《泰(tai)(tai)山(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)》是刊刻(ke)(ke)(ke)于(yu)秦代的(de)一方摩崖(ya)石(shi)刻(ke)(ke)(ke),分為兩部(bu)分,前(qian)半(ban)部(bu)分(“始(shi)皇刻(ke)(ke)(ke)辭”)刻(ke)(ke)(ke)于(yu)秦始(shi)皇二十八年(nian)(前(qian)219年(nian)),后半(ban)部(bu)分(“二世詔(zhao)書(shu)”)刻(ke)(ke)(ke)于(yu)秦二世元年(nian)(前(qian)209年(nian)),傳為李(li)斯(si)撰文(wen)并書(shu)丹,又稱“李(li)斯(si)碑”等(deng),屬小篆書(shu)法作品(pin),與《嶧山(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)》《瑯琊刻(ke)(ke)(ke)石(shi)》《會稽刻(ke)(ke)(ke)石(shi)》合稱“秦四山(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)”。刻(ke)(ke)(ke)石(shi)原立(li)于(yu)山(shan)東泰(tai)(tai)安市泰(tai)(tai)山(shan)山(shan)頂,殘(can)石(shi)現(xian)存山(shan)東泰(tai)(tai)安市泰(tai)(tai)山(shan)岱廟東御座院內。
《泰山刻石》的(de)前半部(bu)(bu)分敘述秦始(shi)皇在(zai)(zai)全國范圍內申明法令,充(chong)分利用(yong)法律來保護剛剛建(jian)立(li)(li)起(qi)來的(de)中央集權(quan)制(zhi)封建(jian)國家的(de)各項(xiang)制(zhi)度(du)(du),要求臣民遵循法制(zhi),并(bing)告誡后(hou)(hou)代要堅持(chi)法家路線(xian),永不(bu)改(gai)變;后(hou)(hou)半部(bu)(bu)分則記錄(lu)了李斯隨(sui)同(tong)秦二世出巡時上書(shu)請求在(zai)(zai)秦始(shi)皇所(suo)立(li)(li)刻石旁刻詔書(shu)的(de)情況。書(shu)法上,其用(yong)筆(bi)都是逆鋒起(qi)筆(bi)回鋒收筆(bi),行(xing)筆(bi)不(bu)緊不(bu)慢、不(bu)偏不(bu)倚,粗細始(shi)終如一(yi),圓轉中裹挾的(de)沉著與(yu)遒勁;結體上出現上緊下松的(de)態勢,點畫(hua)間相對(dui)(dui)均衡,有的(de)甚至均衡到近乎一(yi)種原始(shi)的(de)“拙”的(de)程度(du)(du),幾(ji)乎絕對(dui)(dui)對(dui)(dui)稱,秩序井然,相拱(gong)相揖。
西(xi)面 第二行 皇(huang)帝(di)臨立,作制明〔法〕,〔臣下修飭〕。
第三行 廿〔有〕六年,初(chu)并〔天下〕,〔罔(wang)〕不〔賓服〕。
第四行 寴
第(di)五行 從臣思跡,本原(yuan)〔事業〕,〔祗誦(song)功(gong)〕德。
第(di)六行(xing)(xing) 治(zhi)道(dao)運行(xing)(xing),者產得宜,〔皆有法式〕。
北面 第一行 大(da)義(yi)箸明,陲于后(hou)嗣(si),〔順承勿〕革。
第(di)二行 皇帝躬聽,既平天下,不〔懈(xie)于治〕。
第三行 夙興夜寐(mei),建設(she)長利,〔專(zhuan)隆教誨〕。
東面 第(di)一行 訓經宣達,遠近(jin)畢理,咸〔承(cheng)圣志〕。
第二行 貴賤分明,男(nan)女(nv)體(ti)順(shun),慎〔遵職事(shi)〕。
第三行 昭隔(ge)內外,靡不(bu)清凈,〔施于〕昆〔嗣(si)〕。
第四行 化及無窮(qiong),遵奉(feng)遺詔,〔永承垂戒〕。
東面 第(di)五(wu)行(xing) 皇(huang)帝曰:“金石刻,盡
第六行 始(shi)皇帝〔所為也〕。〔今(jin)襲號〕,〔而〕金石
南面 第一行 刻辭不稱
第二行 始(shi)皇帝,其(qi)于久遠(yuan)也,如后嗣為
第三行(xing) 之者,不稱成功〔盛德(de)〕。”
第(di)四行 丞相臣(chen)斯(si)、臣(chen)去疾、御史夫=臣(chen)〔德〕
第五行(xing) 昧死言:
第六(liu)行 “臣請(qing)具刻詔書金石刻,因明(ming)白(bai)
第(di)七(qi)行 矣。臣昧(mei)死請。”
西面 第一行 制曰:“可。”
(說明:朝(chao)向(xiang)、分行據(ju)《金石索·石索一》;文字(zi)(zi)據(ju)明代(dai)安(an)國所(suo)藏一百六(liu)十五(wu)字(zi)(zi)拓本(ben);〔〕表(biao)(biao)示據(ju)歷代(dai)著錄所(suo)補的缺字(zi)(zi);加粗表(biao)(biao)示現存(cun)文字(zi)(zi);=表(biao)(biao)示合(he)文。)
《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)石》分(fen)(fen)為(wei)兩部(bu)分(fen)(fen),前(qian)半(ban)部(bu)分(fen)(fen)是(shi)秦(qin)(qin)(qin)始皇(huang)二(er)十八年(前(qian)219年)所刻(ke)(ke),后半(ban)部(bu)分(fen)(fen)是(shi)秦(qin)(qin)(qin)二(er)世(shi)元(yuan)年(前(qian)209年)所刻(ke)(ke)。秦(qin)(qin)(qin)始皇(huang)二(er)十八年(前(qian)219年),秦(qin)(qin)(qin)始皇(huang)登(deng)臨(lin)泰(tai)山(shan),丞(cheng)相李(li)斯等為(wei)歌頌始皇(huang)統一中國的功績(ji)而(er)刊刻(ke)(ke)《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)石》(前(qian)半(ban)部(bu)分(fen)(fen))。秦(qin)(qin)(qin)二(er)世(shi)元(yuan)年(前(qian)209年)春季,秦(qin)(qin)(qin)二(er)世(shi)為(wei)威服海內而(er)效法秦(qin)(qin)(qin)始皇(huang)巡(xun)視郡縣(xian),東(dong)巡(xun)碣石、會稽等地。李(li)斯同行,奏(zou)請秦(qin)(qin)(qin)二(er)世(shi)在秦(qin)(qin)(qin)始皇(huang)所立刻(ke)(ke)石旁上(shang)刻(ke)(ke)詔書以(yi)彰顯先帝成(cheng)功盛德,于是(shi)在《泰(tai)山(shan)刻(ke)(ke)石》等刻(ke)(ke)石上(shang)補刻(ke)(ke)詔書并著隨(sui)從大(da)臣的姓名(后半(ban)部(bu)分(fen)(fen))。
《泰山刻石》用筆精美(mei),平穩(wen)流(liu)(liu)轉,骨肉勻稱,含蓄委婉(wan),氣(qi)(qi)(qi)魄宏大,簡捷明快(kuai)。與先秦書(shu)法(fa)相(xiang)比,秦小篆(zhuan)行筆粗細大體相(xiang)同(tong),橫(heng)平豎(shu)直,轉折(zhe)處極(ji)為流(liu)(liu)利飄逸(yi),無(wu)生硬之(zhi)(zhi)筆。藏頭護(hu)尾,筆筆精細,一絲不(bu)茍,如錐畫(hua)沙,委婉(wan)含蓄中(zhong)自有(you)(you)骨力(li)豐(feng)沛之(zhi)(zhi)氣(qi)(qi)(qi)。橫(heng)勢穩(wen)健(jian),縱勢豪逸(yi),簡練明快(kuai),宏偉(wei)壯(zhuang)觀。雖法(fa)度嚴(yan)謹(jin),但不(bu)失威嚴(yan)雄(xiong)奇之(zhi)(zhi)神采,山岳廟堂之(zhi)(zhi)氣(qi)(qi)(qi)象(xiang)。以強勁平穩(wen)之(zhi)(zhi)骨力(li),時出飛(fei)動流(liu)(liu)走之(zhi)(zhi)生機,恰(qia)如唐代張懷瓘在《書(shu)斷》中(zhong)所(suo)說的“畫(hua)如鐵石,字(zi)若飛(fei)動”,“其(qi)(qi)勢飛(fei)騰(teng),其(qi)(qi)形(xing)(xing)端儼”,“作(zuo)楷(kai)書(shu)之(zhi)(zhi)祖,為不(bu)易之(zhi)(zhi)法(fa)”。同(tong)時結體整齊劃一,力(li)求(qiu)平正對(dui)(dui)稱,橫(heng)密縱疏,端莊雄(xiong)偉(wei),隱隱然又有(you)(you)秀(xiu)麗之(zhi)(zhi)氣(qi)(qi)(qi)。書(shu)體上(shang),比以前的甲(jia)骨文、金文以至《石鼓(gu)文》更為簡煉,規(gui)(gui)范化。其(qi)(qi)一,保(bao)留(liu)著(zhu)象(xiang)形(xing)(xing)文字(zi)的某(mou)些(xie)特(te)點,著(zhu)重突出圓(yuan)筆曲線(xian)(xian)之(zhi)(zhi)美(mei)。其(qi)(qi)二,充(chong)分(fen)地發揮了漢字(zi)特(te)有(you)(you)的美(mei),具有(you)(you)裝飾(shi)美(mei)的意味。線(xian)(xian)條整潔(jie)協調(diao),改變了以前繁(fan)雜交錯的形(xing)(xing)式(shi),書(shu)寫形(xing)(xing)式(shi)走向規(gui)(gui)律化。其(qi)(qi)三,力(li)求(qiu)嚴(yan)格(ge)的平正對(dui)(dui)稱,工整精致(zhi),大小相(xiang)仿(fang),面目十(shi)分(fen)突出。其(qi)(qi)四,橫(heng)密縱疏,充(chong)分(fen)表現了篆(zhuan)書(shu)的形(xing)(xing)體特(te)征,使(shi)其(qi)(qi)在雄(xiong)偉(wei)之(zhi)(zhi)中(zhong)產生一種秀(xiu)麗之(zhi)(zhi)氣(qi)(qi)(qi),婀(e)娜(na)飄逸(yi)。其(qi)(qi)五,分(fen)布嚴(yan)格(ge),空(kong)間層次以相(xiang)距的對(dui)(dui)應(ying)關系(xi),示人以嚴(yan)格(ge)的規(gui)(gui)則(ze),給(gei)人以美(mei),又示人以莊嚴(yan)。
唐(tang)代張懷瓘:今《泰山》《嶧山》《秦望》等碑并(bing)其遺跡,亦(yi)謂傳國(guo)之偉寶,百代之法式。(《書斷中·神品(pin)》)
近(jin)代書法家康有為:今(jin)秦(qin)篆(zhuan)猶存(cun)者,有《瑯琊刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》《泰(tai)山刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》《會(hui)稽刻(ke)(ke)石(shi)(shi)碣(jie)》《石(shi)(shi)門(men)刻(ke)(ke)石(shi)(shi)》,皆李(li)斯(si)所(suo)作(zuo),以為正體,體并圓長(chang),而秦(qin)權、秦(qin)量即變方扁。(《廣(guang)藝舟雙楫·卷(juan)二·分變第(di)五》)
近(jin)代文學家、思想家、革(ge)命家魯迅:二十八年,始(shi)(shi)皇始(shi)(shi)東巡郡縣(xian),群(qun)臣乃相與誦其功德,刻于(yu)金石,以垂(chui)后(hou)世。其辭亦(yi)李斯所為,今(jin)尚(shang)有流傳,質而能壯,實漢晉碑銘所從出也。(《漢文學史綱(gang)要(yao)》)
《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》原立在山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)東泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)安市泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂上,大(da)概在《明(ming)去封號碑》左右。北宋大(da)中(zhong)(zhong)祥符(fu)元年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),宋真(zhen)宗(zong)東封泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),兗州太守獻上《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》拓本,計有(you)四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)余(yu)字(zi)(zi)(zi)。慶歷(li)(li)八年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1048年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))以(yi)前,宋庠出(chu)鎮(zhen)東平(ping)郡(jun)時(shi)(shi)(shi)(shi)曾(ceng)派人(ren)到(dao)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)模拓《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》,得四(si)(si)十(shi)(shi)(shi)八字(zi)(zi)(zi)。在此前后(hou),歐陽修好友江(jiang)鄰(lin)幾曾(ceng)在泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂上親見(jian)(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》,并說(shuo):“石(shi)(shi)(shi)頑不可(ke)鐫鑿(zao),不知當時(shi)(shi)(shi)(shi)何以(yi)刻(ke)(ke)(ke)之(zhi)也。”大(da)觀二(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1108年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))春(chun)(chun)季和政和三(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1113年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))秋季,劉跂兩次親至(zhi)(zhi)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),見(jian)(jian)到(dao)的(de)(de)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》已(yi)經埋植土中(zhong)(zhong),高不過四(si)(si)五尺,形制(zhi)似方而非(fei)方,已(yi)有(you)七十(shi)(shi)(shi)六字(zi)(zi)(zi)毀缺及漫滅不可(ke)見(jian)(jian)。政和四(si)(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1114年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),董逌曾(ceng)親至(zhi)(zhi)泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)考察,發(fa)現(xian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)南面為(wei)“二(er)世(shi)詔(zhao)書(shu)”,認為(wei)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》在大(da)中(zhong)(zhong)祥符(fu)元年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1008年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))前應曾(ceng)仆倒過,后(hou)人(ren)于原址(zhi)重(zhong)立時(shi)(shi)(shi)(shi)因三(san)面文字(zi)(zi)(zi)有(you)摩滅而錯誤地調整了刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)的(de)(de)朝向。蒙古憲宗(zong)五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1255年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))九月,郝經登臨泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan),并撰(zhuan)《太平(ping)頂讀秦碑》,稱:“面陽數字(zi)(zi)(zi)仍可(ke)辨”。元代至(zhi)(zhi)元二(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1265年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),杜仁杰在《東平(ping)府路宣(xuan)慰張公登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)記》中(zhong)(zhong)記錄(lu)了自己登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi)(shi)所見(jian)(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)狀況:“僅(jin)得數字(zi)(zi)(zi),其余(yu)漫不可(ke)識。”明(ming)代嘉靖三(san)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1558年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),王世(shi)貞(zhen)游泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi)(shi),發(fa)現(xian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》已(yi)經被遷(qian)移到(dao)碧霞祠西墻外的(de)(de)西公署后(hou)。此后(hou),吳同春(chun)(chun)分別(bie)于萬歷(li)(li)十(shi)(shi)(shi)一(yi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1583年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))、萬歷(li)(li)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1589年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))兩次登上泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)對《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》進(jin)行考察,為(wei)了徹底(di)弄清刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)的(de)(de)狀況而曾(ceng)專(zhuan)門請(qing)人(ren)將秦刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)從(cong)壁間(jian)取出(chu),重(zhong)新(xin)遷(qian)移時(shi)(shi)(shi)(shi)為(wei)方便安置而“各加(jia)鑿(zao)削”,刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)遭到(dao)嚴重(zhong)破壞(huai)。萬歷(li)(li)二(er)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1599年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),謝(xie)肇淛登泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)時(shi)(shi)(shi)(shi)所見(jian)(jian)《泰(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》的(de)(de)狀況為(wei):“通四(si)(si)行,首二(er)字(zi)(zi)(zi)已(yi)刷毀,僅(jin)得‘臣斯’以(yi)下二(er)十(shi)(shi)(shi)九字(zi)(zi)(zi)耳。”
之后(hou),《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》被移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)東廡。清代乾(qian)隆(long)五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1740年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))六月,碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)毀于(yu)火,《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi)失蹤。對《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》遷(qian)移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)東廡的(de)時間(jian)(jian)(jian)及遷(qian)移(yi)(yi)(yi)人,有(you)(you)以(yi)下幾種不(bu)同說法:①刊行于(yu)清代乾(qian)隆(long)三十九年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1774年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))的(de)《〔乾(qian)隆(long)〕泰(tai)山(shan)(shan)圖志》載(zai):石(shi)(shi)(shi)舊在岱(dai)頂(ding)玉(yu)女池上(shang),雍正八年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1730年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))郎中丁皂保移(yi)(yi)(yi)至碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)東廡。②《〔道光〕泰(tai)安縣(xian)志》等(deng)清代后(hou)期的(de)志書及碑刻(ke)(ke)(ke)(ke)均(jun)記(ji)載(zai)為明(ming)代嘉靖(jing)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間(jian)(jian)(jian)由北平(今北京)許某于(yu)榛莽(mang)中得(de)《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi),存二十九字,恐致湮沒而移(yi)(yi)(yi)于(yu)碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)東廡的(de)。但(dan)吳同春和謝(xie)肇淛于(yu)萬歷年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間(jian)(jian)(jian)登泰(tai)山(shan)(shan)時看到的(de)《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》尚在玉(yu)女池,故嘉靖(jing)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間(jian)(jian)(jian)《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)(yi)入碧霞(xia)(xia)祠(ci)(ci)的(de)記(ji)載(zai)有(you)(you)誤。③清代嚴可均(jun)則稱(cheng)明(ming)代弘治(zhi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)間(jian)(jian)(jian)按察使僉(qian)事(shi)灤河許莊將《泰(tai)山(shan)(shan)刻(ke)(ke)(ke)(ke)石(shi)(shi)(shi)》移(yi)(yi)(yi)置玉(yu)女池上(shang)公所(suo),否定(ding)了“萬歷中,從玉(yu)女池移(yi)(yi)(yi)置碧霞(xia)(xia)元君廟。乾(qian)隆(long)五年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)廟災,石(shi)(shi)(shi)毀于(yu)火”的(de)說法。
嘉慶十(shi)九(jiu)年(nian)(nian)(nian)(1814年(nian)(nian)(nian)),汪(wang)(wang)汝(ru)弼(bi)(bi)被任命為泰(tai)(tai)安(an)(an)知(zhi)縣(xian),司理(li)徐(xu)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)生告(gao)訴(su)他:泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)(ding)有一(yi)位九(jiu)十(shi)余(yu)歲的趙(zhao)老人(ren),數(shu)十(shi)年(nian)(nian)(nian)前(qian)在(zai)泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)(ding)玉(yu)女池中見(jian)到依稀有字跡的殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)。嘉慶二十(shi)年(nian)(nian)(nian)(1815年(nian)(nian)(nian)),汪(wang)(wang)汝(ru)弼(bi)(bi)委任蔣(jiang)因(yin)培(pei)和柴(chai)蘭(lan)皋到泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)(ding)玉(yu)女池搜尋(xun)《泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》,搜得殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)二塊(kuai),存十(shi)字。于是,汪(wang)(wang)汝(ru)弼(bi)(bi)將所得殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)嵌于山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)頂(ding)(ding)東岳(yue)(yue)廟(miao)西(xi)的寶斯亭內(nei)(nei)。道光十(shi)二年(nian)(nian)(nian)(1832年(nian)(nian)(nian)),東岳(yue)(yue)廟(miao)墻(qiang)坍塌(ta),寶斯亭被亂石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)覆(fu)蓋,泰(tai)(tai)安(an)(an)知(zhi)縣(xian)徐(xu)宗(zong)干于瓦(wa)礫中尋(xun)得《泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),囑咐道人(ren)劉傳業(ye)將殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)移到山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)下,嵌置在(zai)岱廟(miao)道院(yuan)壁間,并(bing)(bing)(bing)作跋記事情的經(jing)過。光緒十(shi)六年(nian)(nian)(nian)(1890年(nian)(nian)(nian)),《泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)被盜(dao),縣(xian)令毛蜀云大力(li)搜索十(shi)日(ri),得石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)于城北關(guan)橋下,后(hou)仍置于岱廟(miao)院(yuan)內(nei)(nei)。宣統二年(nian)(nian)(nian)(1910年(nian)(nian)(nian))五月,泰(tai)(tai)安(an)(an)知(zhi)縣(xian)俞慶瀾在(zai)岱廟(miao)環詠亭建造石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)屋(wu)一(yi)所,將《泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、徐(xu)宗(zong)干跋語和自己所寫的《序》共三塊(kuai)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)嵌入(ru)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)屋(wu)內(nei)(nei),周圍加鐵柵欄保(bao)護。民(min)國十(shi)九(jiu)年(nian)(nian)(nian)(1930年(nian)(nian)(nian)),閻錫山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)帶(dai)領(ling)(ling)的軍(jun)隊進入(ru)泰(tai)(tai)安(an)(an),與軍(jun)閥馬鴻逵帶(dai)領(ling)(ling)的軍(jun)隊混戰,岱廟(miao)遭(zao)炮(pao)擊(ji),環詠亭被毀(hui)壞。于是,《泰(tai)(tai)山(shan)(shan)(shan)(shan)(shan)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)》殘(can)石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)被栘至東御(yu)座院(yuan)內(nei)(nei),并(bing)(bing)(bing)建起了磚石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)碑亭加以保(bao)護。1979年(nian)(nian)(nian),泰(tai)(tai)安(an)(an)市人(ren)民(min)政(zheng)府(fu)重(zhong)新修建了碑亭并(bing)(bing)(bing)加上了玻璃框。1987年(nian)(nian)(nian),泰(tai)(tai)安(an)(an)市博物館復制秦(qin)刻石(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)全文(wen)立于岱廟(miao)后(hou)寢宮(gong)。
《泰(tai)山刻石(shi)》最早著錄(lu)于(yu)《史記》,隨后(hou)著錄(lu)于(yu)宋代歐(ou)陽修(xiu)《集古錄(lu)》、趙(zhao)明誠(cheng)《金石(shi)錄(lu)》、董逌(you)《廣川書跋》等。