古城東(dong)(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)長(chang)1040米(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)寬(kuan)(kuan)680米(mi)(mi)(mi)(mi)。在其南墻(qiang)(qiang)東(dong)(dong)(dong)(dong)部還存有東(dong)(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)長(chang)約340米(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)寬(kuan)(kuan)約200米(mi)(mi)(mi)(mi)的(de)外墻(qiang)(qiang)。城墻(qiang)(qiang)殘(can)高0.5~1.3米(mi)(mi)(mi)(mi)。城東(dong)(dong)(dong)(dong)北(bei)角有一(yi)高大夯土堆,可能是(shi)(shi)角樓遺(yi)址(zhi)。城內到處都有磚瓦和碎陶片,曾出土有瘦(shou)蓮(lian)花紋(wen)瓦當(dang),均屬北(bei)魏(wei)遺(yi)物(wu)。沃野(ye)古鎮(zhen)是(shi)(shi)北(bei)魏(wei)重鎮(zhen),為中(zhong)、東(dong)(dong)(dong)(dong)、西(xi)(xi)三城連城,呈(cheng)“凸”字(zi)形(xing)。中(zhong)城長(chang)而大,向南突出,東(dong)(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)(kuan)375米(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)長(chang)600米(mi)(mi)(mi)(mi);東(dong)(dong)(dong)(dong)城東(dong)(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)(kuan)334米(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)長(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi);西(xi)(xi)城東(dong)(dong)(dong)(dong)西(xi)(xi)寬(kuan)(kuan)282米(mi)(mi)(mi)(mi),南北(bei)長(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi)。城墻(qiang)(qiang)早已坍塌成土壟(long),現存壟(long)寬(kuan)(kuan)40米(mi)(mi)(mi)(mi),殘(can)高1-2米(mi)(mi)(mi)(mi),中(zhong)城向南開一(yi)門,門東(dong)(dong)(dong)(dong)、西(xi)(xi)兩側有高大土堆,殘(can)高8米(mi)(mi)(mi)(mi),為古鎮(zhen)城的(de)瞭(liao)望樓遺(yi)址(zhi)。
沃(wo)野(ye)鎮發生了對中國歷史進程發生過重要影響的北(bei)(bei)魏(wei)(wei)六(liu)鎮起義(yi)。北(bei)(bei)魏(wei)(wei)末年(nian)(nian)(nian)各種矛盾錯綜復雜(za)尖(jian)銳。魏(wei)(wei)孝明帝正光(guang)五年(nian)(nian)(nian)(公元524年(nian)(nian)(nian)),沃(wo)野(ye)鎮民破(po)六(liu)韓拔陵(ling)在沃(wo)野(ye)鎮起義(yi)。義(yi)軍先破(po)沃(wo)野(ye)殺(sha)鎮將,立號真王元年(nian)(nian)(nian),后(hou)又南下圍武川(chuan),攻懷朔。起以前(qian)后(hou)長達六(liu)年(nian)(nian)(nian),人(ren)數曾達百萬(wan),起義(yi)極盛(sheng)時擁(yong)有燕、幽(you)、定、瀛、滄(cang)七(qi)州之(zhi)地。
沃野(ye)故城在廢夏(xia)州西,漢(han)縣,屬朔方郡,后(hou)漢(han)末廢。晉末,赫連勃(bo)勃(bo)復置城邑于此,后(hou)魏平赫,置沃野(ye)鎮。(《后(hou)魏紀(ji)》)
延興元年(nian),統(tong)萬(wan)、沃(wo)野二鎮敕勒判,源賀討平之,正光四(si)年(nian),沃(wo)野鎮民破六韓拔陵聚眾反,殺魏將。孝昌初,拔陵為(wei)柔然所(suo)破,乃棄沃(wo)野,南徙渡(du)河。(《魏志》)
沃野縣屬偏城郡,蓋于(yu)鎮城兼置(zhi)(zhi)縣也,后周保定四(si)年(nian),楊忠約(yue)突厥伐(fa)齊(qi),因引(yin)兵出沃野,尋引(yin)還(huan),隋并(bing)縣入豐州,志云:縣地沃衍,水土盡墨,功省數倍,七月成熟,又有鹽官(guan)。后魏(wei)置(zhi)(zhi)鎮于(yu)此,又于(yu)沃野縣鹽澤北(bei)之黑(hei)池西(xi),置(zhi)(zhi)涼城郡,今故城猶在焉。胡(hu)氏(shi)曰:魏(wei)平(ping)赫連,置(zhi)(zhi)統(tong)萬、沃野二鎮,不在六鎮之列。(《唐志》)
魏沃野(ye)鎮城在(zai)天德軍北六十里。(《風土記》)
后魏(wei)(wei)改朔方(fang)故(gu)(gu)城為(wei)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen),距統萬八百里,似誤(wu)。案后魏(wei)(wei)置六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)于漠南(nan),除(chu)東(dong)懷(huai)(huai)荒(huang)一(yi)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)不(bu)隸綏境外,其(qi)余(yu)五(wu)(wu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)皆在省界陰(yin)山之(zhi)北。據《魏(wei)(wei)書·太(tai)武帝(di)紀(ji)》,神加二年,討(tao)東(dong)部高車凱旋,列(lie)(lie)置新民于漠南(nan),東(dong)至濡源,西(xi)暨五(wu)(wu)原(yuan)陰(yin)山,竟三千(qian)里,此(ci)即(ji)后魏(wei)(wei)分置六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)嚆矢也(ye)。乃(nai)顧(gu)氏(shi)讀史《方(fang)輿紀(ji)要》敘六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)名(ming),列(lie)(lie)御夷(yi)而(er)不(bu)列(lie)(lie)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),并謂沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)即(ji)漢(han)朔方(fang)郡(jun)屬(shu)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣故(gu)(gu)地。是(shi)說也(ye),不(bu)特與(yu)《元和郡(jun)縣志》顯(xian)相(xiang)違戾,即(ji)與(yu)《魏(wei)(wei)書》所敘沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)事跡亦格(ge)格(ge)不(bu)能相(xiang)入。如(ru)顧(gu)氏(shi)引《魏(wei)(wei)書》破六(liu)(liu)(liu)(liu)韓拔陵為(wei)柔然(ran)所破,乃(nai)棄沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),南(nan)徙渡(du)河(he)。假使沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)即(ji)漢(han)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣故(gu)(gu)地,則漢(han)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)縣本在河(he)南(nan),又何須棄沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)南(nan)渡(du)河(he)耶,混漢(han)縣與(yu)魏(wei)(wei)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)而(er)一(yi)之(zhi),此(ci)顧(gu)氏(shi)之(zhi)一(yi)誤(wu)也(ye)。又考《魏(wei)(wei)書·孝(xiao)文(wen)帝(di)紀(ji)》,太(tai)和十八年詔賜六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)及御夷(yi)城貧老(lao)人廩粟(su),鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)與(yu)城并舉,則城不(bu)在六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)內,顯(xian)然(ran)可見,乃(nai)列(lie)(lie)御夷(yi)城為(wei)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)而(er)削沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye),此(ci)顧(gu)氏(shi)之(zhi)二誤(wu)也(ye)。后魏(wei)(wei)六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)地理,原(yuan)不(bu)難辨(bian),只以顧(gu)氏(shi)一(yi)誤(wu)再誤(wu),遂(sui)使后人聚訟不(bu)已。茲(zi)為(wei)糾顧(gu)氏(shi)之(zhi)誤(wu),重(zhong)列(lie)(lie)六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)之(zhi)名(ming):日(ri)(ri)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)、日(ri)(ri)懷(huai)(huai)朔、日(ri)(ri)武川、日(ri)(ri)撫冥、日(ri)(ri)柔元、日(ri)(ri)懷(huai)(huai)荒(huang),此(ci)從(cong)西(xi)向東(dong)之(zhi)次序也(ye)。魏(wei)(wei)孝(xiao)文(wen)帝(di)北巡,先到(dao)(dao)懷(huai)(huai)朔、次武州、次撫冥、次柔元,西(xi)不(bu)到(dao)(dao)沃(wo)野(ye)(ye)(ye)(ye)、東(dong)不(bu)到(dao)(dao)懷(huai)(huai)荒(huang),是(shi)亦六(liu)(liu)(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)(zhen)序列(lie)(lie)之(zhi)一(yi)證云。 (《綏遠通志稿·卷(juan)十二中》)