結識無忌
魏國的(de)公(gong)子無(wu)忌(ji),是魏昭王(wang)(wang)的(de)小(xiao)兒子,也是魏安厘(li)王(wang)(wang)的(de)同父異母的(de)弟弟。昭王(wang)(wang)死后,安厘(li)王(wang)(wang)即(ji)位(wei),封公(gong)子為信陵君。
公子(zi)(zi)的(de)為人(ren),心性仁厚而又(you)能謙遜(xun)地對(dui)待士人(ren)。無(wu)論士人(ren)的(de)才能高(gao)低,公子(zi)(zi)都謙虛地以禮相待,不敢因自己(ji)富貴而對(dui)人(ren)驕傲(ao)。因此,周圍幾千里以內(nei)的(de)士人(ren)都爭著來(lai)依附他,招來(lai)賓客三千多(duo)人(ren)。在(zai)那個時候(hou),各諸侯因為公子(zi)(zi)賢(xian)能,賓客多(duo),有十多(duo)年都不敢出兵謀取(qu)魏國。
魏國有一(yi)位隱士名叫(jiao)侯(hou)嬴(ying),七十歲了,家境很(hen)窮,做大梁城夷門(men)看守(shou)的(de)小(xiao)吏。公子(zi)聽說有這(zhe)么一(yi)個(ge)人,叫(jiao)人去(qu)問候他(ta)(ta),想要(yao)送他(ta)(ta)一(yi)份厚禮。侯(hou)嬴(ying)不肯受,說:"我幾十年(nian)來修養口德,純潔操守(shou),決不會因為(wei)看守(shou)城門(men)窮困的(de)緣故(gu),而接受公子(zi)的(de)財物(wu)。"
于是公(gong)子(zi)辦了酒席,大(da)會賓客,坐(zuo)定以后,公(gong)子(zi)帶著車馬(ma),空著車上左邊的(de)座位,親自去迎接夷門的(de)侯生。侯生整(zheng)理一下他的(de)破舊衣帽,徑直走上車去坐(zuo)在公(gong)子(zi)的(de)上座,毫不(bu)謙(qian)讓,想借(jie)此來(lai)窺測公(gong)子(zi)的(de)態度。公(gong)子(zi)握著馭馬(ma)的(de)韁(jiang)繩,更加恭敬。
侯生(sheng)(sheng)又對公子說:"我有個朋(peng)友在街(jie)(jie)上肉市(shi)內,希望(wang)委屈您的(de)(de)(de)車馬跟我繞繞道(dao)去拜(bai)訪(fang)他。"公子駕著車到(dao)街(jie)(jie)市(shi)上去。侯生(sheng)(sheng)從車上下來,會見他的(de)(de)(de)朋(peng)友朱亥(hai),一副(fu)目中無人的(de)(de)(de)樣子,故意長時間站(zhan)著跟他的(de)(de)(de)朋(peng)友談話(hua)。暗中觀察(cha)公子,但公子的(de)(de)(de)臉色更加顯得(de)溫和。
當時(shi),魏國(guo)的將相宗室和賓客坐滿堂上(shang)(shang),等(deng)著公子(zi)來開(kai)宴;這邊街(jie)市上(shang)(shang)人們都(dou)看著公子(zi)親自執轡,跟隨公子(zi)的騎馬的衛士都(dou)暗中罵侯生。侯生看公子(zi)的顏色始終不變,才辭別(bie)了朋友上(shang)(shang)車。
到(dao)了公子家(jia)中(zhong),公子把侯(hou)生(sheng)讓到(dao)上座,向每位賓客介紹(shao),賓客都(dou)很吃驚。喝(he)酒喝(he)到(dao)痛快時(shi),公子站(zhan)起來(lai),到(dao)侯(hou)生(sheng)面前,舉杯(bei)為(wei)他(ta)祝壽(shou)。
侯生借機對公子說:"今(jin)天(tian)我(wo)把您也(ye)難(nan)為(wei)夠了!我(wo)不(bu)過是一(yi)個夷門(men)看(kan)守,但公子親自委屈(qu)車馬(ma),到人多廣座之(zhi)中(zhong)迎接我(wo),我(wo)本來不(bu)該(gai)再去訪問(wen)別人,可(ke)是今(jin)天(tian)您卻(que)特意地(di)陪我(wo)去拜訪朱亥(hai)。然而(er)我(wo)想(xiang)要成就您的(de)(de)愛士(shi)之(zhi)名,故(gu)意使您的(de)(de)車騎長(chang)(chang)(chang)時(shi)間地(di)停在街(jie)市(shi)上,又去拜訪朋友(you),借此來觀察您,而(er)您卻(que)越加恭(gong)敬。街(jie)市(shi)中(zhong)人都把我(wo)看(kan)作小人,而(er)認為(wei)您是長(chang)(chang)(chang)者,能謙恭(gong)下(xia)士(shi)啊!"酒宴完畢,侯生就成了公子府的(de)(de)長(chang)(chang)(chang)客。
侯(hou)生對公(gong)(gong)子(zi)說:"我拜訪的那(nei)個(ge)屠戶朱亥,這(zhe)人是個(ge)賢人,一般人不(bu)了(le)解他,因此才埋沒在屠戶中(zhong)間(jian)。"公(gong)(gong)子(zi)幾次去(qu)拜訪他,朱亥故意(yi)不(bu)回拜。公(gong)(gong)子(zi)覺得他很(hen)奇怪(guai)。
竊符救趙
魏安厘王二十年(公(gong)元前(qian)257年),秦昭王已經攻破(po)了趙國在長平的駐軍(jun),又進兵(bing)圍邯(han)鄲。魏公(gong)子(zi)的姐姐是趙惠文王弟弟平原君的夫人,幾次派人送信(xin)給(gei)魏王和公(gong)子(zi),向魏國請救(jiu)。
魏(wei)王(wang)派(pai)將軍晉鄙率(lv)領十萬大軍去救趙。秦(qin)王(wang)遣使者告訴魏(wei)王(wang)說:"我(wo)攻打(da)趙國(guo)(guo),很快就要攻下(xia);諸侯有(you)敢救趙國(guo)(guo)的(de),待我(wo)取了趙國(guo)(guo),一定調動兵力先進功他(ta)。"魏(wei)王(wang)害怕(pa)了,派(pai)人去阻止晉鄙,叫他(ta)停止進軍。暫駐在鄴,名為(wei)救趙,實際是抱著觀望秦(qin)趙兩國(guo)(guo)形(xing)勢的(de)態度(du)。
平原君派出的(de)(de)使者絡繹不(bu)絕(jue)地到魏國(guo)來,責備魏公子(zi)(zi)說(shuo)(shuo):"我(wo)所以自愿同魏國(guo)結為(wei)婚姻(yin),是因為(wei)您行(xing)為(wei)高尚,講義氣,能夠解救別人的(de)(de)困(kun)難。現(xian)(xian)在邯鄲(dan)早晚都要投(tou)降(jiang)秦國(guo)了,而魏國(guo)的(de)(de)救兵不(bu)來,您為(wei)別人的(de)(de)困(kun)難而焦(jiao)急(ji)表(biao)現(xian)(xian)在哪里呢?況且(qie)您即使瞧不(bu)起我(wo),拋棄(qi)我(wo),讓我(wo)去(qu)投(tou)降(jiang)秦國(guo),難道您就不(bu)憐愛您的(de)(de)姐姐嗎?"公子(zi)(zi)很憂慮這件事,屢次請求魏王(wang)出兵,并讓自己門的(de)(de)賓(bin)客辯(bian)士(shi)用各種理由(you)去(qu)勸說(shuo)(shuo)魏王(wang)。魏王(wang)怕(pa)秦國(guo),始終不(bu)聽(ting)公子(zi)(zi)的(de)(de)請求。
公(gong)子自(zi)(zi)已估計(ji),恐(kong)怕終不能(neng)得到(dao)魏王的允(yun)許了,他決計(ji)不獨自(zi)(zi)茍存(cun)而使趙國(guo)滅亡;于(yu)是(shi)請求賓客們湊集了車騎一百多乘,要帶著門客同秦(qin)軍拼命,與趙國(guo)共存(cun)亡。
走過夷門時(shi)拜門了侯生,把他打算去同秦軍拼命的(de)計劃都告(gao)訴了侯生。以必死的(de)言語告(gao)別而行。侯生說(shuo):"公子好(hao)(hao)好(hao)(hao)努力去做吧,我不能跟從(cong)您。"
公子走了幾里路,心里不痛快,說:"我(wo)(wo)(wo)待侯生(sheng),禮(li)貌也夠周到了,天下沒(mei)有(you)人不知道(dao)。現在我(wo)(wo)(wo)要(yao)去死,侯生(sheng)卻沒(mei)有(you)一句(ju)半句(ju)話送我(wo)(wo)(wo),難道(dao)我(wo)(wo)(wo)還有(you)沒(mei)有(you)做到的地方嗎?"他又(you)駕著(zhu)車子回來問侯生(sheng)。
侯生笑著(zhu)說(shuo):"我就(jiu)知道您(nin)要回來(lai)的(de)(de)啊。"他接著(zhu)說(shuo):"公(gong)子喜愛士人(ren),名(ming)聞天下。現在(zai)有了(le)危難(nan),沒有別(bie)的(de)(de)辦(ban)法,卻只打算(suan)跟秦(qin)軍拼命(ming),這(zhe)(zhe)就(jiu)好象拿肉去(qu)投(tou)給餓虎(hu),那會有什(shen)(shen)么成(cheng)效呢?您(nin)還要這(zhe)(zhe)些(xie)賓客(ke)做什(shen)(shen)么用呢!可是(shi)公(gong)子您(nin)待我特別(bie)恩厚,公(gong)子去(qu)了(le),我卻不給您(nin)臨別(bie)贈言,因此(ci)我知公(gong)子心里怪(guai)我,定會回來(lai)的(de)(de)。"
公子(zi)向他連拜兩拜,就(jiu)(jiu)向他請教。侯生于是(shi)遣開旁人(ren)(ren),悄悄地對公子(zi)說(shuo)"我(wo)聽說(shuo)晉鄙(bi)的(de)兵(bing)符常在魏王(wang)臥室之內,而如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)最受寵愛,經常出(chu)(chu)入(ru)于魏王(wang)的(de)臥室中,她(ta)有機會能偷得兵(bing)符。我(wo)又聽說(shuo)如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)的(de)父(fu)親被人(ren)(ren)殺(sha)害,如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)懸賞(shang)求(qiu)子(zi)人(ren)(ren)報(bao)仇(chou)已(yi)經三年(nian)了。從(cong)魏王(wang)以下,想找到替她(ta)報(bao)殺(sha)父(fu)之仇(chou)的(de)人(ren)(ren),沒有找到。后來(lai)如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)對公子(zi)哭(ku)泣,公子(zi)就(jiu)(jiu)派門客斬(zhan)了她(ta)仇(chou)人(ren)(ren)的(de)頭,恭敬地獻(xian)給如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)。如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)愿意(yi)為(wei)公子(zi)出(chu)(chu)死力,決不會推(tui)辭,只是(shi)沒有機會罷了。公子(zi)如(ru)(ru)(ru)(ru)果一(yi)次口(kou)請求(qiu)如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji),如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)一(yi)定答應,那就(jiu)(jiu)可以得到虎符,把(ba)晉鄙(bi)的(de)軍隊奪到手(shou)里,北(bei)邊(bian)去救趙國,西(xi)邊(bian)擊退秦,這是(shi)五(wu)霸一(yi)般的(de)功(gong)業啊。"公子(zi)聽從(cong)他的(de)計(ji)劃(hua),向如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)請求(qiu),如(ru)(ru)(ru)(ru)姬(ji)(ji)果然盜得兵(bing)符交給公子(zi)。
擊殺晉鄙
公(gong)子要(yao)走了,侯(hou)生(sheng)說:"大(da)將在外,君王(wang)的(de)命(ming)令有的(de)可以(yi)(yi)不接受,為了對國家便利。公(gong)子即使合上了兵(bing)(bing)符(fu),但晉鄙不把(ba)兵(bing)(bing)權交給公(gong)子,又(you)去向魏王(wang)請示(shi),事情就危險了。我的(de)朋友屠夫朱(zhu)亥可以(yi)(yi)同您(nin)一道去。這人是大(da)力士,晉鄙聽從您(nin),當然很好,如果不聽,可以(yi)(yi)朱(zhu)亥擊(ji)斃(bi)他。"
于(yu)是公子哭了。侯生說:"公子怕死(si)(si)嗎?為什(shen)么哭呢(ni)(ni)?"公子說:"晉(jin)鄙是一位叱咤風云的有威望的老將,去了恐怕不(bu)會聽從(cong),必(bi)定要把(ba)他殺死(si)(si)。因此我(wo)難受哭泣,哪(na)里是怕死(si)(si)呢(ni)(ni)!"
于是(shi)公(gong)子(zi)邀請朱亥。朱亥笑著(zhu)說:"我(wo)(wo)不過是(shi)市井(jing)中一個宰(zai)殺牲畜的(de)(de)(de)人,公(gong)子(zi)卻屢次(ci)親自慰問我(wo)(wo)。所以不報(bao)謝(xie)您(nin)(nin),是(shi)因為(wei)(wei)小(xiao)的(de)(de)(de)禮節沒有(you)什么大(da)用。現(xian)在公(gong)子(zi)有(you)急(ji)事(shi),這是(shi)我(wo)(wo)為(wei)(wei)您(nin)(nin)出死(si)力的(de)(de)(de)時候了(le)。"于是(shi)就跟(gen)公(gong)子(zi)同行(xing)。公(gong)子(zi)拜辭(ci)侯(hou)生(sheng)。侯(hou)生(sheng)說:"我(wo)(wo)應該跟(gen)從(cong)您(nin)(nin)去,可是(shi)年老不能去了(le);請讓我(wo)(wo)計(ji)算您(nin)(nin)的(de)(de)(de)行(xing)程,到(dao)達晉鄙(bi)軍中的(de)(de)(de)那一天,我(wo)(wo)面向北方自殺,用來報(bao)答公(gong)子(zi)!"
公子出發到了鄴(ye)地,假傳(chuan)魏王的(de)命令代(dai)替(ti)晉鄙(bi)。晉鄙(bi)合(he)對(dui)上兵符(fu),懷疑這件事,舉起手來看(kan)一看(kan)公子,說:"現在我擁有十萬(wan)大軍,駐扎在邊境,是國家的(de)重任。現在您(nin)卻只(zhi)身(shen)前來代(dai)替(ti)我,怎么回事呢?"想要不聽(ting)從(cong)。朱(zhu)亥用袖中四十斤重的(de)鐵錘,錘死了晉鄙(bi)。
公子就統率了(le)晉鄙的(de)軍隊,約(yue)束兵士,下令(ling)軍中說:"父(fu)(fu)子都在(zai)軍中的(de),父(fu)(fu)親(qin)回去;兄弟都在(zai)軍中的(de),哥哥回去;獨子沒有兄弟的(de),回家奉(feng)養父(fu)(fu)母(mu)。"得到經過挑選的(de)精兵八萬人。進兵擊(ji)退秦軍,解了(le)邯鄲之圍。
趙王(wang)和平原(yuan)君(jun)親自到邊界上迎接公(gong)子(zi),平原(yuan)君(jun)背著箭(jian)(jian)袋和弓箭(jian)(jian)在前面給(gei)公(gong)子(zi)引路。趙王(wang)向(xiang)公(gong)子(zi)再拜說:"從古以來的賢人,沒有誰(shui)趕得(de)上公(gong)子(zi)的啊!"在這個時候,平原(yuan)君(jun)不敢把自己與信(xin)陵(ling)君(jun)相比。公(gong)子(zi)與侯生告別,到達晉鄙軍中時,侯生果然面向(xiang)北方自殺(sha)了。
魏(wei)王(wang)因公(gong)子(zi)偷(tou)了兵(bing)符,矯(jiao)詔殺死(si)了晉(jin)鄙而大(da)為惱怒(nu),公(gong)子(zi)自(zi)(zi)己(ji)也知道魏(wei)王(wang)會惱怒(nu)他。擊退秦軍救了趙(zhao)(zhao)國(guo)以后,他就(jiu)讓部將率領大(da)軍撤回魏(wei)國(guo),公(gong)子(zi)自(zi)(zi)己(ji)則(ze)與(yu)門客留在趙(zhao)(zhao)國(guo)。
唐 李白《俠(xia)客行》:“閑(xian)過信陵飲(yin),脫劍膝前橫。將(jiang)炙啖朱亥,持(chi)觴勸(quan)侯嬴。三杯(bei)吐然諾(nuo),五岳(yue)倒(dao)為(wei)輕(qing)。眼花(hua)耳(er)熱后,意氣素霓(ni)生。救趙(zhao)揮金錘,邯鄲先震驚。千秋二壯士,烜(xuan)赫大梁城。”
唐(tang) 高適《古大(da)梁(liang)行(xing)》:“俠客(ke)猶傳朱亥(hai)名,行(xing)人尚識夷門道(dao)。”
唐王維《夷門歌》:“亥(hai)為屠肆鼓刀人,嬴乃夷門抱(bao)關者。非(fei)但慷慨(kai)獻良謀,意氣(qi)兼將身命酬。”
明 許自昌《水(shui)滸(hu)記·遣訊》:“勇能(neng)挾荊軻之劍,義堪提朱亥(hai)之椎。”
北魏哪道元《水經注·渭水》引(yin)《列士傳》;"秦昭王會魏王。魏王不(bu)行使(shi)朱亥奉璧一雙。秦王大(da)怒(nu),置朱亥虎(hu)圈中。亥瞋(chen)目視虎(hu),毗裂,血出濺虎(hu),虎(hu)不(bu)敢動。"