白石山位(wei)于桂平市(shi)麻垌鎮(zhen)白石村(cun),距(ju)桂平市(shi)區(qu)35公里(li)。為中(zhong)國36洞天中(zhong)的(de)第21洞天,宋(song)代(dai)開始在山上修(xiu)建(jian)寺觀,明代(dai)以(yi)后成為道(dao)佛兼有的(de)旅游勝地。晉朝著名的(de)道(dao)教理(li)論(lun)家、醫學(xue)家、煉(lian)(lian)丹術(shu)家葛洪(hong)曾在此修(xiu)煉(lian)(lian)。
白(bai)石山(shan)(shan)(shan)海拔(ba)650米,山(shan)(shan)(shan)體石質(zhi)屬紅色砂鑠(shuo)巖。按地質(zhi)考古(gu)學說屬“中(zhong)生代(dai)”,約開始于(yu)(yu)兩(liang)億三千萬年前,結(jie)束(shu)于(yu)(yu)六千七(qi)百萬年前。景區面積近11平方公里。該山(shan)(shan)(shan)雙峰(feng)(feng)雄峙,東為獨秀峰(feng)(feng),孤峰(feng)(feng)插(cha)天;西為蓮花蕊,是(shi)白(bai)石山(shan)(shan)(shan)的主(zhu)峰(feng)(feng),懸(xuan)崖奇險(xian),天氣晴朗時(shi),方圓百里之(zhi)內都可見其(qi)身影。山(shan)(shan)(shan)麓有壽圣寺(si)、煉丹灶(zao)、面壁(bi)僧和環山(shan)(shan)(shan)古(gu)城堡(bao),山(shan)(shan)(shan)上有青云峽、云梯、漱玉泉(quan)、會仙觀以及飛鼠巖。
白(bai)石(shi)山(shan)坐落在桂平市城(cheng)區以南35公里的(de)(de)麻垌圩北面8公里處,海拔650米,為中國道家三十(shi)六洞天中的(de)(de)第二(er)十(shi)一洞天,宋代開始在山(shan)上修建寺觀,明代以后成為旅游(you)(you)勝地。山(shan)之東為獨秀(xiu)峰,孤峰插(cha)天;西為蓮(lian)花(hua)蕊,又(you)稱鵝(e)頭峰,險峻(jun)奇異,是白(bai)石(shi)山(shan)的(de)(de)主峰。山(shan)上奇景異穴,峭拔、險峻(jun)、秀(xiu)麗(li),憑眺生(sheng)輝。山(shan)麓上有仙(xian)(xian)宮牌(pai)坊、壽圣(sheng)寺、三清觀,還(huan)有環山(shan)古城(cheng)堡、摩崖石(shi)刻、青(qing)玉峽、云梯、漱(shu)玉泉、會(hui)仙(xian)(xian)觀、煉丹(dan)灶(zao)、面壁僧、瘦仙(xian)(xian)巖(yan)和(he)飛鼠(shu)巖(yan)等。白(bai)石(shi)山(shan)的(de)(de)奇異景觀,吸引著人們前來游(you)(you)覽。著名地理學家徐霞(xia)客(ke)曾到此考察,寫下了《白(bai)石(shi)游(you)(you)記》。
游人登山,將到(dao)山麓,可見懸(xuan)崖峭壁之下有一石,高約二(er)丈,狀如人立(li),面朝(chao)石壁,頭戴(dai)僧(seng)帽,身披袈裟。縣志上(shang)稱(cheng)之為(wei)“面壁僧(seng)”。昔達摩祖師(shi)面壁十年傳(chuan)為(wei)佳話(hua),而此“僧(seng)”面壁不知幾(ji)千萬年矣!
在白石山麓,舊名三(san)寶(bao)殿(dian),又稱壽圣(sheng)院,俗稱大寺(si)(si)。宋嘉柘三(san)年(nian)(公元(yuan)(yuan)1058年(nian))動工興(xing)建,歷十年(nian)而成(cheng)。寺(si)(si)前有(you)用朱砂石雕砌的牌坊,坊高七(qi)米,寬六米,上刻熙(xi)寧元(yuan)(yuan)年(nian)(1068年(nian))宋神宗趙頊敕賜題額(e)“壽圣(sheng)寺(si)(si)”三(san)字(zi)和栩栩如生的八仙(xian)像。寺(si)(si)的前座是三(san)寶(bao)殿(dian),后座高閣巍峨,左(zuo)右為客廳、僧舍。寺(si)(si)之右側有(you)會真觀。
壽圣寺后(hou)(hou)峭(qiao)壁千仞,上刻(ke)“白石洞(dong)天(tian)”四字,每字約(yue)一平(ping)方丈,為明代末(mo)年本(ben)縣舉人楊大節所書(shu)(shu)(shu)。傳說他為了(le)寫好這幾個(ge)大宇,付(fu)出了(le)長達十多年的(de)艱辛勞動。事后(hou)(hou),他特地寫了(le)一首《紀興詩》:“乘(cheng)興摩崖(ya)十八年,漫將名(ming)姓立崖(ya)前,山靈(ling)自有生花筆,請我狂(kuang)書(shu)(shu)(shu)塞(sai)洞(dong)天(tian)。”細看“白石洞(dong)天(tian)”四字,運筆遒勁,的(de)確有點“狂(kuang)書(shu)(shu)(shu)”的(de)味道。
壽(shou)圣寺(si)后峭壁(bi)下有圓(yuan)珠池,又稱漱玉泉。這(zhe)是(shi)一眼方圓(yuan)約二米(mi)的(de)山泉。過(guo)去每(mei)日晨(chen)昏(hun)寺(si)僧敲(qiao)響鐘(zhong)鼓,泉水(shui)(shui)便(bian)會象(xiang)燒開(kai)的(de)水(shui)(shui)涌起。但據明代地理學家徐霞(xia)客(ke)實(shi)地考察(cha),此(ci)說純屬(shu)穿鑿附會。明崇禎十年(公元(yuan)1637年)七月廿三(san)日,徐霞(xia)客(ke)專程到(dao)白石(shi)山考察(cha),他(ta)在游(you)(you)記(ji)中談(tan)到(dao)了這(zhe)件事:“峭壁(bi)下有圓(yuan)珠池,水(shui)(shui)自(zi)半崖滴下者,下圓(yuan)潭承之(zhi)(zhi),無他(ta)異也。”按志:山北有漱玉泉,而(er)(er)《西事珥》與《百粵風土記(ji)》俱謂其泉聞鐘(zhong)鼓則(ze)沸(fei)(fei)溢而(er)(er)起,止則(ze)寂然,詫(cha)以為(wei)異。余(yu)謂泉之(zhi)(zhi)沸(fei)(fei)寂,自(zi)有常(chang)度,乃僧之(zhi)(zhi)候泉而(er)(er)鳴鐘(zhong)鼓,非(fei)泉之(zhi)(zhi)聞聲(sheng)而(er)(er)為(wei)寂沸(fei)(fei)也。及抵白石(shi),先詢(xun)之(zhi)(zhi)三(san)清觀(guan),再征之(zhi)(zhi)白石(shi)寺(si)并(bing)漱玉之(zhi)(zhi)名,不(bu)知何指;而(er)(er)聞鐘(zhong)泉沸(fei)(fei)之(zhi)(zhi)說,山僧茫然。洵(xun)皆(jie)好事之(zhi)(zhi)言(yan)也。”經過(guo)后人(ren)的(de)長期(qi)觀(guan)察(cha),證實(shi)徐霞(xia)客(ke)的(de)記(ji)述是(shi)科學的(de),準(zhun)確(que)的(de)。泉水(shui)(shui)清沏見底,四時(shi)不(bu)涸(he),且甘甜(tian)可口(kou)。游(you)(you)人(ren)至(zhi)此(ci),口(kou)干舌燥,飲之(zhi)(zhi)不(bu)啻瓊漿玉液。
出(chu)壽圣寺(si)往(wang)(wang)右行約一(yi)里,有(you)個寬約百余平方米的巖(yan)洞,叫三清(qing)(qing)巖(yan)。巖(yan)洞之前(qian)有(you)廟(miao)宇,內供(gong)道(dao)教尊(zun)奉(feng)的玉清(qing)(qing)元始天尊(zun)、上清(qing)(qing)靈寶道(dao)君、太清(qing)(qing)太上老(lao)君等(deng)三位(wei)神仙,因稱(cheng)三清(qing)(qing)觀。洞廳一(yi)側(ce)有(you)洞穴,寬約一(yi)平方米,據(ju)說此洞與北流(liu)縣(xian)勾漏洞相通,東晉有(you)名(ming)的道(dao)家葛(ge)洪常由此洞來(lai)往(wang)(wang)兩地煉丹(dan)。至(zhi)今,洞穴旁有(you)煉丹(dan)遺跡及葛(ge)洪塑像(xiang)。
登白石(shi)山巔(dian),可見一道(dao)白色的(de)城(cheng)墻(qiang)環繞半(ban)山,每隔一、二百米(mi)有(you)城(cheng)門與外面相通。城(cheng)門上設定更樓。傳說這(zhe)(zhe)道(dao)環山古城(cheng)墻(qiang)建于清(qing)咸豐年間,即(ji)太平(ping)天國中期。那(nei)時,由(you)廣東天地會首(shou)領(ling)陳開、李文茂(mao)領(ling)導(dao)的(de)一支起(qi)義軍,沿西(xi)江而上,攻占(zhan)潯(xun)州府(fu)城(cheng),定為秀京(jing),建立(li)了(le)大(da)成國。在(zai)此(ci)期間,潯(xun)州府(fu)、桂平(ping)縣的(de)地方官員只(zhi)好跑到白石(shi)山,依山憑險,筑起(qi)城(cheng)墻(qiang),負隅頑抗(kang)。此(ci)后這(zhe)(zhe)道(dao)蜿(wan)蜓(ting)曲(qu)折,有(you)若玉帶(dai)的(de)“小長(chang)城(cheng)”,便成了(le)白石(shi)山的(de)奇景之一。
又(you)名青玉峽,俗稱(cheng)洞(dong)(dong)門巷(xiang),是攀登(deng)白石、進入洞(dong)(dong)天(tian)的(de)必經之路(lu)。峽的(de)兩旁削壁(bi)千仞,懸崖峭(qiao)壁(bi)之間,一條寬僅兩米,高約三、四百米的(de)石巷(xiang)穿崖而(er)上(shang),中有石階。游(you)人攀登(deng)在險陡(dou)的(de)石階上(shang),仰望天(tian)空,只剩下一道彎(wan)彎(wan)的(de)藍線,因此(ci)又(you)稱(cheng)“一線天(tian)”。
在蒼玉(yu)峽(xia)之上(shang)(shang),白玉(yu)山奇(qi)景之一(yi),酷似高懸云端的(de)(de)一(yi)把梯(ti)子(zi),因(yin)名云梯(ti)。又叫“三十(shi)六階”,隱寓(yu)“腳踏云梯(ti)上(shang)(shang)青天(tian)”之意。梯(ti)凡(fan)一(yi)百(bai)三十(shi)六階,系在一(yi)塊長形巨崖上(shang)(shang)開鑿而(er)(er)成的(de)(de)石磴,寬約一(yi)米(mi),陡而(er)(er)險,足有七十(shi)度(du)以上(shang)(shang)的(de)(de)坡度(du)。游人(ren)攀登其上(shang)(shang),一(yi)種如李白詩中(zhong)所說(shuo)的(de)(de)“山從人(ren)而(er)(er)起,云自馬(ma)頭生”的(de)(de)感覺油然而(er)(er)起。膽小者往往望而(er)(er)卻步。
由云梯再(zai)上數(shu)百(bai)米,有(you)個大巖洞,洞廳內(nei)有(you)“神仙(xian)(xian)腳印”。“白石洞天”指的(de)就是這個地方。明(ming)代在(zai)此建造了(le)接連五(wu)間的(de)廟宇,叫會(hui)(hui)仙(xian)(xian)觀。內(nei)供神像數(shu)十尊,均精(jing)雕細刻(ke),栩栩如(ru)生(sheng)。其中一個臉頰精(jing)瘦,雙目炯炯有(you)神,雙肋肋骨歷歷可數(shu),人稱“瘦仙(xian)(xian)”。可惜經(jing)過“文革”動亂(luan),所(suo)有(you)神像已蕩然無存(cun)。會(hui)(hui)仙(xian)(xian)觀外有(you)會(hui)(hui)仙(xian)(xian)亭,相(xiang)傳有(you)緣份(fen)的(de)人,可以(yi)在(zai)這里與神仙(xian)(xian)相(xiang)會(hui)(hui)。
白(bai)石(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan)以(yi)西數里有飛(fei)(fei)鼠巖(yan)。一(yi)座石(shi)(shi)山(shan)(shan)(shan),兩(liang)塊如山(shan)(shan)(shan)大石(shi)(shi)互相(xiang)撐持,構成(cheng)“八”字(zi)形的(de)(de)洞口,這(zhe)就是飛(fei)(fei)鼠巖(yan)。巖(yan)的(de)(de)四周丘陵起(qi)伏,利于飛(fei)(fei)鼠棲息活動。巖(yan)內(nei)洞廳(ting)高(gao)50余米,寬30余米,深20多米,棲息飛(fei)(fei)鼠數以(yi)十(shi)萬計(ji)。每到(dao)傍晚時分,飛(fei)(fei)鼠成(cheng)群結隊由洞中飛(fei)(fei)出覓食,黑壓壓的(de)(de)一(yi)大片(pian),在空中形成(cheng)一(yi)朵烏(wu)云,發出類似海濤一(yi)樣的(de)(de)巨大響(xiang)聲,景象異常壯觀。
(道教三十(shi)(shi)六洞天(tian)之第二(er)十(shi)(shi)一(yi).白(bai)石洞天(tian).歷書記截為白(bai)石洞天(tian)在(zai)鬰林州南(nan)海之南(nan),又云和州,即廣西(xi)壯族自治區玉(yu)林市東(dong)南(nan)方向三,四十(shi)(shi)公(gong)里處.)
道教(jiao)三十六洞天(tian)之(zhi)第二十一(yi)“秀樂長(chang)真天(tian)仙人洞府”即(ji)今之(zhi)廣西桂平白(bai)石山,又稱白(bai)石洞天(tian)。
徐霞客《桂平白石游記(ji)》全文(編者注:桂平古(gu)稱布山,南朝后稱桂平,為古(gu)桂林(lin)郡、郁(yu)林(lin)郡之治所(suo)):
二(er)(er)十(shi)(shi)二(er)(er)日(ri)(ri)早(zao),雨復淋漓不(bu)休。〔留靜(jing)聞、顧仆寓潯之(zhi)南(nan)(nan)(nan)門(men),〕覓擔夫為(wei)(wei)(wei)(wei)勾漏(lou)、白石(shi)(shi)、都(dou)峽三(san)山(shan)(shan)游。晨餐后雨止,乃(nai)(nai)發,即(ji)(ji)從驛前南(nan)(nan)(nan)渡(du)(du)(du)郁(yu)江。五里(li)(li)(li)(li),灘頭(tou)(tou)村。又(you)三(san)里(li)(li)(li)(li)為(wei)(wei)(wei)(wei)車路江,下(xia)有(you)石(shi)(shi)梁。梁外水(shui)(shui)(shui)發,〔小水(shui)(shui)(shui)自東(dong)南(nan)(nan)(nan)西北(bei)入(ru)(ru)郁(yu),〕舟得而(er)(er)至焉(yan)。南(nan)(nan)(nan)二(er)(er)里(li)(li)(li)(li)為(wei)(wei)(wei)(wei)石(shi)(shi)橋(qiao)(qiao)村。(人家至此(ci),惟灘頭(tou)(tou)及石(shi)(shi)橋(qiao)(qiao)二(er)(er)村,眾俱蒼(cang)莽矣(yi)。)從此(ci)南(nan)(nan)(nan)望,白石(shi)(shi)山(shan)(shan)與(yu)獨秀挺(ting)峙(zhi),若在三(san)十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li)外,而(er)(er)土(tu)人云:“尚(shang)六十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li)而(er)(er)遙,竟日(ri)(ri)之(zhi)力猶不(bu)能到。”蓋(gai)山(shan)(shan)路迂隔也(ye)。由(you)石(shi)(shi)橋(qiao)(qiao)村而(er)(er)南(nan)(nan)(nan),蒼(cang)莽中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)四高(gao)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)洼,平地(di)多(duo)伏莽突土(tu)之(zhi)石(shi)(shi),多(duo)分裂(lie)(lie)區匯之(zhi)波。二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),得回石(shi)(shi)一(yi)壑,四面環(huan)叢,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)潴清流(liu)(liu),有(you)淵(yuan)墜成(cheng)潭,有(you)迸裂(lie)(lie)成(cheng)隙(xi),水(shui)(shui)(shui)石(shi)(shi)容(rong)與(yu)(閑暇(xia)自得的(de)樣(yang)子),亦荒(huang)野(ye)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)異景也(ye)。(按先潯城(cheng)南(nan)(nan)(nan)十(shi)(shi)五里(li)(li)(li)(li)有(you)潦(liao)水(shui)(shui)(shui),曠(kuang)野(ye)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)天然怪石(shi)(shi)甃其(qi)旁,水(shui)(shui)(shui)泉深碧清澄,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)巨魚,人不(bu)敢(gan)捕,即(ji)(ji)此(ci)無(wu)疑。)更(geng)南(nan)(nan)(nan),則匯潭更(geng)多(duo)。(疑即(ji)(ji)《志》所稱南(nan)(nan)(nan)湖(hu)。)上(shang)(shang)有(you)岡為(wei)(wei)(wei)(wei)橫南(nan)(nan)(nan)墟(xu)(xu),(或(huo)湖(hu)南(nan)(nan)(nan)之(zhi)訛。)有(you)一(yi)婦人結茅(mao)(mao)貫酒其(qi)上(shang)(shang),去郡(jun)(jun)蓋(gai)十(shi)(shi)五里(li)(li)(li)(li)矣(yi)。其(qi)東(dong)有(you)山(shan)(shan),自南(nan)(nan)(nan)而(er)(er)北(bei)垂抵(di)此(ci),從其(qi)西漸升而(er)(er)南(nan)(nan)(nan),迸穴愈多(duo),皆(jie)平地(di)下(xia)陷,或(huo)長如峽,或(huo)圓如井,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)叢石(shi)(shi),玲(ling)瓏攢嵌,下(xia)則淵(yuan)水(shui)(shui)(shui)澄澈。蓋(gai)其(qi)地(di)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)二(er)(er)三(san)丈之(zhi)下(xia),皆(jie)伏流(liu)(liu)潛通,其(qi)上(shang)(shang)皆(jie)石(shi)(shi)骨(gu)(gu)噓結,偶(ou)骨(gu)(gu)裂(lie)(lie)土(tu)迸,則石(shi)(shi)出而(er)(er)穴陷焉(yan)。下(xia),皆(jie)伏流(liu)(liu)潛通,其(qi)上(shang)(shang)皆(jie)石(shi)(shi)骨(gu)(gu)噓結,偶(ou)骨(gu)(gu)裂(lie)(lie)土(tu)迸,則石(shi)(shi)出而(er)(er)穴陷焉(yan)。于是升涉溝垅,又(you)三(san)里(li)(li)(li)(li),乃(nai)(nai)入(ru)(ru)山(shan)(shan)塢(wu),則山(shan)(shan)皆(jie)純土(tu),無(wu)復嶙峋之(zhi)石(shi)(shi),而(er)(er)塢(wu)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)皆(jie)禾田曲蟠四麓矣(yi)。又(you)二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),上(shang)(shang)湖(hu)塘(tang)嶺(ling)(ling)(ling),坡陀相(xiang)間,嶺(ling)(ling)(ling)壑重(zhong)疊。十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li),抵(di)容(rong)塘(tang)村,有(you)潭匯水(shui)(shui)(shui),數十(shi)(shi)家聚(ju)居(ju)山(shan)(shan)半(ban)。又(you)南(nan)(nan)(nan)陟一(yi)嶺(ling)(ling)(ling),共二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),渡(du)(du)(du)一(yi)溪橋(qiao)(qiao),上(shang)(shang)嶺(ling)(ling)(ling)為(wei)(wei)(wei)(wei)官(guan)坂墟(xu)(xu)。墟(xu)(xu)有(you)一(yi)婦結茅(mao)(mao)貫酒,與(yu)橫南(nan)(nan)(nan)同。郡(jun)(jun)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)至此(ci)三(san)十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)白石(shi)(shi)山(shan)(shan)行之(zhi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)道,乃(nai)(nai)餐粥(zhou)茅(mao)(mao)店中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)。從岐東(dong)南(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling)(ling)(ling),十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)姚村。村亦百家之(zhi)聚(ju),依山(shan)(shan)匯水(shui)(shui)(shui),真山(shan)(shan)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)樂墅也(ye)。渡(du)(du)(du)一(yi)小溪,又(you)南(nan)(nan)(nan)逾嶺(ling)(ling)(ling),五里(li)(li)(li)(li),為(wei)(wei)(wei)(wei)木角村。村在白石(shi)(shi)山(shan)(shan)之(zhi)北(bei)麓,去山(shan)(shan)尚(shang)十(shi)(shi)里(li)(li)(li)(li),日(ri)(ri)有(you)余照而(er)(er)山(shan)(shan)雨復來,謀(mou)止宿其(qi)處而(er)(er)村人無(wu)納者。村楊姓(xing),俱閉門(men)避客。徘徊(huai)抵(di)暮,坐舂舍(she)(置(zhi)放舂米石(shi)(shi)碓(dui)的(de)小棚)間擬度其(qi)夜(ye)。既而(er)(er)一(yi)舂傍主人啟扉納焉(yan),為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi)晚炊而(er)(er)宿。
二(er)十三(san)(san)(san)日早飯,別木角主(zhu)人,授火(huo)錢,固(gu)辭不(bu)納。何(he)前倨而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)后恭(gong)(先(xian)前倨傲而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)后恭(gong)謙)耶(ye)?由(you)其(qi)(qi)(qi)(qi)東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)越一(yi)(yi)嶺,由(you)岐(qi)徑望白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)山(shan))而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)趨。其(qi)(qi)(qi)(qi)山(shan)峰(feng)攢(zan)崖(ya)(ya)絕,東(dong)(dong)北(bei)特聳(song)一(yi)(yi)峰(feng)為(wei)(wei)獨(du)(du)秀,峭拔弧懸(xuan),直(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)與(yu)白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)齊(qi)頂(ding),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)則(ze)(ze)若(ruo)傍若(ruo)離,直(zhi)(zhi)剖(pou)(pou)其(qi)(qi)(qi)(qi)根(gen)。崖(ya)(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)多(duo)赭赤之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)色,謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)”,豈不(bu)以(yi)色起(qi)耶(ye)?五(wu)(wu)里(li),路(lu)漸沒草(cao)間。渡一(yi)(yi)溪,嶺半(ban)(ban)得(de)一(yi)(yi)出(chu)(chu)家,傍舍(she)植芭蕉甚(shen)(shen)盛。亟投問路(lu),始(shi)知(zhi)大道尚在西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)此乃(nai)(nai)(nai)岐(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)岐(qi)也(ye)(ye)。由(you)其(qi)(qi)(qi)(qi)左登(deng)(deng)山(shan),東(dong)(dong)向而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),望周塘村在路(lu)右(you)塢(wu)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),相(xiang)(xiang)隔坑阪已(yi)兩三(san)(san)(san)重(zhong)也(ye)(ye)。由(you)土山(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)脊(ji)轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),五(wu)(wu)里(li),度一(yi)(yi)山(shan)坳。稍(shao)(shao)東(dong)(dong)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)折,直(zhi)(zhi)抵山(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)北(bei)麓(lu),則(ze)(ze)獨(du)(du)秀已(yi)不(bu)可(ke)見(jian)(jian),惟轟(hong)崖(ya)(ya)盤(pan)削(xue)(xue),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)多(duo)平(ping)(ping)突(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質雖不(bu)玲(ling)瓏,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)盤(pan)亙疊出(chu)(chu),又作一(yi)(yi)態也(ye)(ye)。直(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)一(yi)(yi)里(li),抵崖(ya)(ya)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),一(yi)(yi)里(li),為(wei)(wei)三(san)(san)(san)清(qing)(qing)巖(yan)(yan)。其(qi)(qi)(qi)(qi)巖(yan)(yan)西(xi)(xi)(xi)向,橫(heng)開(kai)(kai)(kai)大穴,闊十余(yu)丈(zhang)(zhang),高不(bu)過二(er)丈(zhang)(zhang),深不(bu)過五(wu)(wu)丈(zhang)(zhang),石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)俱(ju)(ju)平(ping)(ping)燥(zao),惟左后深入(ru)(ru)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)東(dong)(dong),然低庳(bēi矮)不(bu)逾尺(chi),所(suo)云南(nan)(nan)(nan)(nan)通勾漏(lou)者(zhe)即(ji)(ji)指(zhi)此。余(yu)謂山(shan)脈自(zi)此與(yu)勾漏(lou)南(nan)(nan)(nan)(nan)接,若(ruo)此洞(dong)高峙(zhi)山(shan)半(ban)(ban),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)其(qi)(qi)(qi)(qi)山(shan)四(si)面(mian)孤懸(xuan),謂穴道潛通,夫難(nan)入(ru)(ru)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)誰(shui)試之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)耶(ye)?右(you)壁(bi)盡(jin)處有(you)(you)(you)(you)穴大如(ru)管,泉(quan)自(zi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)滴下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),懸(xuan)四(si)五(wu)(wu)尺(chi),僧(seng)布(bu)竹(zhu)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),清(qing)(qing)冷(leng)異常(chang)。下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)丈(zhang)(zhang)余(yu),匯為(wei)(wei)一(yi)(yi)潭(tan),不(bu)甚(shen)(shen)深澈,指(zhi)為(wei)(wei)“龍潭(tan)”云。巖(yan)(yan)內(nei)有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)如(ru)舡,臥(wo)(wo)可(ke)為(wei)(wei)榻,坐可(ke)為(wei)(wei)幾。巖(yan)(yan)列三(san)(san)(san)清(qing)(qing)像,故以(yi)“三(san)(san)(san)清(qing)(qing)”為(wei)(wei)名,即(ji)(ji)白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)洞(dong)矣。又南(nan)(nan)(nan)(nan)半(ban)(ban)里(li),為(wei)(wei)大寺(si)。甚(shen)(shen)古,后倚(yi)崖(ya)(ya)壁(bi),有(you)(you)(you)(you)觀音堂甚(shen)(shen)敞。其(qi)(qi)(qi)(qi)左峭壁(bi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)(you)(you)圓(yuan)(yuan)珠池(chi),亦(yi)水自(zi)半(ban)(ban)崖(ya)(ya)滴下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)者(zhe),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)甃圓(yuan)(yuan)潭(tan)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),無(wu)(wu)他異也(ye)(ye)。按(an)《志(zhi)》,山(shan)北(bei)有(you)(you)(you)(you)漱玉泉(quan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)《西(xi)(xi)(xi)事珥》與(yu)《百粵鳳(feng)土記》俱(ju)(ju)謂其(qi)(qi)(qi)(qi)泉(quan)暮(mu)聞鐘(zhong)鼓(gu)則(ze)(ze)沸(fei)溢而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)起(qi),止則(ze)(ze)寂然,詫以(yi)為(wei)(wei)異。余(yu)謂泉(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)沸(fei)寂,自(zi)有(you)(you)(you)(you)常(chang)度,乃(nai)(nai)(nai)僧(seng)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)候泉(quan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)鳴(ming)鐘(zhong)鼓(gu),非(fei)泉(quan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)聞聲(sheng)(sheng)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)為(wei)(wei)沸(fei)寂也(ye)(ye)。及抵白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),先(xian)詢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)三(san)(san)(san)清(qing)(qing)觀,再征之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)寺(si)并(bing)漱玉之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)名,不(bu)知(zhi)何(he)指(zhi),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)聞鐘(zhong)泉(quan)沸(fei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)說,山(shan)僧(seng)茫(mang)然。洵皆(jie)(jie)好事之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)言(yan)也(ye)(ye)。寺(si)僧(seng)為(wei)(wei)瀹茗(ming),余(yu)急(ji)于(yu)(yu)會(hui)仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)勝,即(ji)(ji)以(yi)行(xing)囊(nang)置僧(seng)舍(she),不(bu)候茗(ming),由(you)后寺(si)南(nan)(nan)(nan)(nan)循崖(ya)(ya)壁(bi)行(xing)。已(yi)東(dong)(dong)轉(zhuan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),入(ru)(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)峽(xia)(xia)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)。其(qi)(qi)(qi)(qi)峽(xia)(xia)兩峰(feng)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)剖(pou)(pou),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)摩(mo)層霄,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)裂駢(pian)隙,相(xiang)(xiang)距不(bu)及丈(zhang)(zhang),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)懸(xuan)亙千(qian)余(yu)尺(chi),俱(ju)(ju)不(bu)即(ji)(ji)不(bu)離,若(ruo)引繩(sheng)墨(mo)(墨(mo)線、墨(mo)汁)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)裁削(xue)(xue)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)者(zhe),即(ji)(ji)俗所(suo)夸(kua)為(wei)(wei)“一(yi)(yi)線天(tian)”,無(wu)(wu)以(yi)過也(ye)(ye)。磴(deng)(deng)懸(xuan)其(qi)(qi)(qi)(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),時有(you)(you)(you)(you)巨石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)當關(guan),輒(zhe)置梯(ti)(ti)以(yi)度,連(lian)躋(ji)六梯(ti)(ti),始(shi)逾峽(xia)(xia)登(deng)(deng)坳。坳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)南(nan)(nan)(nan)(nan)北(bei),俱(ju)(ju)猶重(zhong)崖(ya)(ya)摩(mo)夾。乃(nai)(nai)(nai)稍(shao)(shao)北(bei)轉(zhuan),循坳左行(xing),則(ze)(ze)虬木盤(pan)云,叢(cong)(cong)篁蔭日,身度霄漢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)不(bu)知(zhi)午日之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),真異境(jing)也(ye)(ye)。至(zhi)是(shi)東(dong)(dong)嶂稍(shao)(shao)開(kai)(kai)(kai),始(shi)見(jian)(jian)獨(du)(du)秀峰(feng)在東(dong)(dong)北(bei),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)塢(wu)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)又起(qi)一(yi)(yi)峰(feng),正與(yu)獨(du)(du)秀對峙(zhi),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)高殺其(qi)(qi)(qi)(qi)三(san)(san)(san)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi),〔宛然蓮蕊中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)擎,但四(si)面(mian)為(wei)(wei)諸峰(feng)所(suo)掩,惟此得(de)睹全體耳。〕又北(bei)攀懸(xuan)崖(ya)(ya)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),木根(gen)交(jiao)(jiao)絡石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)間,為(wei)(wei)梯(ti)(ti)為(wei)(wei)絙(gēng粗索),足躡(nie)手緣,無(wu)(wu)非(fei)此矣。已(yi)轉(zhuan)一(yi)(yi)壑(he),有(you)(you)(you)(you)澗自(zi)頂(ding)西(xi)(xi)(xi)向墜峽(xia)(xia),累潭(tan)搗穴。由(you)峽(xia)(xia)右(you)復(fu)懸(xuan)梯(ti)(ti)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)登(deng)(deng),宛轉(zhuan)三(san)(san)(san)梯(ti)(ti),遂(sui)(sui)行(xing)平(ping)(ping)岡(gang)間。其(qi)(qi)(qi)(qi)外(wai)乃(nai)(nai)(nai)萬(wan)丈(zhang)(zhang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)削(xue)(xue)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)崖(ya)(ya),其(qi)(qi)(qi)(qi)內(nei)即(ji)(ji)絕頂(ding)漱根(gen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)峽(xia)(xia),內(nei)外(wai)皆(jie)(jie)喬松叢(cong)(cong)木,一(yi)(yi)道深碧(bi),間有(you)(you)(you)(you)日影(ying)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)墜,如(ru)篩金(jin)飏(yáng)翠(cui),閃映無(wu)(wu)定。出(chu)(chu)林則(ze)(ze)鑿石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)成(cheng)(cheng)磴(deng)(deng),又植竹(zhu)回關(guan),躋(ji)磴(deng)(deng)轉(zhuan)關(guan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)會(hui)仙之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)巖(yan)(yan)岈(ya)然南(nan)(nan)(nan)(nan)向矣。其(qi)(qi)(qi)(qi)巖(yan)(yan)皆(jie)(jie)黃(huang)赤之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)開(kai)(kai)(kai)窟,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)內(nei)漸湊合(he),旁無(wu)(wu)氤氳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)竅,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)無(wu)(wu)滴瀝九乳,與(yu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)巖(yan)(yan)同(tong);而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)地(di)位高迥,境(jing)路(lu)幽(you)去。五(wu)(wu)里(li)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云梯(ti)(ti)杳藹(ai),(自(zi)大寺(si)來(lai),約有(you)(you)(you)(you)五(wu)(wu)里(li)。)千(qian)秋之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鶴影(ying)縱橫(heng),非(fei)有(you)(you)(you)(you)棲霞餐液(ye)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)緣,誰(shui)得(de)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)至(zhi)哉!時已(yi)過午,中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)云寮,綰鑰已(yi)久(jiu),灶無(wu)(wu)宿火(huo),囊(nang)乏黃(huang)粱,無(wu)(wu)從(cong)掃葉煮泉(quan),惟是(shi)倚(yi)筇臥(wo)(wo)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),隨(sui)枕上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)自(zi)寐(mei)自(zi)醒,看下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)界之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)云來(lai)云去。日既下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)舂(chong),炎威少退,乃(nai)(nai)(nai)起(qi),從(cong)巖(yan)(yan)右(you)躡(nie)削(xue)(xue)崖(ya)(ya),凌絕頂(ding)。崖(ya)(ya)雖危(wei)峭而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)層遙(yao),盤(pan)隔處中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)子石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),圓(yuan)(yuan)如(ru)鵝卵(luan),嵌(qian)突(tu)齒齒,上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)露其(qi)(qi)(qi)(qi)半(ban)(ban),藉為(wei)(wei)麗趾(腳踩踏)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)級,援手之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)階。不(bu)覺一(yi)(yi)里(li),已(yi)騰踴峰(feng)頭,東(dong)(dong)向與(yu)獨(du)(du)秀對揖矣。蓋此峰(feng)正從(cong)潯(xun)州來(lai),所(suo)望獨(du)(du)秀峰(feng)西(xi)(xi)(xi)白(bai)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)絕頂(ding),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)獨(du)(du)秀四(si)面(mian)聳(song)削(xue)(xue)如(ru)無(wu)(wu)柱,非(fei)羽(yu)輪不(bu)能(neng)翔其(qi)(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)。(粵西(xi)(xi)(xi)三(san)(san)(san)獨(du)(du)秀,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)桂城最著,)柳(liu)州面(mian)一(yi)(yi)罅(xia)(xia),梯(ti)(ti)峽(xia)(xia)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)躋(ji),頗如(ru)太華三(san)(san)(san)峰(feng),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)分仙掌(zhang),下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)尺(chi)峽(xia)(xia),透(tou)險(xian)跖危(wei)。此真青柯(ke)嫡冢(zhǒng墳墓),他未(wei)見(jian)(jian)其(qi)(qi)(qi)(qi)比也(ye)(ye)。何(he)者(zhe)?桂、朔、柳(liu)、融諸峰(feng)非(fei)不(bu)亭(ting)亭(ting)如(ru)碧(bi)簪班筍,然石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)質青幻,片片如(ru)芙蓉攢(zan)合(he),竅受躡(nie),痕受攀,無(wu)(wu)難(nan)直(zhi)(zhi)躋(ji);而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)此則(ze)(ze)赤膚(fu)赭影(ying),一(yi)(yi)劈萬(wan)仞(ren),縱覆鐘(zhong)列柱,連(lian)轟(hong)駢(pian)峙(zhi),非(fei)披隙導窾(kuǎn),隨(sui)其(qi)(qi)(qi)(qi)腠理(li),不(bu)能(neng)排空插翅也(ye)(ye)。〔獨(du)(du)秀、蓮蕊二(er)峰(feng),為(wei)(wei)此峰(feng)門戶,其(qi)(qi)(qi)(qi)內(nei)環壑(he)深塹(qian),虧蔽日月,重(zhong)岡(gang)間之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),人無(wu)(wu)至(zhi)者(zhe)。〕坐眺(tiao)久(jiu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),乃(nai)(nai)(nai)仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)會(hui)仙。別巖(yan)(yan)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),歷三(san)(san)(san)梯(ti)(ti),三(san)(san)(san)里(li)至(zhi)峽(xia)(xia)坳上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang),見(jian)(jian)峽(xia)(xia)左一(yi)(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),倚(yi)崖(ya)(ya)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)起(qi),上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)并(bing)崖(ya)(ya)端倚(yi)云,下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)有(you)(you)(you)(you)線罅(xia)(xia)透(tou)日。急(ji)賈勇穿其(qi)(qi)(qi)(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),則(ze)(ze)其(qi)(qi)(qi)(qi)隙不(bu)即(ji)(ji)不(bu)離,僅容側(ce)身而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)進,其(qi)(qi)(qi)(qi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)或(huo)(huo)連(lian)或(huo)(huo)缺(que)(que)。既而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)漸下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),南(nan)(nan)(nan)(nan)轉(zhuan)出(chu)(chu)罅(xia)(xia),則(ze)(ze)飛石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)懸(xuan)嵌(qian),危(wei)不(bu)可(ke)躋(ji)矣。返出(chu)(chu)峽(xia)(xia)坳,見(jian)(jian)倚(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)側(ce),復(fu)有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)道上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)出(chu)(chu)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)端,用懸(xuan)殊甚(shen)(shen),乃(nai)(nai)(nai)流沙滾溜而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)成(cheng)(cheng)者(zhe)。心益不(bu)能(neng)已(yi),復(fu)攀根(gen)引蔓而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)登(deng)(deng)。躋(ji)其(qi)(qi)(qi)(qi)端,誘入(ru)(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)闕中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),則(ze)(ze)倚(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)西(xi)(xi)(xi)盡(jin)處也(ye)(ye),與(yu)前崖(ya)(ya)夾而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)成(cheng)(cheng)闕。穿闕而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),則(ze)(ze)飛石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)南(nan)(nan)(nan)(nan)懸(xuan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)也(ye)(ye),瞰前罅(xia)(xia)正在其(qi)(qi)(qi)(qi)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)。遂(sui)(sui)攀登(deng)(deng)倚(yi)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)頂(ding),則(ze)(ze)一(yi)(yi)臺中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)懸(xuan),四(si)崖(ya)(ya)環峙(zhi),見(jian)(jian)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)又或(huo)(huo)連(lian)或(huo)(huo)缺(que)(que),參錯(cuo)不(bu)齊(qi)。正憑眺(tiao)間,聞雷(lei)聲(sheng)(sheng)殷(yin)(yin)殷(yin)(yin),仍下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)峽(xia)(xia)坳,歷六梯(ti)(ti),一(yi)(yi)里(li)西(xi)(xi)(xi)出(chu)(chu)峽(xia)(xia),又一(yi)(yi)里(li),北(bei)返大寺(si)。亟問餐于(yu)(yu)僧(seng),濯(zhuo)足于(yu)(yu)泉(quan),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)雷(lei)雨適至(zhi)。先(xian)是(shi),余(yu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)至(zhi)上(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)(shang)梯(ti)(ti),遇寺(si)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)肄業(即(ji)(ji)未(wei)完成(cheng)(cheng)學(xue)業)諸生,見(jian)(jian)余(yu)登(deng)(deng)巖(yan)(yan)久(jiu)不(bu)下(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia)(xia),亦(yi)乘興共登(deng)(deng),至(zhi)是(shi)未(wei)返,困(kun)于(yu)(yu)雨。而(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)(er)平(ping)(ping)南(nan)(nan)(nan)(nan)有(you)(you)(you)(you)鄉(xiang)貢梁凌霄者(zhe),開(kai)(kai)(kai)繹帷寺(si)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),見(jian)(jian)余(yu)輒(zhe)有(you)(you)(you)(you)傾蓋(朋(peng)友相(xiang)(xiang)遇余(yu)切交(jiao)(jiao)談)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)雅,為(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)挑(tiao)燈夜談。中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)夜雷(lei)雨大奮,臥(wo)(wo)室(shi)淋漓。
二十四日作詩與梁君別(bie),各(ge)殷(yin)勤執手,訂(ding)后期(qi)(qi)焉(yan)。西(xi)向(xiang)下山(shan),望(wang)羅(luo)叢巖在三(san)十里(li)(li)(li)(li)外(wai),初欲從(cong)此而(er)(er)南(nan)(nan)(nan)(nan)趨郁(yu)林。及一里(li)(li)(li)(li),抵山(shan)下,渡小蔂。又(you)西(xi)二里(li)(li)(li)(li),過周(zhou)塘(tang)(tang),則山(shan)谷(gu)回互,羅(luo)叢已不可(ke)見。問其(qi)(qi)(qi)道(dao),多未(wei)(wei)(wei)諳者(zhe)。云須(xu)南(nan)(nan)(nan)(nan)至(zhi)麻(ma)洞(dong)墟,始有(you)路西(xi)行。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三(san)里(li)(li)(li)(li),路分為(wei)二,大道(dao)由(you)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)上(shang)山(shan),岐徑由(you)西(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)涉(she)塢(wu)(wu)。余(yu)強(qiang)從(cong)西(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)者(zhe),一里(li)(li)(li)(li),逾一嶺,漸不得(de)道(dao)。二里(li)(li)(li)(li),南(nan)(nan)(nan)(nan)行山(shan)莽間。又(you)一里(li)(li)(li)(li)南(nan)(nan)(nan)(nan)下山(shan),始有(you)路自西(xi)北(bei)(bei)(bei)來,隨之東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)去,由(you)塢(wu)(wu)塍出(chu)山(shan)夾中(zhong)。二里(li)(li)(li)(li),抵干沖,始值北(bei)(bei)(bei)來大道(dao),山(shan)始開。有(you)小溪(xi)(xi)自東(dong)而(er)(er)西(xi),又(you)有(you)自南(nan)(nan)(nan)(nan)向(xiang)入之者(zhe)。涉(she)澗,隨南(nan)(nan)(nan)(nan)水而(er)(er)上(shang),村落依焉(yan)。于(yu)是山(shan)分東(dong)西(xi)兩界,中(zhong)則平(ping)疇(chou)(chou)(chou)南(nan)(nan)(nan)(nan)衍,深溪(xi)(xi)北(bei)(bei)(bei)流(liu)。西(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)二里(li)(li)(li)(li),過一獨木(mu)橋(qiao)。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三(san)里(li)(li)(li)(li),山(shan)坡(po)突處,麻(ma)洞(dong)墟在焉(yan)。是日墟期(qi)(qi),時已過一獨木(mu)橋(qiao)。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)三(san)里(li)(li)(li)(li),山(shan)坡(po)突處,麻(ma)洞(dong)墟在焉(yan)。是日墟期(qi)(qi),時已過午,乃就(jiu)壚(酒店)而(er)(er)餐。其(qi)(qi)(qi)西(xi)有(you)岐,西(xi)向(xiang)逾山(shan)為(wei)高(gao)塘(tang)(tang)路,覓高(gao)塘(tang)(tang)趁(chen)墟者(zhe)問之,言(yan):“由(you)此至(zhi)羅(luo)叢巖尚五(wu)十里(li)(li)(li)(li),高(gao)塘(tang)(tang)未(wei)(wei)(wei)得(de)其(qi)(qi)(qi)中(zhong)火,欲西(xi)北(bei)(bei)(bei)渡郁(yu)江(jiang)乃至(zhi)。”余(yu)聞之悵然(ran),姑留為(wei)后游,遂南(nan)(nan)(nan)(nan)隨散墟者(zhe)循西(xi)界山(shan)而(er)(er)趨。五(wu)里(li)(li)(li)(li),有(you)村連(lian)聚(ju)于(yu)東(dong)界大山(shan)之下,猶麻(ma)洞(dong)之聚(ju)落也。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan),山(shan)塢(wu)(wu)稍轉(zhuan)而(er)(er)西(xi),仍(reng)南(nan)(nan)(nan)(nan)共五(wu)里(li)(li)(li)(li),為(wei)石馬(ma)(ma)村。村倚西(xi)麓(lu),有(you)石倚東(dong)麓(lu),若馬(ma)(ma)之突焉(yan)。西(xi)麓(lu)之后,其(qi)(qi)(qi)上(shang)石峰突兀,是為(wei)穿石寨。土人言(yan)其(qi)(qi)(qi)石中(zhong)穿,可(ke)透(tou)出(chu)山(shan)后,余(yu)望(wang)而(er)(er)未(wei)(wei)(wei)之見也。又(you)南(nan)(nan)(nan)(nan)五(wu)里(li)(li)(li)(li)為(wei)大沖,聚(ju)落環(huan)倚西(xi)麓(lu)。于(yu)是塢(wu)(wu)窮疇(chou)(chou)(chou)轉(zhuan),截山(shan)為(wei)池,回坡(po)為(wei)田(tian),遂復(fu)向(xiang)山(shan)坳矣(yi)。由(you)大沖上(shang)行,又(you)五(wu)里(li)(li)(li)(li),路出(chu)馬(ma)(ma)頭嶺之南(nan)(nan)(nan)(nan),過山(shan)脊(ji)。其(qi)(qi)(qi)水北(bei)(bei)(bei)流(liu)者(zhe),經干沖由(you)車路江(jiang)入潯;南(nan)(nan)(nan)(nan)流(liu)者(zhe),經都(dou)合(he)入秀江(jiang),北(bei)(bei)(bei)轉(zhuan)高(gao)塘(tang)(tang)、羅(luo)行而(er)(er)入郁(yu)。出(chu)坳,復(fu)東(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)得(de)平(ping)疇(chou)(chou)(chou),山(shan)仍(reng)兩開。五(wu)里(li)(li)(li)(li),宿(su)于(yu)中(zhong)都(dou)峽。
二(er)(er)十五日(ri)由(you)都峽南(nan)(nan)(nan)(nan)行(xing),二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),渡(du)一(yi)(yi)橋(qiao)(qiao),有(you)岐從東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)隨(sui)水(shui)登(deng)坡(po),一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li)為回(hui)龍墟,墟猶(you)未全集(ji)也。坡(po)南(nan)(nan)(nan)(nan)水(shui)復(fu)(fu)(fu)西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)去(qu)(qu),渡(du)板橋(qiao)(qiao),更南(nan)(nan)(nan)(nan)三里(li)(li)(li)(li),則塢(wu)(wu)窮而(er)上(shang)嶺(ling)(ling)(ling)。逾(yu)嶺(ling)(ling)(ling)南(nan)(nan)(nan)(nan)下(xia)(xia),一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li)出山(shan)(shan)(shan)(shan),則山(shan)(shan)(shan)(shan)塢(wu)(wu)復(fu)(fu)(fu)開。南(nan)(nan)(nan)(nan)行(xing)三里(li)(li)(li)(li),為羅播村。東(dong)(dong)渡(du)一(yi)(yi)溪(xi)(xi),逾(yu)小(xiao)嶺(ling)(ling)(ling),又(you)涉(she)一(yi)(yi)溪(xi)(xi),共一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li),南(nan)(nan)(nan)(nan)向登(deng)山(shan)(shan)(shan)(shan)甚峻,曰(yue)大(da)(da)山(shan)(shan)(shan)(shan)坪,又(you)曰(yue)六合嶺(ling)(ling)(ling)。從其上(shang)北(bei)眺(tiao)潯(xun)(xun)州西(xi)(xi)(xi)山(shan)(shan)(shan)(shan),遠在百里(li)(li)(li)(li)外,而(er)東(dong)(dong)有(you)大(da)(da)山(shan)(shan)(shan)(shan)屏列(lie),西(xi)(xi)(xi)南(nan)(nan)(nan)(nan)亦有(you)高峰,惟白石反為東(dong)(dong)北(bei)近山(shan)(shan)(shan)(shan)所(suo)(suo)掩(yan)不得(de)見。平行(xing)其上(shang)二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),出南(nan)(nan)(nan)(nan)坳(ao)(ao),嶺(ling)(ling)(ling)頭叢木蓊密。從其右行(xing),又(you)一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li)下(xia)(xia)山(shan)(shan)(shan)(shan)。又(you)一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li),山(shan)(shan)(shan)(shan)壑(he)四交,中成奧谷(gu),有(you)小(xiao)水(shui)自(zi)東(dong)(dong)而(er)西(xi)(xi)(xi)。越其南(nan)(nan)(nan)(nan),從中道復(fu)(fu)(fu)登(deng)嶺(ling)(ling)(ling),一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li),逾(yu)而(er)東(dong)(dong),入(ru)(ru)山(shan)(shan)(shan)(shan)峽。峽北(bei)麓堰水(shui)滿塢(wu)(wu),瀠浸山(shan)(shan)(shan)(shan)谷(gu)。乃循(xun)峽沿水(shui)東(dong)(dong)入(ru)(ru)南(nan)(nan)(nan)(nan)轉,一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li)漸升,水(shui)亦漸涸(he)。復(fu)(fu)(fu)逾(yu)山(shan)(shan)(shan)(shan)坳(ao)(ao),路循(xun)嶺(ling)(ling)(ling)右升分嶺(ling)(ling)(ling)界(jie)。二(er)(er)里(li)(li)(li)(li),復(fu)(fu)(fu)下(xia)(xia)渡(du)山(shan)(shan)(shan)(shan)脊,路循(xun)嶺(ling)(ling)(ling)左(zuo)一(yi)(yi)里(li)(li)(li)(li),下(xia)(xia)核桃(tao)嶺(ling)(ling)(ling),則有(you)大(da)(da)溪(xi)(xi)自(zi)南(nan)(nan)(nan)(nan)而(er)來,至(zhi)此(ci)西(xi)(xi)(xi)折去(qu)(qu)。〔即(ji)潯(xun)(xun)郡(jun)西(xi)(xi)(xi)繡(xiu)江(jiang)上(shang)流也,發源(yuan)自(zi)平山(shan)(shan)(shan)(shan)墟,乃大(da)(da)容山(shan)(shan)(shan)(shan)西(xi)(xi)(xi)北(bei)水(shui)。大(da)(da)容東(dong)(dong)西(xi)(xi)(xi)有(you)兩繡(xiu)江(jiang):一(yi)(yi)南(nan)(nan)(nan)(nan)自(zi)廣東(dong)(dong)高州,北(bei)至(zhi)北(bei)流縣(xian)(xian),合大(da)(da)容東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)水(shui),經(jing)容縣(xian)(xian)注于(yu)郁(yu),此(ci)容縣(xian)(xian)繡(xiu)江(jiang)也;一(yi)(yi)即(ji)此(ci)水(shui),為潯(xun)(xun)上(shang)流之(zhi)(zhi)繡(xiu)江(jiang)。〕路循(xun)溪(xi)(xi)向東(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)(nan)逾(yu)二(er)(er)嶺(ling)(ling)(ling),共三里(li)(li)(li)(li),涉(she)流渡(du)江(jiang)。其水(shui)及腹,所(suo)(suo)謂橫(heng)塘渡(du)也,潯(xun)(xun)州南(nan)(nan)(nan)(nan)界(jie)止此(ci),江(jiang)南(nan)(nan)(nan)(nan)即(ji)郁(yu)林州屬(shu),為梧西(xi)(xi)(xi)北(bei)境焉。由(you)江(jiang)南(nan)(nan)(nan)(nan)岸復(fu)(fu)(fu)溯流逾(yu)嶺(ling)(ling)(ling),里(li)(li)(li)(li)始有(you)聚落,時(shi)已過(guo)午,遂就炊村廬。炊飯畢,山(shan)(shan)(shan)(shan)雨大(da)(da)作,坐(zuo)待(dai)久之(zhi)(zhi)。逾(yu)小(xiao)嶺(ling)(ling)(ling)而(er)南(nan)(nan)(nan)(nan),村聚益連(lian)絡,所(suo)(suo)謂白堤者(zhe)是,亦深山(shan)(shan)(shan)(shan)之(zhi)(zhi)奧區也。過(guo)墟舍,取中道渡(du)小(xiao)橋(qiao)(qiao),溯橋(qiao)(qiao)右南(nan)(nan)(nan)(nan)行(xing)八里(li)(li)(li)(li),誤(wu)從路旁(pang)小(xiao)岐西(xi)(xi)(xi)入(ru)(ru),得(de)大(da)(da)寨(zhai)村,遂投宿主人李翁家。翁具酒烹(peng)蛋,山(shan)(shan)(shan)(shan)家風味,與(yu)市(shi)邸迥別。
——錄自上海古藉出版社1980年版《徐霞客(ke)游記》卷三下