國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)是世界上一個古(gu)老的(de)棋(qi)(qi)種(zhong)。據現有史料記載(zai),國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)的(de)發展歷(li)史已將近(jin)2000年。關于(yu)它的(de)起源,有多種(zhong)不(bu)同的(de)說法,諸如起源于(yu)古(gu)印度、中(zhong)國(guo)、阿拉伯國(guo)家等。
①根據(ju)歷史傳說記載,國(guo)際象(xiang)(xiang)棋起源于(yu)(yu)古印度,至今(jin)見諸(zhu)于(yu)(yu)文(wen)獻最(zui)早(zao)的(de)記錄(lu)是在薩珊王朝時期用波(bo)斯文(wen)寫的(de)。英國(guo)人威廉·瓊斯1790年(nian)在《亞洲研究》上發表(biao)《印度象(xiang)(xiang)棋》一文(wen),認為(wei)國(guo)際象(xiang)(xiang)棋起源于(yu)(yu)印度。西(xi)方學者大多贊成他的(de)觀點。
大約公(gong)元2~4世紀時,印度次大陸有一種叫作“恰圖蘭加”(Chaturaji)的棋戲,內有車(che)、馬、象(xiang)、兵 4種棋子(zi),象(xiang)征(zheng)著印度古代的軍制。在當時流傳的印度敘事史詩《摩訶(he)婆羅多》中,有“四軍將(jiang)士已安(an)排”的詩句。“四軍”就是指(zhi)軍隊分為車(che)、象(xiang)、馬、兵 4個兵種。這種“四方(fang)棋”,當時是由(you)擲骰子(zi)的方(fang)法來進行的。游(you)戲的目的也不是將(jiang)死對方(fang)的王(wang),而是吃(chi)掉(diao)對方(fang)全部棋子(zi)。
②20世紀70年(nian)代(dai)以后情況發(fa)(fa)生(sheng)了變化(hua)。英國(guo)學(xue)(xue)者李約瑟博士在(zai)其所(suo)著(zhu)《中(zhong)(zhong)國(guo)科(ke)學(xue)(xue)文(wen)化(hua)史》中(zhong)(zhong)指出,象(xiang)棋(qi)是中(zhong)(zhong)國(guo)人的(de)(de)創造。他(ta)詳盡地分析了中(zhong)(zhong)國(guo)古代(dai)游(you)戲(xi)——六博與(yu)與(yu)天文(wen)、象(xiang)術、數學(xue)(xue)的(de)(de)關系,他(ta)說:“只(zhi)有(you)在(zai)中(zhong)(zhong)國(guo),陰陽理論的(de)(de)盛行促使(shi)象(xiang)棋(qi)雛形的(de)(de)產生(sheng),帶(dai)有(you)天文(wen)性(xing)質的(de)(de)占(zhan)卜術得以發(fa)(fa)明,繼而(er)發(fa)(fa)展成(cheng)帶(dai)有(you)軍事含(han)義的(de)(de)一種游(you)戲(xi)。”1972年(nian)南斯拉夫歷史學(xue)(xue)家比吉夫的(de)(de)專著(zhu)《象(xiang)棋(qi)——宇宙的(de)(de)象(xiang)征》斷定象(xiang)棋(qi)首先出現在(zai)公元(yuan)569年(nian)的(de)(de)中(zhong)(zhong)國(guo)(象(xiang)戲(xi)),然后才逐漸傳播開來。
至少(shao)在5000年以前,在中國出現(xian)了8x8的(de)(de)線圖(tu)(甘肅(su)永昌鴛鴦(yang)池遺址出土(tu)彩陶(tao)繪圖(tu))。在公元(yuan)前10世紀以前可以斷定已經有了“六博”這種(zhong)古棋(qi)。公元(yuan)前5世紀六博經過改革(ge)而成“塞戲(xi)”。孔(kong)子所說(shuo)的(de)(de)“不有博弈者乎”(《論語》)這句話里(li),博弈即指六博和(he)圍棋(qi)。史料(liao)記(ji)載公元(yuan)6世紀(南北(bei)朝后(hou)期)北(bei)周武帝發明(ming)的(de)(de)“象戲(xi)”(569年)和(he)唐代于地下發現(xian)的(de)(de)“百寶(bao)象棋(qi)”基(ji)本相同:8×8盤(64格),立體(ti)子,棋(qi)子擺在格子上面,也就是現(xian)代國際象棋(qi)的(de)(de)格局。
在笈多王朝(chao)時期(320~550年),古印(yin)度出現了“恰圖蘭加”,進入中東形成(cheng)(cheng)了“沙(sha)特(te)蘭茲”。恰圖蘭加和沙(sha)特(te)蘭茲譯成(cheng)(cheng)中文都是“四(si)色棋(qi)(qi)”(或“四(si)方棋(qi)(qi)”)。“沙(sha)特(te)蘭茲”后來演(yan)變成(cheng)(cheng)“波斯象(xiang)棋(qi)(qi)”并傳入歐洲,大約在15世紀末(mo)定(ding)型為現代國(guo)際象(xiang)棋(qi)(qi)。
1984年版的《大英百科全書》上,關于國(guo)際(ji)象(xiang)棋的起(qi)源,還(huan)說(shuo)是印度(du)或中國(guo),而(er)且重點介紹印度(du)起(qi)源說(shuo)。書中有(you)這樣一句(ju)話:“雖然一些最早形式的國(guo)際(ji)象(xiang)棋是在遠古的中國(guo)被(bei)發(fa)現(xian)。”
③國際(ji)象棋(qi)是由(you)阿(a)拉伯人(ren)發明(ming)的(de)(de)。因為人(ren)們(men)如今熟悉的(de)(de)西洋棋(qi)是在波斯(si)(si)發展起來的(de)(de),國際(ji)象棋(qi)里(li)“戰車(che)”一詞就源自波斯(si)(si)語。
從(cong)整體(ti)方(fang)面(mian)看(kan),關于(yu)國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)起源(yuan)問題,有(you)(you)兩點(dian)(dian)得到世(shi)界的(de)(de)(de)公認:1、國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)起源(yuan)于(yu)亞洲,后(hou)來傳入歐洲。2、最初的(de)(de)(de)規(gui)則是(shi)擲(zhi)骰(tou)子來決(jue)定誰走棋(qi)(qi)(qi)。此外(wai),專(zhuan)家學者(zhe)在(zai)起源(yuan)邏輯上有(you)(you)幾點(dian)(dian)似乎(hu)已經達到共(gong)識(shi):第(di)(di)(di)一(yi),國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)是(shi)人造物。本質上是(shi)模(mo)型(xing)。第(di)(di)(di)二,國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)是(shi)人類思想(xiang)、意(yi)識(shi)的(de)(de)(de)物化。本質上是(shi)模(mo)擬。第(di)(di)(di)三(san),現代(dai)國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)是(shi)古代(dai)棋(qi)(qi)(qi)不斷(duan)演(yan)(yan)變(bian)的(de)(de)(de)結果。第(di)(di)(di)四,演(yan)(yan)變(bian)的(de)(de)(de)影響來自各(ge)(ge)個方(fang)面(mian)(包括各(ge)(ge)種棋(qi)(qi)(qi)相互之間(jian)的(de)(de)(de)影響)。第(di)(di)(di)五,演(yan)(yan)變(bian)的(de)(de)(de)模(mo)式(shi)是(shi)漸變(bian)和突變(bian)。第(di)(di)(di)六,演(yan)(yan)變(bian)和連續性(xing)共(gong)存。第(di)(di)(di)七(qi),起源(yuan)的(de)(de)(de)研究應從(cong)國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)結構三(san)要素——棋(qi)(qi)(qi)盤(pan)、棋(qi)(qi)(qi)子、棋(qi)(qi)(qi)規(gui)——入手。第(di)(di)(di)八,對于(yu)國(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)(qi)的(de)(de)(de)起源(yuan)、演(yan)(yan)變(bian)和定型(xing)來說(shuo),棋(qi)(qi)(qi)盤(pan)、棋(qi)(qi)(qi)子、棋(qi)(qi)(qi)規(gui)擔當(dang)不同(tong)的(de)(de)(de)角色。第(di)(di)(di)九,棋(qi)(qi)(qi)盤(pan)、棋(qi)(qi)(qi)子、棋(qi)(qi)(qi)規(gui)這三(san)者(zhe)未必是(shi)同(tong)時出現的(de)(de)(de)。第(di)(di)(di)十(shi),沒(mei)有(you)(you)“最初的(de)(de)(de)發明者(zhe)”。
以(yi)梵語(yu)(yu)“恰(qia)(qia)(qia)圖(tu)蘭(lan)(lan)加”命名(ming)的(de)“四方(fang)棋(qi)(qi)”在(zai) 6世(shi)(shi)紀時由印度(du)傳入波斯(si),由于語(yu)(yu)音上的(de)訛誤(wu),古波斯(si)人(ren)(ren)把(ba)“恰(qia)(qia)(qia)圖(tu)蘭(lan)(lan)加”誤(wu)讀為(wei)“恰(qia)(qia)(qia)特(te)(te)蘭(lan)(lan)格(ge)”(Chiat Lange)。“恰(qia)(qia)(qia)特(te)(te)蘭(lan)(lan)格(ge)” 就被(bei)阿拉伯人(ren)(ren)改稱為(wei)“沙特(te)(te)蘭(lan)(lan)茲(zi)”(Saudi Lanz),以(yi)后這種(zhong) “沙特(te)(te)蘭(lan)(lan)茲(zi)” 在(zai)中亞(ya)和阿拉伯國(guo)家廣(guang)泛流傳。10世(shi)(shi)紀前(qian)后,阿拉伯國(guo)家已(yi)經出現了許多聞名(ming)一時的(de)棋(qi)(qi)手(shou)。世(shi)(shi)界名(ming)著《一千(qian)零一夜》中,就曾提(ti)及哈里發何魯納·拉施德的(de)宮(gong)廷詩人(ren)(ren)里有一位(wei)著名(ming)棋(qi)(qi)手(shou)。公元 819年,在(zai)巴格(ge)達還舉(ju)行過幾個(ge)棋(qi)(qi)手(shou)的(de)比賽。
國(guo)際象棋(qi)(qi)大約在10世紀(ji)以后,經阿拉伯人傳到歐洲(zhou)的(de)(de)(de)各個(ge)地區(qu),先傳到意大利,然(ran)后是(shi)西班牙和法國(guo)。11世紀(ji)末葉,遍及歐洲(zhou)各國(guo)。在當時的(de)(de)(de)文獻中,將西洋棋(qi)(qi)列為騎士教育的(de)(de)(de) “七藝(yi)” 之(zhi)一。“七藝(yi)”是(shi)騎術、游泳、射箭、擊劍(jian)、狩獵、賦詩(shi)和下棋(qi)(qi)。法國(guo)的(de)(de)(de)英雄史詩(shi)《羅蘭之(zhi)歌(ge)》中,也談及這一點。到了16世紀(ji),國(guo)際象棋(qi)(qi)終于定(ding)型成現代的(de)(de)(de)樣式和棋(qi)(qi)制。現存最早的(de)(de)(de)國(guo)際象棋(qi)(qi)棋(qi)(qi)譜,出版(ban)在1497年。
國際象(xiang)棋的(de)(de)(de)著法有(you)過(guo)許多(duo)次變革。早先,王的(de)(de)(de)走(zou)法雖與現(xian)代一(yi)(yi)(yi)樣,但據說是(shi)可以被吃(chi)掉的(de)(de)(de)。關于王車(che)易位的(de)(de)(de)特權是(shi)從16世(shi)紀上半葉(xie)(xie)才(cai)(cai)開(kai)始有(you)的(de)(de)(de),這(zhe)是(shi)歐(ou)洲人的(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)項創造(zao)發(fa)明。皇(huang)(huang)(huang)后(hou)的(de)(de)(de)威力(li)曾經有(you)過(guo)多(duo)次奇妙的(de)(de)(de)改變。過(guo)去,皇(huang)(huang)(huang)后(hou)并不(bu)是(shi)最強的(de)(de)(de)棋子,它(ta)只(zhi)能斜走(zou)1格,與象(xiang)棋的(de)(de)(de)士非常類(lei)似。雙方的(de)(de)(de)皇(huang)(huang)(huang)后(hou)只(zhi)能在(zai)不(bu)同顏色的(de)(de)(de)格子上斜走(zou),因此不(bu)能相遇。皇(huang)(huang)(huang)后(hou)具有(you)現(xian)在(zai)這(zhe)樣強大的(de)(de)(de)威力(li),大約是(shi)在(zai)15世(shi)紀中葉(xie)(xie)以后(hou)。兵在(zai)過(guo)去只(zhi)能前進1格,第(di)1次走(zou)動時也(ye)一(yi)(yi)(yi)樣,一(yi)(yi)(yi)直(zhi)到(dao)(dao)(dao)16世(shi)紀初(chu),兵的(de)(de)(de)威力(li)才(cai)(cai)提高到(dao)(dao)(dao)現(xian)在(zai)這(zhe)樣。兵到(dao)(dao)(dao)達第(di) 8格,過(guo)去只(zhi)能升變為皇(huang)(huang)(huang)后(hou),不(bu)能升變成別的(de)(de)(de)棋子。只(zhi)有(you)車(che)和馬的(de)(de)(de)走(zou)法一(yi)(yi)(yi)直(zhi)沒有(you)改變。至于國際象(xiang)棋的(de)(de)(de)棋盤,在(zai)13世(shi)紀以前是(shi)不(bu)分黑(hei)白(bai)格的(de)(de)(de)。
河(he)南開封出土的北宋銅質棋子(zi),“士”的圖案為身穿戎(rong)裝的女子(zi),和西洋棋里的皇(huang)后性別一樣。
19世紀(ji)中期,國(guo)際(ji)(ji)象棋(qi)開(kai)始成(cheng)為(wei)正(zheng)式的(de)比賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)項(xiang)(xiang)目。1924年(nian)曾被列奧運會(hui)的(de)正(zheng)式比賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)項(xiang)(xiang)目,同年(nian)成(cheng)立了“世界國(guo)際(ji)(ji)象棋(qi)聯(lian)合會(hui)(國(guo)際(ji)(ji)棋(qi)聯(lian))”。國(guo)際(ji)(ji)棋(qi)聯(lian)主辦或委(wei)托成(cheng)員國(guo)協會(hui)舉(ju)辦的(de)重大世界性比賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)有(you):國(guo)際(ji)(ji)象棋(qi)奧林匹(pi)克團體賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、世界國(guo)際(ji)(ji)象棋(qi)團體錦標賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、男女個人世界冠軍賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、大學生(sheng)世界團體賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、少年(nian)世界冠軍賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai),以(yi)及各大洲的(de)國(guo)際(ji)(ji)象棋(qi)團體賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)。至于各種杯賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、邀請賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、大師賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、特級大師賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)、等級分(fen)賽(sai)(sai)(sai)(sai)(sai)等更是不(bu)可勝數。
中國(guo)在1956年將國(guo)際(ji)象棋列入正式體育比(bi)賽(sai)項目。
國際象棋棋盤是(shi)個正方(fang)形(xing),由橫縱各8格(ge)(ge)、顏色(se)一(yi)深(shen)一(yi)淺交錯排(pai)列的64個小(xiao)方(fang)格(ge)(ge)組成。深(shen)色(se)格(ge)(ge)稱黑(hei)格(ge)(ge),淺色(se)格(ge)(ge)稱白(bai)格(ge)(ge),棋子就放在這(zhe)些格(ge)(ge)子中移動,右下角是(shi)白(bai)格(ge)(ge)。
8條(tiao)直線(xian)從(cong)白方左邊(bian)到右邊(bian)分(fen)別用小寫字母a、b、c、d、e、f、g、h表(biao)示(shi);8條(tiao)橫線(xian)從(cong)白方到黑方分(fen)別用數(shu)字1、2、3、4、5、6、7、8表(biao)示(shi)。
國際象棋(qi)棋(qi)子共三(san)十二個,分為(wei)黑白兩(liang)組(zu),各(ge)十六個,由(you)對弈雙(shuang)方各(ge)執一(yi)組(zu),兵(bing)種(zhong)是一(yi)樣的,分為(wei)六種(zhong)。
在比(bi)賽中(zhong),國際象棋(qi)(qi)采(cai)用立體棋(qi)(qi)子(zi),非正式(shi)的(de)(de)下棋(qi)(qi)可以采(cai)用平(ping)面(mian)圖案(an)的(de)(de)棋(qi)(qi)子(zi)。隨(sui)著網(wang)絡時代(dai)的(de)(de)到來,國際象棋(qi)(qi)事實(shi)上已經進入了平(ping)面(mian)圖案(an)棋(qi)(qi)子(zi)的(de)(de)時代(dai)。中(zhong)國最大(da)的(de)(de)游戲(xi)網(wang)站聯眾(zhong)網(wang)開發的(de)(de)國際象棋(qi)(qi)游戲(xi)就是(shi)使(shi)用平(ping)面(mian)圖案(an)棋(qi)(qi)子(zi),國外大(da)型(xing)的(de)(de)游戲(xi)網(wang)站開發的(de)(de)國際象棋(qi)(qi)游戲(xi)同(tong)樣都是(shi)平(ping)面(mian)圖案(an)棋(qi)(qi)子(zi)。而正式(shi)的(de)(de)國際、國內的(de)(de)國際象棋(qi)(qi)比(bi)賽必須使(shi)用立體棋(qi)(qi)子(zi)。
國際象棋(qi)由黑(hei)白(bai)(bai)兩種棋(qi)子組成。無論是(shi)白(bai)(bai)方視野(ye)還是(shi)黑(hei)方視野(ye),棋(qi)盤(pan)的(de)最(zui)右下角的(de)一格(ge)一定(ding)(ding)要是(shi)白(bai)(bai)色,白(bai)(bai)后一定(ding)(ding)要放在(zai)白(bai)(bai)格(ge)上,黑(hei)后一定(ding)(ding)要放在(zai)黑(hei)格(ge)上。白(bai)(bai)王一定(ding)(ding)在(zai)e1格(ge),黑(hei)王一定(ding)(ding)在(zai)e8格(ge)。
國際(ji)象棋(qi)(qi)是(shi)雙方(fang)對(dui)下(xia)(xia)的(de),一方(fang)用(yong)白(bai)棋(qi)(qi),一方(fang)用(yong)黑棋(qi)(qi)。對(dui)局(ju)由(you)執白(bai)者先行,每次走一步,雙方(fang)輪(lun)流行棋(qi)(qi),直到(dao)對(dui)局(ju)結束。各(ge)種棋(qi)(qi)子的(de)一般走法如下(xia)(xia):
王(K):橫、直、斜都可以(yi)走(zou),但每次限走(zou)一(yi)步。王是(shi)不可以(yi)送(song)吃的(de),即任何(he)(he)被(bei)敵方(fang)(fang)控制的(de)格子(zi)(zi),己方(fang)(fang)王都不能走(zou)進去。否則,算“送(song)王”犯規,三次就(jiu)要判負。(1)除易位時(shi)外,王可走(zou)到不被(bei)對方(fang)(fang)棋子(zi)(zi)攻擊的(de)任何(he)(he)相鄰格子(zi)(zi),而且只能走(zou)一(yi)步(著)。(2)易位是(shi)由王和己方(fang)(fang)任何(he)(he)一(yi)個車一(yi)起進行(xing)的(de)仍被(bei)視作王的(de)一(yi)步(著)的(de)走(zou)法(fa)。
后(Q):橫、直、斜都可以走(zou),步數不受限制,但不能越子。
車(che)(R):橫、豎均(jun)可以走(zou),步(bu)數(shu)不(bu)受限制,不(bu)能斜走(zou)。除王(wang)車(che)易(yi)位外不(bu)能越子。
象(B):只能(neng)斜走。格數(shu)不限,不能(neng)越子。開局時每方有兩(liang)象,一(yi)個(ge)占(zhan)白(bai)格,一(yi)個(ge)占(zhan)黑格。
馬(ma)(N):每步棋先橫走或直走一格(ge),然(ran)后再往外斜走一格(ge);或者(zhe)先斜走一格(ge),最(zui)后再往外橫走或豎走一格(ge)(即走“日”字)。可(ke)以(yi)越子,沒有中國象棋中的“蹩馬(ma)腿”限制(zhi)。
兵(bing)(P):只(zhi)能向(xiang)前直走(zou),每次只(zhi)能走(zou)一(yi)格(ge)(ge)。但走(zou)第一(yi)步時,可以(yi)走(zou)一(yi)格(ge)(ge)或(huo)兩(liang)格(ge)(ge)。兵(bing)的(de)吃(chi)子方法與行(xing)棋方向(xiang)不一(yi)樣,它是直走(zou)斜吃(chi),即(ji)如果兵(bing)的(de)斜進一(yi)格(ge)(ge)內有(you)對方棋子,就可以(yi)吃(chi)掉它而占據該格(ge)(ge)。
除了棋(qi)子的一般著法(fa)外(wai),國際象棋(qi)中存在下面三種特殊著法(fa):
吃(chi)(chi)過(guo)路(lu)兵(bing):如果對(dui)方的(de)兵(bing)第一(yi)次行棋且(qie)直進兩格,剛(gang)好形成本方有兵(bing)與(yu)其橫向(xiang)緊貼(tie)并(bing)列,則本方的(de)兵(bing)可以立(li)(li)即斜進,把對(dui)方的(de)兵(bing)吃(chi)(chi)掉,并(bing)視為一(yi)步棋。這個(ge)動作必(bi)須立(li)(li)刻進行,緩著(zhu)后無效。記錄時記為 “en passant” 或 “en pt”, 法語中表示 “路(lu)過(guo)”。
兵升(sheng)變:本方(fang)任何(he)(he)一(yi)個兵直(zhi)進達(da)到對方(fang)底線(xian)時,即(ji)可升(sheng)變為除“王”和“兵”以外的任何(he)(he)一(yi)種棋(qi)子(zi),可升(sheng)變為“后”、“車”、“馬(ma)”、“象”,不能(neng)不變。這被視為一(yi)步棋(qi)。升(sheng)變后按新(xin)棋(qi)子(zi)的規則走棋(qi)。
王(wang)車(che)易(yi)位(wei)(wei):每局棋(qi)中,雙方各有一次機會,讓王(wang)朝車(che)的方向移動兩格(ge),然后(hou)車(che)越(yue)過(guo)王(wang),放(fang)在與王(wang)緊鄰的一格(ge)上(shang),作為(wei)王(wang)執行的一步棋(qi)。王(wang)車(che)易(yi)位(wei)(wei)根(gen)據左(zuo)右(you)分為(wei)"長易(yi)位(wei)(wei)"(后(hou)翼易(yi)位(wei)(wei),記(ji)譜(pu)記(ji)為(wei)0-0-0)和"短易(yi)位(wei)(wei)"(王(wang)翼易(yi)位(wei)(wei),記(ji)譜(pu)記(ji)為(wei)0-0)。王(wang)車(che)易(yi)位(wei)(wei)是(shi)國際象棋(qi)中較為(wei)重要的一種戰略,它(ta)涉及王(wang)、車(che)兩種棋(qi)子,是(shi)關鍵時刻扭轉局勢或解殺(sha)還殺(sha)的手段(duan)。
王車易(yi)位有較為嚴格的規則限(xian)制,當且僅當以下6個條件同時(shi)成立時(shi),方(fang)可進行王車易(yi)位:
1.王與用來(lai)(lai)易位的(de)車均從未(wei)(wei)被移動過(guo)(即(ji)王和車處(chu)在(zai)棋局開始的(de)原始位置,王在(zai)e1或e8,車在(zai)a1、a8、h1或h8。但如果王或用來(lai)(lai)易位的(de)車之前曾經(jing)移動過(guo),后(hou)來(lai)(lai)又返(fan)回了原始位置,則不能進行“王車易位”,因(yin)為不符合“從未(wei)(wei)被移動過(guo)”);
2.王與用來易位的車之間沒有其他棋子阻隔;
3.王(wang)不能(neng)正被對方(fang)“將(jiang)軍”(即“王(wang)車易(yi)位”不能(neng)作(zuo)為(wei)“應(ying)將(jiang)”的手段);
4.王所經過的(de)格(ge)子不能(neng)在對方棋子的(de)攻(gong)擊范圍之內(nei);
5.王(wang)所到達(da)的(de)格(ge)子(zi)不能被對方“將軍”(即王(wang)不可以(yi)送(song)吃);
6.王(wang)(wang)和對應的(de)(de)車(che)(che)(che)(che)必(bi)須處(chu)在(zai)(zai)同一(yi)(yi)橫(heng)行(xing)(即通(tong)過(guo)兵(bing)的(de)(de)升(sheng)變得到的(de)(de)車(che)(che)(che)(che)不能用來進行(xing)“王(wang)(wang)車(che)(che)(che)(che)易位”)。【注(zhu):此(ci)項規(gui)則(ze)為(wei)(wei)國際(ji)棋(qi)聯(lian)在(zai)(zai)1972年所(suo)添(tian)加,目的(de)(de)是(shi)為(wei)(wei)防備這(zhe)種情況:設想一(yi)(yi)局(ju)棋(qi),假定白方的(de)(de)王(wang)(wang)從(cong)開局(ju)起(qi)一(yi)(yi)直(zhi)未移動過(guo),處(chu)在(zai)(zai)e1位置,那么白方若將一(yi)(yi)個(ge)兵(bing)成(cheng)功走(zou)至(zhi)對方底線(xian)的(de)(de)e8位置并且升(sheng)變為(wei)(wei)車(che)(che)(che)(che)(見兵(bing)的(de)(de)升(sheng)變規(gui)則(ze)),與(yu)王(wang)(wang)處(chu)在(zai)(zai)同一(yi)(yi)直(zhi)行(xing),且就滿(man)足以上1~5的(de)(de)條件,此(ci)時也可進行(xing)王(wang)(wang)車(che)(che)(che)(che)易位(因為(wei)(wei)規(gui)則(ze)1規(gui)定為(wei)(wei)對應的(de)(de)車(che)(che)(che)(che)未被移動過(guo),而升(sheng)變后的(de)(de)車(che)(che)(che)(che)確(que)實(shi)沒(mei)有移動,之(zhi)前做的(de)(de)走(zou)動為(wei)(wei)兵(bing)在(zai)(zai)執(zhi)行(xing))。Max Pam發(fa)現(xian)(xian)這(zhe)一(yi)(yi)走(zou)法,而且被棋(qi)手在(zai)(zai)比賽中采用過(guo)。為(wei)(wei)了防止這(zhe)種不被習慣贊同但確(que)實(shi)符(fu)合規(gui)定的(de)(de)走(zou)法出現(xian)(xian),國際(ji)棋(qi)聯(lian)添(tian)加了此(ci)規(gui)則(ze)。】
對于王車易(yi)位的規(gui)(gui)則(ze)有(you)一(yi)些(xie)誤(wu)解,特此說明,一(yi)切以上述6點為準,在符合上述規(gui)(gui)則(ze)且有(you)下列(lie)情況出現時,是允許王車易(yi)位的:
1.王未正被“將(jiang)(jiang)軍”,但之(zhi)前被“將(jiang)(jiang)軍”過;
2.用來易位(wei)的車正受對方(fang)攻擊;
3.在長易(yi)位中,車所經過的格子在對(dui)方的攻(gong)擊范圍之(zhi)內。
上述三點不影響王(wang)(wang)車(che)易位的進行。【注意:在比(bi)賽走子(zi)時(shi),必(bi)須先移動王(wang)(wang),再移動車(che),否則被判為車(che)的一(yi)步棋,王(wang)(wang)車(che)易位失效。】
國際(ji)象棋的對局目的是把對方(fang)(fang)的王將(jiang)(jiang)(jiang)死。比賽規定(ding):一(yi)方(fang)(fang)的王受到對方(fang)(fang)棋子攻(gong)擊(ji)時,稱(cheng)為(wei)(wei)王被照將(jiang)(jiang)(jiang),攻(gong)擊(ji)方(fang)(fang)稱(cheng)為(wei)(wei)“將(jiang)(jiang)(jiang)軍”,此時被攻(gong)擊(ji)方(fang)(fang)必(bi)須立即(ji)“應將(jiang)(jiang)(jiang)”,如果無法(fa)避(bi)開將(jiang)(jiang)(jiang)軍,王即(ji)被將(jiang)(jiang)(jiang)死(長將(jiang)(jiang)(jiang)除外(wai)),“將(jiang)(jiang)(jiang)軍”方(fang)(fang)贏(ying)得比賽。除“將(jiang)(jiang)(jiang)死”外(wai),還有“超時判負”與“和(he)棋”。(國際(ji)象棋屬于零(ling)(ling)和(he)游(you)(you)戲,零(ling)(ling)和(he)游(you)(you)戲又被稱(cheng)為(wei)(wei)零(ling)(ling)和(he)博弈,源于博弈論(game theory)。是指一(yi)項游(you)(you)戲中,游(you)(you)戲者有輸有贏(ying),一(yi)方(fang)(fang)所(suo)贏(ying)正是另(ling)一(yi)方(fang)(fang)所(suo)輸,而游(you)(you)戲的總成(cheng)績永遠為(wei)(wei)零(ling)(ling)。)
出現以(yi)下(xia)情(qing)況,算(suan)和局:
1.一方輪走時,提(ti)(ti)議作和(he)(he)(he)(he),對方同(tong)(tong)意(yi)(yi);(注(zhu)意(yi)(yi):一方提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he)時,必須在(zai)自己(ji)走棋的時間(jian)內提(ti)(ti)出和(he)(he)(he)(he)棋,同(tong)(tong)時走出自己(ji)的棋并(bing)按鐘(zhong)。任何(he)提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he)都不可以(yi)撤回。對方在(zai)自己(ji)的時間(jian)內思考是否和(he)(he)(he)(he)棋。同(tong)(tong)意(yi)(yi),則口頭聲明;不同(tong)(tong)意(yi)(yi),則拒(ju)絕(jue)或直接走棋。任何(he)人都不能連續(xu)提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he),即自己(ji)的提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he)被對方拒(ju)絕(jue)后(hou)若沒有對方再次提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he)遭拒(ju)絕(jue)的話,那(nei)么自己(ji)是不可以(yi)提(ti)(ti)和(he)(he)(he)(he)的。)
2.雙方都(dou)無法將死(si)對方王時,稱(cheng)為material或(huo)“死(si)局(ju)”;
3.一(yi)方(fang)(fang)連續(xu)不斷地(di)將對方(fang)(fang)的王,且對方(fang)(fang)無力避(bi)免(mian),這被稱(cheng)為“長將和”;
4.輪(lun)到一方走棋,王沒有被將軍,但卻無路可走,稱為stalemate或“逼和(he)”(相當于中國象(xiang)棋的“困斃”,不同的是,國際(ji)象(xiang)棋中出現這(zhe)種情(qing)況時(shi)算(suan)和(he)局,而不是算(suan)被“困斃”的一方輸);
5.對局(ju)(ju)中同(tong)(tong)一(yi)局(ju)(ju)面(mian)出(chu)現三(san)次,而(er)且(qie)每次都(dou)是同(tong)(tong)一(yi)方走的,并且(qie)沒有任何(he)可走棋(qi)步的差別,判為(wei)和(he)局(ju)(ju),稱為(wei)“3 folder”或“三(san)次重(zhong)復”;
6.雙方在連(lian)續50回合內(nei)都沒(mei)有(you)吃掉對方任(ren)何一(yi)子(zi),并且未移(yi)動一(yi)個兵(bing)的,判為和(he)局。
白先黑后
比(bi)賽(sai)時,規定(ding)白棋(qi)先走,黑棋(qi)后走,雙(shuang)方輪流走棋(qi),一次走一步(bu)棋(qi)。
摸(mo)子走(zou)子(摸(mo)子動子)
在對局中,行棋(qi)(qi)方(fang)用手觸(chu)摸(mo)了自己方(fang)面的(de)(de)(de)某個(ge)棋(qi)(qi)子(zi),就必須(xu)走(zou)動它。只有當所觸(chu)摸(mo)的(de)(de)(de)棋(qi)(qi)子(zi)根本無(wu)法(fa)走(zou)動時,才可以(yi)另走(zou)別(bie)(bie)的(de)(de)(de)棋(qi)(qi)子(zi)。如果用手觸(chu)摸(mo)了對方(fang)的(de)(de)(de)棋(qi)(qi)子(zi),就必須(xu)吃掉(diao)它。只有當自己任何一個(ge)棋(qi)(qi)子(zi)都(dou)無(wu)法(fa)吃它時,才允許走(zou)別(bie)(bie)的(de)(de)(de)著法(fa)。如果預先說明自己的(de)(de)(de)意圖,則可以(yi)在棋(qi)(qi)子(zi)所在格子(zi)擺正一個(ge)或者更多的(de)(de)(de)棋(qi)(qi)子(zi)。
落子無悔
一著棋(qi)(qi)(qi)走(zou)了之后,手(shou)已離開棋(qi)(qi)(qi)子(zi),就不能再(zai)改走(zou)它著。如果這(zhe)時行棋(qi)(qi)(qi)方的手(shou)還沒離開這(zhe)個(ge)棋(qi)(qi)(qi)子(zi),還可另改其(qi)他格位,但必須(xu)按“摸子(zi)走(zou)子(zi)”原(yuan)則走(zou)動這(zhe)個(ge)棋(qi)(qi)(qi)子(zi)。
糾(jiu)正錯誤(擺棋)
1.在對(dui)局(ju)時,如果發現棋(qi)盤(pan)的(de)方向擺(bai)錯了(le)(le),即(ji)黑格的(de)棋(qi)盤(pan)角放在了(le)(le)自己的(de)右側,應即(ji)把對(dui)局(ju)已走成的(de)局(ju)面移置到另(ling)一塊(kuai)擺(bai)放正確的(de)棋(qi)盤(pan)上(shang),然后繼續對(dui)局(ju)。
2.在對(dui)局中,如(ru)果發現(xian)雙方所(suo)用(yong)棋子顏(yan)色反了,先(xian)后走不(bu)符合比(bi)賽的編排規定(ding),應(ying)交換棋子,重新開始對(dui)局。如(ru)此時(shi)比(bi)賽時(shi)間已過了第一時(shi)限所(suo)規定(ding)的四分(fen)之(zhi)一,則對(dui)局應(ying)繼續進(jin)行。
3.一方“將軍(jun)”時,另一方未采取相應(ying)的(de)(de)(de)“應(ying)將”措施而誤走了(le)其他著法(fa),要及時糾正。被“將軍(jun)”一方要重(zhong)新選擇“應(ying)將”的(de)(de)(de)著法(fa)。但是,重(zhong)走時誤走的(de)(de)(de)棋子如果可以“應(ying)將”,就必須用(yong)它來(lai)“應(ying)將”,只(zhi)有(you)在(zai)它無法(fa)“應(ying)將”的(de)(de)(de)情況下,才能另用(yong)別(bie)的(de)(de)(de)著法(fa)來(lai)“應(ying)將”。
以(yi)上發(fa)(fa)現的(de)各種情況,要在對(dui)局過程中及時糾正。如(ru)果賽后才發(fa)(fa)現,那(nei)么對(dui)局的(de)結果有效(xiao)。
做好記錄
在(zai)規(gui)定要(yao)做(zuo)記(ji)(ji)錄(lu)的比賽(sai)中,雙方在(zai)對(dui)(dui)局(ju)進(jin)行過程中,都要(yao)用競(jing)賽(sai)規(gui)則規(gui)定的代(dai)數記(ji)(ji)錄(lu)法(fa)(fa)(fa)在(zai)對(dui)(dui)局(ju)記(ji)(ji)錄(lu)紙上逐著(zhu)做(zuo)好記(ji)(ji)錄(lu),包括(kuo)自己的著(zhu)法(fa)(fa)(fa)和對(dui)(dui)方的著(zhu)法(fa)(fa)(fa),都要(yao)記(ji)(ji)錄(lu),要(yao)求(qiu)字跡應當盡(jin)可(ke)(ke)能地(di)清(qing)晰(xi)可(ke)(ke)辨(bian)。可(ke)(ke)以走(zou)著(zhu)以后(hou)記(ji)(ji),也可(ke)(ke)以走(zou)著(zhu)以前記(ji)(ji),由棋手自行決(jue)定。
如果某(mou)一方棋手的棋鐘上(shang)所剩時(shi)(shi)間離開時(shi)(shi)限(xian)已不(bu)足5分鐘,這時(shi)(shi),可不(bu)做(zuo)記錄,待時(shi)(shi)限(xian)過去(qu)后,再用自己的時(shi)(shi)間補記完全。
對局(ju)記錄上不要遮蓋任(ren)何(he)東西(xi),應該使得裁判員能夠看得清楚。
用好棋鐘
正規比(bi)賽一(yi)(yi)般都用棋鐘(zhong)計(ji)時,比(bi)賽規則(ze)規定,走出該走的一(yi)(yi)著(zhu)棋之后(hou),方能(neng)按(an)鐘(zhong),而且必須用走棋的同(tong)一(yi)(yi)只(zhi)手(shou)按(an)鐘(zhong)。
比賽時(shi),應當(dang)在規定(ding)的時(shi)限內走滿規定(ding)的著(zhu)數。發現棋鐘指(zhi)示(shi)有誤或(huo)工作異常時(shi),應當(dang)舉手示(shi)意(yi),請來裁判員及時(shi)解決。
比賽開始(shi)前,應當(dang)觀察棋鐘(zhong)鐘(zhong)面調得是(shi)否正確,如發現有誤,應在賽前向裁判員提出,要求(qiu)重新調好。
提議和棋
比賽時(shi)不可連(lian)續地向(xiang)對(dui)方(fang)(fang)(fang)提(ti)議(yi)和(he)棋。一(yi)方(fang)(fang)(fang)提(ti)和(he)時(shi),如(ru)對(dui)方(fang)(fang)(fang)表示拒絕(jue),必須等對(dui)方(fang)(fang)(fang)也提(ti)和(he)一(yi)次以后,才可以再次提(ti)和(he)。對(dui)于對(dui)方(fang)(fang)(fang)的(de)提(ti)和(he)可以用(yong)口(kou)頭表示拒絕(jue),也可以用(yong)走棋方(fang)(fang)(fang)式表示拒絕(jue)。
提和必須占自(zi)己(ji)的走棋(qi)時間,即走出一步棋(qi)后向對方提出,并按下自(zi)己(ji)的鐘。
比賽禁例
1.對局時(shi)棋(qi)手不得借助書本、棋(qi)譜或(huo)任何手寫(xie)或(huo)印(yin)刷的(de)資料,不得在另(ling)一個棋(qi)盤上分析棋(qi)局,也不得求助于第(di)三(san)者(zhe)。
2.比賽(sai)時,在記錄(lu)紙上除(chu)了記錄(lu)實際對局的著法和用時外,不得做筆記以幫助記憶。
3.在對局和比賽時間內,不得在比賽室內進行棋局的(de)分析。
4.禁止(zhi)以任何(he)方式干擾或分散對方的(de)(de)注意力,包括(kuo)不顧對方的(de)(de)拒絕(jue)一(yi)再提(ti)出和局的(de)(de)建(jian)議(yi)。
x 吃子
+ 將軍
+ + 雙將
0-0 短易位
0-0-0 長易(yi)位(wei)
# 將殺
=后 升變為后
! 好棋
!! 妙棋
? 壞棋
?? 劣著
?!有疑問(wen)的(de)著法(fa)
!? 值(zhi)得(de)關注的著(zhu)法
+ = 白略優
+ - 白勝勢
∞形勢不明朗
= 均勢
= + 黑略優
- + 黑勝勢
1-0或1:0 白勝
0-1或0:1 黑勝(sheng)
1/2-1/2或1/2:1/2 和棋
完整記錄
每走(zou)一步(bu)棋記下(xia)所走(zou)的棋子(zi)(zi)(zi)名稱(兵可以省略不記)和棋子(zi)(zi)(zi)走(zou)動(dong)前(qian)后的格子(zi)(zi)(zi)標(biao)志,用“—”連接表示走(zou)的步(bu)驟(zou),用“×”連接表示吃(chi)子(zi)(zi)(zi)。
如“馬(ma)g1—f3”表示(shi)(shi)行(xing)走。”車a1×a7“表示(shi)(shi)吃(chi)子。
簡易記錄
簡易記(ji)錄只(zhi)需標注所走的格(ge)子(zi)即(ji)可。
舉例上面的例子”馬f3“表示行走(zou)。”車×a7“表示吃子。
如(ru)果要更好地記錄或者是(shi)更快(kuai)的(de)可以用英文字(zi)母來代替之。
例如:車可以(yi)寫成“R×a7“表(biao)示王車a7的子,兵可以(yi)直接記錄“f4”表(biao)示兵走到(dao)f4格。
雙(shuang)方(fang)要(yao)寫出姓(xing)名(ming)、對局時間(jian)和地點,以一個回(hui)合為單位(wei)記(ji)錄。白方(fang)在左,黑方(fang)在右(you)。
開放性開局
第(di)一回合雙方各把王前兵挺起(qi)兩格的(de)(de)開(kai)局。易(yi)引起(qi)激烈的(de)(de)中心爭奪而導致開(kai)放性局面。
半開放性開局
又稱“半封閉性開(kai)局”。第一回合(he)白方把王前兵(bing)挺起兩格黑方不相應(ying)把王前兵(bing)挺起兩格而走其他棋子的開(kai)局。
封閉性開局
白方第一步(bu)不(bu)把王前(qian)兵挺起兩格而走(zou)其他棋子的開(kai)局。易于封(feng)鎖中(zhong)心(xin)而導致(zhi)封(feng)閉性局面。
棄兵布局
用犧牲兵(bing)為代價謀求(qiu)出子速(su)度和主(zhu)動權的開局(ju)戰略(lve)叫“棄兵(bing)局(ju)”。常見的棄兵(bing)局(ju)有中心棄兵(bing)、王翼棄兵(bing)、后(hou)翼棄兵(bing)等。
子力價值
在對弈時(shi),雙方都不(bu)(bu)(bu)可避免地要(yao)進行兌子(zi)(zi)(王(wang)是(shi)(shi)唯一(yi)不(bu)(bu)(bu)可兌子(zi)(zi)的(de)棋(qi)(qi)子(zi)(zi)),各(ge)種(zhong)(zhong)棋(qi)(qi)子(zi)(zi)(王(wang)除外(wai))有(you)著不(bu)(bu)(bu)同的(de)價(jia)值,稱子(zi)(zi)力價(jia)值。各(ge)種(zhong)(zhong)不(bu)(bu)(bu)同棋(qi)(qi)子(zi)(zi)的(de)實際(ji)價(jia)值,依其所(suo)占空間位置(zhi)、與(yu)其他棋(qi)(qi)子(zi)(zi)協同作(zuo)戰的(de)關系以及(ji)局面形勢,以至對局經歷(li)的(de)階段,會有(you)實際(ji)的(de)差異。比(bi)(bi)(bi)如兵(bing)(bing)沖到底(di)線就(jiu)可升格(ge)為(wei)(wei)后、馬、車、象(xiang)(xiang)(xiang)之一(yi),當它接近底(di)線時(shi),價(jia)值可能(neng)明(ming)顯升高(gao)數倍,相聯的(de)兵(bing)(bing)或并列的(de)駢(pian)兵(bing)(bing)比(bi)(bi)(bi)重(zhong)疊兵(bing)(bing)強(qiang),孤(gu)兵(bing)(bing)(或懸兵(bing)(bing))在不(bu)(bu)(bu)同的(de)發展(zhan)中(zhong)可能(neng)是(shi)(shi)弱(ruo)點(dian),也可能(neng)成(cheng)為(wei)(wei)攻擊(ji)的(de)支柱,價(jia)值不(bu)(bu)(bu)同,象(xiang)(xiang)(xiang)有(you)好象(xiang)(xiang)(xiang)與(yu)壞象(xiang)(xiang)(xiang)之分,在殘局中(zhong)異色(se)格(ge)象(xiang)(xiang)(xiang)比(bi)(bi)(bi)同色(se)格(ge)象(xiang)(xiang)(xiang)容(rong)易和棋(qi)(qi)等。棋(qi)(qi)子(zi)(zi)的(de)實際(ji)價(jia)值是(shi)(shi)變(bian)動價(jia)值。對這種(zhong)(zhong)種(zhong)(zhong)變(bian)化所(suo)作(zuo)的(de)估(gu)計(ji)和判斷是(shi)(shi)制定不(bu)(bu)(bu)同的(de)戰略(lve)戰術計(ji)劃的(de)基礎。
質差補償
兌換(huan)(huan)過程中棋子一般價值的(de)損失(shi)(比如(ru)車(che)換(huan)(huan)馬、車(che)換(huan)(huan)象(xiang)、后換(huan)(huan)車(che)馬或車(che)象(xiang)),有時能(neng)換(huan)(huan)取(qu)主動權或在空(kong)間、形勢、時間速度(du)、子力(li)協(xie)同方面取(qu)得(de)一定補償(chang)。這(zhe)種補償(chang)與(yu)質(zhi)差(cha)相抵(di)的(de)得(de)失(shi),是估計局面、分析形勢的(de)重要因素。
雙象優勢
開放(fang)性局面(mian)中雙(shuang)(shuang)(shuang)象(xiang)對雙(shuang)(shuang)(shuang)馬(ma)或(huo)馬(ma)單象(xiang)具有(you)一定的(de)優(you)勢。每次雙(shuang)(shuang)(shuang)象(xiang)控制(zhi)不同色格(ge),相互補充,協同作戰。兌換其一必(bi)然削弱(ruo)與該象(xiang)同色格(ge)的(de)控制(zhi),任對方子力馳騁其間,因此雙(shuang)(shuang)(shuang)象(xiang)一般比馬(ma)象(xiang)、雙(shuang)(shuang)(shuang)馬(ma)優(you)越。不過在(zai)封閉局面(mian)下雙(shuang)(shuang)(shuang)象(xiang)沒(mei)有(you)開放(fang)斜線可供活(huo)動(dong),此時(shi),雙(shuang)(shuang)(shuang)馬(ma)優(you)于雙(shuang)(shuang)(shuang)象(xiang)。
兵形走法
兵(bing)(bing)的(de)(de)走(zou)法是(shi)(shi)直進斜吃。由此特(te)點常(chang)形成后面(mian)的(de)(de)兵(bing)(bing)保護(hu)前(qian)面(mian)兵(bing)(bing)的(de)(de)“兵(bing)(bing)的(de)(de)鏈(lian)條(tiao)”,以封鎖對方從正面(mian)突擊的(de)(de)道路(lu)。“兵(bing)(bing)鏈(lian)”中(zhong)落在(zai)最(zui)后無(wu)兵(bing)(bing)保護(hu)的(de)(de)兵(bing)(bing)為(wei)落后兵(bing)(bing),是(shi)(shi)“兵(bing)(bing)鏈(lian)”的(de)(de)弱點。這(zhe)種落后兵(bing)(bing)如處在(zai)半開放線上就更易受攻(gong)擊,它前(qian)面(mian)的(de)(de)一格(ge)常(chang)為(wei)對方占據。c4-d5-e4這(zhe)樣的(de)(de)兵(bing)(bing)形為(wei)楔形兵(bing)(bing)。f7-g6-h7這(zhe)樣的(de)(de)兵(bing)(bing)形為(wei)龍眼(yan)形或堡壘形。
戰術組合
各種簡單戰術如(ru)捉雙、閃擊(ji)、閃將、牽制(zhi)、半牽制(zhi)、引誘(you)(you)、誘(you)(you)離、消除(chu)保護、截斷、封鎖(suo)、騰空(kong)格(ge)子、轉讓走子權、底線殺、悶殺,第 7橫排殺、破壞王前兵(bing)陣、強制(zhi)兌換、兵(bing)升格(ge)、反擊(ji)、過渡(du)、等(deng)著等(deng)等(deng)的(de)(de)綜合運用,是帶(dai)有緊湊和(he)強制(zhi)特點的(de)(de)復(fu)雜(za)連環計,常帶(dai)出(chu)人意外(wai)地(di)“棄(qi)”兵(bing)“棄(qi)”子性質,故有人稱之為(wei)“連珠(zhu)妙(miao)著”。
空間優勢
又叫“地(di)域優(you)勢”,一方子力(li)在棋盤中(zhong)所占格(ge)子和所控制(zhi)部位(wei)的數量上占優(you)勢,它與陣勢結構的特點有關,是判斷(duan)局面優(you)劣(lie)和主(zhu)動權的重要(yao)因素(su)。
簡單殘局
一方(fang)只剩單王或雙方(fang)除王以外(wai)各有兩個以下棋子的殘局(ju)。
復雜殘局
雙方除王以外各有兩(liang)個或(huo)兩(liang)個以上棋子的殘局。
混合殘局
雙(shuang)方除王和兵以外其他棋(qi)子互不相同(tong)的殘(can)局(ju)。如(ru)車對馬、后對車、馬對象等。
單王
殘局中,一方(fang)除王以外無任(ren)何棋子,稱為“單王”。能與王單象、王單馬、王雙馬稱和。
對王
指雙方的(de)王子(zi)同一直線、橫線或斜線上相(xiang)隔(ge)單數(shu)格(ge)子(zi)的(de)局面。
馬象殺王
一方王、單(dan)馬、單(dan)象勝對方的單(dan)王。為殺單(dan)王同類殘局中最復雜者。
國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)象棋(qi)(qi)手(shou)如果在國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)聯規定的各(ge)種比賽(sai)中取得(de)(de)(de)一(yi)(yi)定的成績,可獲(huo)得(de)(de)(de)國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)聯所定的等級(ji)(ji)稱(cheng)號。在面對面比賽(sai)中的國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)等級(ji)(ji)稱(cheng)號有:特級(ji)(ji)大(da)師(shi)(shi)、國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)大(da)師(shi)(shi)、棋(qi)(qi)聯大(da)師(shi)(shi)、女(nv)子(zi)特級(ji)(ji)大(da)師(shi)(shi)、女(nv)子(zi)國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)大(da)師(shi)(shi)等5種。特級(ji)(ji)大(da)師(shi)(shi)是(shi)最高級(ji)(ji)稱(cheng)號,須(xu)具備下列條件之一(yi)(yi):①參加(jia)世界冠軍挑(tiao)戰者(zhe)(zhe)對抗(kang)賽(sai)的任何棋(qi)(qi)手(shou);②國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)大(da)師(shi)(shi)或(huo)棋(qi)(qi)聯大(da)師(shi)(shi)在局數總(zong)和(he)不少于24局的比賽(sai)中,兩次(ci)或(huo)兩次(ci)以(yi)上獲(huo)得(de)(de)(de)特級(ji)(ji)大(da)師(shi)(shi)的成績,國(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)等級(ji)(ji)分至少為2450者(zhe)(zhe)。
具(ju)備下(xia)列條件之一可獲(huo)得(de)國(guo)際大師稱號:①在局(ju)數總和不少(shao)于(yu)24局(ju)的比賽(sai)(sai)中,兩次(ci)或兩次(ci)以上(shang)獲(huo)得(de)國(guo)際大師的成績,國(guo)際等(deng)級分至少(shao)2350者(zhe);②下(xia)列比賽(sai)(sai)的第一名:世界(jie)女子冠(guan)(guan)軍(jun)(jun)賽(sai)(sai)、大區賽(sai)(sai)、世界(jie)青(qing)年(nian)冠(guan)(guan)軍(jun)(jun)賽(sai)(sai)、歐洲(zhou)青(qing)年(nian)冠(guan)(guan)軍(jun)(jun)賽(sai)(sai)、美洲(zhou)青(qing)年(nian)冠(guan)(guan)軍(jun)(jun)賽(sai)(sai)、非(fei)洲(zhou)青(qing)年(nian)冠(guan)(guan)軍(jun)(jun)賽(sai)(sai)。
具(ju)備(bei)下列條件(jian)之一可獲得(de)棋(qi)聯大師(shi)的(de)稱號(hao):①在(zai)局數(shu)總(zong)和不(bu)少(shao)于(yu)24局的(de)比(bi)賽中(zhong)(zhong),兩次或兩次以上獲得(de)棋(qi)聯大師(shi)的(de)成績,國(guo)際等級分至少(shao)2250者;②中(zhong)(zhong)學生(17歲以下)世界(jie)冠軍賽的(de)第一名;③在(zai)世界(jie)冠軍賽的(de)一個循環(huan)中(zhong)(zhong)比(bi)賽局數(shu)不(bu)少(shao)于(yu)13局,取得(de)1次棋(qi)聯大師(shi)的(de)成績。
具(ju)備(bei)下列條件之一可獲(huo)得(de)女子(zi)特(te)級大師(shi)稱號:①在局(ju)數總和不少(shao)于24局(ju)的(de)比(bi)賽(sai)中(zhong),兩(liang)次(ci)(ci)或兩(liang)次(ci)(ci)以上(shang)獲(huo)得(de)女子(zi)特(te)級大師(shi)的(de)成(cheng)績,國際等級分至少(shao)2250者;②在女子(zi)世界(jie)冠軍賽(sai)的(de)一個循環中(zhong)比(bi)賽(sai)局(ju)數不少(shao)于13局(ju),同時取得(de)1次(ci)(ci)女子(zi)特(te)級大師(shi)的(de)成(cheng)績。
具備下列條件之一可(ke)獲得(de)(de)女(nv)子(zi)國(guo)(guo)(guo)際(ji)大師的(de)(de)稱號(hao):①在局(ju)(ju)數總(zong)和不(bu)少于(yu)24局(ju)(ju)的(de)(de)比賽中(zhong),兩(liang)次(ci)或(huo)兩(liang)次(ci)以上獲得(de)(de)女(nv)子(zi)國(guo)(guo)(guo)際(ji)大師的(de)(de)成績,國(guo)(guo)(guo)際(ji)等級分(fen)至少是(shi)2100者;②在世界冠軍賽的(de)(de)1個循環(huan)中(zhong)比賽局(ju)(ju)數不(bu)少于(yu)13局(ju)(ju),同時取得(de)(de)1次(ci)女(nv)子(zi)國(guo)(guo)(guo)際(ji)大師的(de)(de)成績。
國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)(qi)在(zai)1886年(nian)誕生第(di)一(yi)(yi)位(wei)(wei)正式的(de)(de)世(shi)界(jie)冠(guan)軍。在(zai)之后的(de)(de)一(yi)(yi)百多年(nian)歷史中,大部分(fen)時間(jian)世(shi)界(jie)上都(dou)擁(yong)有一(yi)(yi)位(wei)(wei)公認的(de)(de)唯一(yi)(yi)的(de)(de)棋(qi)(qi)(qi)王。但(dan)在(zai)1993年(nian)至2006年(nian)間(jian),由于國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)(qi)壇出現了(le)兩個(ge)獨立的(de)(de)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)(qi)組織——國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)(qi)聯(FIDE)和職業棋(qi)(qi)(qi)協(PCA),因此國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)(qi)界(jie)在(zai)那時呈現分(fen)裂狀態。在(zai)經過多方的(de)(de)共同努(nu)力(li)下(xia),2006年(nian),國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)(qi)聯和職業棋(qi)(qi)(qi)協的(de)(de)兩大棋(qi)(qi)(qi)王終于展開了(le)面對面的(de)(de)交鋒。最終經過12盤慢棋(qi)(qi)(qi)和4盤快棋(qi)(qi)(qi)的(de)(de)較量,“傳統世(shi)界(jie)冠(guan)軍”俄羅斯棋(qi)(qi)(qi)手(shou)克拉姆尼克以8.5比7.5擊敗國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)棋(qi)(qi)(qi)聯世(shi)界(jie)冠(guan)軍保加利亞(ya)棋(qi)(qi)(qi)手(shou)托帕洛夫(fu),成為新(xin)的(de)(de)統一(yi)(yi)棋(qi)(qi)(qi)王。這(zhe)場比賽結束(shu)后,也標志著國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)(qi)(qi)界(jie)經過13年(nian)分(fen)裂后,重新(xin)走向統一(yi)(yi)。
歷(li)(li)屆國際象棋世(shi)界冠軍(包括國際棋聯(lian)和職(zhi)業棋協冠軍):威(wei)廉·斯(si)(si)坦尼茨、埃曼(man)紐爾(er)(er)·拉斯(si)(si)克(ke)、何塞(sai)·卡(ka)(ka)帕布蘭(lan)卡(ka)(ka)、亞歷(li)(li)山大·阿廖(liao)欣、馬克(ke)斯(si)(si)·尤偉、米哈伊爾(er)(er)·鮑特維尼克(ke)、瓦西里(li)(li)(li)·斯(si)(si)梅斯(si)(si)洛夫、米哈伊爾(er)(er)·塔爾(er)(er)、提格蘭(lan)·彼得羅(luo)相、鮑里(li)(li)(li)斯(si)(si)·斯(si)(si)帕斯(si)(si)基(ji)、鮑比·費(fei)舍爾(er)(er)、阿那(nei)托(tuo)里(li)(li)(li)·卡(ka)(ka)爾(er)(er)波夫、加里(li)(li)(li)·卡(ka)(ka)斯(si)(si)帕羅(luo)夫、弗拉基(ji)米爾(er)(er)·克(ke)拉姆尼克(ke)、亞歷(li)(li)山大·哈里(li)(li)(li)夫曼(man)、維斯(si)(si)瓦納坦·阿南德、盧斯(si)(si)蘭(lan)·波諾馬廖(liao)夫、魯斯(si)(si)塔姆·卡(ka)(ka)西姆扎諾夫、韋塞(sai)林·托(tuo)帕洛夫、芒努斯(si)(si)·卡(ka)(ka)爾(er)(er)森。
國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)王是國(guo)家(jia)的(de)(de)(de)(de)(de)象(xiang)征,沒(mei)有(you)(you)皇(huang)宮,到了(le)殘局必(bi)須“御(yu)駕親征”,不像(xiang)中(zhong)國(guo)象(xiang)棋(qi)將帥那樣(yang)必(bi)須待在(zai)九(jiu)宮里。國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)后的(de)(de)(de)(de)(de)名稱、性(xing)(xing)別曾(ceng)經有(you)(you)過(guo)(guo)多次奇妙的(de)(de)(de)(de)(de)改變(bian)(bian)。在(zai)沙(sha)特拉(la)茲時期,皇(huang)后這只棋(qi)子(zi)表(biao)(biao)示“律師”、“大臣”或“將軍”。后來(lai)法(fa)國(guo)人(ren)把皇(huang)后一(yi)子(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)形式稍(shao)稍(shao)變(bian)(bian)了(le)一(yi)下,成(cheng)了(le)現在(zai)這樣(yang)的(de)(de)(de)(de)(de)女性(xing)(xing)。國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)車是從(cong)(cong)古代的(de)(de)(de)(de)(de)城堡演變(bian)(bian)過(guo)(guo)來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de),有(you)(you)人(ren)說它是火炮(pao),又是戰車。國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)象(xiang)原意是主教(jiao)(天主教(jiao)),代表(biao)(biao)了(le)歐洲中(zhong)世(shi)紀一(yi)個很(hen)有(you)(you)影響力的(de)(de)(de)(de)(de)社(she)會(hui)階層(ceng)(ceng);國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)馬原意是騎士,代表(biao)(biao)了(le)歐洲中(zhong)世(shi)紀時受過(guo)(guo)正式的(de)(de)(de)(de)(de)軍事訓練(lian)的(de)(de)(de)(de)(de)騎兵(bing),后來(lai)演變(bian)(bian)為一(yi)種榮譽稱號用于表(biao)(biao)示一(yi)個社(she)會(hui)階層(ceng)(ceng)。國(guo)際(ji)象(xiang)棋(qi)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)兵(bing),如(ru)果能沖到對方底線,就會(hui)“從(cong)(cong)奴(nu)隸變(bian)(bian)成(cheng)將軍”,可以升變(bian)(bian)成(cheng)除了(le)王以外的(de)(de)(de)(de)(de)任何一(yi)種棋(qi)子(zi)。升變(bian)(bian)后的(de)(de)(de)(de)(de)兵(bing)雖然出身(shen)“卑微”,但與所變(bian)(bian)的(de)(de)(de)(de)(de)子(zi)有(you)(you)同樣(yang)的(de)(de)(de)(de)(de)威力。這種文化似乎給了(le)平(ping)民更多的(de)(de)(de)(de)(de)機(ji)會(hui)。
關于國(guo)際象棋的(de)產生(sheng),國(guo)際上流傳著一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)有(you)趣(qu)的(de)故事。據說2000年以前,印(yin)度有(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)非常(chang)殘暴(bao)的(de)國(guo)王(wang)(wang)(wang)。自己獨(du)斷專行(xing),想(xiang)干什(shen)么就干什(shen)么。國(guo)王(wang)(wang)(wang)有(you)個(ge)(ge)親(qin)信大臣,他想(xiang)拿“君王(wang)(wang)(wang)不(bu)能離(li)開(kai)臣民而存在”的(de)道理(li)來(lai)勸(quan)告(gao)國(guo)王(wang)(wang)(wang),但又不(bu)敢(gan)公開(kai)提(ti)出(chu)自己的(de)意見。他想(xiang)出(chu)了一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)暗示的(de)辦法:在木制棋盤上,用骨制的(de)棋子(zi)組成(cheng)兩支(zhi)軍(jun)隊進行(xing)戰(zhan)(zhan)斗(dou);每一(yi)(yi)(yi)(yi)方(fang)(fang)面(mian)(mian)有(you)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)首(shou)腦——王(wang)(wang)(wang),另有(you)車、馬、象、兵四(si)個(ge)(ge)兵種,組合成(cheng)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)陣容的(de)整體,王(wang)(wang)(wang)是最主要的(de)棋子(zi),王(wang)(wang)(wang)一(yi)(yi)(yi)(yi)死,戰(zhan)(zhan)斗(dou)便結束;王(wang)(wang)(wang)同(tong)時又是很弱的(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)環,他只能依靠戰(zhan)(zhan)友——即(ji)別的(de)更(geng)有(you)力的(de)棋子(zi)保護,這(zhe)些(xie)棋子(zi)必須(xu)在整個(ge)(ge)戰(zhan)(zhan)斗(dou)過程中(zhong)(zhong)同(tong)心協力來(lai)保衛(wei)王(wang)(wang)(wang)。這(zhe)種游戲一(yi)(yi)(yi)(yi)方(fang)(fang)面(mian)(mian)往西(xi)傳到(dao)波斯(si)、阿拉(la)伯(bo)和歐洲,經過改變,形成(cheng)現(xian)代的(de)國(guo)際象棋;另一(yi)(yi)(yi)(yi)方(fang)(fang)面(mian)(mian)往東傳到(dao)緬(mian)甸(dian)、東南亞和中(zhong)(zhong)國(guo)。
關(guan)于國際(ji)(ji)象棋(qi)(qi)(qi)的(de)(de)起源,還有(you)(you)一(yi)個(ge)較為(wei)(wei)著名的(de)(de)傳說:在(zai)古代印度有(you)(you)一(yi)個(ge)國王,他擁有(you)(you)至高無上(shang)(shang)的(de)(de)權力(li)和難(nan)以(yi)計數(shu)(shu)的(de)(de)財(cai)(cai)富。但是權力(li)和財(cai)(cai)富最終使(shi)他對生(sheng)活(huo)感到(dao)厭(yan)倦,渴望著有(you)(you)新(xin)鮮的(de)(de)刺激。某天(tian),一(yi)位老人(ren)帶著自己發(fa)明的(de)(de)國際(ji)(ji)象棋(qi)(qi)(qi)來朝見。國王對這新(xin)奇的(de)(de)玩意非常喜歡,非常迷(mi)戀,并感到(dao)非常滿(man)足。對老人(ren)說:“你給了(le)我無窮的(de)(de)樂趣。為(wei)(wei)了(le)獎賞你,你可以(yi)從(cong)我這兒(er)得(de)到(dao)你所(suo)要的(de)(de)任何東西(xi)”。老人(ren)的(de)(de)要求是:請(qing)您(nin)在(zai)棋(qi)(qi)(qi)盤上(shang)(shang)的(de)(de)第一(yi)個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)上(shang)(shang)放(fang)1粒(li)麥子(zi)(zi)(zi),第二個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)上(shang)(shang)放(fang)2粒(li),第三個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)上(shang)(shang)放(fang)4粒(li),第四個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)上(shang)(shang)放(fang)8粒(li)……即每一(yi)個(ge)次序在(zai)后的(de)(de)格(ge)子(zi)(zi)(zi)中放(fang)的(de)(de)麥粒(li)都(dou)必(bi)須是前一(yi)個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)麥粒(li)數(shu)(shu)目(mu)的(de)(de)倍數(shu)(shu),直到(dao)最后一(yi)個(ge)格(ge)子(zi)(zi)(zi)放(fang)滿(man)為(wei)(wei)止。國王哈哈大笑,慷慨地答(da)應了(le)老人(ren)這個(ge)卑微的(de)(de)請(qing)求。然(ran)而,國王最終發(fa)現(xian),按照與老人(ren)的(de)(de)約定,全印度的(de)(de)麥子(zi)(zi)(zi)竟然(ran)連棋(qi)(qi)(qi)盤一(yi)小半格(ge)子(zi)(zi)(zi)數(shu)(shu)目(mu)都(dou)不(bu)夠。老人(ren)索要的(de)(de)麥粒(li)數(shu)(shu)目(mu)實際(ji)(ji)上(shang)(shang)是天(tian)文數(shu)(shu)字,總(zong)數(shu)(shu)將是一(yi)個(ge)十九位數(shu)(shu),折算重量(liang)約為(wei)(wei)2000多億噸(dun),即使(shi)現(xian)代,全球(qiu)小麥的(de)(de)年(nian)產量(liang)也不(bu)過是數(shu)(shu)億噸(dun)。
關(guan)于國(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋的屬性或(huo)定義,國(guo)(guo)(guo)外曾有(you)過長(chang)期的爭論。曾擔任兩屆(jie)國(guo)(guo)(guo)際(ji)棋聯主席的前(qian)世(shi)界冠軍(jun)尤偉曾在(zai)一(yi)(yi)本著述中說(shuo)過:國(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋熔(rong)競(jing)(jing)賽、藝術(shu)與科學為(wei)(wei)一(yi)(yi)爐。其(qi)中,競(jing)(jing)技(ji)約占50%,藝術(shu)與科學約各占25%。這(zhe)一(yi)(yi)觀點頗有(you)代(dai)表性。現在(zai)已經很少有(you)人反對把(ba)國(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋列(lie)入體育運動(dong)(dong)項(xiang)目了(le)。當然,如果細細劃分的話,它可以歸為(wei)(wei)智力(li)(li)競(jing)(jing)技(ji)而非體力(li)(li)競(jing)(jing)技(ji)一(yi)(yi)類(lei)。2008年首(shou)屆(jie)世(shi)界智力(li)(li)運動(dong)(dong)會(hui)和2009年首(shou)屆(jie)全國(guo)(guo)(guo)智力(li)(li)運動(dong)(dong)會(hui)把(ba)國(guo)(guo)(guo)際(ji)象(xiang)棋和其(qi)他(ta)主流棋牌項(xiang)目一(yi)(yi)起(qi)舉辦(ban),正(zheng)說(shuo)明(ming)了(le)這(zhe)一(yi)(yi)點。