白石(shi)山位于桂(gui)平(ping)市(shi)麻垌鎮白石(shi)村,距桂(gui)平(ping)市(shi)區35公(gong)里。為中國36洞(dong)(dong)天(tian)中的第21洞(dong)(dong)天(tian),宋代(dai)開(kai)始在山上修建寺觀,明(ming)代(dai)以后成(cheng)為道佛(fo)兼有(you)的旅游勝地。晉朝著名(ming)的道教理論(lun)家(jia)、醫學家(jia)、煉(lian)丹術家(jia)葛洪(hong)曾在此修煉(lian)。
白石(shi)山海拔(ba)650米,山體石(shi)質屬(shu)紅色砂鑠(shuo)巖(yan)。按地質考古學說屬(shu)“中生代(dai)”,約開始于(yu)兩(liang)億三千萬年前,結束于(yu)六千七百(bai)萬年前。景(jing)區面積近11平(ping)方公里。該山雙峰雄峙,東為獨秀峰,孤(gu)峰插天;西為蓮花蕊,是白石(shi)山的主峰,懸崖奇險,天氣(qi)晴朗時,方圓百(bai)里之內都(dou)可見其身影。山麓有(you)壽圣寺(si)、煉丹灶(zao)、面壁(bi)僧和環山古城堡,山上有(you)青云峽、云梯、漱玉(yu)泉、會仙觀以及飛(fei)鼠巖(yan)。
白(bai)石(shi)山(shan)(shan)坐(zuo)落(luo)在桂平市(shi)城區以南35公(gong)里的麻垌圩(wei)北(bei)面8公(gong)里處,海拔650米,為中國道家(jia)三(san)十六洞天(tian)中的第二十一洞天(tian),宋代開始在山(shan)(shan)上(shang)修建寺(si)觀(guan),明代以后成為旅游勝地。山(shan)(shan)之東為獨秀(xiu)峰(feng),孤峰(feng)插(cha)天(tian);西為蓮花蕊,又稱鵝頭(tou)峰(feng),險(xian)峻奇(qi)(qi)異,是白(bai)石(shi)山(shan)(shan)的主(zhu)峰(feng)。山(shan)(shan)上(shang)奇(qi)(qi)景異穴,峭(qiao)拔、險(xian)峻、秀(xiu)麗(li),憑(ping)眺生輝。山(shan)(shan)麓上(shang)有(you)仙(xian)宮牌坊、壽圣寺(si)、三(san)清觀(guan),還有(you)環(huan)山(shan)(shan)古城堡(bao)、摩(mo)崖(ya)石(shi)刻、青玉(yu)(yu)峽、云梯、漱玉(yu)(yu)泉(quan)、會(hui)仙(xian)觀(guan)、煉丹(dan)灶、面壁僧、瘦仙(xian)巖(yan)和(he)飛(fei)鼠巖(yan)等。白(bai)石(shi)山(shan)(shan)的奇(qi)(qi)異景觀(guan),吸(xi)引著人(ren)們前(qian)來游覽。著名地理學家(jia)徐(xu)霞客曾到(dao)此考察,寫下了《白(bai)石(shi)游記》。
游人登山,將到山麓,可見懸崖峭(qiao)壁(bi)之下有一(yi)石,高約二丈,狀如人立,面(mian)(mian)(mian)朝石壁(bi),頭戴僧(seng)帽,身披袈(jia)裟。縣志上(shang)稱之為(wei)“面(mian)(mian)(mian)壁(bi)僧(seng)”。昔達摩祖師面(mian)(mian)(mian)壁(bi)十年(nian)傳為(wei)佳話,而此“僧(seng)”面(mian)(mian)(mian)壁(bi)不(bu)知幾千萬年(nian)矣(yi)!
在白石(shi)山麓,舊(jiu)名三寶殿,又稱(cheng)壽圣院,俗稱(cheng)大寺(si)。宋(song)嘉柘三年(nian)(公元1058年(nian))動(dong)工興建,歷十年(nian)而成。寺(si)前有用(yong)朱(zhu)砂石(shi)雕砌的牌坊,坊高七(qi)米(mi),寬六(liu)米(mi),上(shang)刻(ke)熙寧元年(nian)(1068年(nian))宋(song)神宗(zong)趙頊(xu)敕賜題額(e)“壽圣寺(si)”三字(zi)和栩栩如生的八仙像。寺(si)的前座是三寶殿,后(hou)座高閣巍峨,左右為客廳、僧舍。寺(si)之右側有會真觀。
壽圣寺后峭壁千仞(ren),上刻“白石洞天(tian)(tian)”四字,每字約一平方丈,為明代末年(nian)本(ben)縣舉人楊大節所書(shu)(shu)。傳說他(ta)為了(le)寫(xie)好這幾個大宇(yu),付出了(le)長達十多年(nian)的(de)艱辛勞動。事后,他(ta)特地寫(xie)了(le)一首《紀(ji)興詩》:“乘興摩崖十八年(nian),漫(man)將名姓(xing)立崖前,山(shan)靈自有生(sheng)花筆,請我狂(kuang)書(shu)(shu)塞洞天(tian)(tian)。”細(xi)看“白石洞天(tian)(tian)”四字,運筆遒勁(jing),的(de)確有點“狂(kuang)書(shu)(shu)”的(de)味道。
壽(shou)圣寺(si)(si)后峭壁下有(you)圓(yuan)珠池,又稱漱(shu)玉(yu)(yu)(yu)泉。這是一眼方圓(yuan)約二米(mi)的(de)山泉。過去每日晨昏寺(si)(si)僧敲響鐘鼓(gu),泉水(shui)便(bian)會象燒開的(de)水(shui)涌起。但據明代地理學家徐(xu)霞客實(shi)地考(kao)察(cha),此說(shuo)純屬穿鑿附會。明崇禎十年(公元(yuan)1637年)七月廿(nian)三日,徐(xu)霞客專(zhuan)程(cheng)到白(bai)石山考(kao)察(cha),他在游記中談到了這件事:“峭壁下有(you)圓(yuan)珠池,水(shui)自半崖滴下者,下圓(yuan)潭承(cheng)之(zhi)(zhi)(zhi),無他異(yi)也。”按志:山北有(you)漱(shu)玉(yu)(yu)(yu)泉,而《西事珥》與《百粵風土記》俱謂其泉聞鐘鼓(gu)則沸(fei)(fei)(fei)溢而起,止則寂然,詫以為異(yi)。余謂泉之(zhi)(zhi)(zhi)沸(fei)(fei)(fei)寂,自有(you)常度,乃僧之(zhi)(zhi)(zhi)候泉而鳴鐘鼓(gu),非泉之(zhi)(zhi)(zhi)聞聲而為寂沸(fei)(fei)(fei)也。及抵(di)白(bai)石,先(xian)詢之(zhi)(zhi)(zhi)三清(qing)觀,再征之(zhi)(zhi)(zhi)白(bai)石寺(si)(si)并漱(shu)玉(yu)(yu)(yu)之(zhi)(zhi)(zhi)名,不知何指(zhi);而聞鐘泉沸(fei)(fei)(fei)之(zhi)(zhi)(zhi)說(shuo),山僧茫(mang)然。洵皆好(hao)事之(zhi)(zhi)(zhi)言也。”經過后人的(de)長期觀察(cha),證實(shi)徐(xu)霞客的(de)記述是科(ke)學的(de),準確的(de)。泉水(shui)清(qing)沏見底(di),四時不涸,且(qie)甘甜可口。游人至此,口干舌(she)燥,飲之(zhi)(zhi)(zhi)不啻瓊漿玉(yu)(yu)(yu)液。
出壽圣寺往(wang)右(you)行約(yue)(yue)一里,有(you)個寬(kuan)(kuan)約(yue)(yue)百余平方(fang)米的巖洞,叫(jiao)三清(qing)巖。巖洞之前(qian)有(you)廟宇,內供道(dao)(dao)教尊(zun)奉(feng)的玉清(qing)元始天尊(zun)、上清(qing)靈寶道(dao)(dao)君(jun)、太清(qing)太上老君(jun)等三位神仙,因稱三清(qing)觀。洞廳一側有(you)洞穴(xue),寬(kuan)(kuan)約(yue)(yue)一平方(fang)米,據說此洞與北流(liu)縣勾漏洞相通,東晉有(you)名(ming)的道(dao)(dao)家葛洪(hong)常由此洞來(lai)往(wang)兩地煉丹。至(zhi)今,洞穴(xue)旁有(you)煉丹遺(yi)跡(ji)及葛洪(hong)塑(su)像。
登白(bai)石山(shan)巔,可見一(yi)道白(bai)色的(de)城(cheng)墻環繞半(ban)山(shan),每隔一(yi)、二(er)百米有城(cheng)門(men)與外面相通。城(cheng)門(men)上(shang)設定(ding)更樓。傳(chuan)說這(zhe)道環山(shan)古城(cheng)墻建(jian)于清咸豐年間,即太平天國中期(qi)。那時(shi),由廣(guang)東天地會首(shou)領陳開(kai)、李文茂領導(dao)的(de)一(yi)支起(qi)(qi)義軍,沿西江(jiang)而上(shang),攻占潯(xun)州府城(cheng),定(ding)為秀京(jing),建(jian)立了大成(cheng)國。在此期(qi)間,潯(xun)州府、桂平縣的(de)地方官(guan)員只好跑(pao)到白(bai)石山(shan),依山(shan)憑險,筑(zhu)起(qi)(qi)城(cheng)墻,負隅頑抗。此后(hou)這(zhe)道蜿(wan)蜓曲折,有若玉帶(dai)的(de)“小(xiao)長城(cheng)”,便成(cheng)了白(bai)石山(shan)的(de)奇(qi)景(jing)之一(yi)。
又(you)名(ming)青玉峽,俗(su)稱(cheng)洞門(men)巷,是(shi)攀(pan)(pan)登(deng)白石、進入洞天的(de)(de)(de)必(bi)經之路(lu)。峽的(de)(de)(de)兩旁削壁(bi)千仞,懸崖峭壁(bi)之間(jian),一條(tiao)寬僅兩米,高約三(san)、四(si)百米的(de)(de)(de)石巷穿(chuan)崖而上(shang),中有石階。游人攀(pan)(pan)登(deng)在險陡(dou)的(de)(de)(de)石階上(shang),仰望天空,只剩下一道(dao)彎(wan)彎(wan)的(de)(de)(de)藍線,因此又(you)稱(cheng)“一線天”。
在(zai)蒼玉峽之(zhi)上(shang),白玉山(shan)奇(qi)景之(zhi)一(yi)(yi),酷似高懸(xuan)云(yun)端(duan)的(de)(de)一(yi)(yi)把梯子(zi),因(yin)名云(yun)梯。又叫“三(san)十六(liu)階”,隱寓“腳踏云(yun)梯上(shang)青(qing)天(tian)”之(zhi)意。梯凡一(yi)(yi)百(bai)三(san)十六(liu)階,系在(zai)一(yi)(yi)塊長(chang)形巨(ju)崖上(shang)開鑿而(er)(er)成的(de)(de)石磴,寬約一(yi)(yi)米,陡而(er)(er)險,足有七十度以上(shang)的(de)(de)坡(po)度。游人(ren)攀(pan)登其上(shang),一(yi)(yi)種(zhong)如李白詩中所說的(de)(de)“山(shan)從人(ren)而(er)(er)起,云(yun)自馬頭生”的(de)(de)感覺油然而(er)(er)起。膽(dan)小者往往望而(er)(er)卻步。
由云梯再上數百(bai)米,有(you)個(ge)(ge)大(da)巖洞,洞廳內有(you)“神(shen)仙(xian)(xian)腳(jiao)印”。“白(bai)石洞天”指(zhi)的(de)就是這(zhe)個(ge)(ge)地方。明代(dai)在(zai)(zai)此(ci)建造(zao)了接連五間(jian)的(de)廟(miao)宇,叫(jiao)會(hui)(hui)仙(xian)(xian)觀。內供神(shen)像(xiang)(xiang)數十尊(zun),均精(jing)雕細刻,栩栩如生(sheng)。其中一(yi)個(ge)(ge)臉(lian)頰(jia)精(jing)瘦(shou),雙目炯(jiong)炯(jiong)有(you)神(shen),雙肋肋骨歷(li)歷(li)可(ke)(ke)數,人稱“瘦(shou)仙(xian)(xian)”。可(ke)(ke)惜經(jing)過“文(wen)革”動亂(luan),所有(you)神(shen)像(xiang)(xiang)已蕩然(ran)無存。會(hui)(hui)仙(xian)(xian)觀外(wai)有(you)會(hui)(hui)仙(xian)(xian)亭,相傳有(you)緣份的(de)人,可(ke)(ke)以(yi)在(zai)(zai)這(zhe)里與神(shen)仙(xian)(xian)相會(hui)(hui)。
白石(shi)山(shan)以(yi)(yi)西數(shu)里有飛(fei)鼠(shu)巖(yan)。一座石(shi)山(shan),兩塊如山(shan)大石(shi)互(hu)相撐持(chi),構成(cheng)“八”字形的(de)(de)洞(dong)口,這就(jiu)是飛(fei)鼠(shu)巖(yan)。巖(yan)的(de)(de)四周(zhou)丘陵起伏(fu),利于飛(fei)鼠(shu)棲(qi)息活(huo)動。巖(yan)內(nei)洞(dong)廳(ting)高50余米,寬30余米,深20多(duo)米,棲(qi)息飛(fei)鼠(shu)數(shu)以(yi)(yi)十萬計。每到傍晚時分,飛(fei)鼠(shu)成(cheng)群(qun)結隊由洞(dong)中飛(fei)出覓(mi)食(shi),黑壓(ya)壓(ya)的(de)(de)一大片,在空中形成(cheng)一朵烏云,發出類似海濤一樣的(de)(de)巨大響聲(sheng),景(jing)象異常(chang)壯觀。
(道教三(san)十六(liu)洞(dong)天(tian)之(zhi)第(di)二十一.白(bai)石(shi)洞(dong)天(tian).歷(li)書記截為白(bai)石(shi)洞(dong)天(tian)在(zai)鬰林州(zhou)南海之(zhi)南,又(you)云和(he)州(zhou),即廣西壯族自治(zhi)區玉林市東南方向三(san),四(si)十公(gong)里處(chu).)
道教(jiao)三十六洞天之(zhi)第二(er)十一“秀樂長(chang)真(zhen)天仙人洞府”即今之(zhi)廣(guang)西桂平(ping)白石山,又稱白石洞天。
徐霞客《桂(gui)平(ping)白石游記》全(quan)文(wen)(編者注(zhu):桂(gui)平(ping)古稱(cheng)布山,南朝后稱(cheng)桂(gui)平(ping),為古桂(gui)林(lin)郡、郁林(lin)郡之治(zhi)所):
二(er)十(shi)二(er)日早(zao),雨(yu)(yu)復淋(lin)漓不(bu)(bu)休(xiu)。〔留靜(jing)聞、顧仆寓潯之(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan)門,〕覓擔夫(fu)為(wei)(wei)(wei)(wei)勾漏、白石(shi)(shi)(shi)(shi)、都峽三山(shan)(shan)(shan)游(you)。晨餐(can)后雨(yu)(yu)止,乃發(fa),即(ji)從驛前(qian)南(nan)(nan)(nan)(nan)渡郁江。五(wu)里(li)(li)(li)(li)(li),灘頭(tou)村(cun)(cun)(cun)。又(you)三里(li)(li)(li)(li)(li)為(wei)(wei)(wei)(wei)車路江,下有(you)(you)石(shi)(shi)(shi)(shi)梁。梁外水(shui)(shui)發(fa),〔小水(shui)(shui)自(zi)東南(nan)(nan)(nan)(nan)西(xi)北入(ru)郁,〕舟(zhou)得而(er)(er)(er)至焉(yan)(yan)。南(nan)(nan)(nan)(nan)二(er)里(li)(li)(li)(li)(li)為(wei)(wei)(wei)(wei)石(shi)(shi)(shi)(shi)橋村(cun)(cun)(cun)。(人(ren)家至此,惟(wei)灘頭(tou)及石(shi)(shi)(shi)(shi)橋二(er)村(cun)(cun)(cun),眾俱蒼(cang)莽矣(yi)。)從此南(nan)(nan)(nan)(nan)望,白石(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)與(yu)獨秀(xiu)挺峙,若在三十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li)外,而(er)(er)(er)土人(ren)云(yun):“尚(shang)六十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li)而(er)(er)(er)遙,竟日之(zhi)(zhi)力猶不(bu)(bu)能(neng)到。”蓋山(shan)(shan)(shan)路迂隔(ge)也。由石(shi)(shi)(shi)(shi)橋村(cun)(cun)(cun)而(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),蒼(cang)莽中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)四(si)高中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)洼,平地(di)多(duo)(duo)(duo)伏莽突土之(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi),多(duo)(duo)(duo)分裂區(qu)匯(hui)之(zhi)(zhi)波。二(er)里(li)(li)(li)(li)(li),得回(hui)石(shi)(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)壑(he),四(si)面(mian)環叢,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)潴清(qing)流,有(you)(you)淵(yuan)墜成潭,有(you)(you)迸裂成隙,水(shui)(shui)石(shi)(shi)(shi)(shi)容與(yu)(閑暇自(zi)得的(de)樣子(zi)),亦荒野(ye)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)異景也。(按先潯城南(nan)(nan)(nan)(nan)十(shi)五(wu)里(li)(li)(li)(li)(li)有(you)(you)潦(liao)水(shui)(shui),曠野(ye)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)天然怪石(shi)(shi)(shi)(shi)甃其旁,水(shui)(shui)泉深碧清(qing)澄(cheng),中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)巨魚,人(ren)不(bu)(bu)敢捕,即(ji)此無疑(yi)。)更南(nan)(nan)(nan)(nan),則匯(hui)潭更多(duo)(duo)(duo)。(疑(yi)即(ji)《志》所稱南(nan)(nan)(nan)(nan)湖。)上(shang)(shang)(shang)有(you)(you)岡為(wei)(wei)(wei)(wei)橫南(nan)(nan)(nan)(nan)墟,(或湖南(nan)(nan)(nan)(nan)之(zhi)(zhi)訛。)有(you)(you)一(yi)(yi)婦人(ren)結(jie)茅(mao)貫(guan)酒其上(shang)(shang)(shang),去郡(jun)蓋十(shi)五(wu)里(li)(li)(li)(li)(li)矣(yi)。其東有(you)(you)山(shan)(shan)(shan),自(zi)南(nan)(nan)(nan)(nan)而(er)(er)(er)北垂抵(di)此,從其西(xi)漸升而(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),迸穴(xue)愈多(duo)(duo)(duo),皆(jie)(jie)平地(di)下陷(xian),或長如(ru)峽,或圓如(ru)井,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)(jie)叢石(shi)(shi)(shi)(shi),玲瓏攢嵌(qian),下則淵(yuan)水(shui)(shui)澄(cheng)澈。蓋其地(di)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)二(er)三丈之(zhi)(zhi)下,皆(jie)(jie)伏流潛通,其上(shang)(shang)(shang)皆(jie)(jie)石(shi)(shi)(shi)(shi)骨(gu)(gu)噓結(jie),偶(ou)(ou)骨(gu)(gu)裂土迸,則石(shi)(shi)(shi)(shi)出而(er)(er)(er)穴(xue)陷(xian)焉(yan)(yan)。下,皆(jie)(jie)伏流潛通,其上(shang)(shang)(shang)皆(jie)(jie)石(shi)(shi)(shi)(shi)骨(gu)(gu)噓結(jie),偶(ou)(ou)骨(gu)(gu)裂土迸,則石(shi)(shi)(shi)(shi)出而(er)(er)(er)穴(xue)陷(xian)焉(yan)(yan)。于是升涉溝垅,又(you)三里(li)(li)(li)(li)(li),乃入(ru)山(shan)(shan)(shan)塢,則山(shan)(shan)(shan)皆(jie)(jie)純土,無復嶙峋之(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi),而(er)(er)(er)塢中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)(jie)禾田曲蟠(pan)四(si)麓矣(yi)。又(you)二(er)里(li)(li)(li)(li)(li),上(shang)(shang)(shang)湖塘嶺(ling),坡陀相間(jian),嶺(ling)壑(he)重疊。十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li),抵(di)容塘村(cun)(cun)(cun),有(you)(you)潭匯(hui)水(shui)(shui),數十(shi)家聚居山(shan)(shan)(shan)半。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)陟一(yi)(yi)嶺(ling),共二(er)里(li)(li)(li)(li)(li),渡一(yi)(yi)溪(xi)橋,上(shang)(shang)(shang)嶺(ling)為(wei)(wei)(wei)(wei)官坂墟。墟有(you)(you)一(yi)(yi)婦結(jie)茅(mao)貫(guan)酒,與(yu)橫南(nan)(nan)(nan)(nan)同。郡(jun)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)至此三十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)白石(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)行之(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)道,乃餐(can)粥茅(mao)店中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)。從岐(qi)東南(nan)(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling),十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)姚村(cun)(cun)(cun)。村(cun)(cun)(cun)亦百家之(zhi)(zhi)聚,依山(shan)(shan)(shan)匯(hui)水(shui)(shui),真(zhen)山(shan)(shan)(shan)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)樂墅也。渡一(yi)(yi)小溪(xi),又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling),五(wu)里(li)(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)木(mu)角村(cun)(cun)(cun)。村(cun)(cun)(cun)在白石(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)之(zhi)(zhi)北麓,去山(shan)(shan)(shan)尚(shang)十(shi)里(li)(li)(li)(li)(li),日有(you)(you)余照而(er)(er)(er)山(shan)(shan)(shan)雨(yu)(yu)復來,謀止宿其處而(er)(er)(er)村(cun)(cun)(cun)人(ren)無納者。村(cun)(cun)(cun)楊(yang)姓,俱閉門避客。徘徊抵(di)暮,坐舂舍(置放舂米石(shi)(shi)(shi)(shi)碓的(de)小棚)間(jian)擬度其夜。既而(er)(er)(er)一(yi)(yi)舂傍主人(ren)啟扉納焉(yan)(yan),為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)晚炊而(er)(er)(er)宿。
二十三(san)(san)(san)日(ri)早飯,別(bie)(bie)木(mu)角(jiao)主(zhu)人,授火錢(qian),固辭不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)納。何前(qian)倨(ju)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)后(hou)恭(先前(qian)倨(ju)傲而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)后(hou)恭謙(qian))耶?由(you)其(qi)(qi)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)越(yue)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)嶺,由(you)岐徑望(wang)白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan))而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)趨(qu)。其(qi)(qi)山(shan)(shan)峰(feng)(feng)(feng)(feng)攢崖(ya)絕,東(dong)北(bei)(bei)特聳(song)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)峰(feng)(feng)(feng)(feng)為(wei)(wei)(wei)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu),峭拔(ba)弧懸(xuan)(xuan),直(zhi)上(shang)(shang)與白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)齊頂,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)則(ze)(ze)若(ruo)傍若(ruo)離,直(zhi)剖其(qi)(qi)根。崖(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)多(duo)赭赤之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)色(se),謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)”,豈不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)以(yi)(yi)色(se)起(qi)(qi)耶?五(wu)里(li)(li)(li),路漸(jian)沒草間。渡(du)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)溪(xi),嶺半(ban)得(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)出(chu)(chu)(chu)家,傍舍植芭(ba)蕉甚(shen)盛(sheng)。亟投問路,始知大道(dao)尚在(zai)(zai)西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)此(ci)(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)岐中(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)岐也(ye)。由(you)其(qi)(qi)左(zuo)登(deng)(deng)(deng)山(shan)(shan),東(dong)向(xiang)(xiang)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang),望(wang)周塘村在(zai)(zai)路右(you)(you)塢中(zhong)(zhong),相(xiang)隔坑阪已(yi)(yi)(yi)(yi)兩三(san)(san)(san)重也(ye)。由(you)土山(shan)(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)脊(ji)轉(zhuan)(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),五(wu)里(li)(li)(li),度一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)山(shan)(shan)坳(ao)。稍東(dong)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)折,直(zhi)抵山(shan)(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)北(bei)(bei)麓,則(ze)(ze)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)已(yi)(yi)(yi)(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)可見(jian),惟轟崖(ya)盤削,下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)多(duo)平突之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質(zhi)雖(sui)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)玲瓏,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)盤亙疊出(chu)(chu)(chu),又作一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)態也(ye)。直(zhi)上(shang)(shang)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)(li),抵崖(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。轉(zhuan)(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)三(san)(san)(san)清(qing)巖(yan)。其(qi)(qi)巖(yan)西(xi)(xi)(xi)向(xiang)(xiang),橫(heng)開大穴,闊(kuo)十余(yu)(yu)丈,高(gao)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)過二丈,深(shen)(shen)(shen)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)過五(wu)丈,石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)俱(ju)平燥,惟左(zuo)后(hou)深(shen)(shen)(shen)入(ru)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)東(dong),然(ran)低庳(bēi矮)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)逾尺,所云南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)通勾漏者(zhe)即(ji)(ji)指此(ci)(ci)(ci)(ci)。余(yu)(yu)謂(wei)(wei)山(shan)(shan)脈自(zi)(zi)此(ci)(ci)(ci)(ci)與勾漏南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)接(jie),若(ruo)此(ci)(ci)(ci)(ci)洞(dong)高(gao)峙(zhi)山(shan)(shan)半(ban),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)其(qi)(qi)山(shan)(shan)四面(mian)孤懸(xuan)(xuan),謂(wei)(wei)穴道(dao)潛通,夫難(nan)入(ru)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)誰(shui)試之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)耶?右(you)(you)壁(bi)盡(jin)處(chu)有(you)(you)(you)(you)穴大如(ru)管,泉(quan)(quan)自(zi)(zi)中(zhong)(zhong)滴下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),懸(xuan)(xuan)四五(wu)尺,僧(seng)(seng)(seng)布(bu)竹(zhu)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),清(qing)冷異常。下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)丈余(yu)(yu),匯為(wei)(wei)(wei)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)潭(tan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)甚(shen)深(shen)(shen)(shen)澈,指為(wei)(wei)(wei)“龍潭(tan)”云。巖(yan)內(nei)(nei)有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)如(ru)舡(chuan),臥(wo)可為(wei)(wei)(wei)榻(ta),坐可為(wei)(wei)(wei)幾。巖(yan)列三(san)(san)(san)清(qing)像(xiang),故以(yi)(yi)“三(san)(san)(san)清(qing)”為(wei)(wei)(wei)名,即(ji)(ji)白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)洞(dong)矣。又南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)半(ban)里(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)大寺(si)(si)。甚(shen)古,后(hou)倚(yi)(yi)(yi)(yi)崖(ya)壁(bi),有(you)(you)(you)(you)觀音堂甚(shen)敞。其(qi)(qi)左(zuo)峭壁(bi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)(you)(you)圓珠池,亦水自(zi)(zi)半(ban)崖(ya)滴下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)者(zhe),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)甃(zhou)圓潭(tan)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),無(wu)(wu)他異也(ye)。按《志》,山(shan)(shan)北(bei)(bei)有(you)(you)(you)(you)漱(shu)玉泉(quan)(quan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)《西(xi)(xi)(xi)事珥》與《百粵鳳(feng)土記》俱(ju)謂(wei)(wei)其(qi)(qi)泉(quan)(quan)暮聞(wen)(wen)鐘(zhong)鼓(gu)則(ze)(ze)沸溢而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)起(qi)(qi),止則(ze)(ze)寂然(ran),詫(cha)以(yi)(yi)為(wei)(wei)(wei)異。余(yu)(yu)謂(wei)(wei)泉(quan)(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)沸寂,自(zi)(zi)有(you)(you)(you)(you)常度,乃(nai)(nai)僧(seng)(seng)(seng)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)候泉(quan)(quan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)鳴鐘(zhong)鼓(gu),非(fei)泉(quan)(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)聞(wen)(wen)聲而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)為(wei)(wei)(wei)沸寂也(ye)。及抵白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),先詢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)三(san)(san)(san)清(qing)觀,再征之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)寺(si)(si)并(bing)漱(shu)玉之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)名,不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知何指,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)聞(wen)(wen)鐘(zhong)泉(quan)(quan)沸之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)說(shuo),山(shan)(shan)僧(seng)(seng)(seng)茫然(ran)。洵皆(jie)(jie)好事之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)言也(ye)。寺(si)(si)僧(seng)(seng)(seng)為(wei)(wei)(wei)瀹茗,余(yu)(yu)急(ji)于(yu)會仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)勝,即(ji)(ji)以(yi)(yi)行囊(nang)(nang)置僧(seng)(seng)(seng)舍,不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)候茗,由(you)后(hou)寺(si)(si)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)循崖(ya)壁(bi)行。已(yi)(yi)(yi)(yi)東(dong)轉(zhuan)(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang),入(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)峽(xia)(xia)(xia)(xia)中(zhong)(zhong)。其(qi)(qi)峽(xia)(xia)(xia)(xia)兩峰(feng)(feng)(feng)(feng)中(zhong)(zhong)剖,上(shang)(shang)摩(mo)層霄,中(zhong)(zhong)裂(lie)駢隙(xi),相(xiang)距不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)及丈,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)懸(xuan)(xuan)亙千(qian)余(yu)(yu)尺,俱(ju)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)即(ji)(ji)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)離,若(ruo)引繩墨(墨線、墨汁)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)裁削之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)者(zhe),即(ji)(ji)俗所夸為(wei)(wei)(wei)“一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)線天(tian)”,無(wu)(wu)以(yi)(yi)過也(ye)。磴(deng)懸(xuan)(xuan)其(qi)(qi)中(zhong)(zhong),時(shi)有(you)(you)(you)(you)巨石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)當關,輒置梯(ti)以(yi)(yi)度,連躋(ji)六梯(ti),始逾峽(xia)(xia)(xia)(xia)登(deng)(deng)(deng)坳(ao)。坳(ao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)北(bei)(bei),俱(ju)猶重崖(ya)摩(mo)夾(jia)(jia)。乃(nai)(nai)稍北(bei)(bei)轉(zhuan)(zhuan),循坳(ao)左(zuo)行,則(ze)(ze)虬木(mu)盤云,叢篁蔭日(ri),身(shen)度霄漢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知午(wu)日(ri)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong),真(zhen)異境也(ye)。至(zhi)是東(dong)嶂稍開,始見(jian)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)峰(feng)(feng)(feng)(feng)在(zai)(zai)東(dong)北(bei)(bei),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)塢中(zhong)(zhong)又起(qi)(qi)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)峰(feng)(feng)(feng)(feng),正與獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)對峙(zhi),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)高(gao)殺(sha)其(qi)(qi)三(san)(san)(san)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),〔宛然(ran)蓮蕊中(zhong)(zhong)擎,但四面(mian)為(wei)(wei)(wei)諸峰(feng)(feng)(feng)(feng)所掩,惟此(ci)(ci)(ci)(ci)得(de)睹(du)全體耳。〕又北(bei)(bei)攀懸(xuan)(xuan)崖(ya)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang),木(mu)根交(jiao)絡石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)間,為(wei)(wei)(wei)梯(ti)為(wei)(wei)(wei)絙(geng)(gēng粗索),足躡(nie)手(shou)緣(yuan),無(wu)(wu)非(fei)此(ci)(ci)(ci)(ci)矣。已(yi)(yi)(yi)(yi)轉(zhuan)(zhuan)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)壑,有(you)(you)(you)(you)澗自(zi)(zi)頂西(xi)(xi)(xi)向(xiang)(xiang)墜峽(xia)(xia)(xia)(xia),累(lei)潭(tan)搗穴。由(you)峽(xia)(xia)(xia)(xia)右(you)(you)復懸(xuan)(xuan)梯(ti)上(shang)(shang)登(deng)(deng)(deng),宛轉(zhuan)(zhuan)三(san)(san)(san)梯(ti),遂行平岡間。其(qi)(qi)外乃(nai)(nai)萬(wan)丈下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)削之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)崖(ya),其(qi)(qi)內(nei)(nei)即(ji)(ji)絕頂漱(shu)根之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)峽(xia)(xia)(xia)(xia),內(nei)(nei)外皆(jie)(jie)喬松(song)叢木(mu),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)道(dao)深(shen)(shen)(shen)碧,間有(you)(you)(you)(you)日(ri)影(ying)(ying)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)墜,如(ru)篩(shai)金飏(yáng)翠(cui),閃(shan)映(ying)無(wu)(wu)定。出(chu)(chu)(chu)林則(ze)(ze)鑿(zao)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)成磴(deng),又植竹(zhu)回關,躋(ji)磴(deng)轉(zhuan)(zhuan)關,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)會仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)巖(yan)岈然(ran)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)向(xiang)(xiang)矣。其(qi)(qi)巖(yan)皆(jie)(jie)黃(huang)(huang)赤之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),上(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)開窟,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)內(nei)(nei)漸(jian)湊合,旁(pang)無(wu)(wu)氤氳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)竅,上(shang)(shang)無(wu)(wu)滴瀝九乳(ru),與下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)巖(yan)同;而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)地(di)位(wei)高(gao)迥,境路幽去。五(wu)里(li)(li)(li)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云梯(ti)杳藹,(自(zi)(zi)大寺(si)(si)來(lai),約有(you)(you)(you)(you)五(wu)里(li)(li)(li)。)千(qian)秋之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鶴(he)影(ying)(ying)縱橫(heng),非(fei)有(you)(you)(you)(you)棲霞餐液之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)緣(yuan),誰(shui)得(de)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)至(zhi)哉!時(shi)已(yi)(yi)(yi)(yi)過午(wu),中(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)云寮,綰鑰已(yi)(yi)(yi)(yi)久,灶無(wu)(wu)宿火,囊(nang)(nang)乏(fa)黃(huang)(huang)粱(liang),無(wu)(wu)從掃葉(xie)煮泉(quan)(quan),惟是倚(yi)(yi)(yi)(yi)筇臥(wo)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),隨枕上(shang)(shang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)自(zi)(zi)寐自(zi)(zi)醒,看下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)界之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云來(lai)云去。日(ri)既(ji)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)舂,炎(yan)威少(shao)退,乃(nai)(nai)起(qi)(qi),從巖(yan)右(you)(you)躡(nie)削崖(ya),凌絕頂。崖(ya)雖(sui)危(wei)峭而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)層遙,盤隔處(chu)中(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)子石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),圓如(ru)鵝卵,嵌(qian)突齒(chi)齒(chi),上(shang)(shang)露(lu)其(qi)(qi)半(ban),藉為(wei)(wei)(wei)麗趾(腳踩踏)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)級(ji),援手(shou)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)階。不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)覺一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)(li),已(yi)(yi)(yi)(yi)騰(teng)踴峰(feng)(feng)(feng)(feng)頭,東(dong)向(xiang)(xiang)與獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)對揖矣。蓋此(ci)(ci)(ci)(ci)峰(feng)(feng)(feng)(feng)正從潯(xun)州(zhou)來(lai),所望(wang)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)峰(feng)(feng)(feng)(feng)西(xi)(xi)(xi)白(bai)(bai)(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)絕頂,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)四面(mian)聳(song)削如(ru)無(wu)(wu)柱,非(fei)羽(yu)輪(lun)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)能翔其(qi)(qi)上(shang)(shang)。(粵西(xi)(xi)(xi)三(san)(san)(san)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)桂城(cheng)最(zui)著,)柳州(zhou)面(mian)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)罅(xia),梯(ti)峽(xia)(xia)(xia)(xia)上(shang)(shang)躋(ji),頗如(ru)太(tai)華三(san)(san)(san)峰(feng)(feng)(feng)(feng),上(shang)(shang)分仙掌(zhang),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)(xuan)尺峽(xia)(xia)(xia)(xia),透險跖(zhi)危(wei)。此(ci)(ci)(ci)(ci)真(zhen)青柯嫡冢(zhǒng墳墓),他未(wei)見(jian)其(qi)(qi)比也(ye)。何者(zhe)?桂、朔、柳、融(rong)諸峰(feng)(feng)(feng)(feng)非(fei)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)亭(ting)亭(ting)如(ru)碧簪(zan)班筍,然(ran)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質(zhi)青幻,片片如(ru)芙蓉攢合,竅受躡(nie),痕(hen)受攀,無(wu)(wu)難(nan)直(zhi)躋(ji);而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)此(ci)(ci)(ci)(ci)則(ze)(ze)赤膚赭影(ying)(ying),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)劈(pi)萬(wan)仞,縱覆鐘(zhong)列柱,連轟駢峙(zhi),非(fei)披隙(xi)導窾(kuan)(kuǎn),隨其(qi)(qi)腠理(li),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)能排空(kong)插翅也(ye)。〔獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)、蓮蕊二峰(feng)(feng)(feng)(feng),為(wei)(wei)(wei)此(ci)(ci)(ci)(ci)峰(feng)(feng)(feng)(feng)門戶(hu),其(qi)(qi)內(nei)(nei)環壑深(shen)(shen)(shen)塹,虧蔽日(ri)月,重岡間之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),人無(wu)(wu)至(zhi)者(zhe)。〕坐眺久之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),乃(nai)(nai)仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)會仙。別(bie)(bie)巖(yan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),歷三(san)(san)(san)梯(ti),三(san)(san)(san)里(li)(li)(li)至(zhi)峽(xia)(xia)(xia)(xia)坳(ao)上(shang)(shang),見(jian)峽(xia)(xia)(xia)(xia)左(zuo)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),倚(yi)(yi)(yi)(yi)崖(ya)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)起(qi)(qi),上(shang)(shang)并(bing)崖(ya)端(duan)倚(yi)(yi)(yi)(yi)云,下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)(you)(you)線罅(xia)透日(ri)。急(ji)賈勇穿其(qi)(qi)中(zhong)(zhong),則(ze)(ze)其(qi)(qi)隙(xi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)即(ji)(ji)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)離,僅容側身(shen)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)進,其(qi)(qi)上(shang)(shang)或(huo)連或(huo)缺(que)。既(ji)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)漸(jian)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)轉(zhuan)(zhuan)出(chu)(chu)(chu)罅(xia),則(ze)(ze)飛石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)(xuan)嵌(qian),危(wei)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)可躋(ji)矣。返出(chu)(chu)(chu)峽(xia)(xia)(xia)(xia)坳(ao),見(jian)倚(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)側,復有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)道(dao)上(shang)(shang)出(chu)(chu)(chu)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)端(duan),用(yong)懸(xuan)(xuan)殊甚(shen),乃(nai)(nai)流沙(sha)滾(gun)溜(liu)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)成者(zhe)。心(xin)益不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)能已(yi)(yi)(yi)(yi),復攀根引蔓而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)登(deng)(deng)(deng)。躋(ji)其(qi)(qi)端(duan),誘入(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)闕中(zhong)(zhong),則(ze)(ze)倚(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)西(xi)(xi)(xi)盡(jin)處(chu)也(ye),與前(qian)崖(ya)夾(jia)(jia)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)成闕。穿闕而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),則(ze)(ze)飛石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)懸(xuan)(xuan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)也(ye),瞰前(qian)罅(xia)正在(zai)(zai)其(qi)(qi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。遂攀登(deng)(deng)(deng)倚(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)頂,則(ze)(ze)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)臺(tai)中(zhong)(zhong)懸(xuan)(xuan),四崖(ya)環峙(zhi),見(jian)上(shang)(shang)又或(huo)連或(huo)缺(que),參錯不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)齊。正憑眺間,聞(wen)(wen)雷聲殷殷,仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)峽(xia)(xia)(xia)(xia)坳(ao),歷六梯(ti),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)(li)西(xi)(xi)(xi)出(chu)(chu)(chu)峽(xia)(xia)(xia)(xia),又一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)(li),北(bei)(bei)返大寺(si)(si)。亟問餐于(yu)僧(seng)(seng)(seng),濯足于(yu)泉(quan)(quan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)雷雨適(shi)至(zhi)。先是,余(yu)(yu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)至(zhi)上(shang)(shang)梯(ti),遇寺(si)(si)中(zhong)(zhong)肄業(即(ji)(ji)未(wei)完成學業)諸生,見(jian)余(yu)(yu)登(deng)(deng)(deng)巖(yan)久不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),亦乘興共登(deng)(deng)(deng),至(zhi)是未(wei)返,困于(yu)雨。而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)平南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)有(you)(you)(you)(you)鄉(xiang)貢梁(liang)凌霄者(zhe),開繹帷(wei)寺(si)(si)中(zhong)(zhong),見(jian)余(yu)(yu)輒有(you)(you)(you)(you)傾蓋(朋(peng)友相(xiang)遇余(yu)(yu)切(qie)交(jiao)談(tan))之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)雅,為(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)挑燈夜(ye)談(tan)。中(zhong)(zhong)夜(ye)雷雨大奮,臥(wo)室淋漓。
二(er)十(shi)四日(ri)(ri)作詩與梁君別,各殷勤執手(shou),訂后期(qi)焉(yan)。西(xi)(xi)(xi)(xi)向(xiang)下(xia)(xia)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),望羅(luo)叢巖在三十(shi)里(li)(li)(li)外(wai),初(chu)欲從(cong)此而(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)趨郁林(lin)。及一(yi)里(li)(li)(li),抵山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)下(xia)(xia),渡小蔂。又(you)(you)西(xi)(xi)(xi)(xi)二(er)里(li)(li)(li),過(guo)周塘(tang),則(ze)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)谷回互,羅(luo)叢已不可(ke)見(jian)(jian)。問其(qi)(qi)道,多未諳(an)者(zhe)。云須南(nan)(nan)(nan)(nan)至(zhi)麻(ma)(ma)洞(dong)墟(xu)(xu),始(shi)有(you)路(lu)(lu)(lu)(lu)西(xi)(xi)(xi)(xi)行(xing)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li),路(lu)(lu)(lu)(lu)分為二(er),大(da)道由東南(nan)(nan)(nan)(nan)上(shang)(shang)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),岐徑由西(xi)(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)涉(she)塢(wu)。余(yu)強從(cong)西(xi)(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)者(zhe),一(yi)里(li)(li)(li),逾一(yi)嶺,漸不得(de)道。二(er)里(li)(li)(li),南(nan)(nan)(nan)(nan)行(xing)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)莽間(jian)。又(you)(you)一(yi)里(li)(li)(li)南(nan)(nan)(nan)(nan)下(xia)(xia)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),始(shi)有(you)路(lu)(lu)(lu)(lu)自(zi)西(xi)(xi)(xi)(xi)北來,隨(sui)(sui)之(zhi)(zhi)東南(nan)(nan)(nan)(nan)去,由塢(wu)塍(cheng)出(chu)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)夾中(zhong)(zhong)。二(er)里(li)(li)(li),抵干沖(chong)(chong),始(shi)值北來大(da)道,山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)始(shi)開(kai)。有(you)小溪自(zi)東而(er)(er)(er)(er)西(xi)(xi)(xi)(xi),又(you)(you)有(you)自(zi)南(nan)(nan)(nan)(nan)向(xiang)入(ru)之(zhi)(zhi)者(zhe)。涉(she)澗,隨(sui)(sui)南(nan)(nan)(nan)(nan)水而(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang),村(cun)落依焉(yan)。于(yu)(yu)是山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)分東西(xi)(xi)(xi)(xi)兩界(jie),中(zhong)(zhong)則(ze)平(ping)疇(chou)南(nan)(nan)(nan)(nan)衍,深溪北流。西(xi)(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)二(er)里(li)(li)(li),過(guo)一(yi)獨木橋(qiao)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)坡突(tu)(tu)處,麻(ma)(ma)洞(dong)墟(xu)(xu)在焉(yan)。是日(ri)(ri)墟(xu)(xu)期(qi),時已過(guo)一(yi)獨木橋(qiao)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)坡突(tu)(tu)處,麻(ma)(ma)洞(dong)墟(xu)(xu)在焉(yan)。是日(ri)(ri)墟(xu)(xu)期(qi),時已過(guo)午,乃就(jiu)壚(酒店(dian))而(er)(er)(er)(er)餐。其(qi)(qi)西(xi)(xi)(xi)(xi)有(you)岐,西(xi)(xi)(xi)(xi)向(xiang)逾山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)為高(gao)(gao)塘(tang)路(lu)(lu)(lu)(lu),覓高(gao)(gao)塘(tang)趁墟(xu)(xu)者(zhe)問之(zhi)(zhi),言:“由此至(zhi)羅(luo)叢巖尚(shang)五(wu)十(shi)里(li)(li)(li),高(gao)(gao)塘(tang)未得(de)其(qi)(qi)中(zhong)(zhong)火(huo),欲西(xi)(xi)(xi)(xi)北渡郁江乃至(zhi)。”余(yu)聞(wen)之(zhi)(zhi)悵然,姑留為后游,遂南(nan)(nan)(nan)(nan)隨(sui)(sui)散(san)墟(xu)(xu)者(zhe)循西(xi)(xi)(xi)(xi)界(jie)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)而(er)(er)(er)(er)趨。五(wu)里(li)(li)(li),有(you)村(cun)連聚(ju)于(yu)(yu)東界(jie)大(da)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)之(zhi)(zhi)下(xia)(xia),猶麻(ma)(ma)洞(dong)之(zhi)(zhi)聚(ju)落也(ye)(ye)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)塢(wu)稍轉而(er)(er)(er)(er)西(xi)(xi)(xi)(xi),仍南(nan)(nan)(nan)(nan)共五(wu)里(li)(li)(li),為石(shi)(shi)馬村(cun)。村(cun)倚西(xi)(xi)(xi)(xi)麓(lu),有(you)石(shi)(shi)倚東麓(lu),若馬之(zhi)(zhi)突(tu)(tu)焉(yan)。西(xi)(xi)(xi)(xi)麓(lu)之(zhi)(zhi)后,其(qi)(qi)上(shang)(shang)石(shi)(shi)峰突(tu)(tu)兀,是為穿石(shi)(shi)寨。土人言其(qi)(qi)石(shi)(shi)中(zhong)(zhong)穿,可(ke)透出(chu)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)后,余(yu)望而(er)(er)(er)(er)未之(zhi)(zhi)見(jian)(jian)也(ye)(ye)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)五(wu)里(li)(li)(li)為大(da)沖(chong)(chong),聚(ju)落環倚西(xi)(xi)(xi)(xi)麓(lu)。于(yu)(yu)是塢(wu)窮疇(chou)轉,截山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)為池,回坡為田(tian),遂復向(xiang)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)坳矣。由大(da)沖(chong)(chong)上(shang)(shang)行(xing),又(you)(you)五(wu)里(li)(li)(li),路(lu)(lu)(lu)(lu)出(chu)馬頭(tou)嶺之(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan),過(guo)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)脊(ji)。其(qi)(qi)水北流者(zhe),經干沖(chong)(chong)由車路(lu)(lu)(lu)(lu)江入(ru)潯;南(nan)(nan)(nan)(nan)流者(zhe),經都合入(ru)秀江,北轉高(gao)(gao)塘(tang)、羅(luo)行(xing)而(er)(er)(er)(er)入(ru)郁。出(chu)坳,復東南(nan)(nan)(nan)(nan)得(de)平(ping)疇(chou),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)仍兩開(kai)。五(wu)里(li)(li)(li),宿于(yu)(yu)中(zhong)(zhong)都峽(xia)。
二(er)(er)十五(wu)日由都(dou)峽(xia)南(nan)(nan)(nan)行(xing)(xing),二(er)(er)里(li)(li),渡(du)一(yi)(yi)橋(qiao),有(you)(you)岐從東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)隨水(shui)(shui)(shui)登(deng)(deng)坡,一(yi)(yi)里(li)(li)為(wei)回(hui)龍(long)墟(xu),墟(xu)猶(you)未全集(ji)也(ye)。坡南(nan)(nan)(nan)水(shui)(shui)(shui)復(fu)西(xi)南(nan)(nan)(nan)去,渡(du)板(ban)橋(qiao),更南(nan)(nan)(nan)三(san)里(li)(li),則(ze)塢窮而(er)上(shang)(shang)(shang)嶺(ling)(ling)。逾(yu)(yu)嶺(ling)(ling)南(nan)(nan)(nan)下,一(yi)(yi)里(li)(li)出山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),則(ze)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)塢復(fu)開。南(nan)(nan)(nan)行(xing)(xing)三(san)里(li)(li),為(wei)羅播村。東(dong)(dong)渡(du)一(yi)(yi)溪(xi),逾(yu)(yu)小(xiao)嶺(ling)(ling),又(you)涉一(yi)(yi)溪(xi),共一(yi)(yi)里(li)(li),南(nan)(nan)(nan)向登(deng)(deng)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)甚峻(jun),曰(yue)大山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)坪,又(you)曰(yue)六合嶺(ling)(ling)。從其(qi)上(shang)(shang)(shang)北(bei)(bei)眺潯(xun)州西(xi)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),遠在百(bai)里(li)(li)外,而(er)東(dong)(dong)有(you)(you)大山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)屏列,西(xi)南(nan)(nan)(nan)亦有(you)(you)高峰(feng),惟白(bai)石反為(wei)東(dong)(dong)北(bei)(bei)近(jin)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)所(suo)掩(yan)不(bu)得見。平行(xing)(xing)其(qi)上(shang)(shang)(shang)二(er)(er)里(li)(li),出南(nan)(nan)(nan)坳,嶺(ling)(ling)頭(tou)叢木(mu)蓊密(mi)。從其(qi)右(you)行(xing)(xing),又(you)一(yi)(yi)里(li)(li)下山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)。又(you)一(yi)(yi)里(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)壑四交,中(zhong)成奧谷,有(you)(you)小(xiao)水(shui)(shui)(shui)自東(dong)(dong)而(er)西(xi)。越(yue)其(qi)南(nan)(nan)(nan),從中(zhong)道復(fu)登(deng)(deng)嶺(ling)(ling),一(yi)(yi)里(li)(li),逾(yu)(yu)而(er)東(dong)(dong),入山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)峽(xia)。峽(xia)北(bei)(bei)麓(lu)堰水(shui)(shui)(shui)滿塢,瀠(ying)浸(jin)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)谷。乃循峽(xia)沿(yan)水(shui)(shui)(shui)東(dong)(dong)入南(nan)(nan)(nan)轉,一(yi)(yi)里(li)(li)漸升,水(shui)(shui)(shui)亦漸涸。復(fu)逾(yu)(yu)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)坳,路(lu)循嶺(ling)(ling)右(you)升分嶺(ling)(ling)界。二(er)(er)里(li)(li),復(fu)下渡(du)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)脊,路(lu)循嶺(ling)(ling)左一(yi)(yi)里(li)(li),下核桃嶺(ling)(ling),則(ze)有(you)(you)大溪(xi)自南(nan)(nan)(nan)而(er)來,至此(ci)西(xi)折去。〔即潯(xun)郡西(xi)繡江(jiang)上(shang)(shang)(shang)流(liu)也(ye),發源自平山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)墟(xu),乃大容山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)西(xi)北(bei)(bei)水(shui)(shui)(shui)。大容東(dong)(dong)西(xi)有(you)(you)兩繡江(jiang):一(yi)(yi)南(nan)(nan)(nan)自廣(guang)東(dong)(dong)高州,北(bei)(bei)至北(bei)(bei)流(liu)縣,合大容東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)水(shui)(shui)(shui),經容縣注(zhu)于郁,此(ci)容縣繡江(jiang)也(ye);一(yi)(yi)即此(ci)水(shui)(shui)(shui),為(wei)潯(xun)上(shang)(shang)(shang)流(liu)之繡江(jiang)。〕路(lu)循溪(xi)向東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)逾(yu)(yu)二(er)(er)嶺(ling)(ling),共三(san)里(li)(li),涉流(liu)渡(du)江(jiang)。其(qi)水(shui)(shui)(shui)及腹,所(suo)謂橫塘渡(du)也(ye),潯(xun)州南(nan)(nan)(nan)界止此(ci),江(jiang)南(nan)(nan)(nan)即郁林州屬,為(wei)梧西(xi)北(bei)(bei)境焉。由江(jiang)南(nan)(nan)(nan)岸復(fu)溯(su)流(liu)逾(yu)(yu)嶺(ling)(ling),里(li)(li)始(shi)有(you)(you)聚(ju)(ju)落,時已(yi)過(guo)午,遂(sui)就炊(chui)村廬。炊(chui)飯畢,山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)雨大作,坐待久之。逾(yu)(yu)小(xiao)嶺(ling)(ling)而(er)南(nan)(nan)(nan),村聚(ju)(ju)益連絡,所(suo)謂白(bai)堤者是,亦深山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)之奧區也(ye)。過(guo)墟(xu)舍,取中(zhong)道渡(du)小(xiao)橋(qiao),溯(su)橋(qiao)右(you)南(nan)(nan)(nan)行(xing)(xing)八里(li)(li),誤(wu)從路(lu)旁小(xiao)岐西(xi)入,得大寨村,遂(sui)投宿主人(ren)李(li)翁(weng)家(jia)。翁(weng)具酒烹(peng)蛋(dan),山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)家(jia)風味,與市邸迥(jiong)別。
——錄(lu)自上海古(gu)藉出版社1980年(nian)版《徐霞客游記》卷三下