《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)》是刊刻(ke)(ke)于(yu)秦代的(de)一方(fang)摩崖(ya)石(shi)刻(ke)(ke),分為兩部(bu)分,前半(ban)部(bu)分(“始(shi)皇刻(ke)(ke)辭”)刻(ke)(ke)于(yu)秦始(shi)皇二(er)十八年(前219年),后半(ban)部(bu)分(“二(er)世詔書”)刻(ke)(ke)于(yu)秦二(er)世元年(前209年),傳為李斯(si)撰文并書丹(dan),又(you)稱“李斯(si)碑”等,屬小(xiao)篆書法作品(pin),與(yu)《嶧山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)》《瑯琊刻(ke)(ke)石(shi)》《會稽刻(ke)(ke)石(shi)》合稱“秦四(si)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)”。刻(ke)(ke)石(shi)原立于(yu)山(shan)(shan)東(dong)泰(tai)安市泰(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂,殘石(shi)現存山(shan)(shan)東(dong)泰(tai)安市泰(tai)山(shan)(shan)岱(dai)廟(miao)東(dong)御座院內。
《泰山刻(ke)(ke)石》的(de)(de)前(qian)半(ban)部分敘述秦(qin)始(shi)皇在(zai)(zai)全國范圍內申明法(fa)令,充分利用法(fa)律來保護剛剛建立起(qi)來的(de)(de)中央集(ji)權制(zhi)(zhi)封建國家的(de)(de)各(ge)項制(zhi)(zhi)度(du),要求臣民遵循(xun)法(fa)制(zhi)(zhi),并告誡后代要堅持法(fa)家路線,永不改變;后半(ban)部分則記錄了李斯隨同秦(qin)二(er)世出巡時上書(shu)請求在(zai)(zai)秦(qin)始(shi)皇所立刻(ke)(ke)石旁刻(ke)(ke)詔書(shu)的(de)(de)情況(kuang)。書(shu)法(fa)上,其用筆(bi)都是逆鋒起(qi)筆(bi)回鋒收筆(bi),行(xing)筆(bi)不緊(jin)(jin)不慢、不偏不倚,粗細始(shi)終如(ru)一(yi),圓轉中裹挾的(de)(de)沉著與(yu)遒勁;結體上出現上緊(jin)(jin)下松的(de)(de)態勢,點畫間相對(dui)均(jun)衡(heng),有的(de)(de)甚至均(jun)衡(heng)到近(jin)乎一(yi)種原始(shi)的(de)(de)“拙”的(de)(de)程度(du),幾乎絕對(dui)對(dui)稱,秩(zhi)序(xu)井然,相拱(gong)相揖。
西面 第二行 皇帝臨立,作制明〔法(fa)〕,〔臣下修飭〕。
第三行 廿〔有〕六年,初并〔天下(xia)〕,〔罔〕不〔賓服〕。
第四行 寴
第五行 從(cong)臣思跡,本原〔事業〕,〔祗(zhi)誦功(gong)〕德。
第六行(xing) 治道(dao)運(yun)行(xing),者產得宜,〔皆有法式〕。
北面 第一行(xing) 大義箸明,陲于后嗣,〔順(shun)承勿〕革。
第二行 皇帝(di)躬聽,既平天下,不〔懈于治〕。
第三行 夙興夜(ye)寐(mei),建(jian)設長利,〔專(zhuan)隆教誨(hui)〕。
東(dong)面(mian) 第(di)一行 訓經宣達,遠近畢(bi)理,咸〔承圣志〕。
第(di)二行 貴賤分明,男女體順,慎〔遵職事〕。
第三行 昭隔內外,靡不(bu)清(qing)凈,〔施于〕昆(kun)〔嗣〕。
第四行 化及無窮,遵奉遺詔,〔永承垂戒〕。
東面 第五(wu)行 皇帝曰:“金石(shi)刻,盡(jin)
第六行 始皇帝〔所為也〕。〔今(jin)襲號(hao)〕,〔而(er)〕金石(shi)
南面 第一行 刻辭不(bu)稱(cheng)
第二行 始皇帝,其于久遠也(ye),如(ru)后(hou)嗣為
第三行 之者,不稱成(cheng)功〔盛德(de)〕。”
第四行 丞相臣斯、臣去疾(ji)、御史夫(fu)=臣〔德〕
第五行 昧死言:
第(di)六行 “臣請(qing)具刻詔書金石刻,因明白
第七行 矣。臣(chen)昧死請。”
西面 第一行 制曰:“可。”
(說(shuo)明:朝(chao)向、分行據(ju)(ju)《金石索·石索一(yi)》;文字(zi)(zi)據(ju)(ju)明代(dai)安國所藏一(yi)百六十五字(zi)(zi)拓本;〔〕表(biao)示據(ju)(ju)歷代(dai)著錄所補的缺字(zi)(zi);加(jia)粗表(biao)示現存文字(zi)(zi);=表(biao)示合(he)文。)
《泰山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》分為(wei)兩部(bu)分,前(qian)(qian)半(ban)部(bu)分是(shi)秦(qin)始皇(huang)二(er)(er)十八年(nian)(nian)(前(qian)(qian)219年(nian)(nian))所刻(ke),后半(ban)部(bu)分是(shi)秦(qin)二(er)(er)世(shi)元年(nian)(nian)(前(qian)(qian)209年(nian)(nian))所刻(ke)。秦(qin)始皇(huang)二(er)(er)十八年(nian)(nian)(前(qian)(qian)219年(nian)(nian)),秦(qin)始皇(huang)登臨泰山,丞相李斯等為(wei)歌(ge)頌(song)始皇(huang)統一中國的(de)功績而刊刻(ke)《泰山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》(前(qian)(qian)半(ban)部(bu)分)。秦(qin)二(er)(er)世(shi)元年(nian)(nian)(前(qian)(qian)209年(nian)(nian))春季(ji),秦(qin)二(er)(er)世(shi)為(wei)威服海內而效法秦(qin)始皇(huang)巡視郡縣,東巡碣石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、會稽等地(di)。李斯同(tong)行,奏請(qing)秦(qin)二(er)(er)世(shi)在秦(qin)始皇(huang)所立刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)旁上刻(ke)詔書(shu)以(yi)彰顯(xian)先帝成功盛德(de),于(yu)是(shi)在《泰山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》等刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上補(bu)刻(ke)詔書(shu)并著隨從大臣的(de)姓名(后半(ban)部(bu)分)。
《泰山(shan)刻(ke)石(shi)(shi)》用筆(bi)精美,平(ping)穩(wen)流(liu)轉,骨(gu)(gu)肉勻稱(cheng),含(han)(han)蓄委(wei)婉,氣(qi)(qi)魄宏大,簡捷明快。與先(xian)秦書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)相(xiang)比,秦小(xiao)篆行筆(bi)粗細大體相(xiang)同(tong)(tong),橫(heng)平(ping)豎直,轉折處極為(wei)流(liu)利飄(piao)逸(yi),無生硬之筆(bi)。藏(zang)頭(tou)護尾,筆(bi)筆(bi)精細,一(yi)(yi)絲不(bu)(bu)(bu)茍,如(ru)錐畫沙,委(wei)婉含(han)(han)蓄中自有骨(gu)(gu)力(li)(li)豐沛之氣(qi)(qi)。橫(heng)勢穩(wen)健(jian),縱(zong)(zong)勢豪逸(yi),簡練明快,宏偉壯觀。雖法(fa)度(du)嚴謹,但不(bu)(bu)(bu)失威(wei)嚴雄奇(qi)之神采(cai),山(shan)岳廟堂之氣(qi)(qi)象。以(yi)(yi)(yi)(yi)強勁(jing)平(ping)穩(wen)之骨(gu)(gu)力(li)(li),時出飛動流(liu)走之生機,恰如(ru)唐代(dai)張懷瓘(guan)在(zai)《書(shu)(shu)(shu)(shu)斷》中所說的(de)(de)(de)(de)“畫如(ru)鐵石(shi)(shi),字若飛動”,“其(qi)勢飛騰(teng),其(qi)形(xing)端(duan)儼(yan)”,“作楷書(shu)(shu)(shu)(shu)之祖,為(wei)不(bu)(bu)(bu)易之法(fa)”。同(tong)(tong)時結體整(zheng)齊劃一(yi)(yi),力(li)(li)求(qiu)(qiu)平(ping)正對(dui)(dui)稱(cheng),橫(heng)密(mi)縱(zong)(zong)疏(shu),端(duan)莊(zhuang)雄偉,隱(yin)隱(yin)然又有秀麗之氣(qi)(qi)。書(shu)(shu)(shu)(shu)體上,比以(yi)(yi)(yi)(yi)前的(de)(de)(de)(de)甲骨(gu)(gu)文、金文以(yi)(yi)(yi)(yi)至《石(shi)(shi)鼓(gu)文》更為(wei)簡煉,規范化(hua)。其(qi)一(yi)(yi),保(bao)留著象形(xing)文字的(de)(de)(de)(de)某些特點,著重突出圓筆(bi)曲(qu)線之美。其(qi)二,充分(fen)地發揮了漢字特有的(de)(de)(de)(de)美,具(ju)有裝飾美的(de)(de)(de)(de)意味。線條整(zheng)潔(jie)協(xie)調,改變了以(yi)(yi)(yi)(yi)前繁雜(za)交錯的(de)(de)(de)(de)形(xing)式,書(shu)(shu)(shu)(shu)寫形(xing)式走向規律化(hua)。其(qi)三,力(li)(li)求(qiu)(qiu)嚴格(ge)的(de)(de)(de)(de)平(ping)正對(dui)(dui)稱(cheng),工整(zheng)精致,大小(xiao)相(xiang)仿(fang),面目(mu)十分(fen)突出。其(qi)四(si),橫(heng)密(mi)縱(zong)(zong)疏(shu),充分(fen)表現(xian)了篆書(shu)(shu)(shu)(shu)的(de)(de)(de)(de)形(xing)體特征,使其(qi)在(zai)雄偉之中產生一(yi)(yi)種秀麗之氣(qi)(qi),婀娜飄(piao)逸(yi)。其(qi)五,分(fen)布嚴格(ge),空間(jian)層次(ci)以(yi)(yi)(yi)(yi)相(xiang)距的(de)(de)(de)(de)對(dui)(dui)應關系,示(shi)人以(yi)(yi)(yi)(yi)嚴格(ge)的(de)(de)(de)(de)規則,給人以(yi)(yi)(yi)(yi)美,又示(shi)人以(yi)(yi)(yi)(yi)莊(zhuang)嚴。
唐代(dai)張(zhang)懷瓘:今(jin)《泰(tai)山》《嶧山》《秦(qin)望》等碑并其(qi)遺跡,亦謂傳國之偉(wei)寶(bao),百(bai)代(dai)之法式。(《書斷中·神品》)
近代書法家康有為(wei):今秦(qin)(qin)篆猶存(cun)者,有《瑯琊刻(ke)石》《泰山刻(ke)石》《會稽刻(ke)石碣》《石門刻(ke)石》,皆李斯所作,以為(wei)正體,體并圓(yuan)長(chang),而(er)秦(qin)(qin)權、秦(qin)(qin)量即變方扁(bian)。(《廣藝舟(zhou)雙楫(ji)·卷二·分變第五》)
近(jin)代文(wen)學(xue)家、思想家、革(ge)命家魯迅:二十八年(nian),始(shi)皇(huang)始(shi)東巡郡(jun)縣,群臣乃(nai)相與誦其功(gong)德,刻于金石,以垂后(hou)世。其辭亦(yi)李斯所為,今尚有流傳,質而能壯,實(shi)漢晉碑(bei)銘(ming)所從(cong)出也。(《漢文(wen)學(xue)史綱要》)
《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》原(yuan)立在山(shan)(shan)(shan)(shan)東(dong)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)安市(shi)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)上(shang),大(da)概(gai)在《明(ming)去封(feng)號碑》左右(you)。北宋大(da)中(zhong)祥符元(yuan)年(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)),宋真宗東(dong)封(feng)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan),兗(yan)州太(tai)守獻上(shang)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》拓本,計有四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)(shi)余字(zi)。慶歷八年(nian)(nian)(1048年(nian)(nian))以(yi)前,宋庠出鎮東(dong)平郡時(shi)曾(ceng)(ceng)派(pai)人到(dao)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)模拓《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》,得(de)四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)(shi)八字(zi)。在此(ci)(ci)前后(hou),歐(ou)陽修好友江鄰(lin)幾曾(ceng)(ceng)在泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)上(shang)親(qin)見《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》,并(bing)說:“石(shi)(shi)(shi)(shi)頑不(bu)可鐫(juan)鑿,不(bu)知當時(shi)何以(yi)刻(ke)(ke)之也。”大(da)觀二(er)年(nian)(nian)(1108年(nian)(nian))春季和政和三(san)年(nian)(nian)(1113年(nian)(nian))秋季,劉跂兩次親(qin)至泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan),見到(dao)的(de)(de)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》已(yi)經埋(mai)植土中(zhong),高(gao)不(bu)過四(si)(si)五尺,形制似方(fang)(fang)而非方(fang)(fang),已(yi)有七十(shi)(shi)(shi)(shi)六(liu)字(zi)毀(hui)(hui)缺及漫(man)滅(mie)不(bu)可見。政和四(si)(si)年(nian)(nian)(1114年(nian)(nian)),董逌(you)曾(ceng)(ceng)親(qin)至泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)考(kao)察(cha),發現(xian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)南面(mian)為(wei)“二(er)世(shi)詔書”,認(ren)為(wei)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》在大(da)中(zhong)祥符元(yuan)年(nian)(nian)(1008年(nian)(nian))前應曾(ceng)(ceng)仆倒過,后(hou)人于原(yuan)址(zhi)重(zhong)(zhong)(zhong)立時(shi)因三(san)面(mian)文字(zi)有摩滅(mie)而錯誤(wu)地調整了(le)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)朝(chao)向。蒙古憲宗五年(nian)(nian)(1255年(nian)(nian))九(jiu)月,郝經登(deng)(deng)臨泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan),并(bing)撰《太(tai)平頂(ding)讀秦碑》,稱(cheng):“面(mian)陽數字(zi)仍可辨”。元(yuan)代至元(yuan)二(er)年(nian)(nian)(1265年(nian)(nian)),杜仁杰在《東(dong)平府路宣慰(wei)張公(gong)登(deng)(deng)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)記》中(zhong)記錄(lu)了(le)自己(ji)登(deng)(deng)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)所(suo)見《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)狀(zhuang)況(kuang)(kuang):“僅得(de)數字(zi),其余漫(man)不(bu)可識。”明(ming)代嘉靖三(san)十(shi)(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(1558年(nian)(nian)),王世(shi)貞游泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi),發現(xian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》已(yi)經被(bei)遷移到(dao)碧霞(xia)祠西(xi)墻外的(de)(de)西(xi)公(gong)署后(hou)。此(ci)(ci)后(hou),吳同春分別于萬歷十(shi)(shi)(shi)(shi)一年(nian)(nian)(1583年(nian)(nian))、萬歷十(shi)(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(1589年(nian)(nian))兩次登(deng)(deng)上(shang)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)對《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》進行考(kao)察(cha),為(wei)了(le)徹底(di)弄清刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)狀(zhuang)況(kuang)(kuang)而曾(ceng)(ceng)專(zhuan)門請人將秦刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)從(cong)壁間取出,重(zhong)(zhong)(zhong)新(xin)遷移時(shi)為(wei)方(fang)(fang)便安置而“各加鑿削”,刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)遭到(dao)嚴重(zhong)(zhong)(zhong)破壞。萬歷二(er)十(shi)(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(1599年(nian)(nian)),謝肇淛登(deng)(deng)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)所(suo)見《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)狀(zhuang)況(kuang)(kuang)為(wei):“通四(si)(si)行,首二(er)字(zi)已(yi)刷毀(hui)(hui),僅得(de)‘臣(chen)斯(si)’以(yi)下二(er)十(shi)(shi)(shi)(shi)九(jiu)字(zi)耳。”
之(zhi)后,《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》被移至(zhi)碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)東(dong)(dong)廡。清(qing)代(dai)(dai)乾隆(long)(long)五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1740年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))六月,碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)毀于(yu)火(huo),《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘石(shi)(shi)失蹤。對《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》遷移至(zhi)碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)東(dong)(dong)廡的(de)時間及(ji)遷移人,有(you)以下幾種不同說法:①刊(kan)行于(yu)清(qing)代(dai)(dai)乾隆(long)(long)三十(shi)九(jiu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1774年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))的(de)《〔乾隆(long)(long)〕泰山(shan)(shan)圖志(zhi)》載(zai):石(shi)(shi)舊在岱(dai)頂玉女池(chi)(chi)上,雍正八(ba)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1730年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))郎中(zhong)丁(ding)皂保移至(zhi)碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)東(dong)(dong)廡。②《〔道光(guang)〕泰安縣志(zhi)》等清(qing)代(dai)(dai)后期(qi)的(de)志(zhi)書及(ji)碑(bei)刻(ke)(ke)均記載(zai)為明(ming)代(dai)(dai)嘉(jia)靖(jing)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間由北平(今北京)許某于(yu)榛莽中(zhong)得《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘石(shi)(shi),存二十(shi)九(jiu)字,恐致湮沒而移于(yu)碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)東(dong)(dong)廡的(de)。但吳(wu)同春和謝(xie)肇淛于(yu)萬(wan)歷年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間登泰山(shan)(shan)時看(kan)到的(de)《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》尚在玉女池(chi)(chi),故嘉(jia)靖(jing)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》移入碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)(ci)的(de)記載(zai)有(you)誤。③清(qing)代(dai)(dai)嚴可均則(ze)稱明(ming)代(dai)(dai)弘治(zhi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間按(an)察使僉事灤(luan)河(he)許莊將《泰山(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》移置(zhi)(zhi)玉女池(chi)(chi)上公所(suo),否(fou)定(ding)了“萬(wan)歷中(zhong),從玉女池(chi)(chi)移置(zhi)(zhi)碧(bi)(bi)(bi)霞(xia)元(yuan)君廟。乾隆(long)(long)五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)廟災(zai),石(shi)(shi)毀于(yu)火(huo)”的(de)說法。
嘉慶(qing)十(shi)九年(nian)(nian)(nian)(1814年(nian)(nian)(nian)),汪(wang)汝(ru)弼被任命為泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an)知(zhi)縣(xian)(xian),司理徐石(shi)(shi)(shi)(shi)生告訴他(ta):泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)有(you)一位九十(shi)余歲的(de)趙老人(ren),數十(shi)年(nian)(nian)(nian)前(qian)在(zai)泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)玉女(nv)池中見到依稀(xi)有(you)字跡的(de)殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)。嘉慶(qing)二十(shi)年(nian)(nian)(nian)(1815年(nian)(nian)(nian)),汪(wang)汝(ru)弼委(wei)任蔣因培和柴蘭(lan)皋(gao)到泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)玉女(nv)池搜(sou)尋《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》,搜(sou)得(de)殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)二塊(kuai),存十(shi)字。于是,汪(wang)汝(ru)弼將所得(de)殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)嵌于山(shan)(shan)(shan)頂(ding)東岳廟(miao)(miao)西(xi)的(de)寶(bao)斯亭(ting)內。道(dao)光十(shi)二年(nian)(nian)(nian)(1832年(nian)(nian)(nian)),東岳廟(miao)(miao)墻坍塌,寶(bao)斯亭(ting)被亂石(shi)(shi)(shi)(shi)覆蓋,泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an)知(zhi)縣(xian)(xian)徐宗干于瓦礫中尋得(de)《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi),囑咐道(dao)人(ren)劉傳(chuan)業將殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)移到山(shan)(shan)(shan)下(xia),嵌置在(zai)岱(dai)廟(miao)(miao)道(dao)院(yuan)(yuan)壁間,并(bing)作(zuo)跋記事情的(de)經(jing)過。光緒十(shi)六年(nian)(nian)(nian)(1890年(nian)(nian)(nian)),《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)被盜(dao),縣(xian)(xian)令毛蜀云(yun)大(da)力搜(sou)索十(shi)日,得(de)石(shi)(shi)(shi)(shi)于城(cheng)北關橋下(xia),后仍置于岱(dai)廟(miao)(miao)院(yuan)(yuan)內。宣統二年(nian)(nian)(nian)(1910年(nian)(nian)(nian))五(wu)月,泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an)知(zhi)縣(xian)(xian)俞慶(qing)瀾在(zai)岱(dai)廟(miao)(miao)環(huan)詠亭(ting)建(jian)造(zao)石(shi)(shi)(shi)(shi)屋一所,將《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)、徐宗干跋語和自己所寫的(de)《序》共三塊(kuai)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)嵌入石(shi)(shi)(shi)(shi)屋內,周圍加(jia)鐵柵欄保(bao)護。民(min)國十(shi)九年(nian)(nian)(nian)(1930年(nian)(nian)(nian)),閻(yan)錫(xi)山(shan)(shan)(shan)帶(dai)領(ling)的(de)軍(jun)隊(dui)進入泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an),與軍(jun)閥馬鴻逵帶(dai)領(ling)的(de)軍(jun)隊(dui)混(hun)戰(zhan),岱(dai)廟(miao)(miao)遭(zao)炮擊,環(huan)詠亭(ting)被毀壞。于是,《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)(can)(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)被栘至東御(yu)座(zuo)院(yuan)(yuan)內,并(bing)建(jian)起了磚石(shi)(shi)(shi)(shi)碑(bei)亭(ting)加(jia)以保(bao)護。1979年(nian)(nian)(nian),泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an)市人(ren)民(min)政府(fu)重新修建(jian)了碑(bei)亭(ting)并(bing)加(jia)上了玻璃框(kuang)。1987年(nian)(nian)(nian),泰(tai)(tai)(tai)安(an)(an)(an)市博物(wu)館復(fu)制秦刻(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)全文(wen)立于岱(dai)廟(miao)(miao)后寢宮。
《泰山刻石》最早(zao)著錄于《史(shi)記》,隨后著錄于宋(song)代歐陽修《集古(gu)錄》、趙明(ming)誠(cheng)《金石錄》、董逌《廣川書跋》等。