《賦得(de)暮雨(yu)送(song)李胄》是(shi)唐(tang)代詩(shi)人韋應物(wu)創作的(de)(de)一首(shou)五言律詩(shi)。這是(shi)一首(shou)詠暮雨(yu)的(de)(de)送(song)別詩(shi),雖是(shi)送(song)別,卻重在寫景。首(shou)聯寫送(song)別之(zhi)地(di),扣(kou)緊“雨(yu)”、“暮”主題。二、三兩(liang)聯渲染朦朧(long)暗淡的(de)(de)景色;暮雨(yu)中航行(xing)江上,鳥飛空中,海門不(bu)見,浦樹含滋,境(jing)地(di)極(ji)為開(kai)闊,極(ji)為邈遠。末聯寫離愁無限,潸(shan)然淚(lei)下。全(quan)詩(shi)一脈貫通(tong),前后呼應,渾然一體。
賦得暮雨送李(li)胄⑴
楚江(jiang)微雨(yu)里(li)⑵,建業(ye)暮鐘時⑶。
漠漠帆來重⑷,冥冥鳥去遲⑸。
海門深不見⑹,浦樹遠含滋⑺。
相送情無限,沾(zhan)襟比散(san)絲⑻。
⑴賦(fu)(fu)得:分題(ti)賦(fu)(fu)詩,分到的什么題(ti)目(mu),稱(cheng)為“賦(fu)(fu)得”。這里分得的題(ti)目(mu)是“暮(mu)雨”,故稱(cheng)“賦(fu)(fu)得暮(mu)雨”。李胄(zhou),一(yi)作李曹,又作李渭(wei),其(qi)人,其(qi)事,以及他與韋(wei)應物的關系,似已無考。從此詩看,想必兩(liang)人的交(jiao)誼頗深。
⑵楚江(jiang)(jiang):指長(chang)江(jiang)(jiang),因長(chang)江(jiang)(jiang)自三峽以下(xia)至濡須口,皆(jie)為(wei)古(gu)代楚國境。
⑶建業:今江蘇(su)南京。戰(zhan)國時(shi)(shi)亦(yi)楚地,與楚江為互(hu)文。暮鐘時(shi)(shi):敲(qiao)暮鐘的(de)時(shi)(shi)候。
⑷漠(mo)(mo)漠(mo)(mo):水氣迷茫的(de)樣子(zi)。
⑸冥冥:天色(se)昏暗的(de)樣子(zi)。
⑹海門(men):長江(jiang)入海處,在今江(jiang)蘇(su)省海門(men)市(shi)。
⑺浦:近(jin)岸的水面(mian)。含(han)滋(zi):濕潤,帶著水汽。滋(zi),潤澤(ze)。
⑻沾(zhan)襟:打濕衣襟。此處(chu)為(wei)雙關語(yu),兼指雨(yu)、淚。散(san)絲(si):指細(xi)雨(yu),這(zhe)里喻流淚。晉張協(xie)《雜(za)詩(shi)》:“密雨(yu)如(ru)散(san)絲(si)。”
楚江籠(long)罩在細細微雨里(li),建業城正敲響暮鐘(zhong)之時。
雨絲(si)繁密船(chuan)帆顯得沉重,天(tian)色錯暗(an)鳥兒(er)飛得遲緩。
長江流(liu)入海門深遠不見,江邊樹木飽含雨(yu)滴(di)潤滋。
送別老朋友(you)我情深無限,沾襟(jin)淚水像江面的(de)雨絲。
韋(wei)(wei)應(ying)物(737—792),中國唐代(dai)詩人。漢(han)族,長安(an)(今陜西(xi)西(xi)安(an))人。今傳有(you)10卷(juan)本(ben)《韋(wei)(wei)江州(zhou)集》、兩卷(juan)本(ben)《韋(wei)(wei)蘇州(zhou)詩集》、10卷(juan)本(ben)《韋(wei)(wei)蘇州(zhou)集》。散文僅存一篇。因出任過蘇州(zhou)刺史,世稱(cheng)“韋(wei)(wei)蘇州(zhou)”。詩風恬(tian)淡高遠,以善于寫景(jing)和(he)描寫隱(yin)逸生活著稱(cheng)。
這是一首送(song)(song)別詩(shi)。雖(sui)是送(song)(song)別,卻重在寫(xie)景(jing),全詩(shi)緊扣“暮雨”和“送(song)(song)”字著墨。
首聯“楚(chu)江(jiang)微(wei)雨里,建業暮(mu)鐘(zhong)時(shi)”,起句點“雨”,次句點“暮(mu)”,直切詩(shi)題中的(de)“暮(mu)雨”二字(zi)(zi)。“暮(mu)鐘(zhong)時(shi)”,即傍晚(wan)(wan)時(shi)分,當時(shi)佛(fo)寺中早晚(wan)(wan)都以(yi)鐘(zhong)鼓報(bao)時(shi),所謂“暮(mu)鼓晨鐘(zhong)”。以(yi)楚(chu)江(jiang)點“雨”,表明詩(shi)人正佇立江(jiang)邊,這(zhe)就暗(an)切了(le)(le)題中的(de)“送(song)”字(zi)(zi)。“微(wei)雨里”的(de)“里”字(zi)(zi),既(ji)顯示了(le)(le)雨絲(si)纏身之狀,又描(miao)繪了(le)(le)一(yi)個細雨籠(long)罩的(de)壓抑場面。這(zhe)樣,后面的(de)帆重、鳥遲這(zhe)類現象(xiang)始可出(chu)現。這(zhe)一(yi)聯,淡淡幾筆,便把詩(shi)人臨江(jiang)送(song)別的(de)形象(xiang)勾勒了(le)(le)出(chu)來,同時(shi),為二、三(san)聯畫面的(de)出(chu)現,涂上一(yi)層(ceng)灰暗(an)的(de)底色。
下(xia)(xia)面(mian)詩(shi)人繼(ji)續描摹江(jiang)上景(jing)色(se)(se):“漠漠帆(fan)來(lai)(lai)重,冥冥鳥去遲(chi)。海門深(shen)(shen)不(bu)見,浦樹(shu)遠(yuan)含(han)滋(zi)。”細雨濕帆(fan),帆(fan)濕而重;飛鳥入雨,振翅不(bu)速。雖是寫(xie)景(jing),但“遲(chi)”、“重”二字用意(yi)精深(shen)(shen)。下(xia)(xia)面(mian)的“深(shen)(shen)”和“遠(yuan)”又(you)著意(yi)渲(xuan)染了一種迷蒙暗淡(dan)的景(jing)色(se)(se)。四(si)句詩(shi),形成(cheng)了一幅富有(you)情意(yi)的畫(hua)面(mian)。從景(jing)物狀態看,有(you)動(dong),有(you)靜(jing);動(dong)中有(you)靜(jing),靜(jing)中有(you)動(dong):帆(fan)來(lai)(lai)鳥去為動(dong),但帆(fan)重猶(you)不(bu)能進,鳥遲(chi)似不(bu)振翅,這(zhe)(zhe)又(you)顯出(chu)相(xiang)對的靜(jing)來(lai)(lai);海門、浦樹(shu)為靜(jing),但海門似有(you)波濤奔流(liu),浦樹(shu)可見水霧繚繞,這(zhe)(zhe)又(you)顯出(chu)相(xiang)對的動(dong)來(lai)(lai)。從畫(hua)面(mian)設置看,帆(fan)行江(jiang)上,鳥飛空中,顯其廣闊;海門深(shen)(shen),浦樹(shu)遠(yuan),顯其邃邈。整個(ge)畫(hua)面(mian)富有(you)立體感(gan),而且無(wu)不(bu)籠罩在煙雨薄(bo)暮之中,無(wu)不(bu)染上離愁(chou)別緒(xu)。
景(jing)(jing)的(de)(de)設置(zhi),總(zong)是(shi)以情(qing)為轉移的(de)(de),所謂“情(qing)哀(ai)則景(jing)(jing)哀(ai),情(qing)樂則景(jing)(jing)樂”(吳喬《圍(wei)爐詩(shi)話》)。詩(shi)人(ren)總(zong)是(shi)選取對自(zi)己有(you)獨(du)特(te)感(gan)受(shou)的(de)(de)景(jing)(jing)物入詩(shi)。在這首詩(shi)里,那冥(ming)冥(ming)暮(mu)色(se),霏(fei)霏(fei)煙雨(yu),固然是(shi)詩(shi)人(ren)著(zhu)力渲染(ran)的(de)(de),以求與自(zi)己沉重的(de)(de)心境相吻合,就(jiu)是(shi)那些用來襯托暮(mu)雨(yu)的(de)(de)景(jing)(jing)物,也無不(bu)寄寓著(zhu)詩(shi)人(ren)的(de)(de)匠心,掛(gua)牽著(zhu)詩(shi)人(ren)的(de)(de)情(qing)思。海(hai)門是(shi)長江的(de)(de)入海(hai)處。南京臨江不(bu)臨海(hai),離海(hai)門有(you)遙遙之距,海(hai)門“不(bu)見”,自(zi)不(bu)待(dai)言,此處并非實指(zhi),而是(shi)暗(an)示(shi)李曹的(de)(de)東去(qu),就(jiu)視(shi)覺(jue)范圍(wei)而言,即(ji)指(zhi)東邊很遠(yuan)的(de)(de)江面,那里似有(you)孤舟(zhou)漂泊,所以詩(shi)人(ren)極目而視(shi),神縈魂牽。
然(ran)而(er)人去(qu)帆(fan)遠(yuan),暮色蒼(cang)蒼(cang),目不(bu)(bu)能及(ji);但見(jian)江(jiang)岸之樹(shu),棲身于雨幕(mu)之中(zhong),不(bu)(bu)乏空寂(ji)之意。無(wu)疑這海門、浦樹(shu)蘊含(han)著詩人悵惘凄戚的(de)感情。詩中(zhong)不(bu)(bu)寫(xie)(xie)(xie)離舟而(er)寫(xie)(xie)(xie)來帆(fan),也自有一番用意。李白的(de)名句“孤帆(fan)遠(yuan)影碧空盡”是(shi)以(yi)(yi)離帆(fan)入(ru)詩的(de),寫(xie)(xie)(xie)出了(le)行人遠(yuan)去(qu)的(de)過程(cheng),表(biao)達了(le)詩人戀戀不(bu)(bu)舍的(de)感情。此詩只(zhi)寫(xie)(xie)(xie)來帆(fan),則暗(an)示離舟已從視(shi)線中(zhong)消失,而(er)詩人仍久留不(bu)(bu)歸,同時又以(yi)(yi)來帆(fan)的(de)形象來襯托去(qu)帆(fan)的(de)形象,而(er)對來帆(fan)的(de)關注,也就是(shi)對去(qu)帆(fan)的(de)遙念。其(qi)間的(de)離情別緒似更(geng)含(han)蓄深沉。而(er)那羽濕行遲的(de)去(qu)鳥,也正(zheng)是(shi)遠(yuan)去(qu)行人的(de)寫(xie)(xie)(xie)照。
經過鋪寫渲染煙雨、暮色、重帆、遲鳥(niao)、海(hai)門、浦(pu)樹,連同(tong)詩(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)情懷,交織起來,形(xing)成了(le)濃(nong)重的(de)(de)(de)(de)陰沉壓抑的(de)(de)(de)(de)氛(fen)圍。置(zhi)身(shen)其間(jian)的(de)(de)(de)(de)詩(shi)(shi)人,情動于衷(zhong),不(bu)能自已。猛然,那令(ling)人腸斷的(de)(de)(de)(de)鐘聲傳入耳鼓,撞擊(ji)心弦。此時,詩(shi)(shi)人再也抑止不(bu)住自己的(de)(de)(de)(de)感(gan)情,不(bu)禁潸然淚下,離愁別緒噴涌而(er)出(chu):“相送情無限(xian),沾(zhan)襟比(bi)散(san)絲。”隨著情感(gan)的(de)(de)(de)(de)迸發,尾聯一(yi)改(gai)含蓄之(zhi)風(feng),直抒(shu)胸臆;又在結句(ju)用一(yi)個“比(bi)”字,把別淚和散(san)絲交融在一(yi)起。“散(san)絲”,即(ji)雨絲,晉(jin)張協《雜詩(shi)(shi)》有“密雨如散(san)絲”句(ju)。這一(yi)結,使得(de)情和景(jing)“妙合無垠”,“互藏其宅”(王夫之(zhi)《姜齋詩(shi)(shi)話》),既增(zeng)強(qiang)了(le)情的(de)(de)(de)(de)形(xing)象性(xing),又進一(yi)步加深(shen)了(le)景(jing)的(de)(de)(de)(de)感(gan)情然彩。從結構上說(shuo),以“微雨”起,用“散(san)絲”結,前后(hou)呼應;全詩(shi)(shi)四(si)聯,一(yi)脈貫通,渾(hun)然一(yi)體。
《艇齋詩話(hua)》:唐人詩用“遲”字皆得意。……韋蘇(su)州《細雨》詩:“漠(mo)漠(mo)帆來重,冥冥鳥去遲。”亦佳(jia)句(ju)。
《韋孟全集》:起甚佳,余復稱是。
《瀛奎(kui)律髓》:三(san)四(si)絕妙,天下誦之。
《四(si)溟詩(shi)話》:梁簡文(wen)曰:“濕花枝覺重,宿鳥(niao)羽飛遲。”蘇州曰:“漠漠帆來重,冥(ming)冥(ming)鳥(niao)去遲。”……雖(sui)有所祖,然青愈于藍矣。
《唐詩(shi)箋要》:通首(shou)無一語松放(fang)“暮雨”,此又以細切見精神者,韋(wei)蘇州之不可方物(wu)如此。
《唐詩觀瀾(lan)集》:沖淡夷猶,讀之令人神往。
《網師園(yuan)唐詩箋》:雙起點題(ti)(首二句(ju)下)。
《瀛奎(kui)律(lv)髓匯評》:查慎行:三四與老(lao)杜“湛(zhan)湛(zhan)長江(jiang)去,冥(ming)冥(ming)細雨(yu)來”各盡其妙。紀昀(yun):凈細。