黎城(cheng)城(cheng)隍廟座落在縣城(cheng)河下(xia)街,坐北向南(nan)。該廟始建(jian)于宋天圣三(san)(san)年(1025年)。城(cheng)隍廟將(jiang)門作(zuo)樓(lou)(lou),系三(san)(san)層(ceng)重檐,故俗稱三(san)(san)節樓(lou)(lou)。現存(cun)建(jian)筑主要有門樓(lou)(lou)和正(zheng)(zheng)殿。門樓(lou)(lou)面(mian)闊(kuo)三(san)(san)間,進(jin)深二間,屬明代風(feng)格。臺(tai)基(ji)呈(cheng)長(chang)(chang)方形(xing)(xing),長(chang)(chang)18米,寬12米臺(tai)高(gao)2.35米。 門樓(lou)(lou)正(zheng)(zheng)中橫掛一(yi)(yi)匾(bian),上(shang)書“群峰環翠”。屋頂形(xing)(xing)制(zhi)為(wei)三(san)(san)層(ceng)重檐歇山(shan)頂。正(zheng)(zheng)脊(ji)、吻(wen)(wen)獸(shou)、垂獸(shou)、戧脊(ji)獸(shou)、套獸(shou),均為(wei)黃(huang)綠相間琉璃(li)造。山(shan)花出際施博風(feng)板,懸魚作(zuo)卷云(yun)如(ru)意式(shi)斗(dou)拱均為(wei)五(wu)(wu)鋪(pu)作(zuo)雙(shuang)下(xia)昂。用材粗壯宏(hong)大,巍然(ran)壯觀,為(wei)黎城(cheng)古建(jian)筑之冠。正(zheng)(zheng)殿面(mian)闊(kuo)五(wu)(wu)間、進(jin)深五(wu)(wu)間,六(liu)椽伏(fu)前(qian)后接(jie)乳,通檐用五(wu)(wu)柱,基(ji)本上(shang)為(wei)現代風(feng)格,臺(tai)基(ji)邊長(chang)(chang)18米,呈(cheng)正(zheng)(zheng)方形(xing)(xing),臺(tai)高(gao)1.37米。 殿內一(yi)(yi)排前(qian)金枝,屋頂形(xing)(xing)制(zhi)為(wei)懸山(shan)頂,正(zheng)(zheng)脊(ji)、吻(wen)(wen)獸(shou)均為(wei)黃(huang)綠相間琉璃(li)造,斗(dou)拱均為(wei)五(wu)(wu)鋪(pu)作(zuo)雙(shuang)下(xia)昂,威嚴肅穆。
山西(xi)省重(zhong)點文(wen)物(wu)保(bao)護單(dan)(dan)位(wei)。在黎(li)城(cheng)(cheng)縣(xian)(xian)(xian)城(cheng)(cheng)內(nei)正(zheng)(zheng)街與(yu)河下街相交(jiao)處北(bei)隅。坐(zuo)北(bei)向南(nan),原為(wei)兩進(jin)院(yuan)布局,現(xian)僅存(cun)前院(yuan)。廟(miao)(miao)(miao)內(nei)前有山門、后有正(zheng)(zheng)殿(dian),東西(xi)廂房左右配置,殿(dian)宇巍峨,飛檐凌空,紅(hong)墻(qiang)綠瓦,莊重(zhong)古樸。歷為(wei)黎(li)邑一大勝景。體現(xian)了古代中國(guo)勞動(dong)人民的聰明智慧和高(gao)超的建(jian)(jian)(jian)筑技藝。該廟(miao)(miao)(miao)創建(jian)(jian)(jian)年(nian)(nian)(nian)代無考,據(ju)清(qing)康熙(xi)二十(shi)一年(nian)(nian)(nian)(1682)《黎(li)城(cheng)(cheng)縣(xian)(xian)(xian)志(zhi)》和廟(miao)(miao)(miao)內(nei)碑(bei)刻記載:北(bei)宋天圣三(san)年(nian)(nian)(nian)(1025)隨(sui)縣(xian)(xian)(xian)治遷變而遷建(jian)(jian)(jian)于今址(zhi)。元至正(zheng)(zheng)十(shi)八(ba)(ba)(ba)年(nian)(nian)(nian)(1358),農民起義軍(jun)紅(hong)巾軍(jun)一支攻破(po)黎(li)城(cheng)(cheng),城(cheng)(cheng)隍(huang)廟(miao)(miao)(miao)焚于兵(bing)火。明洪(hong)武(wu)二年(nian)(nian)(nian)(1369)于舊址(zhi)重(zhong)建(jian)(jian)(jian)。嘉(jia)靖十(shi)六(liu)(liu)(liu)年(nian)(nian)(nian)(1357)六(liu)(liu)(liu)月(yue),城(cheng)(cheng)隍(huang)廟(miao)(miao)(miao)山門古樓(lou)(俗稱(cheng)三(san)節(jie)樓(lou))傾塌(ta),縣(xian)(xian)(xian)民縉紳等措資財(cai)于是月(yue)二十(shi)九日(ri)興(xing)土再(zai)建(jian)(jian)(jian),于嘉(jia)靖十(shi)八(ba)(ba)(ba)年(nian)(nian)(nian)(1539)六(liu)(liu)(liu)月(yue)五(wu)日(ri)竣工。清(qing)康熙(xi)四十(shi)年(nian)(nian)(nian)(1701)二月(yue)重(zhong)修(xiu)。咸豐三(san)年(nian)(nian)(nian)(1853)八(ba)(ba)(ba)月(yue)二十(shi)三(san)日(ri),太平(ping)天國(guo)北(bei)征軍(jun)林鳳翔所部,由潞入黎(li),攻打縣(xian)(xian)(xian)城(cheng)(cheng),三(san)節(jie)樓(lou)被燒毀。咸豐八(ba)(ba)(ba)年(nian)(nian)(nian)(1858)重(zhong)建(jian)(jian)(jian)三(san)節(jie)樓(lou)。宣統三(san)年(nian)(nian)(nian)(1911)再(zai)次重(zhong)修(xiu)。中華人民共和國(guo)成立(li)后,黎(li)城(cheng)(cheng)縣(xian)(xian)(xian)人民政府將其列入縣(xian)(xian)(xian)重(zhong)點文(wen)物(wu)保(bao)護單(dan)(dan)位(wei)。1982年(nian)(nian)(nian)縣(xian)(xian)(xian)政府撥專(zhuan)款進(jin)行了維修(xiu)彩(cai)繪。現(xian)已成為(wei)縣(xian)(xian)(xian)博物(wu)館(guan)館(guan)址(zhi)。
三(san)(san)節(jie)樓(lou)(lou)(lou)為(wei)(wei)(wei)城(cheng)隍廟(miao)之(zhi)(zhi)門(men)(men)(men)樓(lou)(lou)(lou)。因屋頂形(xing)制為(wei)(wei)(wei)重(zhong)檐三(san)(san)滴(di)水,故名之(zhi)(zhi)。該樓(lou)(lou)(lou)面(mian)闊(kuo)三(san)(san)間,進深兩間,通高(gao)約(yue)20米(mi)。臺(tai)基高(gao)峙,磚石(shi)砌臺(tai),長18米(mi),寬12米(mi),高(gao)2.35米(mi)。平面(mian)布局呈長方(fang)形(xing)。屋頂為(wei)(wei)(wei)三(san)(san)層重(zhong)檐歇山頂。樓(lou)(lou)(lou)內圓(yuan)柱方(fang)額,斗(dou)拱(gong)密置,五踩斗(dou)拱(gong)雙下昂(ang),昂(ang)呈琴面(mian)式(shi),梁(liang)架(jia)規整,結構緊俏(qiao)。樓(lou)(lou)(lou)頂滿覆琉璃,貓頭滴(di)水皆備。吻獸均為(wei)(wei)(wei)黃綠琉璃相間,山花出際施博(bo)風、懸魚、惹草、懸魚作如意(yi)式(shi),十(shi)分精制。雖歷盡滄桑之(zhi)(zhi)變,仍保留(liu)著明(ming)代建(jian)筑風格(ge)。據明(ming)嘉靖(jing)三(san)(san)十(shi)一年(1552)冬(dong),邑人靳惟(wei)精撰(zhuan)《重(zhong)修城(cheng)隍廟(miao)門(men)(men)(men)樓(lou)(lou)(lou)記》載:“予謂,天下城(cheng)隍皆有(you)廟(miao),廟(miao)必(bi)有(you)門(men)(men)(men),門(men)(men)(men)未必(bi)有(you)樓(lou)(lou)(lou)也。唯此黎廟(miao)之(zhi)(zhi)門(men)(men)(men)有(you)樓(lou)(lou)(lou),意(yi)在飾廟(miao)云(yun)爾。自有(you)宋(song)天圣三(san)(san)年乙丑遷創今(jin)縣,高(gao)城(cheng)深隍,其英靈(ling)之(zhi)(zhi)氣(qi)寓于(yu)(yu)城(cheng)隍之(zhi)(zhi)中,而實(shi)超(chao)乎城(cheng)隍之(zhi)(zhi)表,萃而為(wei)(wei)(wei)神(shen),受命(ming)于(yu)(yu)上帝以主(zhu)斯土者,蓋五百(bai)二(er)十(shi)八歲于(yu)(yu)今(jin)矣。其神(shen)棲(qi)有(you)廟(miao),肇(zhao)構莫稽。”
正殿位(wei)居門樓之北,面闊(kuo)五(wu)(wu)間,進深五(wu)(wu)間,平面布局正方形(xing),屋頂形(xing)制懸山頂。圓柱圓梁(liang),四(si)椽栿,通檐用(yong)五(wu)(wu)柱。殿內減前金柱一排。前檐斗拱為五(wu)(wu)踩單下昂,明(ming)次間補間出斜拱。后檐斗拱為三踩當下昂。屋頂脊獸均為黃綠琉璃相(xiang)間鴟吻、垂獸色調(diao)沉穩,制作(zuo)精細,系(xi)清代(dai)(dai)中期所燒制。廟內新建(jian)碑廊(lang)一座,長約26米。廊(lang)內鑲(xiang)嵌陳列北魏造(zao)像碑,隋螭首造(zao)像碑,隋、唐、五(wu)(wu)代(dai)(dai)時期的墓志銘及明(ming)清官(guan)衙各類行政明(ming)文碑等(deng)二十余(yu)通(方)。
城隍(huang)廟(miao)在(zai)黎城縣(xian)(xian)城內正(zheng)街(jie)。廟(miao)座北向南,原(yuan)為兩進院(yuan)(yuan),現僅存前(qian)院(yuan)(yuan)。廟(miao)內前(qian)有山門,后有正(zheng)殿,東西廂房左右配(pei)置,殿宇巍峨,飛檐(yan)凌空,紅(hong)墻綠瓦,莊重古(gu)樸,歷為黎邑一大勝景。該廟(miao)創建年代無考(kao),據清康熙(xi)《黎城縣(xian)(xian)志》和廟(miao)內碑(bei)刻記載(zai),北宋天圣三(san)年(1025)隨(sui)縣(xian)(xian)治遷(qian)變而遷(qian)建于今址(zhi)。
元至正十八年(nian)(1358),農民起(qi)義(yi)軍(jun)紅巾軍(jun)一支攻破(po)黎城(cheng),城(cheng)隍廟(miao)焚于兵火。明(ming)洪武(wu)二年(nian)(1369)于舊(jiu)址(zhi)(zhi)重(zhong)建(jian),明(ming)清(qing)各朝均有修(xiu)葺。1982年(nian)縣政府撥專款進(jin)行(xing)了維修(xiu)彩繪,現為(wei)(wei)縣博物(wu)館(guan)館(guan)址(zhi)(zhi)。 三(san)(san)節樓(lou)為(wei)(wei)城(cheng)隍廟(miao)之門樓(lou)。因屋頂形制為(wei)(wei)重(zhong)檐三(san)(san)滴水,故名之。該樓(lou)面闊三(san)(san)間(jian),進(jin)深兩間(jian),通高約20米。臺基高崎(qi),磚(zhuan)石砌(qi)臺,平面布局呈長方形。屋頂為(wei)(wei)三(san)(san)層重(zhong)檐歇山頂,樓(lou)頂滿(man)覆琉(liu)璃(li),裝修(xiu)十分精致,為(wei)(wei)明(ming)代中(zhong)國(guo)建(jian)筑(zhu)風格。
正殿(dian)位居門樓之北,面闊五間(jian)(jian),進深五間(jian)(jian),平面布局正方形(xing),屋頂形(xing)制懸(xuan)山(shan)頂。圓柱圓梁(liang),四椽袱對前后乳袱,通檐(yan)用(yong)五柱。殿(dian)內減前金柱一(yi)排(pai)。前檐(yan)斗拱為五踩雙下昂(ang),明次間(jian)(jian)補間(jian)(jian)出斜拱。后檐(yan)斗拱為三踩單下昂(ang)。屋頂脊獸均為黃綠琉璃(li)相間(jian)(jian),鴟吻(wen)、垂獸色調沉穩,制作精細,系清代中(zhong)期所燒(shao)制。
廟內新建碑(bei)廊,長26米。廊內鑲嵌陳列北(bei)魏造(zao)像碑(bei),隋(sui)螭首(shou)浮圖碑(bei),隋(sui)、唐、五代時期的(de)墓志銘及明清官衙(ya)各類行政明文碑(bei)等(deng)20余通。城(cheng)隍(huang)廟現(xian)已成為(wei)縣城(cheng)內一處重要的(de)游覽場所。
宋代(dai)(dai)民間普遍信(xin)仰,明代(dai)(dai)朱元璋推崇有加。在宋代(dai)(dai),城隍信(xin)仰已是民間非常普遍的信(xin)仰了(le),元代(dai)(dai)文宗天歷年間,朝廷讓城隍爺配享夫人,從此(ci)城隍廟(miao)里就有了(le)寢殿,專門供奉城隍爺及(ji)城隍夫人。
到(dao)了(le)(le)明代,朱元璋(zhang)更是推(tui)崇有加,相傳(chuan)朱元璋(zhang)稱帝之前,曾(ceng)經(jing)宿身城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)廟而幸免大難.朱元璋(zhang)稱帝之后(hou),于洪武(wu)(wu)元年(公元1368年),下旨封都城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)為監察(cha)司顯佑(you)王(wang),職位正(zheng)(zheng)(zheng)一(yi)品(pin);與朝(chao)廷(ting)的太(tai)師、太(tai)傅、太(tai)保“三(san)公”和左(zuo)右丞相平級(ji)。同時封各(ge)府(fu)(fu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)為監察(cha)司民(min)(min)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)威靈(ling)公、職位正(zheng)(zheng)(zheng)二(er)品(pin);封州城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)為監察(cha)司民(min)(min)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)顯佑(you)侯,職位正(zheng)(zheng)(zheng)三(san)品(pin);封縣(xian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)為監察(cha)司民(min)(min)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)顯佑(you)伯,職位正(zheng)(zheng)(zheng)四品(pin)。正(zheng)(zheng)(zheng)是在(zai)這一(yi)時期,各(ge)州府(fu)(fu)縣(xian),紛紛修(xiu)建(jian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)廟。都城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)廟由(you)皇帝親自勅建(jian),皇宮撥付(fu)銀兩,廟內(nei)住持由(you)朝(chao)廷(ting)直接任命,各(ge)府(fu)(fu)、州、縣(xian)則按照等級(ji),依次效仿,規(gui)模等級(ji)完全參照地方(fang)官(guan)署衙門,按級(ji)別配制(zhi)冕毓官(guan)服。明洪武(wu)(wu)三(san)年(公元1370)年朝(chao)廷(ting)頒布(bu)了(le)(le)專門祭祀(si)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)的典章制(zhi)度(du)。并(bing)下詔去除(chu)了(le)(le)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)封號,封京都城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)為“都城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)”。其它只稱某府(fu)(fu)某州或某縣(xian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隍(huang)(huang)。