來知德(1525一1604)，梁山縣(xian)(今重慶市梁平區(qu))人，字矣鮮，號瞿塘。嘉靖三十一年(1551)舉于鄉，萬歷三十年(1602)經總督王象乾(qian)、巡(xun)撫郭(guo)子章(zhang)推薦，特授翰林侍詔，以老疾辭，詔以所(suo)授官(guan)致仕(shi)，有司月給米三石終其身，終年八十歲。
其(qi)名、事在(zai)《明史(shi)》中有記載(zai)，是(shi)繼(ji)孔子(zi)后，用象數(shu)結(jie)合(he)義理注(zhu)釋《易經(jing)》取得巨大成就的惟獨一人，故稱夫子(zi)。
其著(zhu)(zhu)作頗(po)豐，著(zhu)(zhu)有《釜山虬溪詩稿》、游記有《華山》、《峨眉》等；理(li)學(xue)有《周(zhou)易(yi)集注》、《大學(xue)古(gu)本章句》等；自省有《謹言功夫條目》等；訓誡子孫的有《家訓》等，尤以《周(zhou)易(yi)集注》用功尤厚。
來知德與當代著(zhu)名周(zhou)易大(da)師覺航居(ju)士(shi)（羅(luo)世發）的先祖交情深(shen)厚，據羅(luo)氏家譜(pu)記載及民(min)間說(shuo)法佐證(zheng)，來夫子(zi)曾(ceng)在萬縣演易臺的山(shan)中閉關研易數十年，終(zhong)年極少下山(shan)，其生活皆由(you)覺航居(ju)士(shi)先祖羅(luo)朝元供養(yang)，二人一起(qi)學易研易、相互切磋。
周易集注
來(lai)知德，易學著(zhu)作今存《易經集注》（本名《周(zhou)易集注》）十六卷。
《易經集注(zhu)》側重(zhong)取《系(xi)辭》“錯(cuo)綜(zong)(zong)(zong)其(qi)(qi)數”以論象(xiang)。自(zi)序(xu)曰(yue)“像者(zhe)(zhe),乃事(shi)理(li)(li)之仿佛(fo)近(jin)似可(ke)以想像者(zhe)(zhe)也(ye)(ye),非真有(you)實理(li)(li)也(ye)(ye)”,“有(you)象(xiang)則(ze)大小遠近(jin)精粗(cu)、千蹊(xi)萬(wan)徑之理(li)(li)咸寓(yu)乎其(qi)(qi)中(zhong)，方可(ke)彌綸(lun)(lun)天(tian)地,無象(xiang)則(ze)所言者(zhe)(zhe),止一(yi)理(li)(li)而(er)己,何以彌綸(lun)(lun)?故象(xiang)猶鏡也(ye)(ye),有(you)鏡則(ze)萬(wan)物(wu)畢照(zhao)。若舍其(qi)(qi)鏡,是無鏡而(er)索照(zhao)矣。不知(zhi)象(xiang),《易》不可(ke)注(zhu)也(ye)(ye)”,“注(zhu)既成,乃僭于伏羲、文(wen)(wen)王(wang)(wang)圓(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)之前,新畫(hua)(hua)一(yi)圖(tu)(tu)(tu)(tu),以見圣人作易之原。又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)變六十四(si)卦(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)所屬(shu)相(xiang)(xiang)錯(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu),又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)六爻(yao)變自(zi)相(xiang)(xiang)錯(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu),又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)次序(xu)自(zi)相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)所屬(shu)自(zi)相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)所屬(shu)自(zi)相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)文(wen)(wen)王(wang)(wang)序(xu)卦(gua)(gua)(gua)正綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu),又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)四(si)正四(si)隅相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)文(wen)(wen)王(wang)(wang)序(xu)卦(gua)(gua)(gua)雜(za)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)。又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)正位及(ji)上(shang)下經篇義(yi)并(bing)各字義(yi),又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)六十四(si)卦(gua)(gua)(gua)啟蒙,又(you)(you)(you)考(kao)定《系(xi)辭》上(shang)下傳,又(you)(you)(you)補定《說卦(gua)(gua)(gua)》傳以廣(guang)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)之象(xiang),又(you)(you)(you)改正集注(zhu)分卷,又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)孔(kong)子十翼。其(qi)(qi)注(zhu)先訓釋象(xiang)義(yi)、字義(yi)及(ji)錯(cuo)綜(zong)(zong)(zong)義(yi),后加一(yi)圈方訓釋本卦(gua)(gua)(gua)本爻(yao)真意(yi)”。此亦(yi)足見其(qi)(qi)著書之宗旨。
"四圣"是按世上萬(wan)物(wu)之象(xiang)(xiang)(xiang)來(lai)定的(de)八卦，《易(yi)經》本(ben)以物(wu)象(xiang)(xiang)(xiang)出現，來(lai)夫子重點研究(jiu)事物(wu)的(de)本(ben)質(zhi)，以象(xiang)(xiang)(xiang)數為(wei)(wei)宗，強調理(li)、氣、象(xiang)(xiang)(xiang)數相統一，專取《系辭(ci)》中錯綜其數以論易(yi)象(xiang)(xiang)(xiang)。以象(xiang)(xiang)(xiang)數闡(chan)釋義理(li)，以義理(li)印證(zheng)象(xiang)(xiang)(xiang)數，縱橫推闡(chan)，按圖索驥，為(wei)(wei)學(xue)《易(yi)》者，洞開了(le)門戶；為(wei)(wei)《易(yi)》林找回了(le)孔(kong)子《易(yi)》原璧(bi)，使失(shi)去了(le)一千多(duo)年(nian)的(de)象(xiang)(xiang)(xiang)數，又(you)回到了(le)"四圣"原處，故震驚《易(yi)》林，《周易(yi)集(ji)注》被稱為(wei)(wei)絕學(xue)。
“八卦圖”
來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)所(suo)(suo)謂(wei)(wei)僭于前之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)為(wei)《梁(liang)山來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見(jian)下(xia)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))，謂(wei)(wei)“此(ci)圣人(ren)作《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)原也。理(li)(li)(li)氣象(xiang)數陰陽(yang)老少往來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)進(jin)退(tui)常(chang)變(bian)(bian)吉(ji)兇，皆尚乎其(qi)中”、“蓋(gai)伏(fu)羲之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)對待；文(wen)王之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)流(liu)行，德(de)之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),不立文(wen)字(zi),以天(tian)地(di)間(jian)理(li)(li)(li)氣象(xiang)數,不過如(ru)(ru)此(ci),此(ci)則(ze)兼對待流(liu)行主宰之(zhi)(zhi)(zhi)理(li)(li)(li)而圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)也,故圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)于伏(fu)羲、文(wen)王之(zhi)(zhi)(zhi)前”。實則(ze)此(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃(nai)胡一桂(gui)《文(wen)王十(shi)(shi)二(er)(er)月卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)氣圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》和韓邦(bang)奇(qi)(qi)“維天(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)命”、“圣人(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)心(xin)”二(er)(er)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)的(de)進(jin)一步(bu)演化圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。與韓邦(bang)奇(qi)(qi)二(er)(er)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)比(bi)較,只不過是(shi)(shi)(shi)把(ba)中間(jian)圓(yuan)(yuan)圈變(bian)(bian)小(xiao)而己。此(ci)等無(wu)“魚眼”之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)皆來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)源于十(shi)(shi)二(er)(er)月卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)列《伏(fu)羲六(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即本(ben)(ben)朱(zhu)熹之(zhi)(zhi)(zhi)說將(jiang)《先天(tian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》內方圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“拿出放外”只余(yu)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)者(zhe)，所(suo)(suo)列《伏(fu)羲八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)方位之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》及《文(wen)王八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)方位之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即是(shi)(shi)(shi)朱(zhu)熹《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》卷首之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)列《孔子太極生兩儀(yi)四(si)(si)(si)象(xiang)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)是(shi)(shi)(shi)《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》小(xiao)橫(heng)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)演變(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)六(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)是(shi)(shi)(shi)本(ben)(ben)《京(jing)氏(shi)易(yi)(yi)(yi)傳》八(ba)(ba)(ba)宮世系(xi)所(suo)(suo)出卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，而《來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)屬(shu)自(zi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》又(you)是(shi)(shi)(shi)本(ben)(ben)《八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)六(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)》所(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)(ba)宮世系(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)，謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)“自(zi)然相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)六(liu)(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)自(zi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》為(wei)八(ba)(ba)(ba)純卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)初(chu)爻(yao)變(bian)(bian)至(zhi)(zhi)上爻(yao)變(bian)(bian)所(suo)(suo)得(de)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，謂(wei)(wei)“因乾(qian)(qian)(qian)坤相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)，故六(liu)(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)亦相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因兌(dui)艮相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)亦相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因離(li)坎相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)亦相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因震巽(xun)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)亦相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”。所(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)次序(xu)自(zi)相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即為(wei)取“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)將(jiang)《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》大橫(heng)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)六(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)重新組合之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，如(ru)(ru)上體(ti)(ti)(ti)本(ben)(ben)乾(qian)(qian)(qian)下(xia)體(ti)(ti)(ti)本(ben)(ben)乾(qian)(qian)(qian)一至(zhi)(zhi)坤八(ba)(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)序(xu)所(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua),與下(xia)體(ti)(ti)(ti)本(ben)(ben)乾(qian)(qian)(qian)上體(ti)(ti)(ti)本(ben)(ben)乾(qian)(qian)(qian)一至(zhi)(zhi)坤八(ba)(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)序(xu)所(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua),配為(wei)“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)”，“四(si)(si)(si)正之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)”出四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),“四(si)(si)(si)隅(yu)之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)”出四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。此(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)”者(zhe)五(wu)(wu)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)對,“相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”者(zhe)二(er)(er)對(《大過》錯(cuo)(cuo)《頤(yi)》、《中孚》錯(cuo)(cuo)《小(xiao)過》。所(suo)(suo)謂(wei)(wei)“八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)次序(xu)自(zi)相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)名(ming)并不嚴密)。所(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)屬(shu)自(zi)相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)又(you)是(shi)(shi)(shi)八(ba)(ba)(ba)純卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)一個(ge)爻(yao)變(bian)(bian)至(zhi)(zhi)五(wu)(wu)個(ge)爻(yao)變(bian)(bian)所(suo)(suo)得(de)五(wu)(wu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)配“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),有所(suo)(suo)謂(wei)(wei)“文(wen)王序(xu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)雜(za)綜(zong)”四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。
《來(lai)(lai)(lai)知德(de)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)四(si)正(zheng)綜四(si)正(zheng)臨(lin)尾二(er)卦(gua)(gua)(gua)圖(tu)》則是(shi)以八(ba)純(chun)卦(gua)(gua)(gua)十六(liu)卦(gua)(gua)(gua)“相綜”之(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)，有所(suo)謂(wei)“文王序卦(gua)(gua)(gua)雜綜”二(er)圖(tu)。來(lai)(lai)(lai)氏(shi)所(suo)列諸(zhu)多“錯(cuo)綜”圖(tu),實不出(chu)孔頤達所(suo)說“六(liu)十四(si)卦(gua)(gua)(gua)二(er)二(er)相偶,非覆(fu)即變(bian)(bian)(bian)。覆(fu)者(zhe),表里視之(zhi)(zhi)(zhi)遂成兩卦(gua)(gua)(gua),屯(tun)蒙(meng)(meng)、需訟(song)、師比之(zhi)(zhi)(zhi)類(lei)是(shi)也；變(bian)(bian)(bian)者(zhe),反復唯成一卦(gua)(gua)(gua),則變(bian)(bian)(bian)以對之(zhi)(zhi)(zhi),乾坤、坎(kan)離、大過頤、中孚小(xiao)過之(zhi)(zhi)(zhi)類(lei)是(shi)也”(見《周易正(zheng)義·序卦(gua)(gua)(gua)》)范(fan)圍。來(lai)(lai)(lai)氏(shi)所(suo)謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)“綜”,即是(shi)《屯(tun)》與(yu)《蒙(meng)(meng)》類(lei)之(zhi)(zhi)(zhi)“覆(fu)”,來(lai)(lai)(lai)氏(shi)所(suo)謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)“錯(cuo)”,即是(shi)《乾》與(yu)《坤》類(lei)之(zhi)(zhi)(zhi)“變(bian)(bian)(bian)以對之(zhi)(zhi)(zhi)”。準此,來(lai)(lai)(lai)氏(shi)演變(bian)(bian)(bian)而出(chu)《伏羲文王錯(cuo)綜圖(tu)》等諸(zhu)圖(tu)。此外,還有《來(lai)(lai)(lai)知德(de)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)正(zheng)位圖(tu)》及其“易學(xue)六(liu)十四(si)卦(gua)(gua)(gua)啟(qi)蒙(meng)(meng)”中準朱熹(xi)《易學(xue)啟(qi)蒙(meng)(meng)》“考(kao)變(bian)(bian)(bian)占(zhan)”篇三(san)十二(er)圖(tu)演變(bian)(bian)(bian)而來(lai)(lai)(lai)之(zhi)(zhi)(zhi)六(liu)十四(si)卦(gua)(gua)(gua)“六(liu)爻變(bian)(bian)(bian)”之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)圖(tu)。
至清康熙(xi)甲寅(1674年)高雪君“重(zhong)刻瞿唐來(lai)夫子易注”時,于(yu)(yu)來(lai)知德諸圖(tu)(tu)(tu)之后增“來(lai)圖(tu)(tu)(tu)補遺”，列《太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)》、《伏羲(xi)(xi)卦》、《伏羲(xi)(xi)八卦方位》、《陽(yang)直(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)消(xiao)息盈虛》、《陰(yin)直(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)消(xiao)息盈虛》、《天(tian)(tian)上月輪(lun)圖(tu)(tu)(tu)》、《文(wen)(wen)王(wang)八卦方位》、《一(yi)年氣象》、《大(da)混沌(dun)(dun)》、《天(tian)(tian)地形(xing)象》、《帝王(wang)圖(tu)(tu)(tu)大(da)混沌(dun)(dun)》、《歷代文(wen)(wen)章大(da)混沌(dun)(dun)》、《以(yi)周家論小混沌(dun)(dun)》、《一(yi)日(ri)混沌(dun)(dun)》、《歷代人才大(da)混沌(dun)(dun)》、《天(tian)(tian)下(xia)混沌(dun)(dun)三(san)教》等圖(tu)(tu)(tu)。(皆為就十二(er)月卦圓(yuan)(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)衍出之圖(tu)(tu)(tu))。曰(yue)：“《易注》成(cheng)梓后,始訪得先生日(ri)錄諸稿(gao)中(zhong)有太極(ji)諸圖(tu)(tu)(tu),明白精透(tou),晰理如列眉。不(bu)知當日(ri)先生自敘(xu)中(zhong)何以(yi)不(bu)及(ji)此?今(jin)為編(bian)入(ru),一(yi)以(yi)見作者(zhe)精研之深，一(yi)以(yi)見述者(zhe)大(da)成(cheng)之集(ji)。裨(bi)益后進,不(bu)厭其多(duo)。”(見今(jin)巴蜀書社一(yi)九八八年影印(yin)之《易經來(lai)注圖(tu)(tu)(tu)解》)高雪君所增補諸圖(tu)(tu)(tu),以(yi)來(lai)知德“注既成(cheng),乃僭于(yu)(yu)伏羲(xi)(xi)文(wen)(wen)王(wang)圓(yuan)(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)之前,新畫一(yi)圖(tu)(tu)(tu)”之說考之,皆似后人據(ju)《梁山來(lai)知德圓(yuan)(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)》衍出之圖(tu)(tu)(tu)。以(yi)其中(zhong)之《伏羲(xi)(xi)卦》圖(tu)(tu)(tu)(見下(xia)圖(tu)(tu)(tu))即(ji)可明了(le)此圖(tu)(tu)(tu)原本自十二(er)用(yong)卦圓(yuan)(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)衍出。
從《梁山來知德圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》之由來，有人謂似(si)本(ben)章(zhang)潢《圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)書編(bian)》所(suo)列(lie)(lie)(lie)之“古(gu)太(tai)極(ji)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”(有“眼”之“黑白魚”互繞之圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))演(yan)變而(er)來,其實(shi)則(ze)不然。章(zhang)潢所(suo)謂之“古(gu)太(tai)極(ji)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”即為趙(zhao)撝謙列(lie)(lie)(lie)于《六書本(ben)義》卷(juan)首之《天(tian)地自然河圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》,亦(yi)即如高雪(xue)(xue)君(jun)于《易經來注圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)解(jie)》卷(juan)末“周易采圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”所(suo)列(lie)(lie)(lie)《心易發微伏(fu)羲(xi)(xi)太(tai)極(ji)之圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)),將是(shi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)中間挖空之后(hou)并不得(de)(de)(de)《梁山來知德圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(`黑白相繞方向(xiang)相反)。高雪(xue)(xue)君(jun)所(suo)列(lie)(lie)(lie)之圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃本(ben)楊甲(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八(ba)卦(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》演(yan)變而(er)來,就其所(suo)列(lie)(lie)(lie)《先天(tian)畫(hua)卦(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))正推(tui)之即得(de)(de)(de)《心易發微伏(fu)羲(xi)(xi)太(tai)極(ji)之圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，反推(tui)之則(ze)得(de)(de)(de)楊甲(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八(ba)卦(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》。以其所(suo)畫(hua)弧線(xian)曲(qu)度(du)(du)分毫不差(cha)分析(xi)之,則(ze)高雪(xue)(xue)君(jun)似(si)已明(ming)白此圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃本(ben)楊甲(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八(ba)卦(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》推(tui)來。否則(ze)以趙(zhao)撝嫌所(suo)列(lie)(lie)(lie)原圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之弧線(xian)曲(qu)度(du)(du),絕(jue)對不能得(de)(de)(de)到(dao)高雪(xue)(xue)君(jun)所(suo)列(lie)(lie)(lie)之圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)形(此圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)三(san)環半徑之間成比例(li)關系)。
來知德(de)自(zi)謂“《易》自(zi)孔(kong)子沒,而(er)(er)亡至今日(ri)矣(yi)”、“四(si)圣(sheng)之(zhi)易,不(bu)(bu)在四(si)圣(sheng),而(er)(er)在我矣(yi)”、“德(de)因四(si)圣(sheng)人之(zhi)《易》千載長夜(ye),乃將纂修性(xing)理大全去取于其間,更(geng)附(fu)以數年所悟之(zhi)象數,以成明時一代之(zhi)書”、“一部易經,不(bu)(bu)在四(si)圣(sheng),而(er)(er)在我矣(yi)”,可見(jian)其自(zi)詡(xu)亦過高。又其自(zi)謂依十二月卦圓圖(tu)(tu)衍得之(zhi)圖(tu)(tu)為“此則兼對待(dai)流行主宰之(zhi)理而(er)(er)圖(tu)(tu)之(zhi)也(ye)，故圖(tu)(tu)干伏(fu)羲(xi)、文王之(zhi)前”,亦是有些不(bu)(bu)甚自(zi)量(liang)。
來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)所謂(wei)“其(qi)(qi)注先訓(xun)釋象義(yi)(yi)、字(zi)義(yi)(yi)及錯綜(zong)(zong)(zong)(zong)義(yi)(yi)”,則(ze)(ze)有(you)涉于反(fan)(fan)(fan)對(dui)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)。所述卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)以(yi)(yi)“卦(gua)(gua)(gua)綜(zong)(zong)(zong)(zong)”釋卦(gua)(gua)(gua)名(ming)及《彖》辭凡二(er)十(shi)(shi)九例(li)(li)(li)。與俞琰(yan)《周易(yi)集說(shuo)》比較,除(chu)俞氏(shi)(shi)所釋十(shi)(shi)九例(li)(li)(li)之(zhi)(zhi)外(wai),來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)又(you)多(duo)出(chu)《訟(song)》反(fan)(fan)(fan)《需》、《同人》反(fan)(fan)(fan)《大(da)有(you)》、《大(da)有(you)》反(fan)(fan)(fan)《同入》、《賁》反(fan)(fan)(fan)《噬嗑》、《解》反(fan)(fan)(fan)《蹇》、《益》反(fan)(fan)(fan)《損》、《困(kun)》反(fan)(fan)(fan)《井》、《豐》反(fan)(fan)(fan)《旅(lv)》、《渙(huan)》反(fan)(fan)(fan)《節》、《履》反(fan)(fan)(fan)《小畜》七例(li)(li)(li)。其(qi)(qi)實來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)乃(nai)本俞談而(er)來(lai)(lai)(lai)(lai),只不(bu)(bu)(bu)(bu)過以(yi)(yi)反(fan)(fan)(fan)對(dui)卦(gua)(gua)(gua)為(wei)“綜(zong)(zong)(zong)(zong)卦(gua)(gua)(gua)”而(er)已。其(qi)(qi)后清(qing)儒(ru)江(jiang)(jiang)(jiang)永(yong)(yong)將來(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德之(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)厘(li)定(ding)為(wei)二(er)十(shi)(shi)二(er)卦(gua)(gua)(gua)，刪其(qi)(qi)不(bu)(bu)(bu)(bu)易(yi)曉處有(you)七。至焦循于《易(yi)圖略》“論卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)”,則(ze)(ze)謂(wei)“凡傳(chuan)(chuan)(chuan)稱外(wai)內剛柔往(wang)來(lai)(lai)(lai)(lai)上(shang)(shang)(shang)下,皆(jie)指旁通(tong),以(yi)(yi)為(wei)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian),非也(ye),以(yi)(yi)為(wei)反(fan)(fan)(fan)對(dui),亦非也(ye)”、“說(shuo)《易(yi)》者,沾(zhan)沾(zhan)于卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)反(fan)(fan)(fan)對(dui)者,何也(ye)?以(yi)(yi)《象》傳(chuan)(chuan)(chuan)有(you)往(wang)來(lai)(lai)(lai)(lai)上(shang)(shang)(shang)下進(jin)退之(zhi)(zhi)文也(ye)。荀、虞(yu)以(yi)(yi)來(lai)(lai)(lai)(lai),大(da)抵皆(jie)據以(yi)(yi)為(wei)說(shuo),傳(chuan)(chuan)(chuan)文不(bu)(bu)(bu)(bu)可強通(tong),故(gu)不(bu)(bu)(bu)(bu)能畫一(yi)耳”,把(ba)一(yi)切以(yi)(yi)反(fan)(fan)(fan)對(dui)之(zhi)(zhi)義(yi)(yi)釋《彖》傳(chuan)(chuan)(chuan)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)者都否定(ding)了。江(jiang)(jiang)(jiang)永(yong)(yong)于《河洛精蘊(yun)》曰:“屯、蒙倒轉似翻車(che),不(bu)(bu)(bu)(bu)止(zhi)上(shang)(shang)(shang)下,安得謂(wei)之(zhi)(zhi)綜(zong)(zong)(zong)(zong)?其(qi)(qi)易(yi)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)為(wei)卦(gua)(gua)(gua)綜(zong)(zong)(zong)(zong),自(zi)是(shi)來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)謬”。來(lai)(lai)(lai)(lai)知(zhi)德自(zi)謂(wei)“綜(zong)(zong)(zong)(zong)字(zi)之(zhi)(zhi)義(yi)(yi),即織(zhi)(zhi)布帛(bo)之(zhi)(zhi)綜(zong)(zong)(zong)(zong),或上(shang)(shang)(shang)或下,顛之(zhi)(zhi)倒之(zhi)(zhi)者也(ye)”，又(you)謂(wei)“綜(zong)(zong)(zong)(zong)者,高低(di)織(zhi)(zhi)綜(zong)(zong)(zong)(zong)之(zhi)(zhi)名(ming)”,然織(zhi)(zhi)布帛(bo)亦止(zhi)高低(di),僅(jin)有(you)上(shang)(shang)(shang)下之(zhi)(zhi)動,來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)以(yi)(yi)卦(gua)(gua)(gua)綜(zong)(zong)(zong)(zong)釋《彖》辭,卻不(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)上(shang)(shang)(shang)下進(jin)退之(zhi)(zhi)動,僅(jin)是(shi)上(shang)(shang)(shang)下卦(gua)(gua)(gua)“翻車(che)”而(er)己,難怪江(jiang)(jiang)(jiang)永(yong)(yong)要(yao)稱其(qi)(qi)謬了。來(lai)(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)自(zi)謂(wei)其(qi)(qi)卦(gua)(gua)(gua)綜(zong)(zong)(zong)(zong)說(shuo)為(wei)自(zi)得,而(er)俞琰(yan)義(yi)(yi)又(you)謂(wei)其(qi)(qi)反(fan)(fan)(fan)對(dui)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo),是(shi)“自(zi)秦漢(han)之(zhi)(zhi)后唐宋(song)以(yi)(yi)來(lai)(lai)(lai)(lai),諸儒(ru)議論,絕無一(yi)語及此”,此皆(jie)自(zi)詡(xu)太甚。其(qi)(qi)實,以(yi)(yi)反(fan)(fan)(fan)對(dui)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)釋《彖》辭者,已先見于朱震《漢(han)上(shang)(shang)(shang)易(yi)傳(chuan)(chuan)(chuan)》。
當(dang)時(shi)蜀中(zhong)之(zhi)(zhi)人,一(yi)般以(yi)來知(zhi)德“圓圖(tu)(tu)(tu)”和(he)諸多(duo)“錯綜”圖(tu)(tu)(tu),為出(chu)于(yu)(yu)來氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)發(fa)明。究其(qi)本,則前(qian)人已(yi)有(you)類(lei)似(si)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)和(he)相(xiang)關議論(lun)。特別是其(qi)以(yi)“卦綜”說(shuo)(shuo)釋(shi)《彖》辭之(zhi)(zhi)舉,亦(yi)不是來氏(shi)(shi)開其(qi)端,來氏(shi)(shi)只不過以(yi)“反對(dui)”為“卦綜’’而(er)(er)已(yi)。此(ci)即是說(shuo)(shuo),來氏(shi)(shi)《周易(yi)(yi)集注》所論(lun)“象數(shu)”之(zhi)(zhi)精(jing)華部分,客觀上看大(da)都不是其(qi)本人之(zhi)(zhi)發(fa)明。然而(er)(er),來知(zhi)德居于(yu)(yu)窮鄉(xiang)僻壤閱二十(shi)九(jiu)年方成此(ci)書,亦(yi)當(dang)有(you)其(qi)自晤(wu)而(er)(er)得之(zhi)(zhi)成分。易(yi)(yi)道廣(guang)大(da),可(ke)謂“一(yi)致而(er)(er)百(bai)慮(lv)”、“同歸(gui)而(er)(er)殊途”。也(ye)正因其(qi)易(yi)(yi)學著作中(zhong)以(yi)象數(shu)為本,多(duo)衍出(chu)易(yi)(yi)圖(tu)(tu)(tu)、多(duo)言及卦變,我們方將(jiang)其(qi)書列為易(yi)(yi)圖(tu)(tu)(tu)學要著，從中(zhong)可(ke)見(jian)明代(dai)中(zhong)后期易(yi)(yi)圖(tu)(tu)(tu)學的發(fa)展(zhan)和(he)演變情況。
明來(lai)知德易學圖式。其(qi)(qi)圖白者為陽儀，黑(hei)(hei)者為陰(yin)儀。黑(hei)(hei)白二路，表(biao)陽極生(sheng)陰(yin)，陰(yin)極生(sheng)陽。說(shuo)明氣(qi)(qi)機生(sheng)生(sheng)不(bu)息、循環(huan)不(bu)絕之(zhi)(zhi)(zhi)理。“非中(zhong)間一(yi)圈，乃太(tai)極之(zhi)(zhi)(zhi)本體(ti)。”中(zhong)空以(yi)圓，用來(lai)象(xiang)征太(tai)極，共陰(yin)陽淵由自微而(er)顯，則顯而(er)著，均與自然消息而(er)合。來(lai)氏作《美(mei)圓歌(ge)》：“我有一(yi)丸，黑(hei)(hei)白相合，雖(sui)是兩(liang)分，還是一(yi)個。大之(zhi)(zhi)(zhi)莫(mo)載，小(xiao)之(zhi)(zhi)(zhi)莫(mo)破。無(wu)始無(wu)終，無(wu)右(you)無(wu)左。”其(qi)(qi)源出于(yu)古(gu)太(tai)極圖。清(qing)杭(hang)辛齋《易楔》：“此本瞿塘氏之(zhi)(zhi)(zhi)圖，亦從古(gu)太(tai)極圖研索而(er)出者也。”圖中(zhong)以(yi)居中(zhong)的黑(hei)(hei)白二條線(xian)代表(biao)原古(gu)太(tai)極圖中(zhong)的兩(liang)點。來(lai)氏認為：“此圖為圣人(ren)作易之(zhi)(zhi)(zhi)原。理氣(qi)(qi)象(xiang)數，陰(yin)陽老少，往來(lai)進(jin)退，常變吉兇，皆寓于(yu)其(qi)(qi)中(zhong)”。體(ti)現伏(fu)羲六(liu)十四(si)卦(gua)陰(yin)陽消長之(zhi)(zhi)(zhi)理，反映伏(fu)羲八(ba)卦(gua)、文王(wang)(wang)八(ba)卦(gua)方位，及一(yi)年氣(qi)(qi)象(xiang)、一(yi)日氣(qi)(qi)象(xiang)、天地形(xing)象(xiang)、帝王(wang)(wang)文章、人(ren)材等(deng)混(hun)沌(dun)狀(zhuang)態．
明來知德(de)以其(qi)(qi)太極(ji)(ji)圖(tu)(tu)解(jie)釋伏(fu)羲八(ba)卦方位的圖(tu)(tu)式。其(qi)(qi)圖(tu)(tu)中空，以圓象(xiang)(xiang)征(zheng)太極(ji)(ji)，白(bai)線(xian)居于(yu)黑中，黑線(xian)居于(yu)白(bai)中，說明陰(yin)(yin)中有陽(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)中有陰(yin)(yin)。黑中分太陰(yin)(yin)、少(shao)陰(yin)(yin)，白(bai)中分太陽(yang)(yang)(yang)、少(shao)陽(yang)(yang)(yang)，說明太極(ji)(ji)生兩儀、兩儀生四(si)(si)象(xiang)(xiang)、四(si)(si)象(xiang)(xiang)生八(ba)卦之(zhi)(zhi)(zhi)精義。來氏(shi)認為(wei)(wei)(wei)(wei)：“伏(fu)羲只在一(yi)奇一(yi)偶上(shang)(shang)，生出六十四(si)(si)卦，又生出后圣許多爻象(xiang)(xiang)。如一(yi)陽(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)太陽(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然(ran)老之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)少(shao)陰(yin)(yin)，陰(yin)(yin)自(zi)(zi)然(ran)少(shao)之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；一(yi)陰(yin)(yin)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)少(shao)陽(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然(ran)少(shao)之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)太陰(yin)(yin)，陰(yin)(yin)自(zi)(zi)然(ran)老之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)。太陽(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)乾，加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)兌；少(shao)陰(yin)(yin)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)離，加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)震；少(shao)陽(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)巽，加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)坎；太陰(yin)(yin)上(shang)(shang)加(jia)(jia)一(yi)陽(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)(wei)(wei)艮，加(jia)(jia)一(yi)陰(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)(wei)坤。皆陰(yin)(yin)陽(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然(ran)生八(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)卦。”（《易經(jing)來注(zhu)圖(tu)(tu)解(jie)》）說明伏(fu)羲八(ba)卦體現太極(ji)(ji)自(zi)(zi)然(ran)之(zhi)(zhi)(zhi)妙。
來氏圖解
明(ming)(ming)來知(zhi)德以其太極圖(tu)(tu)解(jie)(jie)釋文(wen)(wen)(wen)王八卦(gua)(gua)(gua)方(fang)位(wei)的(de)圖(tu)(tu)式(shi)。以白路為(wei)(wei)坎(kan)卦(gua)(gua)(gua)，黑路為(wei)(wei)離卦(gua)(gua)(gua)，說(shuo)明(ming)(ming)陰中有陽(yang)(yang)(yang)(yang)、陽(yang)(yang)(yang)(yang)中有陰之(zhi)(zhi)(zhi)理。認為(wei)(wei)諸儒依(yi)據邵雍解(jie)(jie)釋文(wen)(wen)(wen)王八位(wei)，通說(shuo)穿(chuan)鑿，解(jie)(jie)之(zhi)(zhi)(zhi)反晦。“殊不(bu)知(zhi)文(wen)(wen)(wen)王之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)，孔子(zi)已(yi)解(jie)(jie)明(ming)(ming)矣。‘帝出乎震’一節是也(ye)。”“蓋文(wen)(wen)(wen)王以伏羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)，恐人難曉，難以致用，故就一年春夏秋冬方(fang)位(wei)、卦(gua)(gua)(gua)所(suo)屬木火土金(jin)水相生之(zhi)(zhi)(zhi)序，一陽(yang)(yang)(yang)(yang)復，自(zi)復而(er)(er)(er)(er)臨，而(er)(er)(er)(er)泰，而(er)(er)(er)(er)大壯(zhuang)，而(er)(er)(er)(er)夬，陽(yang)(yang)(yang)(yang)以漸(jian)而(er)(er)(er)(er)長(chang)，至乾為(wei)(wei)純陽(yang)(yang)(yang)(yang)；黑路，為(wei)(wei)一陰姤，自(zi)姤而(er)(er)(er)(er)遯，而(er)(er)(er)(er)否，而(er)(er)(er)(er)觀，而(er)(er)(er)(er)剝(bo)，陰以漸(jian)而(er)(er)(er)(er)長(chang)，至坤為(wei)(wei)純陰。說(shuo)明(ming)(ming)其太極圖(tu)(tu)完全體(ti)現伏羲(xi)六(liu)十(shi)四(si)卦(gua)(gua)(gua)而(er)(er)(er)(er)列之(zhi)(zhi)(zhi)。”（《易經來注圖(tu)(tu)解(jie)(jie)》）說(shuo)明(ming)(ming)文(wen)(wen)(wen)王八卦(gua)(gua)(gua)體(ti)現四(si)時、五行之(zhi)(zhi)(zhi)理，而(er)(er)(er)(er)與其太極圖(tu)(tu)合。
明來知德以(yi)其太極圖(tu)(tu)解釋一(yi)年(nian)、一(yi)日(ri)之象(xiang)(xiang)(xiang)的圖(tu)(tu)式。一(yi)年(nian)氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)圖(tu)(tu)將二十四節氣(qi)(qi)(qi)配以(yi)太極圖(tu)(tu)，說(shuo)明一(yi)年(nian)之氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)。來氏認為(wei)“萬(wan)古之人事(shi)，一(yi)年(nian)之氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)也。春(chun)作夏長(chang)秋收(shou)冬藏，一(yi)年(nian)不過如(ru)此。自(zi)盤古至(zhi)堯舜(shun)，風(feng)俗人事(shi)，以(yi)漸而長(chang)，蓋(gai)春(chun)作夏長(chang)也。自(zi)堯舜(shun)以(yi)后，風(feng)俗人事(shi)，以(yi)漸而消，蓋(gai)秋收(shou)冬藏也。”一(yi)日(ri)氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)圖(tu)(tu)將十二辰配以(yi)太極圖(tu)(tu)，說(shuo)明一(yi)日(ri)之氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)。來氏認為(wei)：“萬(wan)古之始(shi)終者，一(yi)日(ri)之氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)也，一(yi)日(ri)有(you)晝有(you)夜有(you)明有(you)暗，萬(wan)古天地，即如(ru)晝夜。”
來知德太(tai)極圖從晝夜交(jiao)替與四季(ji)更(geng)迭模式，讓我們了(le)解了(le)宇(yu)宙陰陽消(xiao)長與陰陽循環的規律。
明(ming)來知德以(yi)其(qi)太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)解(jie)釋河圖(tu)(tu)(tu)的(de)圖(tu)(tu)(tu)式(shi)。《易經(jing)來注圖(tu)(tu)(tu)解(jie)》認為：“河圖(tu)(tu)(tu)雖曰一六在(zai)下(xia)，二七在(zai)上，其(qi)實(shi)皆(jie)陽(yang)上而(er)(er)(er)(er)陰(yin)下(xia)；雖曰三八(ba)在(zai)左(zuo)，四九在(zai)右，其(qi)實(shi)皆(jie)陰(yin)左(zuo)而(er)(er)(er)(er)陽(yang)右；雖曰以(yi)五(wu)生數(shu)(shu)統五(wu)成數(shu)(shu)，其(qi)實(shi)皆(jie)生數(shu)(shu)在(zai)內，而(er)(er)(er)(er)成數(shu)(shu)在(zai)外(wai)(wai)；雖陰(yin)陽(yang)皆(jie)自(zi)內達外(wai)(wai)，其(qi)實(shi)陽(yang)奇一、三、七、九，陰(yin)偶二、四、六、八(ba)，皆(jie)自(zi)微而(er)(er)(er)(er)漸盛。不可分裂將其(qi)幾點置某處。陰(yin)陽(yang)左(zuo)右雖旋轉而(er)(er)(er)(er)無(wu)定在(zai)。陰(yin)陽(yang)合于中心，而(er)(er)(er)(er)上本(ben)天地之中氣，故不可拘(ju)執河圖(tu)(tu)(tu)虛中五(wu)十無(wu)位(wei)之說。”河圖(tu)(tu)(tu)陰(yin)陽(yang)數(shu)(shu)排(pai)列符合太極(ji)之理。
