分布于中國新疆(準噶爾盆地(di)(di)(di)(di)、吐魯番盆地(di)(di)(di)(di)、塔里木(mu)盆地(di)(di)(di)(di)、阿爾泰(tai)山地(di)(di)(di)(di)、天山山地(di)(di)(di)(di)等(deng))、青海(hai)(柴(chai)達木(mu)盆地(di)(di)(di)(di)等(deng))、甘肅(民勤、金塔、武(wu)威、張(zhang)掖、酒(jiu)泉等(deng))、寧(ning)夏(銀北(bei))、內(nei)蒙(meng)古(錫(xi)林(lin)郭盟(meng)(meng)(meng)西(xi)北(bei)部(bu)、烏蘭察布盟(meng)(meng)(meng)北(bei)部(bu)、巴彥(yan)淖爾盟(meng)(meng)(meng)、伊克昭盟(meng)(meng)(meng)西(xi)北(bei)部(bu)、阿拉(la)(la)善(shan)左旗(qi)、阿拉(la)(la)善(shan)右旗(qi)、阿拉(la)(la)善(shan)盟(meng)(meng)(meng)額濟納旗(qi)等(deng))、陜(shan)西(xi)(榆林(lin)等(deng)地(di)(di)(di)(di))等(deng)省(sheng)區。中亞、伊朗、蒙(meng)古也有分布。
鎖陽生(sheng)于荒(huang)漠(mo)(mo)(mo)草(cao)原(yuan)、草(cao)原(yuan)化荒(huang)漠(mo)(mo)(mo)與(yu)荒(huang)漠(mo)(mo)(mo)地(di)帶。多(duo)在輕度鹽漬化低地(di)、湖盆邊(bian)緣(yuan)(yuan)、河(he)流沿(yan)岸(an)階地(di)、山(shan)前洪積、沖積扇緣(yuan)(yuan)地(di)生(sheng)長,土(tu)壤(rang)為灰(hui)漠(mo)(mo)(mo)土(tu)、棕漠(mo)(mo)(mo)土(tu)、風沙土(tu)、鹽土(tu)。喜干旱(han)少雨(yu),具有耐旱(han)的(de)特性。
多年生肉(rou)質寄生草本(ben),無葉綠素,全株紅(hong)棕色,高15-100厘(li)米,大(da)部分埋于沙中。
寄生根(gen)(gen)根(gen)(gen)上著生大小不(bu)等(deng)的鎖陽(yang)芽體,初近球形,后(hou)變橢圓形或(huo)長柱形,徑6-15毫(hao)米,具多數須根(gen)(gen)與脫落的鱗片葉。
莖(jing)圓柱(zhu)狀(zhuang)(zhuang),直立(li)、棕(zong)褐色,徑3-6厘米,埋(mai)于沙中的莖(jing)具(ju)有細小須根,尤在基部較多(duo),莖(jing)基部略增(zeng)粗或膨大。莖(jing)上著(zhu)生螺旋狀(zhuang)(zhuang)排列脫落(luo)性鱗(lin)片葉(xie)(xie),中部或基部較密集(ji),向(xiang)上漸疏;鱗(lin)片葉(xie)(xie)卵(luan)狀(zhuang)(zhuang)三角形,長0.5-1.2厘米,寬0.5-1.5厘米,先(xian)端尖。
肉穗花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)于(yu)莖頂(ding)(ding),伸(shen)出地面,棒狀(zhuang)(zhuang),長(chang)5-16厘(li)米(mi)(mi)、徑2-6厘(li)米(mi)(mi);其(qi)上(shang)著生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)非常(chang)密集的小花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua),雄花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)、雌(ci)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)和(he)兩性(xing)相伴雜生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),有香(xiang)氣,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序中散生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)鱗片狀(zhuang)(zhuang)葉。雄花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua):花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)長(chang)3-6毫米(mi)(mi);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)被片通常(chang)4,離(li)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)或(huo)稍(shao)合生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),倒(dao)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)或(huo)匙(chi)形(xing)(xing),長(chang)2.5-3.5毫米(mi)(mi),寬(kuan)0.8-1.2毫米(mi)(mi),下(xia)部(bu)白色(se),上(shang)部(bu)紫(zi)紅(hong)(hong)色(se);蜜腺近(jin)倒(dao)圓(yuan)(yuan)形(xing)(xing),亮鮮黃色(se),長(chang)2-3毫米(mi)(mi),頂(ding)(ding)端有4-5鈍齒,半抱花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si);雄蕊(rui)1,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si)粗,深紅(hong)(hong)色(se),當花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)盛開(kai)時超出花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan),長(chang)達6毫米(mi)(mi);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)藥(yao)丁字形(xing)(xing)著生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),深紫(zi)紅(hong)(hong)色(se),矩(ju)圓(yuan)(yuan)狀(zhuang)(zhuang)倒(dao)卵形(xing)(xing),長(chang)約1.5毫米(mi)(mi);雌(ci)蕊(rui)退化(hua)。雌(ci)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua):花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)長(chang)約3毫米(mi)(mi);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)被片5-6,條(tiao)狀(zhuang)(zhuang)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing),長(chang)1-2毫米(mi)(mi),寬(kuan)0.2毫米(mi)(mi);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)柱(zhu)棒狀(zhuang)(zhuang),長(chang)約2毫米(mi)(mi),上(shang)部(bu)紫(zi)紅(hong)(hong)色(se);柱(zhu)頭(tou)平截;子房半下(xia)位,內含(han)1頂(ding)(ding)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)下(xia)垂胚珠;雄花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)退化(hua)。兩性(xing)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)少見:花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)長(chang)4-5毫米(mi)(mi);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)被片披(pi)針(zhen)形(xing)(xing),長(chang)0.8-2.2毫米(mi)(mi),寬(kuan)約0.3毫米(mi)(mi);雄蕊(rui)1,著生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)于(yu)雌(ci)蕊(rui)和(he)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)被之間下(xia)位子房的上(shang)方(fang);花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si)極(ji)短(duan),花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)藥(yao)同(tong)雄花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua);雌(ci)蕊(rui)也同(tong)雌(ci)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)。
果(guo)為小堅果(guo)狀,多數(shu)非常小,1株約產(chan)2-3萬粒,近(jin)(jin)球形或橢圓形,長0.6-1.5毫米,直徑(jing)0.4-1毫米,果(guo)皮(pi)白(bai)色(se)(se),頂(ding)端有宿存淺黃色(se)(se)花柱(zhu)。種(zhong)子近(jin)(jin)球形,徑(jing)約1毫米,深紅色(se)(se),種(zhong)皮(pi)堅硬而厚(hou)。花期(qi)5-7月,果(guo)期(qi)6-7月。
鎖(suo)(suo)陽(yang)(yang)一(yi)般播(bo)種繁殖。鎖(suo)(suo)陽(yang)(yang)的繁衍過程不同(tong)于一(yi)般植物(wu),與(yu)人(ren)和動物(wu)極為相似。每年五六月(yue)份(fen),鎖(suo)(suo)陽(yang)(yang)開始(shi)(shi)露出(chu)地面,至七八月(yue)份(fen)開始(shi)(shi)成熟。同(tong)株(zhu)的雄性和雌性部分相互授粉、結籽。鎖(suo)(suo)陽(yang)(yang)籽極小,顯微鏡(jing)下(xia)觀察其形狀似人(ren)體(ti)受精(jing)卵,千粒重僅為2克左右。
由(you)于(yu)鎖陽(yang)頭部(bu)布滿鱗甲,因而種籽(zi)被包裹的(de)十分(fen)嚴(yan)實,無(wu)法脫落。這時,從(cong)鎖陽(yang)根(gen)部(bu)會生(sheng)出(chu)一(yi)(yi)(yi)(yi)種白(bai)(bai)(bai)(bai)色的(de)小(xiao)蟲,專家將其(qi)命名為鎖陽(yang)蟲。鎖陽(yang)蟲開(kai)始從(cong)底部(bu)沿鎖陽(yang)內部(bu)逐漸(jian)向上,一(yi)(yi)(yi)(yi)點一(yi)(yi)(yi)(yi)點吃空鎖陽(yang),直(zhi)至頂部(bu)。這時鎖陽(yang)內部(bu)就(jiu)形成空洞,鎖陽(yang)籽(zi)沿洞掉入(ru)(ru)鎖陽(yang)底部(bu)。隨著倒流的(de)鎖陽(yang)內部(bu)水份(fen),通過鎖陽(yang)和白(bai)(bai)(bai)(bai)刺連結的(de)約2毫米左右粗細的(de)通道進入(ru)(ru)白(bai)(bai)(bai)(bai)刺根(gen)部(bu)。在白(bai)(bai)(bai)(bai)刺根(gen)部(bu)沿著水分(fen)的(de)流動進入(ru)(ru)到(dao)適(shi)合其(qi)寄存的(de)部(bu)位。這時冬季來臨了(le),白(bai)(bai)(bai)(bai)刺停止(zhi)了(le)生(sheng)長(chang)。鎖陽(yang)籽(zi)吸收白(bai)(bai)(bai)(bai)刺的(de)養份(fen),迅速(su)成長(chang)、壯大。寄生(sheng)部(bu)分(fen)鼓出(chu)一(yi)(yi)(yi)(yi)個拳頭大的(de)包。經過一(yi)(yi)(yi)(yi)個冬天(tian)孕育,來年三(san)月份(fen)開(kai)始發芽,一(yi)(yi)(yi)(yi)舉破土(tu)而出(chu),數(shu)十天(tian)就(jiu)可長(chang)大、授(shou)粉(fen)、結籽(zi),又(you)開(kai)始新一(yi)(yi)(yi)(yi)輪的(de)生(sheng)長(chang)周期。
藥用
除去花序的肉質莖供(gong)藥(yao)用(藥(yao)材名:鎖陽),能(neng)(neng)補腎、益精、潤燥(zao),主治(zhi)陽痿遺精、腰(yao)膝酸軟(ruan)、腸燥(zao)便秘,對癱瘓和(he)改善性機能(neng)(neng)衰弱有一定的作用。
食用
肉(rou)質莖富(fu)含鞣質,可(ke)提煉(lian)栲膠,并(bing)含淀(dian)粉(fen),可(ke)釀(niang)酒,飼料及代食品。