趙(zhao)(zhao)勝(sheng)即平原君。戰國時趙(zhao)(zhao)國邯鄲(今河北(bei)省邯鄲市)人。趙(zhao)(zhao)武靈王子,趙(zhao)(zhao)惠(hui)文王弟。
相(xiang)惠文(wen)王(wang)及孝(xiao)成王(wang)。封于東武(wu)城(cheng)(今(jin)河北清(qing)河縣東北),號(hao)平原君。喜賓客(ke),養(yang)食客(ke)數千人。趙孝(xiao)成王(wang)七年(前(qian)259年),秦(qin)圍趙都(dou)邯鄲(dan)(今(jin)屬河北省(sheng)),他在城(cheng)中堅守(shou)三(san)年,后率毛遂等門客(ke)求救于楚、魏,擊敗秦(qin)軍,遂存趙國。與(yu)齊(qi)孟嘗(chang)君、楚春(chun)申君、魏信陵君齊(qi)名,時(shi)稱四(si)公子。
公(gong)元前266年(秦昭(zhao)襄王(wang)(wang)(wang)四十(shi)一年、趙惠文王(wang)(wang)(wang)三十(shi)三年),秦昭(zhao)襄王(wang)(wang)(wang)任(ren)用(yong)范雎為丞相。適逢(feng)魏(wei)王(wang)(wang)(wang)派須(xu)賈(jia)出使(shi)秦國(guo)。范雎叫須(xu)賈(jia)帶(dai)口信給魏(wei)王(wang)(wang)(wang),立即把(ba)他的(de)仇人魏(wei)齊的(de)腦袋送來,否(fou)則將(jiang)要(yao)屠大梁。魏(wei)齊聽(ting)說之后害怕(pa)了,逃(tao)到趙國(guo),藏匿在平原君趙勝的(de)家(jia)中。
公(gong)元前265年(nian)(秦昭襄(xiang)王(wang)(wang)(wang)(wang)四十二年(nian)、趙(zhao)(zhao)(zhao)孝(xiao)成王(wang)(wang)(wang)(wang)元年(nian)),范(fan)(fan)雎聽說(shuo)魏(wei)(wei)齊(qi)(qi)在(zai)趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)的(de)(de)(de)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia)里,就給趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)寫了一封詳細而(er)且(qie)表面友(you)好的(de)(de)(de)書信,說(shuo):“我(wo)聽說(shuo)您(nin)的(de)(de)(de)高(gao)義,愿(yuan)作布衣之友(you),希望您(nin)到(dao)(dao)我(wo)這里來,愿(yuan)意與您(nin)為(wei)十日之飲”。趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)畏懼秦國,便至秦見秦王(wang)(wang)(wang)(wang)。在(zai)飲酒間,秦王(wang)(wang)(wang)(wang)對趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)說(shuo):“昔日周文王(wang)(wang)(wang)(wang)得呂尚以為(wei)太公(gong),齊(qi)(qi)桓公(gong)得管夷吾以為(wei)仲父,范(fan)(fan)先生(sheng)也是我(wo)的(de)(de)(de)叔(shu)父。范(fan)(fan)先生(sheng)的(de)(de)(de)仇人(ren)在(zai)您(nin)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia),愿(yuan)您(nin)使人(ren)取其頭(tou)來。不(bu)然(ran)我(wo)不(bu)放(fang)您(nin)出關。”趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)說(shuo):“魏(wei)(wei)齊(qi)(qi)曾(ceng)是我(wo)的(de)(de)(de)朋(peng)友(you),即使在(zai)我(wo)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia),也不(bu)應當交出來。何況又不(bu)在(zai)我(wo)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia)”秦王(wang)(wang)(wang)(wang)又給趙(zhao)(zhao)(zhao)孝(xiao)成王(wang)(wang)(wang)(wang)寫信說(shuo):“范(fan)(fan)君的(de)(de)(de)仇人(ren)魏(wei)(wei)齊(qi)(qi)在(zai)趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia),請趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)趕快使人(ren)把他的(de)(de)(de)頭(tou)送來。不(bu)然(ran)的(de)(de)(de)話(hua),我(wo)將(jiang)發(fa)兵(bing)攻趙(zhao)(zhao)(zhao),且(qie)不(bu)放(fang)趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)出關。”趙(zhao)(zhao)(zhao)孝(xiao)成王(wang)(wang)(wang)(wang)發(fa)兵(bing)圍趙(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)家(jia)(jia)(jia)(jia)(jia)。魏(wei)(wei)齊(qi)(qi)夜(ye)間逃出,見趙(zhao)(zhao)(zhao)相虞卿(qing)。虞卿(qing)解相印與魏(wei)(wei)齊(qi)(qi)逃至大梁,欲通過信陵君而(er)去楚(chu)。信陵君畏秦,猶豫不(bu)肯見,由于(yu)侯嬴從旁勸說(shuo),才到(dao)(dao)郊(jiao)野迎接。
魏齊聽(ting)說信陵(ling)君起初(chu)對見(jian)他(ta)有(you)難意,怒而自殺;信陵(ling)君最終還是(shi)來晚了一步(bu),信陵(ling)君趕來的時(shi)候,魏齊已(yi)經死(si)了。趙(zhao)(zhao)孝成王終于將魏齊的頭送(song)到秦(qin)(qin)國(guo),秦(qin)(qin)昭襄王才放趙(zhao)(zhao)勝回趙(zhao)(zhao)國(guo)。
公元前262年(nian)(秦(qin)昭襄王(wang)(wang)(wang)四十五(wu)年(nian),趙(zhao)(zhao)孝成王(wang)(wang)(wang)四年(nian)),秦(qin)國攻打(da)韓(han)國的(de)野王(wang)(wang)(wang)(今河南沁陽縣(xian)),野王(wang)(wang)(wang)降(jiang)秦(qin)。韓(han)的(de)上黨郡(治所在(zai)壺關今山西長治市)與本國的(de)通路被切斷。上黨太(tai)守(shou)馮亭遣使者對(dui)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)說:“韓(han)不(bu)能守(shou)上黨,吏民都(dou)樂于歸趙(zhao)(zhao),而不(bu)愿意(yi)入秦(qin)。”趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)先(xian)與平陽君趙(zhao)(zhao)豹商議(yi)(yi)。趙(zhao)(zhao)豹認為趙(zhao)(zhao)國接受上黨,將“禍大(da)于所得”。趙(zhao)(zhao)孝成王(wang)(wang)(wang)又跟趙(zhao)(zhao)勝、趙(zhao)(zhao)禹商議(yi)(yi),他們都(dou)認為,用兵百萬,攻戰逾年(nian),也未必能得一城(cheng),今坐受有城(cheng)市邑十七,這是個大(da)利,不(bu)可坐失時機。趙(zhao)(zhao)孝成王(wang)(wang)(wang)令(ling)平原君趙(zhao)(zhao)勝去接收(shou)土地,并傳達趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)的(de)命令(ling):“以三萬戶之(zhi)都(dou)封太(tai)守(shou),千(qian)戶封縣(xian)令(ling),諸吏皆(jie)益爵(jue)三級,民能相集(ji)者,賜家六金。”
趙國接收上黨,卻因(yin)此(ci)惹怒秦國,引發兩國之(zhi)間的長(chang)平大戰。
長(chang)平之戰爆發后,趙(zhao)國派廉頗進軍(jun)(jun)長(chang)平(今山西高平縣西北(bei)),抵御秦(qin)軍(jun)(jun)。趙(zhao)孝(xiao)成王(wang)六年(nian)(公元前260年(nian))七月,趙(zhao)孝(xiao)成王(wang)中(zhong)秦(qin)國的(de)反間(jian)計,以(yi)趙(zhao)括代(dai)替廉頗為主將(jiang)(jiang)。秦(qin)國大將(jiang)(jiang)白起(qi)在長(chang)平打敗趙(zhao)軍(jun)(jun),趙(zhao)括也被亂箭(jian)射死,趙(zhao)國的(de)四十五萬(wan)精銳(rui)部隊(dui)被殺,趙(zhao)國元氣大傷。
秦趙(zhao)長平之(zhi)戰結束(shu)后的第二年,秦軍圍攻趙(zhao)的都城邯(han)鄲。趙(zhao)國傾(qing)全力死(si)守邯(han)鄲,又向楚國、魏國緊(jin)急求援。
秦國(guo)圍攻邯鄲時(shi),趙王(wang)曾(ceng)派趙勝去(qu)求援(yuan),當時(shi)擬推(tui)楚(chu)國(guo)為盟主(zhu),訂立合(he)縱(zong)盟約聯(lian)兵抗(kang)秦,趙勝約定跟門下有勇(yong)有謀文(wen)武兼(jian)備的食客(ke)二十人(ren)一同(tong)前(qian)往楚(chu)國(guo)。趙勝說:“假使能通過客(ke)氣的談(tan)判(pan)取得(de)成(cheng)功,那(nei)就(jiu)(jiu)最好(hao)了(le)。如(ru)果(guo)談(tan)判(pan)不能取得(de)成(cheng)功,那(nei)么也要(yao)挾制楚(chu)王(wang)在大庭廣眾之下把盟約確定下來(lai),一定要(yao)確定了(le)合(he)縱(zong)盟約才(cai)回國(guo)。同(tong)去(qu)的文(wen)武之士不必到(dao)外面去(qu)尋找,從我(wo)門下的食客(ke)中選(xuan)(xuan)取就(jiu)(jiu)足夠了(le)。”結(jie)果(guo)選(xuan)(xuan)得(de)十九人(ren),剩下的人(ren)沒有可再(zai)挑選(xuan)(xuan)的了(le),竟沒辦法湊滿(man)二十人(ren)。
這時門(men)下(xia)食客中有(you)個叫(jiao)毛(mao)(mao)遂的(de)人(ren),徑自走到(dao)(dao)前面來(lai)(lai),向(xiang)趙勝自我(wo)推薦說(shuo):“我(wo)聽(ting)說(shuo)您要到(dao)(dao)楚國去(qu),讓楚國作盟(meng)主(zhu)訂下(xia)合縱盟(meng)約(yue),并且(qie)約(yue)定與門(men)下(xia)食客二十人(ren)一(yi)(yi)同去(qu),人(ren)員不到(dao)(dao)外面尋找。還少(shao)一(yi)(yi)個人(ren),希望您就(jiu)拿我(wo)充(chong)個數一(yi)(yi)起去(qu)吧(ba)。”趙勝問道:“先生(sheng)(sheng)寄附在(zai)(zai)(zai)我(wo)的(de)門(men)下(xia)幾年啦”毛(mao)(mao)遂回答(da)道:“整整三年了。”趙勝說(shuo):“有(you)才能的(de)賢士生(sheng)(sheng)活在(zai)(zai)(zai)世上,就(jiu)如同錐子(zi)放在(zai)(zai)(zai)口袋(dai)里,它的(de)鋒尖立即就(jiu)會(hui)顯露(lu)出來(lai)(lai)。如今先生(sheng)(sheng)寄附在(zai)(zai)(zai)我(wo)的(de)門(men)下(xia)三年了,我(wo)的(de)左右(you)近臣們從沒(mei)有(you)稱贊推薦過(guo)你(ni),我(wo)也從來(lai)(lai)沒(mei)聽(ting)說(shuo)過(guo)你(ni),這是先生(sheng)(sheng)沒(mei)有(you)什(shen)么專長啊。先生(sheng)(sheng)不能去(qu),先生(sheng)(sheng)留下(xia)來(lai)(lai)。”毛(mao)(mao)遂說(shuo):“我(wo)就(jiu)算是請求放在(zai)(zai)(zai)口袋(dai)里吧(ba)。假使(shi)我(wo)早就(jiu)被放在(zai)(zai)(zai)口袋(dai)里,是會(hui)整個錐鋒都脫露(lu)出來(lai)(lai)的(de),不只(zhi)是露(lu)出一(yi)(yi)點鋒尖就(jiu)罷了的(de)。”趙勝終于(yu)同意讓毛(mao)(mao)遂一(yi)(yi)同去(qu)。那十九(jiu)個人(ren)互(hu)相使(shi)眼色示意,暗暗嘲笑毛(mao)(mao)遂,只(zhi)是沒(mei)有(you)發出聲音來(lai)(lai)。
等到(dao)(dao)(dao)毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)到(dao)(dao)(dao)達楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo),跟那(nei)十(shi)九(jiu)個(ge)(ge)(ge)人(ren)(ren)(ren)談(tan)(tan)(tan)論(lun)、爭(zheng)議天(tian)(tian)下(xia)局勢(shi)(shi),十(shi)九(jiu)個(ge)(ge)(ge)人(ren)(ren)(ren)個(ge)(ge)(ge)個(ge)(ge)(ge)佩服他(ta)。趙(zhao)勝(sheng)與楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)談(tan)(tan)(tan)判訂立合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)的(de)(de)(de)事(shi),再三陳述利害關系,從早(zao)晨就(jiu)(jiu)談(tan)(tan)(tan)判,直(zhi)到(dao)(dao)(dao)中午還沒(mei)決定(ding)(ding)下(xia)來,那(nei)十(shi)九(jiu)個(ge)(ge)(ge)人(ren)(ren)(ren)就(jiu)(jiu)鼓動毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)說(shuo)(shuo)(shuo):“先(xian)生登(deng)(deng)堂(tang)。”于(yu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)緊(jin)(jin)握劍柄(bing),一(yi)(yi)(yi)路小跑地登(deng)(deng)階到(dao)(dao)(dao)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)殿(dian)堂(tang)上,便(bian)對趙(zhao)勝(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo):“談(tan)(tan)(tan)合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)不(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)‘利’就(jiu)(jiu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)‘害’,只兩句話罷了(le)(le)(le)(le)(le)(le)。從早(zao)晨就(jiu)(jiu)談(tan)(tan)(tan)合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong),到(dao)(dao)(dao)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)中午還決定(ding)(ding)不(bu)下(xia)來,是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)什(shen)(shen)么(me)(me)(me)緣(yuan)故(gu)”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)見毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)登(deng)(deng)上堂(tang)來就(jiu)(jiu)對說(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)人(ren)(ren)(ren)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)干(gan)(gan)什(shen)(shen)么(me)(me)(me)的(de)(de)(de)”回答說(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)隨從家(jia)臣(chen)。”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)厲聲(sheng)呵(he)叱(chi)道(dao)(dao):“怎么(me)(me)(me)還不(bu)給我(wo)(wo)(wo)下(xia)去(qu),我(wo)(wo)(wo)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)跟你(ni)(ni)(ni)的(de)(de)(de)主(zhu)人(ren)(ren)(ren)談(tan)(tan)(tan)判,你(ni)(ni)(ni)來干(gan)(gan)什(shen)(shen)么(me)(me)(me)!”毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)緊(jin)(jin)握劍柄(bing)走向前(qian)去(qu)說(shuo)(shuo)(shuo):“大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)敢呵(he)叱(chi)我(wo)(wo)(wo),不(bu)過是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)依(yi)仗楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)人(ren)(ren)(ren)多勢(shi)(shi)眾。我(wo)(wo)(wo)與你(ni)(ni)(ni)相距(ju)只有十(shi)步,十(shi)步之內大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)依(yi)仗不(bu)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)的(de)(de)(de)人(ren)(ren)(ren)多勢(shi)(shi)眾的(de)(de)(de),大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)性命控制(zhi)在(zai)(zai)我(wo)(wo)(wo)手(shou)中。我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)主(zhu)人(ren)(ren)(ren)就(jiu)(jiu)在(zai)(zai)面(mian)前(qian),當(dang)著他(ta)的(de)(de)(de)面(mian)你(ni)(ni)(ni)為(wei)什(shen)(shen)么(me)(me)(me)這(zhe)(zhe)(zhe)樣呵(he)叱(chi)我(wo)(wo)(wo)?況且我(wo)(wo)(wo)聽(ting)說(shuo)(shuo)(shuo)商湯曾憑(ping)著七十(shi)里方圓的(de)(de)(de)地方統(tong)治了(le)(le)(le)(le)(le)(le)天(tian)(tian)下(xia),周文王(wang)(wang)(wang)(wang)憑(ping)著百里大(da)小的(de)(de)(de)土(tu)地使(shi)天(tian)(tian)下(xia)諸侯臣(chen)服,難道(dao)(dao)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)因為(wei)他(ta)們的(de)(de)(de)士(shi)兵(bing)多嗎(ma)(ma),實際上是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)由于(yu)他(ta)們善(shan)于(yu)掌握形勢(shi)(shi)而(er)奮力發揚自(zi)己的(de)(de)(de)威力。如(ru)(ru)今楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)領土(tu)縱(zong)(zong)(zong)(zong)橫五千里,士(shi)兵(bing)百萬,這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)爭(zheng)王(wang)(wang)(wang)(wang)稱霸所(suo)(suo)憑(ping)借(jie)的(de)(de)(de)資(zi)本(ben)。憑(ping)著楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)如(ru)(ru)此強大(da),天(tian)(tian)下(xia)誰也不(bu)能擋住它(ta)(ta)的(de)(de)(de)威勢(shi)(shi)。秦國(guo)(guo)的(de)(de)(de)白起,不(bu)過是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)個(ge)(ge)(ge)毛(mao)(mao)孩(hai)子罷了(le)(le)(le)(le)(le)(le),他(ta)帶著幾萬人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)部隊,發兵(bing)與楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)交戰(zhan),第一(yi)(yi)(yi)戰(zhan)就(jiu)(jiu)攻克(ke)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)鄢城郢都(dou),第二戰(zhan)燒毀了(le)(le)(le)(le)(le)(le)夷陵,第三戰(zhan)便(bian)使(shi)大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)先(xian)祖受到(dao)(dao)(dao)極大(da)凌辱。這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)百世(shi)不(bu)解的(de)(de)(de)怨仇,連趙(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)都(dou)感羞(xiu)恥,可(ke)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)卻(que)不(bu)覺得羞(xiu)愧。合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)為(wei)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo),不(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)為(wei)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)趙(zhao)國(guo)(guo)。我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)主(zhu)人(ren)(ren)(ren)就(jiu)(jiu)在(zai)(zai)面(mian)前(qian),你(ni)(ni)(ni)為(wei)什(shen)(shen)么(me)(me)(me)這(zhe)(zhe)(zhe)樣呵(he)叱(chi)我(wo)(wo)(wo)?”聽(ting)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)這(zhe)(zhe)(zhe)番數(shu)說(shuo)(shuo)(shuo),楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)立即改變了(le)(le)(le)(le)(le)(le)態度(du)說(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),的(de)(de)(de)確(que)像先(xian)生所(suo)(suo)說(shuo)(shuo)(shuo)的(de)(de)(de)那(nei)樣,我(wo)(wo)(wo)一(yi)(yi)(yi)定(ding)(ding)竭盡全國(guo)(guo)的(de)(de)(de)力量履行合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)。”毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)進一(yi)(yi)(yi)步逼問道(dao)(dao):“合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)算是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)確(que)定(ding)(ding)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)嗎(ma)(ma)”楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)回答說(shuo)(shuo)(shuo):“確(que)定(ding)(ding)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)。”于(yu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)用帶著命令式的(de)(de)(de)口吻對楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)左右近臣(chen)說(shuo)(shuo)(shuo):“把雞、狗、馬(ma)的(de)(de)(de)血(xue)取來。”毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)雙(shuang)手(shou)捧著銅盤跪下(xia)把它(ta)(ta)進獻到(dao)(dao)(dao)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)王(wang)(wang)(wang)(wang)面(mian)前(qian)說(shuo)(shuo)(shuo):“大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)應先(xian)吮(shun)血(xue)以(yi)表示確(que)定(ding)(ding)合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)的(de)(de)(de)誠意,下(xia)一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)主(zhu)人(ren)(ren)(ren),再下(xia)一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)。”就(jiu)(jiu)這(zhe)(zhe)(zhe)樣,在(zai)(zai)楚(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)國(guo)(guo)的(de)(de)(de)殿(dian)堂(tang)上確(que)定(ding)(ding)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)合(he)縱(zong)(zong)(zong)(zong)盟約(yue)。這(zhe)(zhe)(zhe)時(shi)毛(mao)(mao)遂(sui)(sui)左手(shou)托起一(yi)(yi)(yi)盤血(xue),右手(shou)招呼那(nei)十(shi)九(jiu)個(ge)(ge)(ge)人(ren)(ren)(ren)說(shuo)(shuo)(shuo):“各位在(zai)(zai)堂(tang)下(xia)也一(yi)(yi)(yi)塊兒吮(shun)盤中的(de)(de)(de)血(xue),各位雖然(ran)平庸,可(ke)也算完成(cheng)了(le)(le)(le)(le)(le)(le)任(ren)(ren)務,這(zhe)(zhe)(zhe)就(jiu)(jiu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)所(suo)(suo)說(shuo)(shuo)(shuo)的(de)(de)(de)依(yi)賴別人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)力量來完成(cheng)自(zi)己的(de)(de)(de)任(ren)(ren)務吧。”
趙(zhao)勝確定(ding)了(le)合(he)縱盟約便返回趙(zhao)國(guo),回到趙(zhao)國(guo)后,說:“我不敢(gan)再(zai)觀察(cha)(cha)(cha)識(shi)別(bie)人(ren)才了(le)。我觀察(cha)(cha)(cha)識(shi)別(bie)人(ren)才多說上千,少說幾百,自認為(wei)不會(hui)遺漏(lou)天下的(de)(de)賢能之士,竟然把(ba)毛(mao)先生(sheng)給漏(lou)下了(le)。毛(mao)先生(sheng)一(yi)次到楚國(guo),就使趙(zhao)國(guo)的(de)(de)地位比(bi)九鼎(ding)大呂(lv)的(de)(de)傳國(guo)之寶還(huan)尊(zun)貴。毛(mao)先生(sheng)憑著他那一(yi)張能言善辯(bian)的(de)(de)嘴(zui),竟比(bi)百萬大軍的(de)(de)威力還(huan)要強大。我不敢(gan)再(zai)觀察(cha)(cha)(cha)識(shi)別(bie)人(ren)才了(le)。”于是(shi)把(ba)毛(mao)遂尊(zun)為(wei)上等賓客(ke)。
秦趙(zhao)(zhao)長平(ping)之戰結束后(hou)的第二年,秦軍圍攻趙(zhao)(zhao)的都城邯鄲。趙(zhao)(zhao)國(guo)傾全力(li)死守邯鄲,又(you)向楚國(guo)、魏(wei)國(guo)緊(jin)急求援。
秦軍圍邯(han)鄲,趙國(guo)多次向魏(wei)(wei)國(guo)求救,魏(wei)(wei)安釐王(wang)派(pai)將軍晉鄙(bi)領兵十萬救趙。秦王(wang)派(pai)使(shi)者威脅魏(wei)(wei)王(wang)說:“趙國(guo)都(dou)很快就(jiu)會(hui)攻下,誰敢救趙,秦攻下趙以后就(jiu)先(xian)打誰。”魏(wei)(wei)王(wang)畏(wei)懼(ju)秦國(guo),令(ling)晉鄙(bi)在(zai)鄴(今(jin)河北臨漳(zhang)縣西南(nan)),停軍筑壁壘,不再前進。名義上是(shi)救趙,實際上是(shi)在(zai)觀望形(xing)勢的變化。
趙勝的(de)(de)夫人(ren)(ren)是魏國(guo)信(xin)陵君的(de)(de)姐(jie)姐(jie)。寫信(xin)責怪信(xin)陵君說(shuo):“我以(yi)為你有救濟別人(ren)(ren)困難的(de)(de)高義,邯鄲這樣危急,魏國(guo)的(de)(de)救兵(bing)不(bu)(bu)來(lai),你卻無動于衷(zhong)。縱然你輕(qing)易地(di)拋棄我,難道你也不(bu)(bu)可憐(lian)你姐(jie)姐(jie)嗎(ma)”信(xin)陵君屢(lv)次請魏王(wang)發(fa)兵(bing)救趙,魏王(wang)都(dou)不(bu)(bu)答應。信(xin)陵君只好采用了侯嬴的(de)(de)意見,讓魏王(wang)的(de)(de)寵妃如姬偷出魏王(wang)的(de)(de)兵(bing)符(fu),奪(duo)晉鄙軍救趙。
在邯(han)鄲被圍,楚國和魏國的救兵(bing)又(you)都未(wei)到的危急時刻,聽從了(le)邯(han)鄲傳舍吏(li)子(zi)李談(tan)的建議“令夫人以下編于士卒之間,分(fen)功(gong)而(er)作。家(jia)之所有(you),盡(jin)散以饗士”。得敢死(si)的士卒三千人,由李談(tan)率領(ling)與秦(qin)軍(jun)戰,又(you)適逢魏楚的救兵(bing)來到,秦(qin)軍(jun)敗退(tui),邯(han)鄲解圍,時在公元前257年。
趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)回到趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo)后(hou),楚國(guo)(guo)(guo)派春(chun)申君帶(dai)(dai)兵趕赴救援趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo),魏(wei)國(guo)(guo)(guo)的(de)(de)信陵(ling)君也假(jia)托(tuo)君命奪了(le)晉鄙(bi)軍權(quan)帶(dai)(dai)兵前去救援趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo),可(ke)(ke)是(shi)都還(huan)沒(mei)有(you)趕到。這(zhe)時(shi)(shi)秦(qin)國(guo)(guo)(guo)急(ji)速地圍攻(gong)邯鄲,邯鄲告急(ji),將要投降,趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)極為焦(jiao)慮。邯鄲賓館(guan)吏員(yuan)的(de)(de)兒子李(li)同(tong)(tong)勸說(shuo)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)道(dao):“您不(bu)擔憂(you)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo)滅亡(wang)(wang)嗎(ma)?”趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)說(shuo):“趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo)滅亡(wang)(wang)那我就(jiu)要作俘虜,為什么不(bu)擔憂(you)呢(ni)?”李(li)同(tong)(tong)說(shuo):“邯鄲的(de)(de)百(bai)姓,拿人(ren)(ren)(ren)骨當(dang)柴(chai)燒,交換孩子當(dang)飯吃(chi),可(ke)(ke)以(yi)說(shuo)危急(ji)至極了(le),可(ke)(ke)是(shi)您的(de)(de)后(hou)宮姬妾(qie)侍(shi)女數以(yi)百(bai)計,侍(shi)女穿著絲(si)綢繡(xiu)衣,精美飯菜吃(chi)不(bu)了(le),而(er)百(bai)姓卻粗布短衣難(nan)以(yi)遮體(ti),酒渣谷皮吃(chi)不(bu)飽。百(bai)姓困乏,兵器(qi)用盡,有(you)的(de)(de)人(ren)(ren)(ren)削(xue)尖木頭當(dang)長矛箭(jian)矢(shi),而(er)您的(de)(de)珍寶玩(wan)器(qi)銅鐘(zhong)玉罄照(zhao)舊無損。假(jia)使秦(qin)軍攻(gong)破趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo),您怎(zen)么能有(you)這(zhe)些(xie)東(dong)西(xi)假(jia)若(ruo)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)(guo)(guo)得以(yi)保(bao)(bao)全,您又何(he)愁沒(mei)有(you)這(zhe)些(xie)東(dong)西(xi)?您果真能命令夫人(ren)(ren)(ren)以(yi)下的(de)(de)全體(ti)成員(yuan)編到士兵隊(dui)伍中,分(fen)別承擔守(shou)城勞役(yi),把家(jia)里(li)(li)所有(you)的(de)(de)東(dong)西(xi)全都分(fen)發(fa)下去供(gong)士兵享用,士兵正當(dang)危急(ji)困苦的(de)(de)時(shi)(shi)候,是(shi)很容易感(gan)恩戴德的(de)(de)。”于是(shi)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)勝(sheng)采納了(le)李(li)同(tong)(tong)的(de)(de)意見,得到敢于冒(mao)死的(de)(de)士兵三千(qian)人(ren)(ren)(ren)。李(li)同(tong)(tong)就(jiu)加入(ru)了(le)三千(qian)人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)隊(dui)伍奔(ben)赴秦(qin)軍決一死戰,秦(qin)軍因(yin)此(ci)被擊退(tui)了(le)三十(shi)里(li)(li)。這(zhe)時(shi)(shi)也湊巧楚、魏(wei)兩國(guo)(guo)(guo)的(de)(de)救兵到達,秦(qin)軍便撤走了(le),邯鄲得以(yi)保(bao)(bao)存下來。李(li)同(tong)(tong)在同(tong)(tong)秦(qin)軍作戰時(shi)(shi)陣亡(wang)(wang),賜封他的(de)(de)父(fu)親為李(li)侯(hou)。
虞(yu)卿想要以信(xin)陵(ling)君出兵(bing)(bing)救(jiu)趙(zhao)保存(cun)了(le)邯鄲(dan)為(wei)理(li)由替趙(zhao)勝(sheng)請(qing)求增加(jia)封(feng)(feng)邑(yi)(yi)(yi)。公孫龍(long)得知這個消息,就連夜乘車(che)去見趙(zhao)勝(sheng)說(shuo)(shuo):“我聽(ting)(ting)說(shuo)(shuo)虞(yu)卿想要以信(xin)陵(ling)君出兵(bing)(bing)救(jiu)趙(zhao)保存(cun)了(le)邯鄲(dan)為(wei)理(li)由替您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)請(qing)求增加(jia)封(feng)(feng)邑(yi)(yi)(yi),有(you)(you)這回事嗎?”趙(zhao)勝(sheng)回答(da)說(shuo)(shuo):“有(you)(you)的(de)(de)。”公孫龍(long)說(shuo)(shuo):“這是(shi)(shi)很不(bu)(bu)合適(shi)的(de)(de)。說(shuo)(shuo)來國(guo)(guo)君任(ren)用您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)擔任(ren)趙(zhao)國(guo)(guo)宰相(xiang),并不(bu)(bu)是(shi)(shi)因(yin)為(wei)您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)的(de)(de)智(zhi)慧才能是(shi)(shi)趙(zhao)國(guo)(guo)獨一(yi)(yi)無二別(bie)人沒(mei)(mei)有(you)(you)的(de)(de)。劃出東(dong)武城封(feng)(feng)賜給(gei)您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin),也不(bu)(bu)是(shi)(shi)因(yin)為(wei)您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)做出了(le)有(you)(you)功(gong)勞(lao)的(de)(de)事情(qing),只(zhi)是(shi)(shi)由于您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)是(shi)(shi)國(guo)(guo)君近親的(de)(de)緣(yuan)故(gu)啊(a)。您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)接受(shou)相(xiang)印并不(bu)(bu)因(yin)自己(ji)無能而推辭,取得封(feng)(feng)邑(yi)(yi)(yi)也不(bu)(bu)說(shuo)(shuo)自己(ji)沒(mei)(mei)有(you)(you)功(gong)勞(lao)而不(bu)(bu)接受(shou),也是(shi)(shi)由于您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)自己(ji)認為(wei)是(shi)(shi)國(guo)(guo)君的(de)(de)近親的(de)(de)緣(yuan)故(gu)啊(a)。如(ru)今信(xin)陵(ling)君出兵(bing)(bing)保存(cun)了(le)邯鄲(dan)而您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)要求增加(jia)封(feng)(feng)邑(yi)(yi)(yi),這是(shi)(shi)無功(gong)時(shi)(shi)作為(wei)近親接受(shou)了(le)封(feng)(feng)邑(yi)(yi)(yi),而有(you)(you)功(gong)時(shi)(shi)又(you)要求按(an)照普通人來論功(gong)計(ji)賞啊(a)。這顯然是(shi)(shi)很不(bu)(bu)合適(shi)的(de)(de)。況且虞(yu)卿掌握(wo)著辦事成功(gong)與不(bu)(bu)成功(gong)的(de)(de)兩頭主動權。事情(qing)成功(gong)了(le),就要像拿(na)(na)著索債的(de)(de)契券(quan)一(yi)(yi)樣來索取報償;事情(qing)不(bu)(bu)成功(gong),又(you)要拿(na)(na)著為(wei)您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)爭功(gong)求封(feng)(feng)的(de)(de)虛名來讓您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)感激他。您(nin)(nin)(nin)(nin)(nin)一(yi)(yi)定(ding)不(bu)(bu)要聽(ting)(ting)從他的(de)(de)主張。”趙(zhao)勝(sheng)于是(shi)(shi)拒絕(jue)了(le)虞(yu)卿的(de)(de)建議。
趙(zhao)孝成(cheng)王十(shi)五(wu)年(nian)(公(gong)元(yuan)前251年(nian)),平原君趙(zhao)勝去世。趙(zhao)勝的子孫世代承(cheng)襲(xi)他的封爵,他的后嗣也(ye)在趙(zhao)國(guo)滅亡的同時斷絕了。
白起:“至于平原(yuan)君之屬,皆令妻妾補縫于行伍之間(jian)。臣人一心,上(shang)下同力,猶勾踐困于會稽之時也。”
荀子:“君(jun)(jun)有(you)(you)過(guo)謀過(guo)事,將危(wei)國(guo)家、殞(yun)社稷之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)懼(ju)也(ye)(ye),大臣父兄有(you)(you)能(neng)(neng)(neng)進(jin)言(yan)(yan)于君(jun)(jun),用則可,不(bu)(bu)用則去,謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)諫;有(you)(you)能(neng)(neng)(neng)進(jin)言(yan)(yan)于君(jun)(jun),用則可,不(bu)(bu)用則死,謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)爭(zheng);有(you)(you)能(neng)(neng)(neng)比知同力,率群臣百吏而相(xiang)與(yu)強君(jun)(jun)撟君(jun)(jun),君(jun)(jun)雖不(bu)(bu)安,不(bu)(bu)能(neng)(neng)(neng)不(bu)(bu)聽,遂以解國(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)大患,除(chu)國(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)大害,成(cheng)于尊(zun)君(jun)(jun)安國(guo),謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)輔(fu);有(you)(you)能(neng)(neng)(neng)抗君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)命,竊君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)重,反君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)事,以安國(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)危(wei),除(chu)君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)辱,功伐足以成(cheng)國(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)大利(li),謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)拂。故(gu)諫、爭(zheng)、輔(fu)、拂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)人,社稷之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)臣也(ye)(ye),國(guo)君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)寶(bao)也(ye)(ye),明君(jun)(jun)所尊(zun)厚也(ye)(ye),而暗主惑君(jun)(jun)以為己賊也(ye)(ye)。故(gu)明君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所賞,暗君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所罰也(ye)(ye);暗君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所賞,明君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所殺也(ye)(ye)。伊(yi)尹、箕(ji)子可謂(wei)(wei)諫矣,比干、子婿可謂(wei)(wei)爭(zheng)矣,平原(yuan)君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)于趙可謂(wei)(wei)輔(fu)矣,信陵(ling)君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)于魏可謂(wei)(wei)拂矣。”
賈誼(yi):“當此(ci)之時,齊有孟嘗,趙有平原,楚有春申,魏有信陵(ling)。此(ci)四君者,皆明(ming)智(zhi)而忠(zhong)信,寬厚而愛人,尊(zun)賢而重士。”
司馬遷:①“平(ping)原君,翩翩濁(zhuo)世之(zhi)佳公(gong)子也,然未睹大體。鄙語(yu)曰‘利令(ling)智昏(hun)’,平(ping)原君貪馮亭之(zhi)邪說,使(shi)趙陷長(chang)平(ping)四十(shi)余(yu)萬眾,邯鄲幾亡。”②爭馮亭以權(quan),如楚以救(jiu)邯鄲之(zhi)圍,使(shi)其君復稱于(yu)諸侯。
譙周:“長平(ping)之陷(xian),乃趙王信間易將之咎(jiu),何怨平(ping)原受馮(feng)亭(ting)哉”
司馬(ma)貞:“翩翩公子,天下奇(qi)器。笑姬(ji)從(cong)戮,義士增氣(qi)。兵解李(li)同,盟定(ding)毛遂。虞(yu)卿躡蹻,受賞料(liao)事(shi)。及(ji)困魏齊,著書見意。”
蘇轍:“趙(zhao)(zhao)勝(sheng)(sheng)傾身(shen)下士(shi),以竊一時之(zhi)(zhi)聲可(ke)耳;至于為國(guo)計慮,性(xing)不(bu)(bu)知也。趙(zhao)(zhao)欲拒燕,有廉頗、趙(zhao)(zhao)奢(she)不(bu)(bu)能用(yong),而割地與齊以借田單,知單之(zhi)(zhi)賢(xian)而不(bu)(bu)知其不(bu)(bu)為趙(zhao)(zhao)用(yong)也。及韓馮(feng)亭(ting)以上黨嫁禍(huo)于趙(zhao)(zhao),趙(zhao)(zhao)豹知其不(bu)(bu)可(ke),而勝(sheng)(sheng)貪(tan)取之(zhi)(zhi),長(chang)平之(zhi)(zhi)禍(huo)成于勝(sheng)(sheng)之(zhi)(zhi)言,此皆貴公子不(bu)(bu)知務之(zhi)(zhi)禍(huo)也。乃欲使之(zhi)(zhi)相危國(guo),拒強秦。難矣哉。”
錢謙益:“朝歌長(chang)夜館娃春,總為妖姬戮諫臣。何事邯鄲貴公子,能因(yin)牴者殺佳(jia)人。”
羅(luo)劍波(bo):“平原君乃重(zhong)義、重(zhong)賢、重(zhong)德、重(zhong)禮之人(ren),實(shi)為難得的(de)智(zhi)者。”
黃(huang)震:“平原君(jun)斬(zhan)笑(xiao)躄(bi)者美人(ren)頭一事(shi),雖(sui)然是一般人(ren)難以做(zuo)到的(de)事(shi),但(dan)也稍微過分了(le)。邯(han)鄲被(bei)圍,用毛遂、李同等人(ren)解了(le)邯(han)鄲之(zhi)危(wei)雖(sui)然是平原君(jun)的(de)功(gong)績,但(dan)是他若不(bu)接受上黨的(de)嫁(jia)禍,也不(bu)會有長平戰敗、邯(han)鄲被(bei)圍的(de)事(shi)情,他的(de)功(gong)于還不(bu)足(zu)以贖誤國(guo)之(zhi)罪。”