梁(liang)山(shan)伯(bo)是《梁(liang)祝》傳(chuan)說中的男主角,歷史上(shang)考證確有其(qi)人,梁(liang)山(shan)伯(bo)曾出任過地方官,歷代史書可(ke)以尋(xun)找到相(xiang)關(guan)記載和資料(liao)。傳(chuan)說梁(liang)知祝為(wei)女人后(hou),提(ti)娶不成而終,祝感其(qi)摯情,過墓而入(ru),合而為(wei)一。是為(wei)傳(chuan)說大概,今人多(duo)有考證。
祝(zhu)英(ying)(ying)臺,會(hui)稽上虞(yu)(今浙江上虞(yu)縣豐惠鎮)祝(zhu)家莊人(ren)。東晉(jin)時(shi)期女性歷史人(ren)物。祖籍(ji)山西太原,美(mei)麗聰穎,自幼隨習詩文,深慕(mu)班昭、蔡文姬的(de)才學,恨(hen)家無良師(shi),一心(xin)想(xiang)往杭(hang)州(zhou)訪師(shi)求(qiu)(qiu)學,遭到祝(zhu)員(yuan)外拒絕。祝(zhu)英(ying)(ying)臺求(qiu)(qiu)學心(xin)切,便女扮男(nan)裝,遠去杭(hang)州(zhou)求(qiu)(qiu)學。途中邂(xie)逅(hou)了赴(fu)杭(hang)求(qiu)(qiu)學的(de)書生梁山伯(bo),一見如故,相讀甚(shen)歡,在(zai)草(cao)橋(qiao)亭上撮土為香,義(yi)結金蘭。不一日,二人(ren)來到杭(hang)州(zhou)城的(de)萬松(song)書院,拜師(shi)入學。從此,同窗(chuang)共讀,形影不離。祝(zhu)父思女,催歸(gui)甚(shen)急,祝(zhu)英(ying)(ying)臺只(zhi)得(de)倉促回鄉,被迫許配給(gei)太守之子(zi)馬文才。美(mei)滿姻緣(yuan),已(yi)成滄影。
越(yue)州(zhou)上虞縣(xian)有一(yi)(yi)(yi)(yi)女(nv)子祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai),喜歡吟讀(du)詩(shi)書(shu),一(yi)(yi)(yi)(yi)心(xin)想出外(wai)(wai)求(qiu)學,但(dan)(dan)是(shi)(shi)(shi)當時(shi)的(de)(de)(de)女(nv)子不(bu)(bu)能在(zai)外(wai)(wai)拋頭露面,于是(shi)(shi)(shi)就(jiu)和(he)丫頭銀心(xin)喬(qiao)裝成(cheng)男(nan)子,前往(wang)越(yue)州(zhou)城(cheng)讀(du)書(shu)。二(er)(er)人(ren)在(zai)半途遇見(jian)了(le)也要(yao)前往(wang)越(yue)州(zhou)念書(shu)的(de)(de)(de)鄞縣(xian)書(shu)生梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)及(ji)書(shu)僮士久,梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)和(he)祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)二(er)(er)人(ren)一(yi)(yi)(yi)(yi)見(jian)如故,遂結伴(ban)同(tong)行,前往(wang)越(yue)州(zhou)。 在(zai)越(yue)州(zhou)三(san)年期(qi)間(jian),梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)和(he)祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)形(xing)影(ying)不(bu)(bu)離,白天一(yi)(yi)(yi)(yi)同(tong)讀(du)書(shu)、晚上同(tong)床(chuang)共枕(zhen),祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)內心(xin)暗(an)暗(an)地(di)愛(ai)慕梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo),但(dan)(dan)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)個(ge)性(xing)憨(han)直,始(shi)終不(bu)(bu)知(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)是(shi)(shi)(shi)個(ge)女(nv)的(de)(de)(de),更(geng)不(bu)(bu)知(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)她的(de)(de)(de)心(xin)意。有一(yi)(yi)(yi)(yi)次(ci)清明節放(fang)假(jia)、二(er)(er)人(ren)去鏡(jing)湖游玩(wan)的(de)(de)(de)時(shi)候,祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)借景物屢次(ci)向梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)暗(an)示(shi)(shi),可是(shi)(shi)(shi)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)完全(quan)無(wu)法明白,甚至取笑祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)把自己比喻成(cheng)女(nv)子,最后祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)只得直接地(di)向梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)表示(shi)(shi),梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)才(cai)(cai)(cai)恍然大(da)悟。可是(shi)(shi)(shi)這(zhe)件事(shi)全(quan)被在(zai)一(yi)(yi)(yi)(yi)旁偷看的(de)(de)(de)馬文才(cai)(cai)(cai)得知(zhi)(zhi)(zhi),馬文才(cai)(cai)(cai)也知(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)原來(lai)是(shi)(shi)(shi)個(ge)女(nv)的(de)(de)(de)了(le)。后來(lai)家(jia)人(ren)寫(xie)信催祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)回(hui)家(jia),臨走前,祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)留(liu)一(yi)(yi)(yi)(yi)封信告訴梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)「二(er)(er)八(ba)、三(san)七、四六定」,意思(si)是(shi)(shi)(shi)要(yao)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)十天后去祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)府提親(qin)(qin),但(dan)(dan)是(shi)(shi)(shi)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)卻以(yi)為是(shi)(shi)(shi)三(san)個(ge)十天加(jia)在(zai)一(yi)(yi)(yi)(yi)起(qi),所以(yi)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)月后才(cai)(cai)(cai)去提親(qin)(qin),等到梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)歡歡喜喜趕到祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)家(jia)時(shi),才(cai)(cai)(cai)知(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)馬文才(cai)(cai)(cai)已經搶先一(yi)(yi)(yi)(yi)步(bu)提親(qin)(qin)、并且下(xia)了(le)聘禮(li),梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)只得心(xin)碎地(di)離開(kai),祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)沿路相(xiang)送、難(nan)舍難(nan)分。 梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)回(hui)家(jia)后,相(xiang)思(si)病(bing)重,寫(xie)信向祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)要(yao)一(yi)(yi)(yi)(yi)些找不(bu)(bu)到、拿不(bu)(bu)到的(de)(de)(de)藥(yao)方,表示(shi)(shi)病(bing)情絕望(wang)了(le),同(tong)時(shi)希望(wang)祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)能前來(lai)探望(wang)一(yi)(yi)(yi)(yi)番,祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)則(ze)回(hui)信告訴梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo),今生無(wu)緣,只希望(wang)二(er)(er)人(ren)死后可以(yi)一(yi)(yi)(yi)(yi)起(qi)安葬(zang)在(zai)南山(shan)(shan)(shan)(shan)。后來(lai)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)病(bing)逝,祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)假(jia)意應允馬家(jia)婚事(shi),但(dan)(dan)是(shi)(shi)(shi)要(yao)求(qiu)迎親(qin)(qin)隊(dui)伍(wu)必須(xu)從(cong)南山(shan)(shan)(shan)(shan)經過,并且讓她下(xia)轎(jiao)祭(ji)拜(bai)梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)。當祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)下(xia)轎(jiao)拜(bai)墓(mu),一(yi)(yi)(yi)(yi)時(shi)之間(jian)風雨大(da)作(zuo)、陰風慘慘,梁(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)(liang)山(shan)(shan)(shan)(shan)伯(bo)(bo)(bo)(bo)的(de)(de)(de)墳墓(mu)竟然裂開(kai),祝(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)英(ying)臺(tai)(tai)(tai)見(jian)狀(zhuang),奮不(bu)(bu)顧身地(di)跳(tiao)進去,墳墓(mu)馬上又合起(qi)來(lai),不(bu)(bu)久,便(bian)從(cong)墳墓(mu)里飛出一(yi)(yi)(yi)(yi)對(dui)形(xing)影(ying)相(xiang)隨的(de)(de)(de)蝴蝶……。
梁(liang)(liang)山伯與(yu)祝(zhu)(zhu)英臺的(de)(de)(de)故事(shi)是中國四大(da)民(min)間傳說(shuo)之一,被稱為東方的(de)(de)(de)“羅密歐與(yu)朱麗葉”。我們通過祝(zhu)(zhu)英臺女扮男裝并(bing)且主(zhu)動向(xiang)梁(liang)(liang)山伯示愛(ai)的(de)(de)(de)故事(shi)情結,能更深(shen)一步地體會(hui)(hui)古代社(she)會(hui)(hui)中女性大(da)膽追求真愛(ai)、 渴望美好愛(ai)情的(de)(de)(de)個人(ren)情感。梁(liang)(liang)祝(zhu)(zhu)的(de)(de)(de)愛(ai)情悲劇,使人(ren)們認真思考包辦婚姻制度在某些(xie)方面的(de)(de)(de)局限性,為改善婚姻制度提供(gong)了有益的(de)(de)(de)幫(bang)助。
如果說,梁祝婚姻被殘酷葬送具有(you)強烈(lie)的(de)(de)悲劇意(yi)(yi)義(yi)(yi),那么它(ta)的(de)(de)“化蝶(die)”結(jie)尾便富(fu)有(you)積極意(yi)(yi)義(yi)(yi)。活著追(zhui)求不到的(de)(de)東(dong)西,在死后繼續“追(zhui)求”,終(zhong)于(yu)得到。“化蝶(die)”的(de)(de)結(jie)局(ju),體(ti)現了(le)(le)愛情的(de)(de)偉大力量,體(ti)現了(le)(le)人(ren)們對美(mei)好事物的(de)(de)執(zhi)著追(zhui)求。千百年來,這種(zhong)力量一(yi)直鼓舞著人(ren)們向一(yi)切為(wei)了(le)(le)私利而(er)破壞世間(jian)的(de)(de)美(mei)好的(de)(de)頑固邪惡勢力作斗(dou)爭。
諸(zhu)城的(de)《梁(liang)祝(zhu)》傳(chuan)說據考(kao)早(zao)始于南(nan)北朝(chao)時(shi)期,完(wan)整(zheng)故事(shi)(shi)形成于唐(tang),由藝人傳(chuan)唱或表(biao)演即在宋代(dai)了。在梁(liang)祝(zhu)的(de)傳(chuan)說中,諸(zhu)城人歷來都認定梁(liang)祝(zhu)的(de)故事(shi)(shi)就(jiu)發(fa)生(sheng)在諸(zhu)城,梁(liang)山(shan)(shan)伯和祝(zhu)英臺就(jiu)是諸(zhu)城人,而且有真(zhen)村名、真(zhen)地點,更(geng)有真(zhen)人物(wu)、真(zhen)情節,較之(zhi)其他地區的(de)傳(chuan)說更(geng)完(wan)整(zheng),更(geng)真(zhen)實。傳(chuan)說流傳(chuan)之(zhi)廣,影響之(zhi)深(shen),無(wu)處能比。諸(zhu)城人常(chang)以本地出過這樣一個(ge)故事(shi)(shi)而津(jin)津(jin)樂道。老到(dao)叟嫗,小到(dao)稚童(tong),都能知(zhi)曉并(bing)講出梁(liang)山(shan)(shan)屯的(de)梁(liang)山(shan)(shan)伯和祝(zhu)家(jia)樓的(de)祝(zhu)英臺的(de)愛情故事(shi)(shi),并(bing)會到(dao)里丈(zhang)河北去指冢為證。
有研究指出梁祝故事的雛形,即是《華山畿(ji)》。六朝時期,江南(nan)盛傳《華山畿(ji)》這首令人性靈(ling)搖蕩(dang)的民歌(ge),《古今(jin)樂錄》曰:“《華山畿(ji)》者,宋少帝時懊惱一曲,亦變曲也。少帝時,南(nan)徐(xu)一士子,從(cong)華山畿(ji)往云陽。見客(ke)舍有女(nv)子年十八九,悅之無因,遂(sui)(sui)感心(xin)疾。母問其(qi)故,具以啟母。母為至(zhi)華山尋訪(fang),見女(nv)具說聞感之因。脫蔽膝(xi)令母密置(zhi)其(qi)席下臥(wo)之,當已。少日果差。忽舉席見蔽膝(xi)而(er)抱持,遂(sui)(sui)吞食而(er)死。氣欲絕,謂母曰:‘葬時車載,從(cong)華山度。’母從(cong)其(qi)意。比至(zhi)女(nv)門(men),牛不肯前,打(da)拍不動。女(nv)曰:“且待須臾。”妝點(dian)沐浴,既而(er)出。歌(ge)曰:“華山畿(ji),君既為儂死,獨活為誰施?歡若(ruo)見憐時,棺木為儂開(kai)。”棺應聲開(kai),女(nv)透入棺,家人叩打(da),無如之何(he),乃合葬,呼(hu)曰神女(nv)冢。宋郭茂倩《樂府詩集》亦有記載。