《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》是刊刻(ke)(ke)(ke)于秦代的(de)一方(fang)摩崖石刻(ke)(ke)(ke),分為兩部(bu)分,前半(ban)(ban)部(bu)分(“始(shi)皇刻(ke)(ke)(ke)辭(ci)”)刻(ke)(ke)(ke)于秦始(shi)皇二十八(ba)年(前219年),后半(ban)(ban)部(bu)分(“二世詔書(shu)”)刻(ke)(ke)(ke)于秦二世元年(前209年),傳為李斯(si)(si)撰文并(bing)書(shu)丹(dan),又(you)稱(cheng)“李斯(si)(si)碑”等(deng),屬小篆書(shu)法作品,與(yu)《嶧山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石》《瑯(lang)琊刻(ke)(ke)(ke)石》《會稽(ji)刻(ke)(ke)(ke)石》合(he)稱(cheng)“秦四(si)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石”。刻(ke)(ke)(ke)石原立于山(shan)(shan)東(dong)(dong)泰(tai)安市泰(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂,殘石現存山(shan)(shan)東(dong)(dong)泰(tai)安市泰(tai)山(shan)(shan)岱廟東(dong)(dong)御座院內。
《泰山刻(ke)(ke)(ke)石》的(de)(de)(de)前半部分敘述秦(qin)始(shi)皇在(zai)全國范圍內申明(ming)法令,充分利用法律來保(bao)護剛剛建立起(qi)(qi)來的(de)(de)(de)中央(yang)集權制封建國家的(de)(de)(de)各項制度,要(yao)求臣民遵循(xun)法制,并告(gao)誡后(hou)代要(yao)堅(jian)持(chi)法家路(lu)線(xian),永(yong)不(bu)(bu)改變;后(hou)半部分則(ze)記(ji)錄了李斯隨同秦(qin)二世出巡時上(shang)書(shu)請(qing)求在(zai)秦(qin)始(shi)皇所立刻(ke)(ke)(ke)石旁刻(ke)(ke)(ke)詔書(shu)的(de)(de)(de)情況。書(shu)法上(shang),其用筆都是逆鋒起(qi)(qi)筆回鋒收筆,行筆不(bu)(bu)緊不(bu)(bu)慢、不(bu)(bu)偏不(bu)(bu)倚,粗細始(shi)終如一,圓轉中裹(guo)挾的(de)(de)(de)沉著與(yu)遒勁(jing);結(jie)體上(shang)出現上(shang)緊下松的(de)(de)(de)態勢,點畫間相(xiang)對均衡,有的(de)(de)(de)甚至均衡到近(jin)乎一種(zhong)原始(shi)的(de)(de)(de)“拙”的(de)(de)(de)程度,幾乎絕對對稱,秩序井(jing)然,相(xiang)拱相(xiang)揖。
西面 第二行 皇帝臨(lin)立,作制明〔法〕,〔臣(chen)下修(xiu)飭〕。
第(di)三行(xing) 廿〔有〕六(liu)年,初(chu)并(bing)〔天下〕,〔罔(wang)〕不〔賓服〕。
第四行 寴
第(di)五行 從(cong)臣思跡,本(ben)原〔事業〕,〔祗誦功〕德(de)。
第六行(xing) 治道運(yun)行(xing),者產(chan)得宜,〔皆有(you)法式〕。
北面 第一(yi)行 大義(yi)箸明,陲(chui)于(yu)后嗣,〔順(shun)承勿〕革。
第二行(xing) 皇(huang)帝(di)躬(gong)聽,既平(ping)天下,不〔懈(xie)于治〕。
第(di)三行 夙興(xing)夜寐,建設長利,〔專隆教誨〕。
東面(mian) 第一(yi)行 訓經宣(xuan)達,遠近畢理(li),咸(xian)〔承圣(sheng)志(zhi)〕。
第二行 貴賤(jian)分明,男女體順,慎〔遵職事〕。
第(di)三行 昭隔內外,靡不清凈(jing),〔施(shi)于〕昆〔嗣〕。
第四行 化及無窮(qiong),遵(zun)奉遺詔,〔永承垂戒〕。
東面 第五(wu)行 皇帝曰:“金石(shi)刻,盡
第(di)六(liu)行 始(shi)皇帝(di)〔所為也(ye)〕。〔今襲號〕,〔而〕金(jin)石
南(nan)面 第一行 刻辭(ci)不稱
第二(er)行 始皇(huang)帝,其于久遠也(ye),如后嗣為
第三(san)行 之(zhi)者,不稱(cheng)成功〔盛德〕。”
第四行 丞相(xiang)臣斯、臣去疾(ji)、御史夫=臣〔德(de)〕
第五行 昧死言:
第(di)六行 “臣(chen)請具(ju)刻詔書金石(shi)刻,因明(ming)白
第七(qi)行 矣(yi)。臣昧死(si)請。”
西面 第一行 制曰:“可。”
(說明(ming):朝向、分行(xing)據(ju)《金石索·石索一》;文(wen)字(zi)據(ju)明(ming)代安國所藏一百(bai)六(liu)十(shi)五字(zi)拓本(ben);〔〕表(biao)示(shi)(shi)據(ju)歷代著錄(lu)所補的缺字(zi);加(jia)粗表(biao)示(shi)(shi)現存(cun)文(wen)字(zi);=表(biao)示(shi)(shi)合文(wen)。)
《泰山(shan)刻(ke)(ke)石》分為(wei)兩(liang)部(bu)分,前半部(bu)分是(shi)秦始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)二(er)(er)(er)十八年(nian)(前219年(nian))所刻(ke)(ke),后半部(bu)分是(shi)秦二(er)(er)(er)世元年(nian)(前209年(nian))所刻(ke)(ke)。秦始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)二(er)(er)(er)十八年(nian)(前219年(nian)),秦始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)登臨泰山(shan),丞相李斯等為(wei)歌頌(song)始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)統一中國(guo)的功績(ji)而(er)刊刻(ke)(ke)《泰山(shan)刻(ke)(ke)石》(前半部(bu)分)。秦二(er)(er)(er)世元年(nian)(前209年(nian))春季,秦二(er)(er)(er)世為(wei)威服(fu)海內(nei)而(er)效法秦始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)巡視郡(jun)縣,東巡碣石、會(hui)稽等地。李斯同行(xing),奏請秦二(er)(er)(er)世在秦始(shi)(shi)(shi)皇(huang)(huang)(huang)所立刻(ke)(ke)石旁(pang)上刻(ke)(ke)詔(zhao)書以彰顯先帝成功盛德,于是(shi)在《泰山(shan)刻(ke)(ke)石》等刻(ke)(ke)石上補刻(ke)(ke)詔(zhao)書并著隨從大(da)臣(chen)的姓名(后半部(bu)分)。
《泰山刻(ke)石(shi)》用筆(bi)精(jing)美(mei),平穩(wen)流(liu)轉,骨(gu)(gu)肉勻稱(cheng),含蓄委婉(wan),氣(qi)魄宏大(da),簡(jian)(jian)捷明快。與先(xian)秦書(shu)(shu)(shu)法相(xiang)(xiang)比,秦小(xiao)篆(zhuan)行筆(bi)粗(cu)細大(da)體(ti)相(xiang)(xiang)同,橫平豎直,轉折處(chu)極為(wei)流(liu)利飄逸(yi)(yi),無生(sheng)(sheng)硬之(zhi)(zhi)筆(bi)。藏頭護尾,筆(bi)筆(bi)精(jing)細,一(yi)絲(si)不茍,如錐畫沙,委婉(wan)含蓄中(zhong)自有骨(gu)(gu)力(li)(li)(li)豐沛之(zhi)(zhi)氣(qi)。橫勢(shi)(shi)穩(wen)健(jian),縱勢(shi)(shi)豪逸(yi)(yi),簡(jian)(jian)練(lian)明快,宏偉壯(zhuang)觀。雖法度(du)嚴(yan)謹,但不失(shi)威嚴(yan)雄奇之(zhi)(zhi)神(shen)采,山岳廟堂之(zhi)(zhi)氣(qi)象。以(yi)強(qiang)勁(jing)平穩(wen)之(zhi)(zhi)骨(gu)(gu)力(li)(li)(li),時(shi)出飛動流(liu)走之(zhi)(zhi)生(sheng)(sheng)機,恰(qia)如唐代張懷瓘在(zai)《書(shu)(shu)(shu)斷》中(zhong)所(suo)說的(de)(de)“畫如鐵石(shi),字(zi)(zi)若飛動”,“其(qi)勢(shi)(shi)飛騰(teng),其(qi)形(xing)端儼”,“作(zuo)楷書(shu)(shu)(shu)之(zhi)(zhi)祖,為(wei)不易(yi)之(zhi)(zhi)法”。同時(shi)結體(ti)整齊劃一(yi),力(li)(li)(li)求(qiu)平正(zheng)對(dui)稱(cheng),橫密縱疏,端莊雄偉,隱隱然又有秀麗(li)之(zhi)(zhi)氣(qi)。書(shu)(shu)(shu)體(ti)上,比以(yi)前的(de)(de)甲(jia)骨(gu)(gu)文、金(jin)文以(yi)至《石(shi)鼓文》更為(wei)簡(jian)(jian)煉,規(gui)范化(hua)。其(qi)一(yi),保留(liu)著(zhu)(zhu)象形(xing)文字(zi)(zi)的(de)(de)某些特(te)點,著(zhu)(zhu)重突(tu)出圓(yuan)筆(bi)曲線之(zhi)(zhi)美(mei)。其(qi)二,充分地發(fa)揮了漢字(zi)(zi)特(te)有的(de)(de)美(mei),具(ju)有裝(zhuang)飾美(mei)的(de)(de)意(yi)味。線條整潔協調,改變了以(yi)前繁雜交錯的(de)(de)形(xing)式,書(shu)(shu)(shu)寫形(xing)式走向(xiang)規(gui)律化(hua)。其(qi)三,力(li)(li)(li)求(qiu)嚴(yan)格的(de)(de)平正(zheng)對(dui)稱(cheng),工整精(jing)致(zhi),大(da)小(xiao)相(xiang)(xiang)仿(fang),面目十分突(tu)出。其(qi)四,橫密縱疏,充分表(biao)現(xian)了篆(zhuan)書(shu)(shu)(shu)的(de)(de)形(xing)體(ti)特(te)征,使其(qi)在(zai)雄偉之(zhi)(zhi)中(zhong)產生(sheng)(sheng)一(yi)種(zhong)秀麗(li)之(zhi)(zhi)氣(qi),婀(e)娜飄逸(yi)(yi)。其(qi)五,分布嚴(yan)格,空間(jian)層(ceng)次以(yi)相(xiang)(xiang)距(ju)的(de)(de)對(dui)應關系,示人(ren)以(yi)嚴(yan)格的(de)(de)規(gui)則,給人(ren)以(yi)美(mei),又示人(ren)以(yi)莊嚴(yan)。
唐代張懷瓘(guan):今《泰山》《嶧山》《秦(qin)望》等碑(bei)并其遺跡(ji),亦謂傳國之(zhi)偉寶,百代之(zhi)法式。(《書斷中·神品》)
近代書法家康(kang)有為:今秦篆猶存者,有《瑯琊刻石(shi)》《泰(tai)山刻石(shi)》《會(hui)稽刻石(shi)碣》《石(shi)門刻石(shi)》,皆李斯所作,以為正體(ti),體(ti)并圓長,而秦權、秦量(liang)即變(bian)方(fang)扁。(《廣藝舟雙楫(ji)·卷二·分變(bian)第五》)
近代文學家(jia)、思想家(jia)、革(ge)命(ming)家(jia)魯迅:二(er)十八年,始(shi)皇(huang)始(shi)東巡郡縣,群臣乃(nai)相與誦其功德,刻(ke)于金石,以垂(chui)后世。其辭亦李(li)斯所為,今尚有流傳(chuan),質而(er)能(neng)壯,實漢(han)晉碑銘所從出也(ye)。(《漢(han)文學史綱要》)
《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》原立在(zai)山(shan)(shan)東(dong)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)安(an)市泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)山(shan)(shan)頂上(shang)(shang),大概在(zai)《明去封(feng)號碑》左右。北宋大中(zhong)祥符元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),宋真宗東(dong)封(feng)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan),兗(yan)州太(tai)守獻上(shang)(shang)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》拓本(ben),計有四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)余(yu)字(zi)。慶歷(li)(li)八年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1048年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))以(yi)前,宋庠出鎮東(dong)平(ping)(ping)郡時(shi)(shi)(shi)曾(ceng)(ceng)派人(ren)到(dao)(dao)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)模拓《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》,得(de)四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)八字(zi)。在(zai)此(ci)前后(hou),歐陽(yang)修好友(you)江鄰幾(ji)曾(ceng)(ceng)在(zai)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)頂上(shang)(shang)親見(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》,并(bing)說:“石(shi)(shi)頑不可鐫鑿,不知當時(shi)(shi)(shi)何以(yi)刻(ke)(ke)(ke)之(zhi)也。”大觀(guan)二(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1108年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))春季和政(zheng)和三年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1113年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))秋季,劉跂兩次(ci)親至(zhi)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan),見(jian)到(dao)(dao)的(de)(de)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》已經(jing)埋植土(tu)中(zhong),高不過四(si)(si)五尺,形(xing)制似方(fang)(fang)而(er)(er)非方(fang)(fang),已有七十(shi)(shi)(shi)六字(zi)毀缺及漫滅不可見(jian)。政(zheng)和四(si)(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1114年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),董逌曾(ceng)(ceng)親至(zhi)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)考察,發現《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》的(de)(de)南面(mian)為(wei)“二(er)(er)世詔書”,認為(wei)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》在(zai)大中(zhong)祥符元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))前應曾(ceng)(ceng)仆倒過,后(hou)人(ren)于(yu)原址(zhi)重(zhong)(zhong)立時(shi)(shi)(shi)因三面(mian)文字(zi)有摩滅而(er)(er)錯誤地調整了刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)的(de)(de)朝向。蒙(meng)古憲宗五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1255年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))九月,郝經(jing)登臨(lin)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan),并(bing)撰(zhuan)《太(tai)平(ping)(ping)頂讀秦碑》,稱(cheng):“面(mian)陽(yang)數字(zi)仍可辨”。元(yuan)代至(zhi)元(yuan)二(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1265年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),杜(du)仁杰在(zai)《東(dong)平(ping)(ping)府路宣慰張(zhang)公登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)記》中(zhong)記錄(lu)了自己登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi)所見(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》的(de)(de)狀況(kuang):“僅(jin)得(de)數字(zi),其(qi)余(yu)漫不可識。”明代嘉(jia)靖三十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1558年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),王世貞游(you)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi),發現《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》已經(jing)被(bei)遷(qian)移到(dao)(dao)碧霞祠(ci)西(xi)(xi)墻外的(de)(de)西(xi)(xi)公署后(hou)。此(ci)后(hou),吳同春分別于(yu)萬(wan)歷(li)(li)十(shi)(shi)(shi)一年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1583年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))、萬(wan)歷(li)(li)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1589年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))兩次(ci)登上(shang)(shang)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)對《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》進行考察,為(wei)了徹底弄清刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)的(de)(de)狀況(kuang)而(er)(er)曾(ceng)(ceng)專門請人(ren)將秦刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)從壁間取出,重(zhong)(zhong)新遷(qian)移時(shi)(shi)(shi)為(wei)方(fang)(fang)便安(an)置而(er)(er)“各加鑿削”,刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)遭到(dao)(dao)嚴重(zhong)(zhong)破壞。萬(wan)歷(li)(li)二(er)(er)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1599年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),謝肇淛登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi)所見(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)》的(de)(de)狀況(kuang)為(wei):“通四(si)(si)行,首二(er)(er)字(zi)已刷毀,僅(jin)得(de)‘臣斯’以(yi)下二(er)(er)十(shi)(shi)(shi)九字(zi)耳。”
之后,《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》被移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)祠(ci)東廡。清(qing)代乾隆(long)(long)五年(nian)(nian)(1740年(nian)(nian))六月,碧霞(xia)祠(ci)毀于(yu)火,《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》殘石(shi)(shi)(shi)失蹤(zong)。對《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》遷移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)祠(ci)東廡的(de)時(shi)間及遷移(yi)(yi)(yi)人,有以下幾種不同(tong)說法(fa):①刊行于(yu)清(qing)代乾隆(long)(long)三十九年(nian)(nian)(1774年(nian)(nian))的(de)《〔乾隆(long)(long)〕泰(tai)山(shan)圖(tu)志(zhi)》載:石(shi)(shi)(shi)舊在岱頂(ding)玉女池(chi)上,雍正八年(nian)(nian)(1730年(nian)(nian))郎(lang)中丁皂(zao)保移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)祠(ci)東廡。②《〔道光〕泰(tai)安(an)縣志(zhi)》等清(qing)代后期的(de)志(zhi)書及碑刻(ke)(ke)(ke)(ke)均記(ji)載為明代嘉靖年(nian)(nian)間由北平(今(jin)北京(jing))許某于(yu)榛(zhen)莽中得(de)《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》殘石(shi)(shi)(shi),存二十九字,恐致湮沒而移(yi)(yi)(yi)于(yu)碧霞(xia)祠(ci)東廡的(de)。但吳(wu)同(tong)春和謝肇淛于(yu)萬歷年(nian)(nian)間登泰(tai)山(shan)時(shi)看(kan)到(dao)的(de)《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》尚在玉女池(chi),故(gu)嘉靖年(nian)(nian)間《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)(yi)入碧霞(xia)祠(ci)的(de)記(ji)載有誤。③清(qing)代嚴可均則(ze)稱明代弘治(zhi)年(nian)(nian)間按(an)察使僉事灤(luan)河(he)許莊將《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)(yi)置玉女池(chi)上公所,否(fou)定了“萬歷中,從玉女池(chi)移(yi)(yi)(yi)置碧霞(xia)元(yuan)君廟(miao)(miao)。乾隆(long)(long)五年(nian)(nian)廟(miao)(miao)災,石(shi)(shi)(shi)毀于(yu)火”的(de)說法(fa)。
嘉(jia)慶十九年(1814年),汪汝(ru)弼(bi)(bi)被任命為泰(tai)(tai)(tai)安(an)知縣,司理徐石(shi)生告訴他:泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)有一(yi)位九十余歲的(de)(de)趙老(lao)人(ren),數十年前在(zai)泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)玉女池(chi)中見到(dao)依稀有字跡的(de)(de)殘石(shi)。嘉(jia)慶二(er)十年(1815年),汪汝(ru)弼(bi)(bi)委任蔣因(yin)培和(he)柴蘭(lan)皋到(dao)泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)玉女池(chi)搜尋《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻石(shi)》,搜得殘石(shi)二(er)塊(kuai),存十字。于(yu)(yu)是,汪汝(ru)弼(bi)(bi)將(jiang)所得殘石(shi)嵌于(yu)(yu)山(shan)(shan)(shan)頂(ding)東岳(yue)廟西的(de)(de)寶斯(si)亭內(nei)。道光十二(er)年(1832年),東岳(yue)廟墻坍(tan)塌,寶斯(si)亭被亂石(shi)覆(fu)蓋,泰(tai)(tai)(tai)安(an)知縣徐宗干于(yu)(yu)瓦(wa)礫中尋得《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻石(shi)》殘石(shi),囑咐道人(ren)劉傳業將(jiang)殘石(shi)移到(dao)山(shan)(shan)(shan)下(xia),嵌置在(zai)岱廟道院壁間,并(bing)作跋記(ji)事情的(de)(de)經過。光緒十六年(1890年),《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻石(shi)》殘石(shi)被盜,縣令(ling)毛蜀云大力搜索十日,得石(shi)于(yu)(yu)城北關橋下(xia),后仍置于(yu)(yu)岱廟院內(nei)。宣統二(er)年(1910年)五月,泰(tai)(tai)(tai)安(an)知縣俞慶瀾(lan)在(zai)岱廟環詠(yong)亭建造石(shi)屋一(yi)所,將(jiang)《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻石(shi)》殘石(shi)、徐宗干跋語和(he)自己(ji)所寫的(de)(de)《序》共三塊(kuai)刻石(shi)嵌入石(shi)屋內(nei),周圍加鐵柵欄(lan)保護。民國(guo)十九年(1930年),閻(yan)錫山(shan)(shan)(shan)帶(dai)領(ling)(ling)的(de)(de)軍隊(dui)進入泰(tai)(tai)(tai)安(an),與(yu)軍閥馬鴻逵(kui)帶(dai)領(ling)(ling)的(de)(de)軍隊(dui)混戰(zhan),岱廟遭炮擊,環詠(yong)亭被毀壞(huai)。于(yu)(yu)是,《泰(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)刻石(shi)》殘石(shi)被栘至(zhi)東御座院內(nei),并(bing)建起了(le)磚石(shi)碑亭加以保護。1979年,泰(tai)(tai)(tai)安(an)市(shi)人(ren)民政府(fu)重新修建了(le)碑亭并(bing)加上了(le)玻璃框。1987年,泰(tai)(tai)(tai)安(an)市(shi)博(bo)物館(guan)復制秦刻石(shi)全文(wen)立于(yu)(yu)岱廟后寢宮。
《泰(tai)山刻石》最(zui)早著錄于(yu)(yu)《史記》,隨后著錄于(yu)(yu)宋代歐陽修(xiu)《集(ji)古(gu)錄》、趙明(ming)誠《金石錄》、董逌(you)《廣(guang)川書跋》等。