壽(shou)比南山(shan)是一(yi)個漢(han)語成(cheng)語,讀音shòu bǐ nán shān,意思是祝(zhu)人長壽(shou)時的習慣用(yong)語,意為(wei)壽(shou)命像終南山(shan)一(yi)樣長久,用(yong)于(yu)對老年(nian)人的祝(zhu)頌。出自《詩(shi)經(jing)·小雅·天保》:“如月之(zhi)(zhi)恒,如日之(zhi)(zhi)升,如南山(shan)之(zhi)(zhi)壽(shou),不騫不崩。如松柏之(zhi)(zhi)茂,無不爾(er)或(huo)承。”詩(shi)中的南山(shan)即(ji)指陜西(xi)終南山(shan)。
壽比南山還高。
《詩經·小雅·天保》:“如(ru)月(yue)之(zhi)(zhi)恒,如(ru)日之(zhi)(zhi)升,如(ru)南山之(zhi)(zhi)壽。”
《詩經》是先秦文學(xue)作品,產(chan)生(sheng)于周(zhou)代,“雅”是“正樂(le)”,即(ji)周(zhou)都(dou)城樂(le),或都(dou)城附近的(de)樂(le),“雅”是相對于“風”(地方樂(le))而言(yan)的(de),周(zhou)都(dou)為豐(feng)鎬二都(dou)(皆在(zai)今西安市),《詩經》南(nan)(nan)山特指西安市以南(nan)(nan)的(de)終(zhong)南(nan)(nan)山。“蓬萊宮闕(que)對南(nan)(nan)山,承(cheng)露金莖(jing)霄漢(han)間。”先秦至(zhi)隋唐大量歷(li)史(shi)事(shi)件和文人(ren)推崇,更使京(jing)城南(nan)(nan)山聲聞宇內。
祝頌詞“壽(shou)比南山(shan)”在(zai)我國可(ke)謂是家喻戶曉(xiao),婦孺皆知,其中“南山(shan)”特指周都豐鎬以南之南山(shan)。
《詩(shi)經(jing)(jing)》是先秦文學(xue)作品,《詩(shi)經(jing)(jing)·小雅·天保》產(chan)生于(yu)西周(zhou),“雅”是“正樂”,即周(zhou)都城樂,或都城附(fu)近的樂,“雅”是相對于(yu)“風”(地方樂)而言(yan)的,周(zhou)都為豐鎬二都(皆在今西安(an)市),《詩(shi)經(jing)(jing)》南(nan)山特(te)指周(zhou)都豐鎬之南(nan),即今西安(an)市以(yi)南(nan)的終南(nan)山(俗稱“南(nan)山”)。
《詩(shi)經·小雅·天(tian)(tian)保》:“如(ru)月之恒,如(ru)日(ri)(ri)之升。如(ru)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)之壽(shou)(shou)(shou),不(bu)騫不(bu)崩(beng)。如(ru)松(song)柏(bo)之茂,無不(bu)爾或承(cheng)。”其(qi)大意是:猶(you)如(ru)上弦的月,好比初(chu)升的日(ri)(ri)。恰似南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)之壽(shou)(shou)(shou),不(bu)會崩(beng)坍陷落。猶(you)如(ru)松(song)柏(bo)枝(zhi)葉(xie),長青不(bu)衰。由此(ci)可見,“壽(shou)(shou)(shou)比南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)”指(zhi)的當是西安城(cheng)(cheng)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)之終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan),亦稱“周南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)”“中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)”或“太(tai)乙山(shan)(shan)”,《詩(shi)·秦(qin)風·終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)》“終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)何(he)有”毛傳:“終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),周之名(ming)山(shan)(shan)中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)也。”《左(zuo)傳·昭公四(si)年》:“三(san)涂(tu)、陽城(cheng)(cheng)、太(tai)室、荊山(shan)(shan)、中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),九州之險也。”中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),杜(du)預注(zhu):“在始平武功(gong)縣南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)。”《初(chu)學記(ji)》卷五(wu)引《五(wu)經要(yao)義》:“終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan),長安南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)也。一(yi)名(ming)太(tai)一(yi)。潘岳《關中(zhong)(zhong)(zhong)記(ji)》云:其(qi)山(shan)(shan)一(yi)名(ming)中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),言在天(tian)(tian)之中(zhong)(zhong)(zhong),居(ju)都之南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),故曰中(zhong)(zhong)(zhong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)。”其(qi)素有“天(tian)(tian)下第(di)一(yi)福地”之稱。詩(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)的南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan),特指(zhi)終南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)。此(ci)詩(shi)后來演化了“壽(shou)(shou)(shou)比南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)”成語(yu),詩(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)的松(song)柏(bo),也演化成了“南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)山(shan)(shan)不(bu)老松(song)”。