啊(a)(a)(a)(a)(a),到(dao)(dao)長沙去做(zuo)官。途中聽說屈(qu)原(yuan)(yuan)啊(a)(a)(a)(a)(a),自(zi)己沉到(dao)(dao)汨羅江自(zi)殺了(le)。到(dao)(dao)了(le)這湘江后寫(xie)一篇文章投到(dao)(dao)江水中啊(a)(a)(a)(a)(a),我恭敬(jing)地憑吊屈(qu)原(yuan)(yuan)先生(sheng),你(ni)遭受了(le)世(shi)間無盡(jin)的(de)(de)讒言啊(a)(a)(a)(a)(a),乃至毀滅了(le)自(zi)己的(de)(de)生(sheng)命。唉!唉!遭逢的(de)(de)時代不好(hao)啊(a)(a)(a)(a)(a)。鸞(luan)鳥鳳(feng)凰(huang)躲避(bi)流竄啊(a)(a)(a)(a)(a),貓頭鷹卻(que)在高空(kong)翱翔。宦官內臣尊貴顯耀啊(a)(a)(a)(a)(a),用讒言奉承阿諛的(de)(de)人(ren)能(neng)(neng)得志(zhi);賢才(cai)能(neng)(neng)臣無法立足啊(a)(a)(a)(a)(a),端方(fang)正(zheng)派的(de)(de)人(ren)卻(que)郁(yu)(yu)郁(yu)(yu)不得志(zhi)。世(shi)人(ren)都認(ren)為(wei)(wei)卞隨(sui)、伯夷惡濁啊(a)(a)(a)(a)(a),認(ren)為(wei)(wei)盜跖、莊蹻廉潔,認(ren)為(wei)(wei)寶劍莫邪(xie)粗鈍(dun)啊(a)(a)(a)(a)(a),鉛(qian)質(zhi)的(de)(de)刀鋒利(li)。慨(kai)(kai)嘆抱(bao)負無法施展,屈(qu)原(yuan)(yuan)你(ni)無故遇(yu)禍啊(a)(a)(a)(a)(a)!這就好(hao)比是(shi)拋棄了(le)周鼎,而把瓦盆當成了(le)寶物啊(a)(a)(a)(a)(a);乘坐、駕駛疲牛,使跛驢作驂啊(a)(a)(a)(a)(a),反(fan)讓駿馬吃力的(de)(de)去拖(tuo)鹽車啊(a)(a)(a)(a)(a);帽冠低居在下,鞋履反(fan)高高再上;這種(zhong)倒行逆施的(de)(de)行為(wei)(wei)是(shi)不會長久的(de)(de)。慨(kai)(kai)嘆先生(sheng)你(ni)真不幸啊(a)(a)(a)(a)(a),竟(jing)遭遇(yu)到(dao)(dao)這樣(yang)的(de)(de)禍難!”
總之:算了(le)吧!國中再沒(mei)有(you)一個(ge)人了(le)解我,一個(ge)人獨自憂愁抑(yi)郁能(neng)夠(gou)和(he)誰說呢(ni)?鳳(feng)凰飄(piao)飄(piao)然向高(gao)(gao)處飛(fei)去啊(a)(a)(a),自己(ji)本來(lai)(lai)就(jiu)打算遠走高(gao)(gao)飛(fei)。效法深淵中的(de)(de)神龍啊(a)(a)(a),深深地潛藏在淵底來(lai)(lai)保護(hu)自己(ji);棄離了(le)蟂獺去隱居啊(a)(a)(a),怎(zen)么(me)能(neng)夠(gou)跟(gen)從蛤蟆與水蛭(zhi)、蚯蚓?我所認為珍貴的(de)(de)東西是圣人的(de)(de)神明(ming)德行啊(a)(a)(a),要遠離污濁(zhuo)的(de)(de)世界而(er)(er)自己(ji)隱居起來(lai)(lai);假使(shi)騏(qi)驥也(ye)能(neng)夠(gou)被束縛(fu)而(er)(er)受羈絆啊(a)(a)(a),怎(zen)么(me)能(neng)夠(gou)說與狗和(he)羊(yang)有(you)分別呢(ni)?盤桓在這(zhe)樣混(hun)亂的(de)(de)世上(shang)遭受禍難啊(a)(a)(a),也(ye)是您的(de)(de)原因。無論(lun)到哪里都能(neng)輔佐(zuo)君主(zhu)啊(a)(a)(a),又何(he)必留戀(lian)國都呢(ni)?鳳(feng)凰在千仞的(de)(de)高(gao)(gao)空翱翔(xiang)啊(a)(a)(a),看到人君道德閃耀出(chu)的(de)(de)光輝才降落下(xia)來(lai)(lai);看到德行卑鄙的(de)(de)人顯(xian)出(chu)的(de)(de)危(wei)險征(zheng)兆(zhao)啊(a)(a)(a),就(jiu)遠遠的(de)(de)高(gao)(gao)飛(fei)而(er)(er)去。那窄窄的(de)(de)小水溝啊(a)(a)(a),怎(zen)么(me)能(neng)夠(gou)容下(xia)吞舟(zhou)的(de)(de)巨(ju)魚?橫行江湖的(de)(de)大鳣(shan)巨(ju)鯨(jing),入溝塘本就(jiu)會(hui)受制于螻蟻。
賈誼因統治階級內部矛盾而受毀(hui)謗與排擠(ji),在漢文帝四年(nian)(前176年(nian))被貶(bian)為(wei)長(chang)沙(sha)(sha)王(wang)太傅。《吊屈原賦(fu)》是賈誼被貶(bian)長(chang)沙(sha)(sha)途經湘(xiang)水時感懷屈原所作。《史記·屈原賈生列傳》:“賈生為(wei)長(chang)沙(sha)(sha)王(wang)太傅。賈生既(ji)辭往(wang)行,聞長(chang)沙(sha)(sha)卑(bei)濕,自以壽不(bu)(bu)得長(chang),又以謫去,意不(bu)(bu)自得,乃度湘(xiang)水,為(wei)賦(fu)以吊屈原。”
賈(jia)誼(前200—前168),西漢(han)初(chu)年文(wen)學(xue)家(jia)。又(you)稱(cheng)賈(jia)太(tai)傅(fu)(fu)、賈(jia)長沙(sha)(sha)、賈(jia)生。洛(luo)(luo)陽(yang)(今河南洛(luo)(luo)陽(yang)東)人(ren)。漢(han)文(wen)帝時,由洛(luo)(luo)陽(yang)郡守吳公推薦,召(zhao)至朝廷,一年中(zhong)被破(po)格提(ti)為(wei)(wei)太(tai)中(zhong)大夫。因遭群臣忌(ji)恨(hen),出為(wei)(wei)長沙(sha)(sha)王(wang)太(tai)傅(fu)(fu)。后(hou)被召(zhao)回長安(an),為(wei)(wei)梁懷王(wang)太(tai)傅(fu)(fu)。梁懷王(wang)墜馬而死后(hou),賈(jia)誼深自歉疚,憂(you)傷而死。其政論散(san)文(wen)堪稱(cheng)文(wen)采斐然(ran),最為(wei)(wei)人(ren)稱(cheng)道的政論作品是《過(guo)秦論》《陳(chen)政事疏》(一稱(cheng)《治安(an)策》)和(he)《論積貯疏》。后(hou)人(ren)輯其文(wen)為(wei)(wei)《賈(jia)長沙(sha)(sha)集》,另有(you)《新書》十(shi)卷(juan)。
《吊屈原賦》是騷體賦中的名篇。賈誼在(zai)賦中深切緬懷(huai)了屈原光(guang)輝的人(ren)格(ge)、壯(zhuang)烈的理想和(he)悲(bei)劇的一(yi)生,同時(shi),把自己仕途坎(kan)坷、懷(huai)才見棄、時(shi)不(bu)我與的憂憤和(he)痛苦灌注其(qi)中,使得整篇賦文充滿(man)了悲(bei)傷的力量。
自先秦而下,鮮有辭賦(fu)在(zai)抒情的(de)(de)(de)(de)力度上(shang)能(neng)超過屈(qu)原的(de)(de)(de)(de)作品,論其(qi)(qi)悲涼慷慨、激越纏綿,眾家之(zhi)作,難出其(qi)(qi)右。而賈(jia)誼的(de)(de)(de)(de)這篇《吊屈(qu)原賦(fu)》大大繼承(cheng)并吸收(shou)了屈(qu)賦(fu)長歌當哭的(de)(de)(de)(de)抒情特點,文字中(zhong)(zhong)充盈著如(ru)大江大海般(ban)的(de)(de)(de)(de)沉郁的(de)(de)(de)(de)感情和激蕩(dang)(dang)的(de)(de)(de)(de)氣(qi)勢。賈(jia)誼在(zai)《吊屈(qu)原賦(fu)》中(zhong)(zhong)多(duo)直抒胸(xiong)臆句,如(ru)“造讬湘流(liu)兮(xi),敏吊先生(sheng)。遭世(shi)罔(wang)極兮(xi),乃殞厥身。嗚呼哀(ai)哉!逢時不祥”,如(ru)“國(guo)其(qi)(qi)莫我知兮(xi),獨壹(yi)郁其(qi)(qi)誰語(yu)”,又如(ru)“般(ban)紛(fen)(fen)紛(fen)(fen)其(qi)(qi)離(li)此尤兮(xi),亦夫子之(zhi)故也。歷九州(zhou)而相其(qi)(qi)君兮(xi),何必懷此都也”,都激切而哀(ai)痛地抒發了對屈(qu)原人格和命(ming)運的(de)(de)(de)(de)贊嘆、同情和惋惜,以及自身理想幻滅(mie)、受(shou)困小人的(de)(de)(de)(de)傷悼之(zhi)情。讀來胸(xiong)膛(tang)間仿佛噴薄著滾燙(tang)的(de)(de)(de)(de)火焰(yan),澎湃著浩蕩(dang)(dang)的(de)(de)(de)(de)洪流(liu)。
另外,賈(jia)(jia)誼的《吊(diao)(diao)屈(qu)原賦》有一個繼(ji)承楚騷(sao)(sao)的鮮明特(te)點就是(shi)豐(feng)富(fu)而貼切(qie)的譬喻。屈(qu)賦中(zhong)(zhong),尤其是(shi)代表作《離騷(sao)(sao)》中(zhong)(zhong)往往以香花(hua)美(mei)草(cao)(cao)喻君子,以臭花(hua)惡草(cao)(cao)喻小人(ren),來(lai)增強其形象性(xing)和諷(feng)刺性(xing)。賈(jia)(jia)誼在《吊(diao)(diao)屈(qu)原賦》中(zhong)(zhong),也明顯地化用了此類手法。他說:“鸞鳳(feng)伏竄兮,鴟(chi)梟(xiao)翱翔(xiang)”,“斡(wo)棄(qi)周鼎,寶(bao)康(kang)瓠兮。騰駕(jia)罷牛,驂蹇驢(lv)兮,驥垂(chui)兩耳,服鹽(yan)車兮”,“偭蟂獺以隱處兮,夫豈(qi)從蟻與蛭蟥(huang)”,“鳳(feng)凰翔(xiang)于千仞兮,覽(lan)德(de)輝而下之。見細德(de)之險征兮,遙(yao)曾(ceng)擊而去之。彼尋常之污瀆兮,豈(qi)能(neng)容夫吞(tun)舟之魚?橫江(jiang)湖之鱧鯨兮,固(gu)將制于螻蟻”,其中(zhong)(zhong)以名鳥、寶(bao)器、仁(ren)獸比賢人(ren),以兇禽、劣物、小蟲比奸佞,形象鮮明,寓意深遠(yuan)。
賈誼的(de)《吊屈原(yuan)賦》多用短小精悍的(de)句式(shi),這就使賦文顯得節奏急(ji)促(cu)、抒情集(ji)中;且多見排比、對偶的(de)手法,使情感的(de)抒發更(geng)為(wei)飽(bao)滿和真摯(zhi),語言的(de)形式(shi)也更(geng)為(wei)整飭和精彩(cai)。同時,《吊屈原(yuan)賦》的(de)遣(qian)詞用字華麗而(er)精練,音節和諧(xie)而(er)多押(ya)韻,如“茸尊顯兮(xi)(xi)(xi)(xi),讒諛得志。賢圣逆(ni)曳(ye)兮(xi)(xi)(xi)(xi),方正(zheng)倒植”,“世謂隨夷為(wei)溷兮(xi)(xi)(xi)(xi),謂跖、蹻為(wei)廉;莫(mo)邪為(wei)鈍兮(xi)(xi)(xi)(xi),鉛刀為(wei)铦(xian)",“章(zhang)甫薦履,漸不(bu)可久兮(xi)(xi)(xi)(xi);嗟苦先(xian)生,獨離(li)此咎兮(xi)(xi)(xi)(xi)”,“國其莫(mo)我(wo)知(zhi)兮(xi)(xi)(xi)(xi),獨壹郁其誰(shui)語?鳳漂漂其高逝兮(xi)(xi)(xi)(xi),固自引而(er)遠去”,“所貴圣人之(zhi)神德(de)兮(xi)(xi)(xi)(xi),遠濁世而(er)自藏。使騏驥(ji)可系而(er)羈兮(xi)(xi)(xi)(xi),豈云異夫犬羊”,讀之(zhi)或鏗(keng)鏹頓挫(cuo),或氣韻深沉(chen),使文章(zhang)宜于(yu)嘯詠,觸(chu)之(zhi)生情。
《吊(diao)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)賦》中表現的(de)(de)(de)思(si)(si)想(xiang)(xiang)值得(de)(de)注(zhu)意(yi)。作品是賈(jia)(jia)誼(yi)被貶長沙王太(tai)傅,渡湘(xiang)水時(shi)而作。賈(jia)(jia)誼(yi)以才能“超遷”,遭(zao)到高(gao)官(guan)勛貴的(de)(de)(de)嫉恨讒害,際(ji)遇(yu)(yu)與(yu)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)相同(tong)。他(ta)(ta)由自(zi)身(shen)之(zhi)遭(zao)遇(yu)(yu)遙(yao)想(xiang)(xiang)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)之(zhi)處境(jing),因(yin)而對(dui)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)充滿景仰與(yu)同(tong)情。屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)在“闡茸尊顯兮,諂諛(yu)得(de)(de)志;賢圣逆曳兮,方(fang)正倒植”的(de)(de)(de)黑暗(an)現實(shi)中,屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)堅(jian)持高(gao)潔(jie),“乃隕厥身(shen)”。對(dui)此,賈(jia)(jia)誼(yi)深(shen)表同(tong)情,因(yin)而他(ta)(ta)“敬吊(diao)先生(sheng)”。另一(yi)方(fang)面,他(ta)(ta)又不(bu)同(tong)意(yi)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)最(zui)后(hou)的(de)(de)(de)選擇,不(bu)必寧赴(fu)湘(xiang)流(liu)而固(gu)守楚國(guo),賦篇最(zui)后(hou)的(de)(de)(de)陳詞便(bian)是表達這一(yi)思(si)(si)想(xiang)(xiang):一(yi)者曰(yue)既無人理解自(zi)己(ji),則可遠逝他(ta)(ta)國(guo);二(er)者曰(yue)世風險惡,容不(bu)得(de)(de)圣賢在位;三者曰(yue)要懂得(de)(de)深(shen)潛高(gao)翔(xiang),要明哲保(bao)身(shen),相時(shi)而動。這與(yu)賈(jia)(jia)誼(yi)生(sheng)活的(de)(de)(de)時(shi)代(dai)有很大關(guan)系(xi),他(ta)(ta)生(sheng)當漢(han)世,政治(zhi)上已(yi)然一(yi)統,思(si)(si)想(xiang)(xiang)上亦(yi)漸趨一(yi)致,戰(zhan)國(guo)時(shi)代(dai)的(de)(de)(de)自(zi)由與(yu)解放使他(ta)(ta)心(xin)向(xiang)往(wang)之(zhi)。因(yin)而他(ta)(ta)對(dui)屈(qu)(qu)(qu)原(yuan)離(li)尤殞身(shen)的(de)(de)(de)勸阻,既是他(ta)(ta)對(dui)自(zi)己(ji)無咎被貶、懷(huai)才不(bu)遇(yu)(yu)的(de)(de)(de)激憤(fen)之(zhi)詞,也有他(ta)(ta)對(dui)政治(zhi)多元、思(si)(si)想(xiang)(xiang)自(zi)由時(shi)代(dai)的(de)(de)(de)向(xiang)往(wang)之(zhi)意(yi)。
劉勰(xie)《文心雕(diao)龍·哀吊》:自賈(jia)誼浮(fu)湘,發(fa)憤吊屈(qu),體同(tong)而事核,辭清而理(li)哀,蓋首出之作也(ye)。
蘇軾《賈誼論》:觀其(qi)過(guo)湘(xiang),為賦以(yi)吊(diao)屈原,紆郁憤悶,趯(yue)然有(you)(you)遠舉之(zhi)志。其(qi)后卒(zu)以(yi)良(liang)傷哭(ku)泣至(zhi)于死絕,是(shi)亦不(bu)善(shan)處窮者也。夫謀之(zhi)一不(bu)見用,安知(zhi)終不(bu)復用也?不(bu)知(zhi)默(mo)(mo)默(mo)(mo)以(yi)使其(qi)變(bian)而自殘至(zhi)此。嗚呼!賈生志大(da)而量(liang)小,才有(you)(you)余(yu)而識不(bu)足也。
劉熙載(zai)《藝概》:賈(jia)誼(yi)《惜誓》《吊屈原賦》《鵩鳥賦》,俱(ju)有鑿空(kong)亂道意。騷人情(qing)境,于斯猶見。
馬積高《賦史》:《吊屈(qu)原賦》在體(ti)制上雖上承(cheng)《九(jiu)章》,但前一(yi)段連用(yong)許多排比(bi)句,第二(er)段多用(yong)反詰句和感嘆句,形成一(yi)種鋪張揚厲的(de)風(feng)格,同(tong)他的(de)名(ming)文(wen)《過(guo)秦論》相似,具有(you)戰(zhan)國策(ce)士說辭那種雄辯的(de)余(yu)風(feng)。