寇(kou)白(bai)門,名湄,字白(bai)門,1624年出生于(yu)金(jin)陵,與(yu)馬湘蘭、卞(bian)玉(yu)京、李(li)香(xiang)君、董小宛、顧橫波(bo)、柳如是(shi)、陳圓圓同(tong)稱(cheng)“秦淮八艷”。人稱(cheng)“女(nv)俠”十八歲(sui)時嫁給明朝聲勢顯(xian)赫(he)的功臣保國公朱國弼。
1645年清軍南下,南明小(xiao)朝廷(ting)失敗(bai),寇白門回到(dao)了秦淮(huai)歌樓后(hou)因病(bing)去世(shi)。
天(tian)啟四年(1624年)寇白門出生,出身于世代娼門,而(er)寇白門,純潔如白紙。
崇禎十五年(1642年)暮(mu)春,聲勢顯(xian)赫的(de)(de)(de)功臣保國公朱國弼,在差役的(de)(de)(de)護(hu)擁(yong)下(xia)來到了(le)鈔庫街寇(kou)家,幾次交往(wang)后,白門對(dui)他留下(xia)了(le)良(liang)好印象(xiang),斯文有禮,溫柔(rou)親切,所以在朱氏提出(chu)婚娶(qu)時便一(yi)口(kou)同意。是(shi)年秋夜(ye),17歲的(de)(de)(de)寇(kou)白門濃妝重彩(cai)地登上了(le)花(hua)轎。明代金陵的(de)(de)(de)樂籍(ji)女子,脫籍(ji)從良(liang)或婚娶(qu)都必須(xu)在夜(ye)間進行,這是(shi)當時的(de)(de)(de)風俗。
順治(zhi)二年(1645年)清(qing)軍(jun)南(nan)下。朱(zhu)國弼投(tou)降了清(qing)朝,不久盡室入京師(shi),又被清(qing)廷軟(ruan)禁。朱(zhu)氏(shi)欲將連寇(kou)(kou)白門在內的歌姬婢女一(yi)起賣掉(diao),白門對朱(zhu)云(yun):“若賣妾所得不過數百金。若使妾南(nan)歸(gui),一(yi)月之間當得萬金以(yi)報公。”朱(zhu)思忖(cun)后遂答允(yun),寇(kou)(kou)白門短衣匹馬帶(dai)著婢女斗兒(er)歸(gui)返金陵。
寇(kou)白門歸金陵(ling)(ling)后(hou),人(ren)稱之(zhi)女俠,她“筑園(yuan)亭,結賓客,日(ri)與文(wen)人(ren)騷(sao)客相往還,酒酣耳(er)熱,或歌或哭,亦自嘆美(mei)人(ren)之(zhi)遲暮,嗟紅豆之(zhi)飄零”。后(hou)又從揚州某孝廉,不得(de)意復還金陵(ling)(ling),在年輕文(wen)人(ren)騷(sao)客中傾慕于(yu)一名韓(han)生(sheng)(sheng)(sheng),并在生(sheng)(sheng)(sheng)活上給予(yu)財物支(zhi)持(chi),在情(qing)感上排憂解難。于(yu)某日(ri),寇(kou)氏欲拉韓(han)生(sheng)(sheng)(sheng)共寢,韓(han)生(sheng)(sheng)(sheng)數次找理(li)由(you)推(tui)脫,后(hou)拂(fu)袖(xiu)而去。寇(kou)氏抑郁(yu)寡歡,忽(hu)聞隔壁房中傳來嬉(xi)笑謾罵之(zhi)聲,遂起身張(zhang)望,竟看到韓(han)生(sheng)(sheng)(sheng)正(zheng)和年輕貌美(mei)的(de)婢(bi)女調情(qing),寇(kou)氏拿木棒捶打(da)婢(bi)女數十下(xia),罵韓(han)生(sheng)(sheng)(sheng):“衣(yi)冠禽獸!”。寇(kou)氏怒極,遂一病不起。
南明小朝廷失敗后,朱國弼(bi)被囚到(dao)北京,朱國弼(bi)為(wei)了(le)(le)活命,打算把家(jia)里所有的(de)歌姬婢女全賣掉來贖(shu)他的(de)性命時(shi),寇(kou)白門盡(jin)管痛心朱國弼(bi)的(de)薄(bo)情寡義,在(zai)和朱國弼(bi)決斷后,仍然為(wei)朱國弼(bi)籌(chou)措(cuo)了(le)(le)兩萬兩黃金,為(wei)朱國弼(bi)贖(shu)了(le)(le)身。
朱國弼脫(tuo)身之后,一(yi)方面(mian)(mian)還是覺得如此美女不(bu)舍丟開,另一(yi)方面(mian)(mian)可能(neng)也(ye)(ye)真受了點感動:危難之際能(neng)夠如此重義的(de)女子(zi)(zi)并不(bu)易尋,便想和寇白(bai)門重修舊(jiu)好。然而今時白(bai)門已不(bu)同往(wang)日,不(bu)再是他的(de)掌中玩物,她正(zheng)言相(xiang)告:“當(dang)年你用銀子(zi)(zi)贖(shu)我(wo)出青(qing)樓,如今我(wo)也(ye)(ye)用銀子(zi)(zi)把你贖(shu)回,你我(wo)互不(bu)相(xiang)欠。”從此與之一(yi)刀兩斷。
自此,寇白(bai)門(men)又回到了秦淮歌樓里,日(ri)日(ri)醉(zui)生(sheng)夢死與(yu)文(wen)人(ren)(ren)墨(mo)客往來(lai)酒酣詩熱,后(hou)不(bu)(bu)幸臥病。當時有個文(wen)人(ren)(ren)叫韓生(sheng),他(ta)和寇白(bai)門(men)曾產生(sheng)過一段(duan)感(gan)情,但在寇白(bai)門(men)生(sheng)病期間(jian),有天(tian)夜里,寇白(bai)門(men)懇求他(ta)在她(ta)身旁睡一夜時,韓生(sheng)卻不(bu)(bu)念舊情,推開寇白(bai)門(men)的手(shou)(shou),棄她(ta)而去,并在隔壁房間(jian)里與(yu)她(ta)的一個婢女調笑,寇白(bai)門(men)聽后(hou),不(bu)(bu)勝(sheng)悲憤(fen),至此病愈(yu)急,不(bu)(bu)幾(ji)日(ri),一代俠義艷情的青(qing)樓女子就(jiu)這樣凄楚地撒手(shou)(shou)人(ren)(ren)間(jian)歸(gui)仙(xian)了
寇白門才真正是(shi)(shi)秦淮(huai)八艷中(zhong)最悲的(de)一(yi)朵。她在氣節(jie)上并無出眾(zhong)之處,相比柳(liu)如(ru)是(shi)(shi)、李香君等(deng)人(ren)稍有不(bu)如(ru),但其人(ren)生際遇(yu)卻(que)極具風月場(chang)人(ren)物(wu)的(de)代(dai)表性,不(bu)幸的(de)婚(hun)姻、無果的(de)戀愛、危險的(de)性游戲等(deng)等(deng),無不(bu)沾(zhan)染了斑斑血淚。
一(yi)個老嫗在(zai)生理上如(ru)此(ci)依戀年輕男人,令人不解(jie)。據趙炎分析,出現這種狀況的(de)原(yuan)因,應該與她的(de)畸(ji)(ji)形(xing)人生軌跡(ji)有(you)關系,從一(yi)個如(ru)花少(shao)女(nv)一(yi)步步淪為性奴,寇白門的(de)經歷(li),每一(yi)階段均(jun)可用“畸(ji)(ji)戀”來形(xing)容。
余懷曰:“白門娟(juan)娟(juan)靜(jing)美;跌宕風流,能度曲,善畫蘭(lan),相知拈韻(yun),能吟詩,然(ran)滑易不(bu)能竟(jing)學(xue)”(《板橋雜記》)
吳梅村曰:“朱公轉徒(tu)致千金,一舸(ge)西施計自深,今日只(zhi)因勾踐死,難將紅粉結同(tong)心。(《贈寇白(bai)門》)
錢(qian)謙益曰:“叢殘紅(hong)粉(fen)念君恩,女俠誰知寇白(bai)門?”人稱之女俠。(《寇白(bai)門》)
老方文曰:“舊人(ren)猶(you)有(you)白門在,燈下相逢欲斷(duan)腸。一到南中(zhong)便問(wen)君,知君避俗遠塵氛。此番不(bu)見幽人(ren)去,慚愧秋(qiu)江與暮云。張生(sheng)圖晤甚艱難,此夕相期分外(wai)歡。只當論詩良友宅(zhai),不(bu)應(ying)概作(zuo)女郎看(kan)。"(《偕張蒼水(shui)李屺瞻飲寇白門齋頭有(you)贈》)
余懷(huai) 《板橋雜記》
老方文 《涂山集(ji)》
吳梅村 《贈寇白門(men)》
錢謙(qian)益(yi) 《寇白門》《金陵(ling)雜(za)題》
張曉(xiao)立 《女俠誰知寇(kou)白門(men)——寇(kou)白門(men) 》
芴香初 《秦淮八艷之寇白門(men)傳》
陳劍月 《秦淮八艷》之寇白(bai)門
毛玲萍 《魂斷秦(qin)淮》 2002 ?
李蓉(rong)蓉(rong) 《柳如是》 2012
《寇湄像》是中國清代畫家樊圻(qi)和(he)吳宏共同創作的一幅國畫作品。現藏于(yu)南(nan)京博物院