白(bai)石山(shan)位于桂平(ping)市(shi)麻垌鎮(zhen)白(bai)石村(cun),距桂平(ping)市(shi)區35公(gong)里。為中(zhong)國36洞天中(zhong)的(de)(de)第21洞天,宋代開始在山(shan)上修(xiu)建寺觀,明(ming)代以后成(cheng)為道佛兼有的(de)(de)旅游勝地。晉(jin)朝著名(ming)的(de)(de)道教理論家(jia)、醫(yi)學家(jia)、煉丹術家(jia)葛洪曾在此修(xiu)煉。
白石山海拔650米,山體石質(zhi)屬(shu)紅色砂鑠巖。按(an)地質(zhi)考古(gu)學(xue)說屬(shu)“中(zhong)生代”,約開始于(yu)兩億三千萬(wan)年(nian)前(qian),結束于(yu)六(liu)千七百萬(wan)年(nian)前(qian)。景(jing)區面(mian)積(ji)近11平方公里。該山雙峰雄(xiong)峙(zhi),東為獨秀峰,孤峰插天(tian);西為蓮花(hua)蕊,是白石山的主(zhu)峰,懸崖(ya)奇險(xian),天(tian)氣晴(qing)朗時(shi),方圓(yuan)百里之內都(dou)可見其身影。山麓有(you)壽(shou)圣寺(si)、煉丹灶、面(mian)壁(bi)僧和環山古(gu)城堡,山上有(you)青云(yun)峽、云(yun)梯(ti)、漱玉泉(quan)、會仙觀以及飛鼠巖。
白(bai)石山(shan)(shan)坐落在(zai)桂平市城(cheng)區(qu)以南35公(gong)里的(de)麻垌圩北面(mian)8公(gong)里處,海拔(ba)(ba)650米,為中國(guo)道家三十六洞(dong)天(tian)中的(de)第二十一(yi)洞(dong)天(tian),宋代(dai)開始在(zai)山(shan)(shan)上(shang)修建(jian)寺觀(guan),明代(dai)以后成為旅(lv)游勝地(di)。山(shan)(shan)之東為獨秀(xiu)峰,孤峰插天(tian);西為蓮花蕊(rui),又(you)稱鵝頭峰,險峻(jun)奇異(yi)(yi),是白(bai)石山(shan)(shan)的(de)主峰。山(shan)(shan)上(shang)奇景異(yi)(yi)穴,峭拔(ba)(ba)、險峻(jun)、秀(xiu)麗,憑眺(tiao)生輝。山(shan)(shan)麓上(shang)有仙宮(gong)牌坊、壽圣寺、三清觀(guan),還(huan)有環山(shan)(shan)古城(cheng)堡、摩崖石刻(ke)、青玉峽(xia)、云梯、漱玉泉(quan)、會仙觀(guan)、煉(lian)丹灶、面(mian)壁僧、瘦(shou)仙巖和飛鼠巖等。白(bai)石山(shan)(shan)的(de)奇異(yi)(yi)景觀(guan),吸引著(zhu)(zhu)人們前來(lai)游覽。著(zhu)(zhu)名地(di)理學家徐霞(xia)客曾到(dao)此考(kao)察(cha),寫下了《白(bai)石游記》。
游人(ren)登(deng)山,將到山麓(lu),可見懸崖峭壁之下有一石(shi),高約二(er)丈,狀如人(ren)立,面(mian)朝石(shi)壁,頭戴僧(seng)帽,身披袈裟。縣志上(shang)稱之為“面(mian)壁僧(seng)”。昔達(da)摩祖師面(mian)壁十年傳為佳話,而此(ci)“僧(seng)”面(mian)壁不知幾千(qian)萬年矣!
在白(bai)石山麓(lu),舊名三(san)(san)寶(bao)殿(dian)(dian),又稱壽(shou)圣院,俗稱大寺。宋嘉柘(zhe)三(san)(san)年(nian)(nian)(公元1058年(nian)(nian))動工(gong)興建,歷十年(nian)(nian)而成。寺前有用朱(zhu)砂石雕砌的牌坊,坊高(gao)七米(mi),寬六米(mi),上刻(ke)熙寧元年(nian)(nian)(1068年(nian)(nian))宋神宗趙(zhao)頊敕賜題額“壽(shou)圣寺”三(san)(san)字(zi)和栩栩如生的八仙像(xiang)。寺的前座是三(san)(san)寶(bao)殿(dian)(dian),后座高(gao)閣(ge)巍峨,左右(you)為客廳、僧舍(she)。寺之右(you)側有會真觀。
壽圣寺(si)后峭壁(bi)千(qian)仞,上刻“白石洞(dong)天(tian)”四字(zi),每字(zi)約一平方丈,為(wei)(wei)明代末年本縣舉人楊大節所書(shu)(shu)。傳說(shuo)他為(wei)(wei)了(le)(le)寫好(hao)這幾個(ge)大宇,付出了(le)(le)長達(da)十(shi)多年的(de)(de)艱辛勞動。事(shi)后,他特地寫了(le)(le)一首《紀(ji)興詩(shi)》:“乘興摩(mo)崖十(shi)八年,漫(man)將名姓(xing)立崖前(qian),山靈自(zi)有生花筆(bi),請我狂(kuang)書(shu)(shu)塞(sai)洞(dong)天(tian)。”細看(kan)“白石洞(dong)天(tian)”四字(zi),運筆(bi)遒勁(jing),的(de)(de)確有點“狂(kuang)書(shu)(shu)”的(de)(de)味道(dao)。
壽圣寺(si)后峭(qiao)壁(bi)下(xia)(xia)有圓珠池,又稱漱玉(yu)泉(quan)。這是一眼方圓約二米(mi)的山(shan)(shan)泉(quan)。過(guo)去每日晨(chen)昏寺(si)僧(seng)敲響鐘(zhong)鼓,泉(quan)水(shui)(shui)便會象燒開的水(shui)(shui)涌起(qi)。但據明(ming)代地理學家徐(xu)霞客實地考察(cha),此說純屬穿鑿附(fu)會。明(ming)崇禎十年(公元1637年)七月廿三日,徐(xu)霞客專(zhuan)程到(dao)白石(shi)山(shan)(shan)考察(cha),他(ta)在(zai)游(you)記(ji)中談到(dao)了(le)這件事(shi)(shi):“峭(qiao)壁(bi)下(xia)(xia)有圓珠池,水(shui)(shui)自半崖滴下(xia)(xia)者(zhe),下(xia)(xia)圓潭承之(zhi),無(wu)他(ta)異也。”按志:山(shan)(shan)北有漱玉(yu)泉(quan),而(er)(er)《西事(shi)(shi)珥》與(yu)《百粵風(feng)土(tu)記(ji)》俱謂其泉(quan)聞鐘(zhong)鼓則(ze)沸(fei)(fei)溢而(er)(er)起(qi),止則(ze)寂然,詫以為異。余謂泉(quan)之(zhi)沸(fei)(fei)寂,自有常度,乃僧(seng)之(zhi)候泉(quan)而(er)(er)鳴鐘(zhong)鼓,非(fei)泉(quan)之(zhi)聞聲而(er)(er)為寂沸(fei)(fei)也。及抵白石(shi),先詢之(zhi)三清觀,再征之(zhi)白石(shi)寺(si)并漱玉(yu)之(zhi)名,不知何指;而(er)(er)聞鐘(zhong)泉(quan)沸(fei)(fei)之(zhi)說,山(shan)(shan)僧(seng)茫然。洵皆好(hao)事(shi)(shi)之(zhi)言也。”經過(guo)后人(ren)的長期觀察(cha),證(zheng)實徐(xu)霞客的記(ji)述是科(ke)學的,準確(que)的。泉(quan)水(shui)(shui)清沏見底,四時不涸,且甘甜可口。游(you)人(ren)至此,口干舌(she)燥,飲(yin)之(zhi)不啻瓊漿玉(yu)液(ye)。
出(chu)壽圣(sheng)寺往右行(xing)約(yue)(yue)一(yi)(yi)里,有(you)個寬約(yue)(yue)百余平(ping)方(fang)米的巖洞(dong)(dong)(dong),叫三(san)(san)清(qing)(qing)巖。巖洞(dong)(dong)(dong)之前有(you)廟宇,內供道(dao)(dao)教尊奉的玉清(qing)(qing)元始天(tian)尊、上(shang)清(qing)(qing)靈寶道(dao)(dao)君(jun)、太清(qing)(qing)太上(shang)老君(jun)等三(san)(san)位(wei)神仙(xian),因稱三(san)(san)清(qing)(qing)觀(guan)。洞(dong)(dong)(dong)廳一(yi)(yi)側有(you)洞(dong)(dong)(dong)穴(xue),寬約(yue)(yue)一(yi)(yi)平(ping)方(fang)米,據(ju)說此(ci)洞(dong)(dong)(dong)與(yu)北流縣勾(gou)漏洞(dong)(dong)(dong)相通,東晉有(you)名的道(dao)(dao)家葛(ge)洪常由此(ci)洞(dong)(dong)(dong)來往兩地(di)煉丹(dan)。至(zhi)今,洞(dong)(dong)(dong)穴(xue)旁(pang)有(you)煉丹(dan)遺跡及葛(ge)洪塑像。
登白石山(shan)巔,可見一道白色的城(cheng)墻環繞半山(shan),每隔一、二百米有城(cheng)門與外面相(xiang)通。城(cheng)門上(shang)設定(ding)更樓。傳(chuan)說(shuo)這道環山(shan)古城(cheng)墻建于清咸豐年(nian)間,即太平(ping)(ping)天國(guo)中期。那時,由(you)廣東天地(di)會首領陳開、李文茂領導的一支起(qi)義軍,沿西江而(er)上(shang),攻(gong)占(zhan)潯州府城(cheng),定(ding)為秀京,建立了(le)大成國(guo)。在(zai)此期間,潯州府、桂(gui)平(ping)(ping)縣的地(di)方官員只好跑到白石山(shan),依山(shan)憑險,筑起(qi)城(cheng)墻,負隅頑抗。此后這道蜿蜓曲折,有若(ruo)玉(yu)帶(dai)的“小長城(cheng)”,便成了(le)白石山(shan)的奇(qi)景之(zhi)一。
又名(ming)青玉峽(xia),俗稱洞門巷,是攀(pan)登白(bai)石、進入洞天的(de)必經(jing)之路(lu)。峽(xia)的(de)兩旁削壁(bi)千仞,懸崖峭壁(bi)之間,一條寬僅兩米,高約三(san)、四百米的(de)石巷穿崖而上,中有石階(jie)。游(you)人攀(pan)登在險陡(dou)的(de)石階(jie)上,仰(yang)望天空,只剩(sheng)下一道彎彎的(de)藍線(xian)(xian),因此又稱“一線(xian)(xian)天”。
在蒼玉峽(xia)之上,白玉山奇景之一(yi),酷似(si)高懸(xuan)云(yun)端的(de)(de)(de)一(yi)把(ba)梯子,因(yin)名(ming)云(yun)梯。又叫“三十(shi)(shi)六階”,隱寓(yu)“腳踏(ta)云(yun)梯上青天”之意(yi)。梯凡一(yi)百三十(shi)(shi)六階,系(xi)在一(yi)塊長形(xing)巨(ju)崖上開鑿而成的(de)(de)(de)石(shi)磴(deng),寬(kuan)約一(yi)米(mi),陡而險,足有七十(shi)(shi)度以上的(de)(de)(de)坡度。游人攀登其上,一(yi)種(zhong)如李(li)白詩中所說的(de)(de)(de)“山從人而起(qi),云(yun)自馬頭生(sheng)”的(de)(de)(de)感(gan)覺(jue)油然而起(qi)。膽(dan)小者往(wang)往(wang)望而卻步。
由云梯再上數百米,有個大(da)巖洞,洞廳內有“神(shen)仙(xian)腳印(yin)”。“白石洞天”指的就是這個地方。明代在(zai)此建造(zao)了接連五間的廟宇,叫會(hui)仙(xian)觀。內供神(shen)像數十(shi)尊,均精(jing)雕細(xi)刻,栩栩如生(sheng)。其中一個臉頰(jia)精(jing)瘦(shou),雙目炯炯有神(shen),雙肋(lei)肋(lei)骨歷歷可(ke)數,人(ren)稱“瘦(shou)仙(xian)”。可(ke)惜(xi)經過“文(wen)革(ge)”動(dong)亂,所有神(shen)像已蕩然無(wu)存(cun)。會(hui)仙(xian)觀外有會(hui)仙(xian)亭,相(xiang)傳(chuan)有緣份的人(ren),可(ke)以在(zai)這里與(yu)神(shen)仙(xian)相(xiang)會(hui)。
白石(shi)山(shan)以西數里有飛(fei)鼠(shu)(shu)(shu)巖(yan)。一座石(shi)山(shan),兩塊(kuai)如(ru)山(shan)大石(shi)互相撐(cheng)持,構成“八”字形(xing)(xing)的(de)(de)洞(dong)口(kou),這就是飛(fei)鼠(shu)(shu)(shu)巖(yan)。巖(yan)的(de)(de)四周丘陵(ling)起伏,利于飛(fei)鼠(shu)(shu)(shu)棲息活動。巖(yan)內洞(dong)廳高(gao)50余(yu)米(mi),寬30余(yu)米(mi),深20多米(mi),棲息飛(fei)鼠(shu)(shu)(shu)數以十(shi)萬計。每(mei)到(dao)傍(bang)晚時分,飛(fei)鼠(shu)(shu)(shu)成群結(jie)隊(dui)由(you)洞(dong)中(zhong)飛(fei)出覓食,黑(hei)壓壓的(de)(de)一大片,在空中(zhong)形(xing)(xing)成一朵烏云,發出類似海濤一樣的(de)(de)巨大響聲(sheng),景象(xiang)異常(chang)壯觀(guan)。
(道(dao)教三十六洞天(tian)之(zhi)第(di)二十一.白石洞天(tian).歷書(shu)記截為白石洞天(tian)在(zai)鬰林州(zhou)南(nan)海之(zhi)南(nan),又(you)云和州(zhou),即廣西壯族自治區玉林市(shi)東南(nan)方向三,四十公里(li)處(chu).)
道教三十(shi)六洞天之第二十(shi)一“秀(xiu)樂長真天仙人(ren)洞府”即今(jin)之廣西桂(gui)平(ping)白(bai)石山,又稱白(bai)石洞天。
徐霞客《桂(gui)平(ping)白(bai)石(shi)游記》全(quan)文(wen)(編者注:桂(gui)平(ping)古稱(cheng)布山,南(nan)朝后稱(cheng)桂(gui)平(ping),為(wei)古桂(gui)林郡(jun)、郁林郡(jun)之治所):
二(er)十(shi)(shi)(shi)(shi)二(er)日(ri)早,雨復淋(lin)漓不(bu)休。〔留靜聞(wen)、顧仆(pu)寓潯(xun)之(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan)門,〕覓擔夫(fu)為勾漏(lou)、白(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)、都峽三(san)山(shan)(shan)(shan)游。晨餐后雨止,乃發(fa),即(ji)(ji)從(cong)(cong)驛(yi)前(qian)南(nan)(nan)(nan)(nan)渡郁江(jiang)。五(wu)里(li)(li),灘頭(tou)村(cun)。又三(san)里(li)(li)為車路江(jiang),下(xia)(xia)有(you)(you)(you)(you)石(shi)(shi)(shi)梁(liang)。梁(liang)外水(shui)(shui)(shui)發(fa),〔小(xiao)水(shui)(shui)(shui)自(zi)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)西(xi)北入郁,〕舟(zhou)得而(er)(er)至(zhi)焉(yan)。南(nan)(nan)(nan)(nan)二(er)里(li)(li)為石(shi)(shi)(shi)橋(qiao)村(cun)。(人家至(zhi)此(ci),惟灘頭(tou)及石(shi)(shi)(shi)橋(qiao)二(er)村(cun),眾俱蒼莽矣(yi)(yi)。)從(cong)(cong)此(ci)南(nan)(nan)(nan)(nan)望,白(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)與獨秀(xiu)挺峙(zhi),若在三(san)十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li)外,而(er)(er)土(tu)人云:“尚(shang)六(liu)十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li)而(er)(er)遙,竟日(ri)之(zhi)(zhi)力猶(you)不(bu)能到。”蓋(gai)山(shan)(shan)(shan)路迂(yu)隔也(ye)。由石(shi)(shi)(shi)橋(qiao)村(cun)而(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),蒼莽中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)四(si)高(gao)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)洼(wa),平(ping)地多(duo)伏莽突土(tu)之(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi),多(duo)分裂(lie)區匯之(zhi)(zhi)波。二(er)里(li)(li),得回(hui)石(shi)(shi)(shi)一壑,四(si)面環(huan)叢(cong),中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)潴(zhu)清流(liu),有(you)(you)(you)(you)淵(yuan)(yuan)墜成潭,有(you)(you)(you)(you)迸(beng)裂(lie)成隙,水(shui)(shui)(shui)石(shi)(shi)(shi)容與(閑暇自(zi)得的(de)樣子(zi)),亦荒(huang)野中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)異景也(ye)。(按先潯(xun)城南(nan)(nan)(nan)(nan)十(shi)(shi)(shi)(shi)五(wu)里(li)(li)有(you)(you)(you)(you)潦水(shui)(shui)(shui),曠野中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)天(tian)然怪石(shi)(shi)(shi)甃其旁,水(shui)(shui)(shui)泉深碧清澄(cheng),中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)巨魚,人不(bu)敢捕,即(ji)(ji)此(ci)無(wu)疑。)更(geng)南(nan)(nan)(nan)(nan),則匯潭更(geng)多(duo)。(疑即(ji)(ji)《志》所稱南(nan)(nan)(nan)(nan)湖。)上(shang)有(you)(you)(you)(you)岡為橫南(nan)(nan)(nan)(nan)墟,(或(huo)湖南(nan)(nan)(nan)(nan)之(zhi)(zhi)訛(e)。)有(you)(you)(you)(you)一婦(fu)人結(jie)茅貫酒(jiu)其上(shang),去郡蓋(gai)十(shi)(shi)(shi)(shi)五(wu)里(li)(li)矣(yi)(yi)。其東(dong)有(you)(you)(you)(you)山(shan)(shan)(shan),自(zi)南(nan)(nan)(nan)(nan)而(er)(er)北垂抵此(ci),從(cong)(cong)其西(xi)漸升而(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),迸(beng)穴愈多(duo),皆(jie)(jie)(jie)平(ping)地下(xia)(xia)陷,或(huo)長如峽,或(huo)圓如井,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)(jie)(jie)叢(cong)石(shi)(shi)(shi),玲瓏攢嵌,下(xia)(xia)則淵(yuan)(yuan)水(shui)(shui)(shui)澄(cheng)澈。蓋(gai)其地中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)二(er)三(san)丈之(zhi)(zhi)下(xia)(xia),皆(jie)(jie)(jie)伏流(liu)潛(qian)通,其上(shang)皆(jie)(jie)(jie)石(shi)(shi)(shi)骨噓結(jie),偶骨裂(lie)土(tu)迸(beng),則石(shi)(shi)(shi)出(chu)而(er)(er)穴陷焉(yan)。下(xia)(xia),皆(jie)(jie)(jie)伏流(liu)潛(qian)通,其上(shang)皆(jie)(jie)(jie)石(shi)(shi)(shi)骨噓結(jie),偶骨裂(lie)土(tu)迸(beng),則石(shi)(shi)(shi)出(chu)而(er)(er)穴陷焉(yan)。于(yu)是升涉(she)溝垅,又三(san)里(li)(li),乃入山(shan)(shan)(shan)塢,則山(shan)(shan)(shan)皆(jie)(jie)(jie)純土(tu),無(wu)復嶙(lin)峋之(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi),而(er)(er)塢中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)(jie)(jie)禾田(tian)曲(qu)蟠四(si)麓矣(yi)(yi)。又二(er)里(li)(li),上(shang)湖塘嶺(ling)(ling)(ling),坡陀相間,嶺(ling)(ling)(ling)壑重疊。十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li),抵容塘村(cun),有(you)(you)(you)(you)潭匯水(shui)(shui)(shui),數十(shi)(shi)(shi)(shi)家聚(ju)(ju)居山(shan)(shan)(shan)半。又南(nan)(nan)(nan)(nan)陟(zhi)一嶺(ling)(ling)(ling),共二(er)里(li)(li),渡一溪橋(qiao),上(shang)嶺(ling)(ling)(ling)為官坂墟。墟有(you)(you)(you)(you)一婦(fu)結(jie)茅貫酒(jiu),與橫南(nan)(nan)(nan)(nan)同。郡中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)至(zhi)此(ci)三(san)十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li),為白(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)行之(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)道,乃餐粥茅店中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)。從(cong)(cong)岐東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling)(ling)(ling),十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li),為姚(yao)村(cun)。村(cun)亦百家之(zhi)(zhi)聚(ju)(ju),依山(shan)(shan)(shan)匯水(shui)(shui)(shui),真山(shan)(shan)(shan)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)樂墅也(ye)。渡一小(xiao)溪,又南(nan)(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling)(ling)(ling),五(wu)里(li)(li),為木(mu)角村(cun)。村(cun)在白(bai)(bai)石(shi)(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)之(zhi)(zhi)北麓,去山(shan)(shan)(shan)尚(shang)十(shi)(shi)(shi)(shi)里(li)(li),日(ri)有(you)(you)(you)(you)余照(zhao)而(er)(er)山(shan)(shan)(shan)雨復來,謀止宿其處而(er)(er)村(cun)人無(wu)納者。村(cun)楊(yang)姓,俱閉門避客(ke)。徘(pai)徊抵暮(mu),坐舂(chong)舍(置(zhi)放舂(chong)米石(shi)(shi)(shi)碓(dui)的(de)小(xiao)棚)間擬(ni)度其夜(ye)。既而(er)(er)一舂(chong)傍主人啟扉納焉(yan),為之(zhi)(zhi)晚炊而(er)(er)宿。
二十三(san)日(ri)早飯,別木(mu)角(jiao)主人,授火錢,固辭(ci)不(bu)(bu)(bu)(bu)納。何(he)前倨(ju)而(er)(er)(er)(er)后(hou)恭(先前倨(ju)傲(ao)而(er)(er)(er)(er)后(hou)恭謙)耶(ye)?由其(qi)(qi)(qi)(qi)東南(nan)(nan)(nan)越一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)嶺,由岐徑望(wang)(wang)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan))而(er)(er)(er)(er)趨。其(qi)(qi)(qi)(qi)山(shan)峰(feng)攢(zan)(zan)崖(ya)(ya)(ya)(ya)絕(jue),東北(bei)(bei)(bei)特聳一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)峰(feng)為(wei)(wei)(wei)(wei)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu),峭(qiao)拔(ba)弧(hu)懸(xuan)(xuan)(xuan),直(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)與(yu)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)齊頂(ding)(ding),而(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)則(ze)(ze)若(ruo)(ruo)傍若(ruo)(ruo)離,直(zhi)剖其(qi)(qi)(qi)(qi)根。崖(ya)(ya)(ya)(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)多(duo)赭赤(chi)(chi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)色(se)(se),謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)”,豈不(bu)(bu)(bu)(bu)以色(se)(se)起耶(ye)?五里(li),路(lu)漸(jian)(jian)沒(mei)草間(jian)(jian)。渡一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)溪,嶺半得一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)出(chu)(chu)家,傍舍植(zhi)(zhi)芭蕉甚盛。亟(ji)投(tou)問(wen)路(lu),始(shi)知(zhi)大(da)(da)(da)道尚在西(xi)南(nan)(nan)(nan),而(er)(er)(er)(er)此(ci)(ci)(ci)乃(nai)岐中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)岐也(ye)(ye)(ye)(ye)。由其(qi)(qi)(qi)(qi)左登(deng)山(shan),東向而(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),望(wang)(wang)周塘村在路(lu)右塢中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),相(xiang)(xiang)隔坑阪已(yi)(yi)兩三(san)重也(ye)(ye)(ye)(ye)。由土山(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)脊(ji)轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan),五里(li),度(du)(du)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)山(shan)坳(ao)(ao)。稍(shao)東而(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)折(zhe),直(zhi)抵(di)山(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)北(bei)(bei)(bei)麓,則(ze)(ze)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)已(yi)(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)可(ke)見,惟(wei)轟崖(ya)(ya)(ya)(ya)盤(pan)削,下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)多(duo)平(ping)突(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質(zhi)雖不(bu)(bu)(bu)(bu)玲瓏,而(er)(er)(er)(er)盤(pan)亙疊出(chu)(chu),又(you)(you)作一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)態(tai)也(ye)(ye)(ye)(ye)。直(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li),抵(di)崖(ya)(ya)(ya)(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)三(san)清(qing)(qing)巖(yan)。其(qi)(qi)(qi)(qi)巖(yan)西(xi)向,橫(heng)開(kai)大(da)(da)(da)穴(xue),闊十余(yu)(yu)(yu)丈(zhang),高不(bu)(bu)(bu)(bu)過二丈(zhang),深不(bu)(bu)(bu)(bu)過五丈(zhang),石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)俱平(ping)燥,惟(wei)左后(hou)深入(ru)而(er)(er)(er)(er)東,然低庳(bi)(bēi矮)不(bu)(bu)(bu)(bu)逾尺,所(suo)云(yun)南(nan)(nan)(nan)通(tong)勾漏者即(ji)指(zhi)此(ci)(ci)(ci)。余(yu)(yu)(yu)謂(wei)山(shan)脈自此(ci)(ci)(ci)與(yu)勾漏南(nan)(nan)(nan)接,若(ruo)(ruo)此(ci)(ci)(ci)洞高峙山(shan)半,而(er)(er)(er)(er)其(qi)(qi)(qi)(qi)山(shan)四(si)面(mian)孤懸(xuan)(xuan)(xuan),謂(wei)穴(xue)道潛通(tong),夫難入(ru)而(er)(er)(er)(er)誰試之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)耶(ye)?右壁盡(jin)處(chu)有(you)(you)穴(xue)大(da)(da)(da)如(ru)(ru)管,泉(quan)自中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)滴(di)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),懸(xuan)(xuan)(xuan)四(si)五尺,僧布(bu)竹承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),清(qing)(qing)冷異(yi)(yi)常。下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)丈(zhang)余(yu)(yu)(yu),匯為(wei)(wei)(wei)(wei)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)潭(tan)(tan),不(bu)(bu)(bu)(bu)甚深澈(che),指(zhi)為(wei)(wei)(wei)(wei)“龍潭(tan)(tan)”云(yun)。巖(yan)內有(you)(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)如(ru)(ru)舡,臥可(ke)為(wei)(wei)(wei)(wei)榻,坐可(ke)為(wei)(wei)(wei)(wei)幾。巖(yan)列三(san)清(qing)(qing)像,故以“三(san)清(qing)(qing)”為(wei)(wei)(wei)(wei)名,即(ji)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)洞矣(yi)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)半里(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)大(da)(da)(da)寺(si)。甚古,后(hou)倚(yi)(yi)(yi)崖(ya)(ya)(ya)(ya)壁,有(you)(you)觀(guan)音堂甚敞。其(qi)(qi)(qi)(qi)左峭(qiao)壁下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)圓珠池,亦(yi)水(shui)自半崖(ya)(ya)(ya)(ya)滴(di)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)者,下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)甃圓潭(tan)(tan)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),無(wu)(wu)(wu)(wu)他異(yi)(yi)也(ye)(ye)(ye)(ye)。按《志》,山(shan)北(bei)(bei)(bei)有(you)(you)漱玉泉(quan),而(er)(er)(er)(er)《西(xi)事珥(er)》與(yu)《百粵鳳土記》俱謂(wei)其(qi)(qi)(qi)(qi)泉(quan)暮聞(wen)鐘鼓(gu)則(ze)(ze)沸(fei)溢而(er)(er)(er)(er)起,止則(ze)(ze)寂然,詫以為(wei)(wei)(wei)(wei)異(yi)(yi)。余(yu)(yu)(yu)謂(wei)泉(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)沸(fei)寂,自有(you)(you)常度(du)(du),乃(nai)僧之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)候(hou)(hou)泉(quan)而(er)(er)(er)(er)鳴(ming)鐘鼓(gu),非(fei)(fei)泉(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)聞(wen)聲而(er)(er)(er)(er)為(wei)(wei)(wei)(wei)沸(fei)寂也(ye)(ye)(ye)(ye)。及(ji)抵(di)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),先詢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)三(san)清(qing)(qing)觀(guan),再征之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)寺(si)并漱玉之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)名,不(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)何(he)指(zhi),而(er)(er)(er)(er)聞(wen)鐘泉(quan)沸(fei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)說,山(shan)僧茫然。洵皆(jie)好事之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)言也(ye)(ye)(ye)(ye)。寺(si)僧為(wei)(wei)(wei)(wei)瀹茗,余(yu)(yu)(yu)急于(yu)會(hui)仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)勝,即(ji)以行(xing)(xing)囊置(zhi)(zhi)僧舍,不(bu)(bu)(bu)(bu)候(hou)(hou)茗,由后(hou)寺(si)南(nan)(nan)(nan)循崖(ya)(ya)(ya)(ya)壁行(xing)(xing)。已(yi)(yi)東轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),入(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)峽(xia)(xia)(xia)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)。其(qi)(qi)(qi)(qi)峽(xia)(xia)(xia)兩峰(feng)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)剖,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)摩(mo)層(ceng)霄(xiao)(xiao),中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)裂駢(pian)隙,相(xiang)(xiang)距(ju)不(bu)(bu)(bu)(bu)及(ji)丈(zhang),而(er)(er)(er)(er)懸(xuan)(xuan)(xuan)亙千(qian)余(yu)(yu)(yu)尺,俱不(bu)(bu)(bu)(bu)即(ji)不(bu)(bu)(bu)(bu)離,若(ruo)(ruo)引(yin)繩墨(墨線(xian)、墨汁)而(er)(er)(er)(er)裁削之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)者,即(ji)俗所(suo)夸為(wei)(wei)(wei)(wei)“一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)線(xian)天”,無(wu)(wu)(wu)(wu)以過也(ye)(ye)(ye)(ye)。磴(deng)懸(xuan)(xuan)(xuan)其(qi)(qi)(qi)(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),時(shi)(shi)有(you)(you)巨石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)當(dang)關,輒置(zhi)(zhi)梯(ti)(ti)以度(du)(du),連躋(ji)六梯(ti)(ti),始(shi)逾峽(xia)(xia)(xia)登(deng)坳(ao)(ao)。坳(ao)(ao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)北(bei)(bei)(bei),俱猶重崖(ya)(ya)(ya)(ya)摩(mo)夾。乃(nai)稍(shao)北(bei)(bei)(bei)轉(zhuan),循坳(ao)(ao)左行(xing)(xing),則(ze)(ze)虬木(mu)盤(pan)云(yun),叢篁蔭日(ri),身度(du)(du)霄(xiao)(xiao)漢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),而(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)午日(ri)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),真異(yi)(yi)境(jing)也(ye)(ye)(ye)(ye)。至(zhi)(zhi)(zhi)是東嶂(zhang)稍(shao)開(kai),始(shi)見獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)峰(feng)在東北(bei)(bei)(bei),而(er)(er)(er)(er)東南(nan)(nan)(nan)塢中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)又(you)(you)起一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)峰(feng),正(zheng)與(yu)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)對峙,而(er)(er)(er)(er)高殺其(qi)(qi)(qi)(qi)三(san)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),〔宛然蓮蕊(rui)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)擎,但四(si)面(mian)為(wei)(wei)(wei)(wei)諸(zhu)峰(feng)所(suo)掩,惟(wei)此(ci)(ci)(ci)得睹全體耳。〕又(you)(you)北(bei)(bei)(bei)攀懸(xuan)(xuan)(xuan)崖(ya)(ya)(ya)(ya)而(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),木(mu)根交(jiao)絡(luo)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)間(jian)(jian),為(wei)(wei)(wei)(wei)梯(ti)(ti)為(wei)(wei)(wei)(wei)絙(gēng粗索),足躡(nie)手(shou)緣(yuan),無(wu)(wu)(wu)(wu)非(fei)(fei)此(ci)(ci)(ci)矣(yi)。已(yi)(yi)轉(zhuan)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)壑,有(you)(you)澗(jian)自頂(ding)(ding)西(xi)向墜峽(xia)(xia)(xia),累潭(tan)(tan)搗穴(xue)。由峽(xia)(xia)(xia)右復(fu)(fu)懸(xuan)(xuan)(xuan)梯(ti)(ti)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)登(deng),宛轉(zhuan)三(san)梯(ti)(ti),遂行(xing)(xing)平(ping)岡(gang)間(jian)(jian)。其(qi)(qi)(qi)(qi)外乃(nai)萬丈(zhang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)削之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)崖(ya)(ya)(ya)(ya),其(qi)(qi)(qi)(qi)內即(ji)絕(jue)頂(ding)(ding)漱根之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)峽(xia)(xia)(xia),內外皆(jie)喬(qiao)松(song)叢木(mu),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)道深碧,間(jian)(jian)有(you)(you)日(ri)影(ying)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)墜,如(ru)(ru)篩金飏(yáng)翠,閃映無(wu)(wu)(wu)(wu)定。出(chu)(chu)林則(ze)(ze)鑿石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)成(cheng)磴(deng),又(you)(you)植(zhi)(zhi)竹回關,躋(ji)磴(deng)轉(zhuan)關,而(er)(er)(er)(er)會(hui)仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)巖(yan)岈然南(nan)(nan)(nan)向矣(yi)。其(qi)(qi)(qi)(qi)巖(yan)皆(jie)黃(huang)赤(chi)(chi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)開(kai)窟,而(er)(er)(er)(er)內漸(jian)(jian)湊合(he),旁無(wu)(wu)(wu)(wu)氤氳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)竅,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)無(wu)(wu)(wu)(wu)滴(di)瀝(li)九(jiu)乳,與(yu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)巖(yan)同;而(er)(er)(er)(er)地位(wei)高迥(jiong),境(jing)路(lu)幽去(qu)。五里(li)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云(yun)梯(ti)(ti)杳藹,(自大(da)(da)(da)寺(si)來(lai),約(yue)有(you)(you)五里(li)。)千(qian)秋(qiu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鶴影(ying)縱(zong)橫(heng),非(fei)(fei)有(you)(you)棲(qi)霞餐(can)(can)液之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)緣(yuan),誰得而(er)(er)(er)(er)至(zhi)(zhi)(zhi)哉!時(shi)(shi)已(yi)(yi)過午,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)云(yun)寮,綰鑰已(yi)(yi)久(jiu)(jiu),灶無(wu)(wu)(wu)(wu)宿火,囊乏黃(huang)粱,無(wu)(wu)(wu)(wu)從(cong)掃葉煮泉(quan),惟(wei)是倚(yi)(yi)(yi)筇臥石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),隨(sui)枕上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)自寐自醒,看(kan)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)界之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云(yun)來(lai)云(yun)去(qu)。日(ri)既(ji)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)舂,炎威少退(tui),乃(nai)起,從(cong)巖(yan)右躡(nie)削崖(ya)(ya)(ya)(ya),凌(ling)絕(jue)頂(ding)(ding)。崖(ya)(ya)(ya)(ya)雖危(wei)(wei)峭(qiao)而(er)(er)(er)(er)層(ceng)遙,盤(pan)隔處(chu)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)子石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),圓如(ru)(ru)鵝卵,嵌(qian)突(tu)齒齒,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)露其(qi)(qi)(qi)(qi)半,藉(jie)為(wei)(wei)(wei)(wei)麗(li)趾(腳踩踏(ta))之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)級,援(yuan)手(shou)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)階。不(bu)(bu)(bu)(bu)覺一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li),已(yi)(yi)騰踴峰(feng)頭,東向與(yu)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)對揖矣(yi)。蓋此(ci)(ci)(ci)峰(feng)正(zheng)從(cong)潯州(zhou)來(lai),所(suo)望(wang)(wang)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)峰(feng)西(xi)白石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)絕(jue)頂(ding)(ding),而(er)(er)(er)(er)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)四(si)面(mian)聳削如(ru)(ru)無(wu)(wu)(wu)(wu)柱,非(fei)(fei)羽輪不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)(neng)翔其(qi)(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)。(粵西(xi)三(san)獨(du)(du)秀(xiu)(xiu),而(er)(er)(er)(er)桂(gui)城最著,)柳州(zhou)面(mian)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)罅(xia)(xia),梯(ti)(ti)峽(xia)(xia)(xia)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)躋(ji),頗如(ru)(ru)太(tai)華三(san)峰(feng),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)分仙掌(zhang),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)(xuan)(xuan)尺峽(xia)(xia)(xia),透險跖(zhi)危(wei)(wei)。此(ci)(ci)(ci)真青柯嫡(di)冢(zhǒng墳(fen)墓),他未見其(qi)(qi)(qi)(qi)比也(ye)(ye)(ye)(ye)。何(he)者?桂(gui)、朔、柳、融諸(zhu)峰(feng)非(fei)(fei)不(bu)(bu)(bu)(bu)亭(ting)亭(ting)如(ru)(ru)碧簪班筍,然石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質(zhi)青幻(huan),片片如(ru)(ru)芙蓉攢(zan)(zan)合(he),竅受躡(nie),痕受攀,無(wu)(wu)(wu)(wu)難直(zhi)躋(ji);而(er)(er)(er)(er)此(ci)(ci)(ci)則(ze)(ze)赤(chi)(chi)膚赭影(ying),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)劈(pi)萬仞,縱(zong)覆鐘列柱,連轟駢(pian)峙,非(fei)(fei)披隙導(dao)窾(kuǎn),隨(sui)其(qi)(qi)(qi)(qi)腠理,不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)(neng)排(pai)空插(cha)翅也(ye)(ye)(ye)(ye)。〔獨(du)(du)秀(xiu)(xiu)、蓮蕊(rui)二峰(feng),為(wei)(wei)(wei)(wei)此(ci)(ci)(ci)峰(feng)門(men)戶(hu),其(qi)(qi)(qi)(qi)內環壑深塹,虧蔽日(ri)月,重岡(gang)間(jian)(jian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),人無(wu)(wu)(wu)(wu)至(zhi)(zhi)(zhi)者。〕坐眺(tiao)久(jiu)(jiu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),乃(nai)仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)會(hui)仙。別巖(yan)而(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),歷三(san)梯(ti)(ti),三(san)里(li)至(zhi)(zhi)(zhi)峽(xia)(xia)(xia)坳(ao)(ao)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),見峽(xia)(xia)(xia)左一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),倚(yi)(yi)(yi)崖(ya)(ya)(ya)(ya)而(er)(er)(er)(er)起,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)并崖(ya)(ya)(ya)(ya)端(duan)倚(yi)(yi)(yi)云(yun),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)線(xian)罅(xia)(xia)透日(ri)。急賈勇穿其(qi)(qi)(qi)(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),則(ze)(ze)其(qi)(qi)(qi)(qi)隙不(bu)(bu)(bu)(bu)即(ji)不(bu)(bu)(bu)(bu)離,僅容側身而(er)(er)(er)(er)進,其(qi)(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)或連或缺。既(ji)而(er)(er)(er)(er)漸(jian)(jian)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),南(nan)(nan)(nan)轉(zhuan)出(chu)(chu)罅(xia)(xia),則(ze)(ze)飛(fei)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)(xuan)(xuan)嵌(qian),危(wei)(wei)不(bu)(bu)(bu)(bu)可(ke)躋(ji)矣(yi)。返出(chu)(chu)峽(xia)(xia)(xia)坳(ao)(ao),見倚(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)側,復(fu)(fu)有(you)(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)道上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)出(chu)(chu)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)端(duan),用(yong)懸(xuan)(xuan)(xuan)殊甚,乃(nai)流沙滾溜而(er)(er)(er)(er)成(cheng)者。心益(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)(neng)已(yi)(yi),復(fu)(fu)攀根引(yin)蔓而(er)(er)(er)(er)登(deng)。躋(ji)其(qi)(qi)(qi)(qi)端(duan),誘入(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)闕中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),則(ze)(ze)倚(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)西(xi)盡(jin)處(chu)也(ye)(ye)(ye)(ye),與(yu)前崖(ya)(ya)(ya)(ya)夾而(er)(er)(er)(er)成(cheng)闕。穿闕而(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan),則(ze)(ze)飛(fei)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)南(nan)(nan)(nan)懸(xuan)(xuan)(xuan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)也(ye)(ye)(ye)(ye),瞰前罅(xia)(xia)正(zheng)在其(qi)(qi)(qi)(qi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。遂攀登(deng)倚(yi)(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)頂(ding)(ding),則(ze)(ze)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)臺中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)懸(xuan)(xuan)(xuan),四(si)崖(ya)(ya)(ya)(ya)環峙,見上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)又(you)(you)或連或缺,參錯不(bu)(bu)(bu)(bu)齊。正(zheng)憑眺(tiao)間(jian)(jian),聞(wen)雷聲殷殷,仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)峽(xia)(xia)(xia)坳(ao)(ao),歷六梯(ti)(ti),一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)西(xi)出(chu)(chu)峽(xia)(xia)(xia),又(you)(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)里(li),北(bei)(bei)(bei)返大(da)(da)(da)寺(si)。亟(ji)問(wen)餐(can)(can)于(yu)僧,濯(zhuo)足于(yu)泉(quan),而(er)(er)(er)(er)雷雨適至(zhi)(zhi)(zhi)。先是,余(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)至(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)梯(ti)(ti),遇寺(si)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)肄業(ye)(即(ji)未完成(cheng)學業(ye))諸(zhu)生,見余(yu)(yu)(yu)登(deng)巖(yan)久(jiu)(jiu)不(bu)(bu)(bu)(bu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),亦(yi)乘興共(gong)登(deng),至(zhi)(zhi)(zhi)是未返,困(kun)于(yu)雨。而(er)(er)(er)(er)平(ping)南(nan)(nan)(nan)有(you)(you)鄉貢梁凌(ling)霄(xiao)(xiao)者,開(kai)繹帷寺(si)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),見余(yu)(yu)(yu)輒有(you)(you)傾蓋(朋友相(xiang)(xiang)遇余(yu)(yu)(yu)切交(jiao)談)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)雅,為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)挑(tiao)燈(deng)夜談。中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)夜雷雨大(da)(da)(da)奮,臥室淋漓。
二(er)(er)十四日(ri)(ri)作詩與梁君別,各殷勤執(zhi)手,訂后(hou)期焉(yan)(yan)。西(xi)(xi)(xi)向(xiang)下(xia)(xia)山(shan)(shan)(shan)(shan),望(wang)羅叢巖在三十里(li)(li)(li)(li)外,初欲(yu)從此(ci)而(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)趨(qu)郁(yu)林。及一(yi)里(li)(li)(li)(li),抵(di)山(shan)(shan)(shan)(shan)下(xia)(xia),渡(du)小(xiao)蔂。又(you)(you)西(xi)(xi)(xi)二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),過(guo)周塘,則山(shan)(shan)(shan)(shan)谷(gu)回互(hu),羅叢已不(bu)可(ke)見。問其(qi)(qi)(qi)(qi)道(dao),多未諳者(zhe)(zhe)。云須南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)至麻(ma)洞(dong)墟,始有路西(xi)(xi)(xi)行。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li)(li),路分為二(er)(er),大(da)道(dao)由東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)上(shang)山(shan)(shan)(shan)(shan),岐徑由西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)涉塢(wu)。余強從西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)者(zhe)(zhe),一(yi)里(li)(li)(li)(li),逾一(yi)嶺,漸不(bu)得道(dao)。二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)行山(shan)(shan)(shan)(shan)莽間。又(you)(you)一(yi)里(li)(li)(li)(li)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)下(xia)(xia)山(shan)(shan)(shan)(shan),始有路自西(xi)(xi)(xi)北(bei)來,隨(sui)之(zhi)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)去,由塢(wu)塍出山(shan)(shan)(shan)(shan)夾中。二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),抵(di)干(gan)沖,始值北(bei)來大(da)道(dao),山(shan)(shan)(shan)(shan)始開(kai)。有小(xiao)溪自東(dong)而(er)西(xi)(xi)(xi),又(you)(you)有自南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)向(xiang)入(ru)之(zhi)者(zhe)(zhe)。涉澗(jian),隨(sui)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)水(shui)而(er)上(shang),村落依焉(yan)(yan)。于是(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)(shan)分東(dong)西(xi)(xi)(xi)兩界,中則平疇南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)衍,深溪北(bei)流。西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),過(guo)一(yi)獨木橋(qiao)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)坡突(tu)處,麻(ma)洞(dong)墟在焉(yan)(yan)。是(shi)(shi)日(ri)(ri)墟期,時已過(guo)一(yi)獨木橋(qiao)。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)坡突(tu)處,麻(ma)洞(dong)墟在焉(yan)(yan)。是(shi)(shi)日(ri)(ri)墟期,時已過(guo)午,乃(nai)就(jiu)壚(lu)(酒店)而(er)餐。其(qi)(qi)(qi)(qi)西(xi)(xi)(xi)有岐,西(xi)(xi)(xi)向(xiang)逾山(shan)(shan)(shan)(shan)為高(gao)塘路,覓高(gao)塘趁墟者(zhe)(zhe)問之(zhi),言(yan):“由此(ci)至羅叢巖尚(shang)五(wu)十里(li)(li)(li)(li),高(gao)塘未得其(qi)(qi)(qi)(qi)中火,欲(yu)西(xi)(xi)(xi)北(bei)渡(du)郁(yu)江乃(nai)至。”余聞之(zhi)悵(chang)然,姑(gu)留(liu)為后(hou)游,遂南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)隨(sui)散墟者(zhe)(zhe)循西(xi)(xi)(xi)界山(shan)(shan)(shan)(shan)而(er)趨(qu)。五(wu)里(li)(li)(li)(li),有村連(lian)聚(ju)于東(dong)界大(da)山(shan)(shan)(shan)(shan)之(zhi)下(xia)(xia),猶麻(ma)洞(dong)之(zhi)聚(ju)落也。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),山(shan)(shan)(shan)(shan)塢(wu)稍(shao)轉而(er)西(xi)(xi)(xi),仍南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)共五(wu)里(li)(li)(li)(li),為石馬村。村倚(yi)西(xi)(xi)(xi)麓(lu),有石倚(yi)東(dong)麓(lu),若馬之(zhi)突(tu)焉(yan)(yan)。西(xi)(xi)(xi)麓(lu)之(zhi)后(hou),其(qi)(qi)(qi)(qi)上(shang)石峰突(tu)兀,是(shi)(shi)為穿(chuan)石寨。土人言(yan)其(qi)(qi)(qi)(qi)石中穿(chuan),可(ke)透出山(shan)(shan)(shan)(shan)后(hou),余望(wang)而(er)未之(zhi)見也。又(you)(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)五(wu)里(li)(li)(li)(li)為大(da)沖,聚(ju)落環倚(yi)西(xi)(xi)(xi)麓(lu)。于是(shi)(shi)塢(wu)窮(qiong)疇轉,截山(shan)(shan)(shan)(shan)為池,回坡為田,遂復向(xiang)山(shan)(shan)(shan)(shan)坳矣。由大(da)沖上(shang)行,又(you)(you)五(wu)里(li)(li)(li)(li),路出馬頭嶺之(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan),過(guo)山(shan)(shan)(shan)(shan)脊。其(qi)(qi)(qi)(qi)水(shui)北(bei)流者(zhe)(zhe),經干(gan)沖由車路江入(ru)潯;南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)流者(zhe)(zhe),經都合入(ru)秀江,北(bei)轉高(gao)塘、羅行而(er)入(ru)郁(yu)。出坳,復東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)(nan)得平疇,山(shan)(shan)(shan)(shan)仍兩開(kai)。五(wu)里(li)(li)(li)(li),宿于中都峽(xia)。
二(er)(er)十五日由都(dou)峽(xia)南(nan)行(xing)(xing)(xing)(xing),二(er)(er)里(li)(li),渡(du)(du)一(yi)(yi)(yi)(yi)橋(qiao),有岐從東(dong)(dong)南(nan)隨水(shui)(shui)登坡,一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)為(wei)回龍(long)墟(xu)(xu),墟(xu)(xu)猶(you)未(wei)全集也。坡南(nan)水(shui)(shui)復(fu)西(xi)南(nan)去,渡(du)(du)板橋(qiao),更南(nan)三(san)里(li)(li),則塢(wu)窮(qiong)而(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)嶺(ling)(ling)。逾嶺(ling)(ling)南(nan)下(xia),一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)出(chu)山(shan),則山(shan)塢(wu)復(fu)開。南(nan)行(xing)(xing)(xing)(xing)三(san)里(li)(li),為(wei)羅播村(cun)。東(dong)(dong)渡(du)(du)一(yi)(yi)(yi)(yi)溪(xi),逾小嶺(ling)(ling),又(you)涉一(yi)(yi)(yi)(yi)溪(xi),共一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li),南(nan)向登山(shan)甚(shen)峻,曰(yue)大山(shan)坪(ping),又(you)曰(yue)六合(he)嶺(ling)(ling)。從其(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)北(bei)(bei)(bei)眺潯(xun)(xun)(xun)州西(xi)山(shan),遠在百里(li)(li)外,而(er)東(dong)(dong)有大山(shan)屏列,西(xi)南(nan)亦有高(gao)峰,惟(wei)白(bai)石反為(wei)東(dong)(dong)北(bei)(bei)(bei)近山(shan)所(suo)掩不(bu)得見。平(ping)行(xing)(xing)(xing)(xing)其(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)二(er)(er)里(li)(li),出(chu)南(nan)坳,嶺(ling)(ling)頭叢木蓊密。從其(qi)(qi)(qi)右(you)行(xing)(xing)(xing)(xing),又(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)下(xia)山(shan)。又(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li),山(shan)壑四交(jiao),中成奧(ao)谷(gu),有小水(shui)(shui)自東(dong)(dong)而(er)西(xi)。越其(qi)(qi)(qi)南(nan),從中道(dao)復(fu)登嶺(ling)(ling),一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li),逾而(er)東(dong)(dong),入(ru)山(shan)峽(xia)。峽(xia)北(bei)(bei)(bei)麓堰水(shui)(shui)滿塢(wu),瀠浸(jin)山(shan)谷(gu)。乃循峽(xia)沿(yan)水(shui)(shui)東(dong)(dong)入(ru)南(nan)轉,一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li)漸升,水(shui)(shui)亦漸涸。復(fu)逾山(shan)坳,路循嶺(ling)(ling)右(you)升分嶺(ling)(ling)界(jie)。二(er)(er)里(li)(li),復(fu)下(xia)渡(du)(du)山(shan)脊,路循嶺(ling)(ling)左一(yi)(yi)(yi)(yi)里(li)(li),下(xia)核桃嶺(ling)(ling),則有大溪(xi)自南(nan)而(er)來,至(zhi)此(ci)西(xi)折去。〔即(ji)潯(xun)(xun)(xun)郡西(xi)繡江(jiang)上(shang)(shang)(shang)(shang)流(liu)(liu)(liu)也,發源自平(ping)山(shan)墟(xu)(xu),乃大容山(shan)西(xi)北(bei)(bei)(bei)水(shui)(shui)。大容東(dong)(dong)西(xi)有兩繡江(jiang):一(yi)(yi)(yi)(yi)南(nan)自廣東(dong)(dong)高(gao)州,北(bei)(bei)(bei)至(zhi)北(bei)(bei)(bei)流(liu)(liu)(liu)縣,合(he)大容東(dong)(dong)南(nan)水(shui)(shui),經容縣注于(yu)郁,此(ci)容縣繡江(jiang)也;一(yi)(yi)(yi)(yi)即(ji)此(ci)水(shui)(shui),為(wei)潯(xun)(xun)(xun)上(shang)(shang)(shang)(shang)流(liu)(liu)(liu)之(zhi)繡江(jiang)。〕路循溪(xi)向東(dong)(dong)南(nan)逾二(er)(er)嶺(ling)(ling),共三(san)里(li)(li),涉流(liu)(liu)(liu)渡(du)(du)江(jiang)。其(qi)(qi)(qi)水(shui)(shui)及(ji)腹,所(suo)謂橫塘渡(du)(du)也,潯(xun)(xun)(xun)州南(nan)界(jie)止此(ci),江(jiang)南(nan)即(ji)郁林州屬,為(wei)梧西(xi)北(bei)(bei)(bei)境焉(yan)。由江(jiang)南(nan)岸復(fu)溯流(liu)(liu)(liu)逾嶺(ling)(ling),里(li)(li)始有聚落(luo),時已過午,遂就炊(chui)(chui)村(cun)廬。炊(chui)(chui)飯畢,山(shan)雨大作,坐(zuo)待久之(zhi)。逾小嶺(ling)(ling)而(er)南(nan),村(cun)聚益(yi)連絡(luo),所(suo)謂白(bai)堤者(zhe)是,亦深山(shan)之(zhi)奧(ao)區也。過墟(xu)(xu)舍,取中道(dao)渡(du)(du)小橋(qiao),溯橋(qiao)右(you)南(nan)行(xing)(xing)(xing)(xing)八(ba)里(li)(li),誤從路旁小岐西(xi)入(ru),得大寨村(cun),遂投宿主人李翁家(jia)。翁具酒烹蛋,山(shan)家(jia)風味(wei),與市邸迥別。
——錄(lu)自上(shang)海古藉出版社1980年(nian)版《徐霞客游(you)記》卷三下