《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》是刊刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)于(yu)秦代的一方(fang)摩崖石(shi)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke),分(fen)為兩部(bu)分(fen),前(qian)半部(bu)分(fen)(“始(shi)皇刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)辭”)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)于(yu)秦始(shi)皇二十八年(nian)(前(qian)219年(nian)),后半部(bu)分(fen)(“二世詔書”)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)于(yu)秦二世元年(nian)(前(qian)209年(nian)),傳為李斯撰文并書丹,又稱“李斯碑”等,屬小篆書法作品(pin),與(yu)《嶧山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》《瑯琊刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》《會稽刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》合稱“秦四山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)”。刻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)原立(li)于(yu)山(shan)東(dong)(dong)泰(tai)安市(shi)泰(tai)山(shan)山(shan)頂,殘石(shi)現存(cun)山(shan)東(dong)(dong)泰(tai)安市(shi)泰(tai)山(shan)岱廟東(dong)(dong)御(yu)座院內。
《泰山(shan)刻石》的(de)(de)(de)(de)前半(ban)部(bu)分(fen)敘述秦始皇在全國范圍(wei)內申明法令,充(chong)分(fen)利用法律來(lai)保護(hu)剛(gang)剛(gang)建立(li)起(qi)來(lai)的(de)(de)(de)(de)中(zhong)央集權(quan)制(zhi)封建國家(jia)(jia)的(de)(de)(de)(de)各項制(zhi)度,要(yao)求臣民遵循法制(zhi),并告誡(jie)后代要(yao)堅持法家(jia)(jia)路線,永不改變;后半(ban)部(bu)分(fen)則記錄了李斯隨(sui)同秦二世出(chu)巡時(shi)上書請(qing)求在秦始皇所立(li)刻石旁刻詔(zhao)書的(de)(de)(de)(de)情況。書法上,其用筆(bi)都是逆鋒(feng)起(qi)筆(bi)回鋒(feng)收筆(bi),行筆(bi)不緊不慢(man)、不偏不倚,粗細始終如一(yi),圓轉中(zhong)裹挾的(de)(de)(de)(de)沉著與(yu)遒勁;結體上出(chu)現上緊下松的(de)(de)(de)(de)態勢,點畫(hua)間相對(dui)均(jun)(jun)衡(heng),有的(de)(de)(de)(de)甚至均(jun)(jun)衡(heng)到近乎(hu)一(yi)種原始的(de)(de)(de)(de)“拙”的(de)(de)(de)(de)程(cheng)度,幾乎(hu)絕對(dui)對(dui)稱(cheng),秩序井(jing)然,相拱相揖。
西面 第二(er)行 皇(huang)帝臨立,作制明〔法(fa)〕,〔臣下(xia)修飭(chi)〕。
第三行 廿〔有(you)〕六年,初并〔天下〕,〔罔(wang)〕不〔賓服〕。
第四行 寴
第五行 從臣思(si)跡,本(ben)原〔事業〕,〔祗誦功〕德。
第六行(xing) 治道運行(xing),者產得宜,〔皆有(you)法(fa)式(shi)〕。
北面(mian) 第一行(xing) 大義箸(zhu)明,陲于(yu)后嗣,〔順承勿〕革。
第二行 皇帝躬聽,既平天(tian)下(xia),不(bu)〔懈于治〕。
第三行 夙興夜寐(mei),建設長利,〔專隆教誨〕。
東面 第一行 訓經(jing)宣達(da),遠近(jin)畢理,咸〔承圣志〕。
第二行 貴(gui)賤(jian)分明,男女(nv)體(ti)順,慎(shen)〔遵職事〕。
第三(san)行 昭隔內外(wai),靡(mi)不清凈,〔施于(yu)〕昆〔嗣〕。
第四行 化及無窮,遵奉遺詔(zhao),〔永承垂戒〕。
東面(mian) 第五行 皇帝曰:“金石刻,盡
第六(liu)行 始皇帝〔所為也〕。〔今襲號〕,〔而〕金(jin)石
南面 第(di)一行 刻辭不(bu)稱(cheng)
第二行 始皇帝,其于(yu)久遠也,如后(hou)嗣(si)為
第三行 之者(zhe),不稱成功〔盛德〕。”
第四行 丞相(xiang)臣斯(si)、臣去疾、御史夫=臣〔德〕
第五行 昧死言:
第六行 “臣請(qing)具刻(ke)詔書金石(shi)刻(ke),因明白(bai)
第七行 矣。臣(chen)昧死請。”
西面 第一行(xing) 制曰:“可。”
(說明:朝向(xiang)、分(fen)行據(ju)《金石索·石索一》;文(wen)字據(ju)明代安國所藏一百六十五字拓本;〔〕表(biao)(biao)(biao)示據(ju)歷代著錄所補的(de)缺字;加粗表(biao)(biao)(biao)示現(xian)存文(wen)字;=表(biao)(biao)(biao)示合文(wen)。)
《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》分(fen)為兩部(bu)(bu)分(fen),前半部(bu)(bu)分(fen)是(shi)(shi)秦(qin)始(shi)(shi)皇(huang)二(er)(er)(er)十八年(nian)(nian)(前219年(nian)(nian))所(suo)(suo)刻(ke)(ke)(ke)(ke),后(hou)半部(bu)(bu)分(fen)是(shi)(shi)秦(qin)二(er)(er)(er)世元年(nian)(nian)(前209年(nian)(nian))所(suo)(suo)刻(ke)(ke)(ke)(ke)。秦(qin)始(shi)(shi)皇(huang)二(er)(er)(er)十八年(nian)(nian)(前219年(nian)(nian)),秦(qin)始(shi)(shi)皇(huang)登臨泰(tai)山(shan),丞相李(li)斯等為歌頌(song)始(shi)(shi)皇(huang)統一(yi)中國(guo)的功績而(er)刊(kan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》(前半部(bu)(bu)分(fen))。秦(qin)二(er)(er)(er)世元年(nian)(nian)(前209年(nian)(nian))春季(ji),秦(qin)二(er)(er)(er)世為威服海內而(er)效法秦(qin)始(shi)(shi)皇(huang)巡視郡縣,東巡碣石(shi)、會稽等地。李(li)斯同行,奏請秦(qin)二(er)(er)(er)世在秦(qin)始(shi)(shi)皇(huang)所(suo)(suo)立(li)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)旁上(shang)刻(ke)(ke)(ke)(ke)詔書以彰顯先帝成功盛德,于是(shi)(shi)在《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)》等刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)上(shang)補刻(ke)(ke)(ke)(ke)詔書并著隨從大(da)臣的姓名(ming)(后(hou)半部(bu)(bu)分(fen))。
《泰山刻石(shi)(shi)》用(yong)筆(bi)(bi)精(jing)美(mei)(mei),平(ping)穩(wen)(wen)流(liu)轉(zhuan),骨(gu)肉勻稱(cheng),含蓄委(wei)婉,氣(qi)(qi)(qi)魄(po)宏大,簡(jian)捷明快。與先秦書(shu)(shu)(shu)法(fa)相比,秦小篆行筆(bi)(bi)粗細大體(ti)相同,橫(heng)平(ping)豎直(zhi),轉(zhuan)折(zhe)處極為(wei)流(liu)利(li)飄逸,無生硬之筆(bi)(bi)。藏頭(tou)護尾,筆(bi)(bi)筆(bi)(bi)精(jing)細,一(yi)絲不茍,如錐(zhui)畫(hua)沙,委(wei)婉含蓄中(zhong)自有(you)骨(gu)力(li)豐沛之氣(qi)(qi)(qi)。橫(heng)勢穩(wen)(wen)健,縱勢豪逸,簡(jian)練(lian)明快,宏偉(wei)壯觀。雖法(fa)度嚴(yan)(yan)謹,但不失威嚴(yan)(yan)雄(xiong)奇(qi)之神采,山岳廟(miao)堂(tang)之氣(qi)(qi)(qi)象。以(yi)強勁平(ping)穩(wen)(wen)之骨(gu)力(li),時(shi)(shi)出飛(fei)動(dong)流(liu)走之生機,恰如唐代張懷(huai)瓘在(zai)《書(shu)(shu)(shu)斷》中(zhong)所說的(de)“畫(hua)如鐵石(shi)(shi),字(zi)若飛(fei)動(dong)”,“其(qi)勢飛(fei)騰,其(qi)形端(duan)儼”,“作楷書(shu)(shu)(shu)之祖,為(wei)不易之法(fa)”。同時(shi)(shi)結(jie)體(ti)整齊劃一(yi),力(li)求(qiu)平(ping)正對(dui)稱(cheng),橫(heng)密縱疏,端(duan)莊(zhuang)雄(xiong)偉(wei),隱(yin)(yin)隱(yin)(yin)然又(you)有(you)秀麗(li)之氣(qi)(qi)(qi)。書(shu)(shu)(shu)體(ti)上,比以(yi)前的(de)甲骨(gu)文、金(jin)文以(yi)至(zhi)《石(shi)(shi)鼓文》更為(wei)簡(jian)煉(lian),規(gui)范化(hua)。其(qi)一(yi),保(bao)留著象形文字(zi)的(de)某些特(te)(te)點,著重(zhong)突(tu)出圓(yuan)筆(bi)(bi)曲線之美(mei)(mei)。其(qi)二,充(chong)分(fen)(fen)地發揮(hui)了漢字(zi)特(te)(te)有(you)的(de)美(mei)(mei),具有(you)裝飾美(mei)(mei)的(de)意味。線條整潔協調,改變了以(yi)前繁(fan)雜交(jiao)錯的(de)形式,書(shu)(shu)(shu)寫形式走向規(gui)律(lv)化(hua)。其(qi)三,力(li)求(qiu)嚴(yan)(yan)格(ge)的(de)平(ping)正對(dui)稱(cheng),工整精(jing)致,大小相仿,面目十分(fen)(fen)突(tu)出。其(qi)四,橫(heng)密縱疏,充(chong)分(fen)(fen)表現了篆書(shu)(shu)(shu)的(de)形體(ti)特(te)(te)征,使(shi)其(qi)在(zai)雄(xiong)偉(wei)之中(zhong)產生一(yi)種秀麗(li)之氣(qi)(qi)(qi),婀娜飄逸。其(qi)五(wu),分(fen)(fen)布(bu)嚴(yan)(yan)格(ge),空間層次以(yi)相距(ju)的(de)對(dui)應關系,示人(ren)以(yi)嚴(yan)(yan)格(ge)的(de)規(gui)則(ze),給人(ren)以(yi)美(mei)(mei),又(you)示人(ren)以(yi)莊(zhuang)嚴(yan)(yan)。
唐代張懷(huai)瓘:今《泰山(shan)》《嶧山(shan)》《秦望》等(deng)碑(bei)并其遺跡(ji),亦謂傳國之偉寶,百代之法式。(《書斷中·神品》)
近代(dai)書法家康有(you)為(wei):今(jin)秦(qin)篆(zhuan)猶存(cun)者,有(you)《瑯琊刻石》《泰山刻石》《會稽(ji)刻石碣》《石門刻石》,皆李斯所作,以為(wei)正體(ti),體(ti)并圓長(chang),而秦(qin)權、秦(qin)量即變(bian)方扁。(《廣藝舟雙楫(ji)·卷二·分變(bian)第五》)
近代(dai)文學家(jia)、思想(xiang)家(jia)、革命家(jia)魯迅:二十八年,始(shi)皇始(shi)東巡郡縣,群臣乃(nai)相與誦其功德,刻于金石,以垂后世。其辭(ci)亦李斯(si)所為,今尚(shang)有(you)流傳,質而能壯,實漢晉碑銘所從出(chu)也。(《漢文學史綱要(yao)》)
《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》原立在(zai)(zai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)東泰(tai)安市泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)上(shang),大概在(zai)(zai)《明去封號(hao)碑》左右。北(bei)宋(song)大中(zhong)祥符元年(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian)),宋(song)真宗東封泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),兗州(zhou)太守獻上(shang)《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》拓本,計有(you)四(si)(si)(si)(si)十(shi)(shi)(shi)余字(zi)(zi)(zi)。慶歷八年(nian)(nian)(nian)(nian)(1048年(nian)(nian)(nian)(nian))以前(qian),宋(song)庠出(chu)鎮東平郡(jun)時(shi)曾派人(ren)到泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)模(mo)拓《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》,得四(si)(si)(si)(si)十(shi)(shi)(shi)八字(zi)(zi)(zi)。在(zai)(zai)此前(qian)后(hou)(hou),歐(ou)陽(yang)(yang)修好友(you)江(jiang)鄰幾曾在(zai)(zai)泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)上(shang)親(qin)見(jian)(jian)《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》,并(bing)說:“石頑不(bu)可鐫鑿,不(bu)知當時(shi)何以刻(ke)(ke)(ke)之也。”大觀(guan)二(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1108年(nian)(nian)(nian)(nian))春(chun)季(ji)和(he)政和(he)三年(nian)(nian)(nian)(nian)(1113年(nian)(nian)(nian)(nian))秋季(ji),劉跂兩(liang)次親(qin)至(zhi)泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),見(jian)(jian)到的《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》已(yi)(yi)經埋植土中(zhong),高不(bu)過(guo)四(si)(si)(si)(si)五(wu)尺,形制似方而(er)非方,已(yi)(yi)有(you)七十(shi)(shi)(shi)六字(zi)(zi)(zi)毀(hui)缺及漫滅不(bu)可見(jian)(jian)。政和(he)四(si)(si)(si)(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1114年(nian)(nian)(nian)(nian)),董逌曾親(qin)至(zhi)泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)考察,發(fa)現《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》的南面(mian)為(wei)(wei)(wei)(wei)“二(er)世(shi)詔書”,認為(wei)(wei)(wei)(wei)《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》在(zai)(zai)大中(zhong)祥符元年(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian))前(qian)應(ying)曾仆倒(dao)過(guo),后(hou)(hou)人(ren)于原址重(zhong)立時(shi)因三面(mian)文字(zi)(zi)(zi)有(you)摩(mo)滅而(er)錯誤(wu)地調整(zheng)了刻(ke)(ke)(ke)石的朝(chao)向。蒙古憲(xian)宗五(wu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1255年(nian)(nian)(nian)(nian))九月(yue),郝經登臨泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),并(bing)撰《太平頂(ding)讀秦(qin)碑》,稱(cheng):“面(mian)陽(yang)(yang)數字(zi)(zi)(zi)仍可辨(bian)”。元代至(zhi)元二(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1265年(nian)(nian)(nian)(nian)),杜仁杰在(zai)(zai)《東平府路宣慰張公(gong)登泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)記》中(zhong)記錄了自己登泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)所見(jian)(jian)《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》的狀(zhuang)況:“僅(jin)得數字(zi)(zi)(zi),其余漫不(bu)可識(shi)。”明代嘉靖(jing)三十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1558年(nian)(nian)(nian)(nian)),王世(shi)貞游泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi),發(fa)現《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》已(yi)(yi)經被(bei)遷移到碧霞祠西(xi)墻外的西(xi)公(gong)署后(hou)(hou)。此后(hou)(hou),吳(wu)同(tong)春(chun)分別于萬(wan)歷十(shi)(shi)(shi)一(yi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(1583年(nian)(nian)(nian)(nian))、萬(wan)歷十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1589年(nian)(nian)(nian)(nian))兩(liang)次登上(shang)泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)對《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》進(jin)行(xing)考察,為(wei)(wei)(wei)(wei)了徹底弄清刻(ke)(ke)(ke)石的狀(zhuang)況而(er)曾專(zhuan)門請人(ren)將秦(qin)刻(ke)(ke)(ke)石從壁間(jian)取出(chu),重(zhong)新遷移時(shi)為(wei)(wei)(wei)(wei)方便安置而(er)“各加鑿削”,刻(ke)(ke)(ke)石遭到嚴重(zhong)破壞。萬(wan)歷二(er)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(1599年(nian)(nian)(nian)(nian)),謝肇淛登泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)所見(jian)(jian)《泰(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》的狀(zhuang)況為(wei)(wei)(wei)(wei):“通四(si)(si)(si)(si)行(xing),首二(er)字(zi)(zi)(zi)已(yi)(yi)刷毀(hui),僅(jin)得‘臣(chen)斯’以下二(er)十(shi)(shi)(shi)九字(zi)(zi)(zi)耳(er)。”
之后,《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》被移(yi)(yi)至碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)東(dong)(dong)廡(wu)(wu)。清代(dai)(dai)乾隆(long)(long)五年(nian)(1740年(nian))六月,碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)毀(hui)(hui)于(yu)火,《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘石(shi)(shi)(shi)(shi)失(shi)蹤(zong)。對《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》遷移(yi)(yi)至碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)東(dong)(dong)廡(wu)(wu)的時間(jian)(jian)及遷移(yi)(yi)人,有以下幾(ji)種不同(tong)說(shuo)(shuo)法:①刊行于(yu)清代(dai)(dai)乾隆(long)(long)三十(shi)九(jiu)年(nian)(1774年(nian))的《〔乾隆(long)(long)〕泰(tai)(tai)(tai)(tai)山圖志》載(zai):石(shi)(shi)(shi)(shi)舊在(zai)岱頂玉(yu)女池上,雍正(zheng)八年(nian)(1730年(nian))郎中(zhong)丁皂保移(yi)(yi)至碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)東(dong)(dong)廡(wu)(wu)。②《〔道(dao)光〕泰(tai)(tai)(tai)(tai)安縣志》等清代(dai)(dai)后期的志書及碑(bei)刻(ke)均記載(zai)為(wei)明(ming)代(dai)(dai)嘉靖年(nian)間(jian)(jian)由北平(今北京)許(xu)某于(yu)榛莽中(zhong)得(de)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》殘石(shi)(shi)(shi)(shi),存(cun)二十(shi)九(jiu)字(zi),恐致湮沒而(er)移(yi)(yi)于(yu)碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)東(dong)(dong)廡(wu)(wu)的。但(dan)吳同(tong)春和謝肇淛(zhi)于(yu)萬歷年(nian)間(jian)(jian)登泰(tai)(tai)(tai)(tai)山時看(kan)到的《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》尚在(zai)玉(yu)女池,故嘉靖年(nian)間(jian)(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)入(ru)碧(bi)(bi)霞(xia)祠(ci)的記載(zai)有誤。③清代(dai)(dai)嚴可均則稱明(ming)代(dai)(dai)弘治年(nian)間(jian)(jian)按察使僉(qian)事(shi)灤河許(xu)莊將《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山刻(ke)石(shi)(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)置(zhi)玉(yu)女池上公(gong)所,否定了“萬歷中(zhong),從玉(yu)女池移(yi)(yi)置(zhi)碧(bi)(bi)霞(xia)元君(jun)廟。乾隆(long)(long)五年(nian)廟災,石(shi)(shi)(shi)(shi)毀(hui)(hui)于(yu)火”的說(shuo)(shuo)法。
嘉慶十(shi)九年(nian)(nian)(1814年(nian)(nian)),汪(wang)汝(ru)弼被任命為泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)知(zhi)縣(xian)(xian),司理(li)徐石(shi)(shi)生告訴(su)他:泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂(ding)(ding)有(you)一(yi)位九十(shi)余(yu)歲的(de)趙老人(ren),數十(shi)年(nian)(nian)前在泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂(ding)(ding)玉女(nv)(nv)池中見到依稀有(you)字跡的(de)殘(can)(can)石(shi)(shi)。嘉慶二十(shi)年(nian)(nian)(1815年(nian)(nian)),汪(wang)汝(ru)弼委任蔣因培和柴蘭皋到泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂(ding)(ding)玉女(nv)(nv)池搜尋(xun)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》,搜得殘(can)(can)石(shi)(shi)二塊,存十(shi)字。于(yu)(yu)(yu)是,汪(wang)汝(ru)弼將所(suo)得殘(can)(can)石(shi)(shi)嵌于(yu)(yu)(yu)山(shan)(shan)頂(ding)(ding)東(dong)岳廟(miao)(miao)西的(de)寶斯(si)亭(ting)(ting)內。道光(guang)(guang)十(shi)二年(nian)(nian)(1832年(nian)(nian)),東(dong)岳廟(miao)(miao)墻坍(tan)塌,寶斯(si)亭(ting)(ting)被亂石(shi)(shi)覆(fu)蓋,泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)知(zhi)縣(xian)(xian)徐宗(zong)干(gan)于(yu)(yu)(yu)瓦礫中尋(xun)得《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘(can)(can)石(shi)(shi),囑咐道人(ren)劉(liu)傳業將殘(can)(can)石(shi)(shi)移到山(shan)(shan)下(xia),嵌置(zhi)在岱(dai)廟(miao)(miao)道院(yuan)壁間,并作跋記事(shi)情的(de)經過(guo)。光(guang)(guang)緒十(shi)六年(nian)(nian)(1890年(nian)(nian)),《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘(can)(can)石(shi)(shi)被盜(dao),縣(xian)(xian)令毛(mao)蜀云大(da)力搜索十(shi)日,得石(shi)(shi)于(yu)(yu)(yu)城(cheng)北關(guan)橋下(xia),后(hou)(hou)仍置(zhi)于(yu)(yu)(yu)岱(dai)廟(miao)(miao)院(yuan)內。宣統(tong)二年(nian)(nian)(1910年(nian)(nian))五(wu)月,泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)知(zhi)縣(xian)(xian)俞(yu)慶瀾在岱(dai)廟(miao)(miao)環詠亭(ting)(ting)建(jian)造石(shi)(shi)屋一(yi)所(suo),將《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘(can)(can)石(shi)(shi)、徐宗(zong)干(gan)跋語(yu)和自己所(suo)寫(xie)的(de)《序》共三塊刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)嵌入石(shi)(shi)屋內,周(zhou)圍加(jia)鐵柵欄保護。民(min)國(guo)十(shi)九年(nian)(nian)(1930年(nian)(nian)),閻錫山(shan)(shan)帶領(ling)的(de)軍隊進(jin)入泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an),與軍閥馬鴻逵帶領(ling)的(de)軍隊混戰,岱(dai)廟(miao)(miao)遭炮擊,環詠亭(ting)(ting)被毀壞(huai)。于(yu)(yu)(yu)是,《泰(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》殘(can)(can)石(shi)(shi)被栘至(zhi)東(dong)御座院(yuan)內,并建(jian)起了磚石(shi)(shi)碑亭(ting)(ting)加(jia)以保護。1979年(nian)(nian),泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)市(shi)人(ren)民(min)政府重新修建(jian)了碑亭(ting)(ting)并加(jia)上(shang)了玻璃(li)框。1987年(nian)(nian),泰(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)市(shi)博物館復制(zhi)秦刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)全文立于(yu)(yu)(yu)岱(dai)廟(miao)(miao)后(hou)(hou)寢宮。
《泰山刻石(shi)》最早著(zhu)錄(lu)于(yu)《史記》,隨后(hou)著(zhu)錄(lu)于(yu)宋代歐陽(yang)修《集(ji)古(gu)錄(lu)》、趙明誠《金石(shi)錄(lu)》、董逌《廣川書跋(ba)》等。