隴(long)西(xi)才(cai)子李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),游學長(chang)安(an),年過弱冠(guan),尚未娶親(qin)(qin),便托(tuo)(tuo)鮑(bao)四(si)娘(niang)(niang)為他(ta)尋(xun)(xun)佳(jia)配。四(si)娘(niang)(niang)應諾,想(xiang)到霍(huo)王府小(xiao)(xiao)(xiao)娘(niang)(niang)霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu),年方二(er)(er)(er)(er)八,才(cai)貌俱(ju)佳(jia),況四(si)娘(niang)(niang)又(you)是(shi)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)的(de)歌舞(wu)教師,便想(xiang)將小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)介紹與(yu)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)。她(ta)知(zhi)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)要在(zai)(zai)(zai)元(yuan)(yuan)宵節去(qu)(qu)(qu)觀(guan)(guan)燈,便約請(qing)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)去(qu)(qu)(qu)約看。元(yuan)(yuan)宵這晚,李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)與(yu)崔(cui)(cui)允(yun)明(ming)、韋夏卿二(er)(er)(er)(er)友(you)同去(qu)(qu)(qu)街上(shang)觀(guan)(guan)賞。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)和(he)(he)母(mu)親(qin)(qin)鄭(zheng)六娘(niang)(niang),丫環浣紗也(ye)來觀(guan)(guan)燈,忽見(jian)(jian)前(qian)面有(you)幾個(ge)秀才(cai),忙避開(kai),不(bu)小(xiao)(xiao)(xiao)心頭上(shang)佩帶的(de)紫(zi)(zi)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)燕釵(chai)(chai)(chai)(chai)掛在(zai)(zai)(zai)梅樹梢上(shang),被李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)撿到。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)發覺釵(chai)(chai)(chai)(chai)子丟失,忙來尋(xun)(xun)找,兩人(ren)(ren)相(xiang)見(jian)(jian)。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)已(yi)(yi)(yi)從鮑(bao)四(si)娘(niang)(niang)處(chu)聽(ting)到過李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)的(de)詩才(cai)名(ming),今一(yi)相(xiang)見(jian)(jian),更覺李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)可(ke)愛,求還玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)釵(chai)(chai)(chai)(chai),李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)推(tui)說(shuo)(shuo)讓個(ge)媒人(ren)(ren)送還。第二(er)(er)(er)(er)天(tian),鮑(bao)四(si)娘(niang)(niang)受(shou)四(si)娘(niang)(niang)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)之托(tuo)(tuo)前(qian)去(qu)(qu)(qu)說(shuo)(shuo)親(qin)(qin)。四(si)娘(niang)(niang)手持紫(zi)(zi)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)釵(chai)(chai)(chai)(chai),說(shuo)(shuo)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)托(tuo)(tuo)她(ta)來求盟(meng)(meng)定(ding)(ding)。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)心中(zhong)暗(an)喜,推(tui)說(shuo)(shuo)需(xu)母(mu)親(qin)(qin)定(ding)(ding)奪(duo)。鄭(zheng)六娘(niang)(niang)聽(ting)了(le)(le)鮑(bao)四(si)娘(niang)(niang)的(de)話,又(you)女兒不(bu)反對,也(ye)就(jiu)應允(yun)了(le)(le)。良辰吉日,李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)從崔(cui)(cui)韋二(er)(er)(er)(er)友(you)處(chu)借(jie)了(le)(le)駿馬、仆役前(qian)去(qu)(qu)(qu)與(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)拜了(le)(le)花(hua)燭。婚(hun)后(hou)二(er)(er)(er)(er)人(ren)(ren)情深(shen)意濃。一(yi)天(tian),書(shu)童秋鴻報(bao)說(shuo)(shuo)天(tian)子幸洛陽(yang),開(kai)場選士(shi)。主仆二(er)(er)(er)(er)人(ren)(ren)立(li)即(ji)準(zhun)備(bei)行裝(zhuang),李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)、小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)忍悲分(fen)別(bie),山(shan)盟(meng)(meng)海誓,雙雙惜(xi)別(bie)。殿(dian)試發榜,李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)高中(zhong)狀元(yuan)(yuan),權(quan)貴(gui)盧(lu)(lu)太尉,專權(quan)當朝,欲從士(shi)子中(zhong)選婿(xu)(xu)招(zhao)贅。令士(shi)子們去(qu)(qu)(qu)太尉府進見(jian)(jian)。因(yin)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)不(bu)去(qu)(qu)(qu)盧(lu)(lu)府,太尉記恨(hen),表薦李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)去(qu)(qu)(qu)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)門(men)(men)關(guan)外隨軍(jun)參(can)(can)軍(jun),不(bu)得(de)還朝。而(er)(er)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)不(bu)知(zhi),高中(zhong)后(hou)便回(hui)長(chang)安(an)與(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)相(xiang)聚。這時(shi)使(shi)(shi)臣來報(bao),令李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)即(ji)刻去(qu)(qu)(qu)邊關(guan)劉節鎮(zhen)處(chu)任(ren)參(can)(can)軍(jun),李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)只(zhi)得(de)與(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)在(zai)(zai)(zai)灞橋折柳盟(meng)(meng)誓而(er)(er)別(bie)。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)一(yi)路風塵到了(le)(le)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)門(men)(men)關(guan)外。節鎮(zhen)劉公(gong)濟是(shi)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)朋(peng)友(you),知(zhi)參(can)(can)軍(jun)是(shi)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),非常高興。玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)門(men)(men)關(guan)外有(you)小(xiao)(xiao)(xiao)河(he)西(xi),大河(he)西(xi)二(er)(er)(er)(er)國(guo),最(zui)近因(yin)受(shou)吐(tu)蕃扶(fu)制,正準(zhun)備(bei)歸(gui)順吐(tu)蕃。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)下書(shu)二(er)(er)(er)(er)國(guo),責二(er)(er)(er)(er)國(guo)歸(gui)順,否則就(jiu)興兵誅討。又(you)分(fen)兵截斷吐(tu)蕃西(xi)路,使(shi)(shi)得(de)二(er)(er)(er)(er)國(guo)來降(jiang)。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)自別(bie)了(le)(le)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),日思夜(ye)想(xiang)。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)也(ye)日夜(ye)想(xiang)念小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu),畫了(le)(le)幅《征人(ren)(ren)聞笛望鄉》畫并托(tuo)(tuo)人(ren)(ren)帶給小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)。盧(lu)(lu)太尉見(jian)(jian)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)因(yin)功受(shou)賞,又(you)生一(yi)計,奏(zou)請(qing)皇上(shang)升(sheng)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)為秘書(shu)郎(lang),改任(ren)孟(meng)門(men)(men)參(can)(can)軍(jun),不(bu)準(zhun)歸(gui)長(chang)安(an),即(ji)去(qu)(qu)(qu)赴任(ren)。這時(shi)盧(lu)(lu)太尉正奉命(ming)鎮(zhen)孟(meng)門(men)(men),李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)到孟(meng)門(men)(men)后(hou),盧(lu)(lu)又(you)要招(zhao)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)為婿(xu)(xu)。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)推(tui)說(shuo)(shuo)已(yi)(yi)(yi)有(you)妻子而(er)(er)未從。盧(lu)(lu)即(ji)派人(ren)(ren)送信(xin)給小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu),說(shuo)(shuo)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)已(yi)(yi)(yi)招(zhao)贅在(zai)(zai)(zai)盧(lu)(lu)府。不(bu)久,盧(lu)(lu)與(yu)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)奉命(ming)還朝,盧(lu)(lu)把(ba)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)軟禁(jin)在(zai)(zai)(zai)盧(lu)(lu)府。小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)接到假(jia)(jia)信(xin),十分(fen)傷心,怨(yuan)恨(hen)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)薄情,但又(you)不(bu)十分(fen)相(xiang)信(xin)。為了(le)(le)尋(xun)(xun)訪李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)蹤(zong)跡消息,家資耗(hao)盡,最(zui)后(hou)變賣(mai)了(le)(le)信(xin)物紫(zi)(zi)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)燕釵(chai)(chai)(chai)(chai),恰被盧(lu)(lu)府買去(qu)(qu)(qu)。盧(lu)(lu)太尉得(de)知(zhi)此釵(chai)(chai)(chai)(chai)乃李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)、霍(huo)定(ding)(ding)情物,就(jiu)命(ming)堂侯(hou)官之妻扮做鮑(bao)四(si)娘(niang)(niang)姐(jie)姐(jie)鮑(bao)三(san)娘(niang)(niang),向(xiang)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)獻釵(chai)(chai)(chai)(chai)。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)見(jian)(jian)釵(chai)(chai)(chai)(chai)大驚,鮑(bao)三(san)娘(niang)(niang)卻說(shuo)(shuo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)已(yi)(yi)(yi)另嫁他(ta)人(ren)(ren),方變賣(mai)此釵(chai)(chai)(chai)(chai)。盧(lu)(lu)太尉趁(chen)楊要李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)以此釵(chai)(chai)(chai)(chai)聘(pin)娶他(ta)女兒,李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)仍婉(wan)言回(hui)絕。俠士(shi)黃衫(shan)客聽(ting)說(shuo)(shuo)了(le)(le)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)負情、小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)病重事,慷然相(xiang)助,要崔(cui)(cui)、韋趁(chen)牡丹花(hua)盛開(kai)之際,假(jia)(jia)稱無相(xiang)禪(chan)師相(xiang)請(qing),到崇敬(jing)寺飲(yin)酒(jiu)。黃衫(shan)客持李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)到霍(huo)府,使(shi)(shi)之與(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)相(xiang)見(jian)(jian),監督李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)的(de)盧(lu)(lu)府士(shi)兵無可(ke)奈何(he)。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)、小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)相(xiang)見(jian)(jian)后(hou),始知(zhi)一(yi)切都是(shi)盧(lu)(lu)太尉指使(shi)(shi)人(ren)(ren)所為。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)又(you)給拿出玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)釵(chai)(chai)(chai)(chai),于是(shi)兩人(ren)(ren)嫌疑冰釋。李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)把(ba)紫(zi)(zi)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)釵(chai)(chai)(chai)(chai)給小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)戴上(shang)。黃衫(shan)客又(you)把(ba)盧(lu)(lu)太尉專權(quan)李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)和(he)(he)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)受(shou)屈(qu)一(yi)事參(can)(can)奏(zou)主上(shang),最(zui)后(hou)主上(shang)降(jiang)旨:加封李(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)(li)益(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)為集賢(xian)殿(dian)學士(shi)和(he)(he)鸞臺侍郎(lang),霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)為太原郡夫人(ren)(ren)、鄭(zheng)六娘(niang)(niang)為滎陽(yang)郡太夫人(ren)(ren)。
《折柳》、《陽關》兩折在(zai)(zai)舞(wu)臺上經常(chang)演出,是敘述李益(yi)奉旨隨(sui)征,霍(huo)小玉(yu)在(zai)(zai)灞(ba)橋餞行,著重(zhong)地描寫(xie)了夫妻間(jian)惜別的情愫,終于(yu)在(zai)(zai)三軍催迫之下(xia),無(wu)可奈何地登(deng)上征途,各自分別。
湯顯(xian)祖(zu)(1550-1616),字義仍,號海若(ruo)、若(ruo)士、清遠道人(ren)(ren),江西臨川(chuan)人(ren)(ren)。明代著(zhu)名的戲曲(qu)作家(jia)。自(zi)幼刻苦攻讀,博覽群書,早年即有文名。因不肯依附宰相張居正(zheng),直(zhi)至萬歷十(shi)一年(1583)才考取進士。任南京(jing)禮(li)部(bu)主事時,上書批評時政,觸怒皇帝,被貶廣東徐(xu)聞縣(xian)典(dian)史,后遷浙江遂(sui)昌知縣(xian)。萬歷二十(shi)六年(1598)棄官。此后家(jia)居十(shi)八年,以文墨自(zi)娛。著(zhu)有玉茗堂(tang)四(si)夢(meng)(《紫釵記(ji)(ji)》、《牡丹亭》、《南柯(ke)記(ji)(ji)》、《邯鄲記(ji)(ji)》)和《紫蕭記(ji)(ji)》。
《紫釵記》作為湯顯(xian)祖最具代表(biao)性的劇(ju)作之一,廣為流傳,被改編為昆曲、粵劇(ju)、京劇(ju)等多種戲曲表(biao)演形(xing)式,是中(zhong)國(guo)古(gu)典戲曲瑰寶。
《紫釵記》的(de)劇情取(qu)材(cai)于(yu)唐代小(xiao)(xiao)(xiao)說《霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)傳(chuan)》,湯翁(weng)在保留《霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)傳(chuan)》主(zhu)(zhu)要(yao)人物和情節的(de)同時,再造男女(nv)主(zhu)(zhu)人公的(de)形象,別開生(sheng)面地演(yan)繹(yi)李(li)益和霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)美好、曲折的(de)愛情故事,既繼(ji)承了《霍(huo)小(xiao)(xiao)(xiao)玉(yu)傳(chuan)》的(de)現實主(zhu)(zhu)義精神(shen),又體(ti)現了湯顯祖(zu)的(de)“情至(zhi)觀”,堪稱“臨川四夢”第一夢。