古城(cheng)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)長(chang)(chang)(chang)1040米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)(bei)(bei)寬(kuan)680米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。在其(qi)南墻(qiang)東(dong)(dong)(dong)部還(huan)存有(you)(you)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)長(chang)(chang)(chang)約340米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)(bei)(bei)寬(kuan)約200米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)的外墻(qiang)。城(cheng)墻(qiang)殘(can)高0.5~1.3米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)東(dong)(dong)(dong)北(bei)(bei)(bei)角(jiao)(jiao)有(you)(you)一高大(da)夯土堆,可(ke)能是角(jiao)(jiao)樓遺(yi)(yi)址。城(cheng)內到處都有(you)(you)磚(zhuan)瓦和碎陶片,曾出土有(you)(you)瘦蓮花(hua)紋(wen)瓦當,均屬北(bei)(bei)(bei)魏遺(yi)(yi)物。沃(wo)野古鎮是北(bei)(bei)(bei)魏重鎮,為(wei)中(zhong)、東(dong)(dong)(dong)、西(xi)(xi)三城(cheng)連城(cheng),呈“凸(tu)”字形(xing)。中(zhong)城(cheng)長(chang)(chang)(chang)而大(da),向(xiang)南突出,東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)375米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)(bei)(bei)長(chang)(chang)(chang)600米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);東(dong)(dong)(dong)城(cheng)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)334米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)(bei)(bei)長(chang)(chang)(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);西(xi)(xi)城(cheng)東(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)282米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)(bei)(bei)長(chang)(chang)(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)墻(qiang)早已坍塌成土壟,現存壟寬(kuan)40米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),殘(can)高1-2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),中(zhong)城(cheng)向(xiang)南開一門,門東(dong)(dong)(dong)、西(xi)(xi)兩側(ce)有(you)(you)高大(da)土堆,殘(can)高8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),為(wei)古鎮城(cheng)的瞭(liao)望樓遺(yi)(yi)址。
沃(wo)(wo)野(ye)鎮(zhen)發(fa)生了對中國歷史(shi)進程發(fa)生過重(zhong)要影響的北魏六鎮(zhen)起(qi)義(yi)。北魏末年(nian)(nian)各種矛(mao)盾錯綜復(fu)雜尖(jian)銳。魏孝(xiao)明帝(di)正光(guang)五年(nian)(nian)(公元(yuan)524年(nian)(nian)),沃(wo)(wo)野(ye)鎮(zhen)民破六韓拔陵在沃(wo)(wo)野(ye)鎮(zhen)起(qi)義(yi)。義(yi)軍先破沃(wo)(wo)野(ye)殺鎮(zhen)將,立號(hao)真王(wang)元(yuan)年(nian)(nian),后又南下圍武川,攻懷朔。起(qi)以前后長達(da)六年(nian)(nian),人數曾(ceng)達(da)百萬(wan),起(qi)義(yi)極(ji)盛(sheng)時擁有燕、幽、定、瀛(ying)、滄(cang)七州之(zhi)地(di)。
沃野(ye)故城在廢(fei)夏州西,漢縣,屬朔方郡(jun),后漢末廢(fei)。晉(jin)末,赫連勃(bo)勃(bo)復置(zhi)城邑于此,后魏平赫,置(zhi)沃野(ye)鎮。(《后魏紀》)
延(yan)興元年,統萬、沃野(ye)(ye)二鎮敕勒(le)判,源賀(he)討平之,正(zheng)光四(si)年,沃野(ye)(ye)鎮民破(po)六韓拔(ba)陵聚眾反,殺魏將。孝(xiao)昌初,拔(ba)陵為柔然所破(po),乃棄(qi)沃野(ye)(ye),南徙渡河。(《魏志》)
沃野(ye)縣(xian)屬偏城(cheng)郡,蓋(gai)于鎮(zhen)城(cheng)兼置縣(xian)也,后(hou)(hou)周保定四年,楊忠約突厥伐齊(qi),因引兵出(chu)沃野(ye),尋(xun)引還,隋并縣(xian)入豐州,志云:縣(xian)地沃衍,水土盡墨,功省數倍(bei),七(qi)月(yue)成熟,又有鹽官。后(hou)(hou)魏置鎮(zhen)于此(ci),又于沃野(ye)縣(xian)鹽澤北之黑池西,置涼城(cheng)郡,今故城(cheng)猶在焉。胡氏曰:魏平赫連,置統萬、沃野(ye)二鎮(zhen),不在六鎮(zhen)之列(lie)。(《唐志》)
魏沃野鎮(zhen)城在天德軍北(bei)六十里。(《風土記》)
后魏(wei)改(gai)朔(shuo)(shuo)方(fang)故(gu)城(cheng)為(wei)沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen),距(ju)統萬八(ba)百里,似誤。案后魏(wei)置六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)于(yu)漠(mo)南(nan)(nan),除東懷(huai)荒一鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)不隸綏(sui)境外(wai),其余五(wu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)皆在(zai)省界陰山之(zhi)(zhi)北。據《魏(wei)書·太武(wu)帝(di)(di)紀》,神加(jia)二年(nian),討東部(bu)高(gao)車(che)凱(kai)旋,列置新(xin)民于(yu)漠(mo)南(nan)(nan),東至濡源(yuan),西暨五(wu)原陰山,竟三千(qian)里,此即(ji)(ji)后魏(wei)分置六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)嚆矢也(ye)(ye)。乃顧氏(shi)(shi)讀史《方(fang)輿紀要(yao)》敘六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)名(ming),列御夷而不列沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),并(bing)謂沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)即(ji)(ji)漢(han)(han)朔(shuo)(shuo)方(fang)郡屬沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣(xian)故(gu)地(di)。是說也(ye)(ye),不特與(yu)《元(yuan)(yuan)和郡縣(xian)志》顯(xian)相違戾,即(ji)(ji)與(yu)《魏(wei)書》所敘沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)事跡亦格(ge)格(ge)不能相入。如顧氏(shi)(shi)引《魏(wei)書》破六(liu)(liu)(liu)韓拔(ba)陵(ling)為(wei)柔(rou)然所破,乃棄沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),南(nan)(nan)徙渡(du)河。假使(shi)沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)即(ji)(ji)漢(han)(han)沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣(xian)故(gu)地(di),則漢(han)(han)沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣(xian)本在(zai)河南(nan)(nan),又(you)何須(xu)棄沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)南(nan)(nan)渡(du)河耶(ye),混漢(han)(han)縣(xian)與(yu)魏(wei)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)而一之(zhi)(zhi),此顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)一誤也(ye)(ye)。又(you)考《魏(wei)書·孝(xiao)文帝(di)(di)紀》,太和十八(ba)年(nian)詔賜六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)及御夷城(cheng)貧老人廩粟,鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)與(yu)城(cheng)并(bing)舉,則城(cheng)不在(zai)六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)內,顯(xian)然可見(jian),乃列御夷城(cheng)為(wei)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)而削沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),此顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)二誤也(ye)(ye)。后魏(wei)六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)地(di)理(li),原不難辨,只以顧氏(shi)(shi)一誤再(zai)誤,遂使(shi)后人聚訟不已。茲(zi)為(wei)糾顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)誤,重列六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)名(ming):日(ri)沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)、日(ri)懷(huai)朔(shuo)(shuo)、日(ri)武(wu)川、日(ri)撫冥、日(ri)柔(rou)元(yuan)(yuan)、日(ri)懷(huai)荒,此從西向東之(zhi)(zhi)次(ci)(ci)序也(ye)(ye)。魏(wei)孝(xiao)文帝(di)(di)北巡,先到懷(huai)朔(shuo)(shuo)、次(ci)(ci)武(wu)州、次(ci)(ci)撫冥、次(ci)(ci)柔(rou)元(yuan)(yuan),西不到沃(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)、東不到懷(huai)荒,是亦六(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)序列之(zhi)(zhi)一證云。 (《綏(sui)遠通志稿·卷十二中》)