太宗八(ba)年(nian),窩闊臺親自(zi)賜酒于耶律楚(chu)材,說道:“朕之所(suo)以推誠任卿,乃先帝之命也(ye)(ye)(ye)。要不是愛(ai)卿,就沒(mei)有中原(yuan)的今(jin)日;朕今(jin)日之所(suo)以能安臥高(gao)枕,也(ye)(ye)(ye)全是愛(ai)卿之力也(ye)(ye)(ye)。”
從蒙哥開始,即依從漢制,追尊(zun)其父為帝(di),追上托雷廟(miao)號:睿宗。憲宗二年壬子,公元1252年,八月,蒙哥可汗此時(shi)已兼用漢人的皇帝(di)稱號與稱謂,行(xing)幸和林(lin)。
1260年,亦(yi)即建元中統之時,忽必烈下的詔書云:
“祖(zu)宗以(yi)神武定(ding)四方,淳(chun)德御群下(xia)。朝廷(ting)革創,未逢潤(run)色之(zhi)(zhi)(zhi)文;政(zheng)事變(bian)通,漸有綱維之(zhi)(zhi)(zhi)目。朕獲(huo)贊舊服(fu),載擴丕圖,稽列圣之(zhi)(zhi)(zhi)洪規,講前(qian)代(dai)之(zhi)(zhi)(zhi)定(ding)制。建(jian)元表歲,示(shi)人君萬(wan)世(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)傳(chuan),;紀時(shi)書王,見(jian)天下(xia)一家之(zhi)(zhi)(zhi)義。法(fa)《春秋》之(zhi)(zhi)(zhi)正始(shi),體大《易》之(zhi)(zhi)(zhi)乾元。炳煥皇猷,權(quan)輿治道。可自庚申年(nian)五月十九日(ri),建(jian)元為中統元年(nian)。惟即位體元之(zhi)(zhi)(zhi)始(shi),必(bi)立(li)經陳(chen)紀為先(xian)。故(gu)內立(li)都省,以(yi)總宏綱;外設總司,以(yi)平庶政(zheng)。仍以(yi)興利除(chu)害之(zhi)(zhi)(zhi)事,補偏救(jiu)政(zheng)之(zhi)(zhi)(zhi)方,隨詔以(yi)頒。于(yu)戲!秉(bing)葆握樞,必(bi)因時(shi)而建(jian)號;施仁(ren)發(fa)政(zheng),期(qi)與物以(yi)更新。敷宣(xuan)懇(ken)惻(ce)之(zhi)(zhi)(zhi)辭,表著憂勞之(zhi)(zhi)(zhi)意。凡(fan)在(zai)臣庶,體予至(zhi)懷!”
這(zhe)(zhe)是成吉(ji)思汗(han)的繼任者中頭一個采用“漢法”傳統年號來(lai)紀年的可汗(han),亦可視為(wei)蒙古人(ren)開始漢化的重要標志。這(zhe)(zhe)里已(yi)把《易》之乾元(yuan)(yuan)與(yu)中統聯系起來(lai)了,可謂忽必烈皇帝愛(ai)上了這(zhe)(zhe)“元(yuan)(yuan)”字之源頭。忽必烈皇帝曾云(yun):“昔為(wei)之有國者,或(huo)以所起之地,或(huo)所因受(shou)之封,為(wei)不足法也,故謂之”元(yuan)(yuan)“焉。元(yuan)(yuan)謂之大也,大不足以盡之,而(er)謂之元(yuan)(yuan)者,大之至也。”
元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)世(shi)祖(zu)(zu)至元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)八年(nian)(nian)農歷(li)十(shi)一月十(shi)五日(ri)(公(gong)歷(li)1271年(nian)(nian)12月18日(ri)),元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)世(shi)祖(zu)(zu)忽(hu)必烈(lie)(lie)發布(bu)《建(jian)(jian)國(guo)(guo)(guo)(guo)號(hao)詔(zhao)》,主(zhu)要內容有:改元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)建(jian)(jian)號(hao),,取《易經》“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)哉乾元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)”之義(yi),將國(guo)(guo)(guo)(guo)號(hao)“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)蒙(meng)(meng)古國(guo)(guo)(guo)(guo)”改為(wei)(wei)“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)”,元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)世(shi)祖(zu)(zu)忽(hu)必烈(lie)(lie)從“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)蒙(meng)(meng)古國(guo)(guo)(guo)(guo)皇(huang)帝(di)(di)”變為(wei)(wei)“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)皇(huang)帝(di)(di)”。1267年(nian)(nian)忽(hu)必烈(lie)(lie)汗遷都(dou)(dou)中(zhong)都(dou)(dou)(今北京市),并命劉秉忠(zhong)興建(jian)(jian)中(zhong)都(dou)(dou)城。1272年(nian)(nian)改中(zhong)都(dou)(dou)為(wei)(wei)大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)都(dou)(dou)(突厥語(yu)稱汗八里,帝(di)(di)都(dou)(dou)之意),將上都(dou)(dou)作為(wei)(wei)陪都(dou)(dou)。1271年(nian)(nian)12月18日(ri),忽(hu)必烈(lie)(lie)汗公(gong)布(bu)《建(jian)(jian)國(guo)(guo)(guo)(guo)號(hao)詔(zhao)》,取《易經》中(zhong)“大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)哉乾元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)”之意,將國(guo)(guo)(guo)(guo)號(hao)由(you)大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)蒙(meng)(meng)古國(guo)(guo)(guo)(guo)改為(wei)(wei)大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)蒙(meng)(meng)古國(guo)(guo)(guo)(guo),建(jian)(jian)國(guo)(guo)(guo)(guo)元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)朝,即元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)世(shi)祖(zu)(zu);1260年(nian)(nian)設(she)立(li)中(zhong)書省(sheng),1263年(nian)(nian)設(she)立(li)樞密(mi)院,1268年(nian)(nian)設(she)立(li)御史臺等(deng)(deng)等(deng)(deng)國(guo)(guo)(guo)(guo)家機構;設(she)置(zhi)大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)司(si)農司(si)并且提倡農業;尊(zun)孔崇(chong)儒并大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)理(li)發展儒學等(deng)(deng)推(tui)行漢(han)法的(de)(de)政策。然(ran)而為(wei)(wei)了保留原蒙(meng)(meng)古制度,最(zui)后形成(cheng)蒙(meng)(meng)漢(han)兩元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)政治(zhi)。元(yuan)(yuan)(yuan)(yuan)世(shi)祖(zu)(zu)雖然(ran)于爭(zheng)(zheng)奪汗位(wei)戰爭(zheng)(zheng)獲(huo)得蒙(meng)(meng)古大(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)(da)汗的(de)(de)汗位(wei),并且最(zui)后成(cheng)為(wei)(wei)中(zhong)國(guo)(guo)(guo)(guo)皇(huang)帝(di)(di)。
《元史.世祖本紀》之后,有一段至為簡單的話,概(gai)括地精確(que)而恰當,其文曰:“世祖度量宏廣,知人善任,信用儒術,用能以夏變夷(yi),立經陳(chen)紀,所(suo)以為一代(dai)之制者,規模(mo)宏遠也。”
誕(dan)膺景命,奄四海以(yi)宅尊(zun);必有美名,紹百王(wang)而(er)(er)(er)紀統。肇從隆(long)古(gu),匪獨我家(jia)。且唐之(zhi)(zhi)為(wei)言蕩也(ye),堯(yao)以(yi)之(zhi)(zhi)而(er)(er)(er)著稱;虞之(zhi)(zhi)為(wei)言樂也(ye),舜(shun)因之(zhi)(zhi)而(er)(er)(er)作號。馴至禹興而(er)(er)(er)湯造,互名夏大(da)以(yi)殷中。世降以(yi)還(huan),事(shi)殊非古(gu)。雖(sui)乘(cheng)時(shi)而(er)(er)(er)有國,不以(yi)利(li)而(er)(er)(er)制稱。為(wei)秦為(wei)漢者(zhe),著從初(chu)起之(zhi)(zhi)地(di)名;曰隋曰唐者(zhe),因即所封(feng)之(zhi)(zhi)爵邑。是皆徇百姓見聞之(zhi)(zhi)狃習(xi),要一時(shi)經制之(zhi)(zhi)權宜,概以(yi)至公,不無少貶。
我(wo)太祖圣武(wu)皇帝,握乾符而起朔(shuo)土,以神武(wu)而膺帝圖,四(si)震天(tian)(tian)(tian)聲,大恢土宇,輿圖之廣,歷古所無(wu)。頃(qing)者耆宿詣庭,奏(zou)章(zhang)申請,謂既成于大業(ye),宜早定(ding)于鴻名。在古制以當然,于朕心乎何有。可建(jian)國號曰大元,蓋(gai)取《易經》“乾元”之義。茲大冶流形(xing)于庶品,孰(shu)名資始之功(gong);予一人(ren)底寧于萬邦,尤切(qie)體仁之要。事從因革,道協天(tian)(tian)(tian)人(ren)。於戲!稱義而名,固匪為之溢(yi)美;孚休惟永,尚不負于投艱。嘉與敷天(tian)(tian)(tian),共隆大號。
這(zhe)(zhe)詔(zhao)書是說明(ming)元(yuan)朝(chao)政(zheng)權性質非常重(zhong)要的(de)(de)文件(jian)。詔(zhao)書明(ming)確承認,忽(hu)必烈他所(suo)建立之(zhi)元(yuan)朝(chao)這(zhe)(zhe)一王(wang)朝(chao),乃是中國(guo)封(feng)建王(wang)朝(chao)的(de)(de)繼承,是堯(yao)舜(shun)禹(yu)湯,秦漢隋唐的(de)(de)繼續(xu),所(suo)謂:“紹(shao)百(bai)王(wang)而(er)紀統”者是:詔(zhao)書又把從成吉思汗(han)到忽(hu)必烈自己的(de)(de)這(zhe)(zhe)份統一大業,看作是“歷古所(suo)無”的(de)(de)“大業”,這(zhe)(zhe)業績是古代(dai)任何一個(ge)君主(zhu)所(suo)無法(fa)比擬的(de)(de),因而(er)用“蒙古”這(zhe)(zhe)個(ge)民族的(de)(de)名稱,已不足以表示新(xin)王(wang)朝(chao)的(de)(de)涵義(yi)。