《浪淘沙九首》是(shi)唐代文學(xue)家劉禹錫的組詩作品。第(di)(di)一首演(yan)繹神(shen)話(hua)傳說,第(di)(di)二首用象征手法表現愛情經受磨難,第(di)(di)三首寫(xie)(xie)世事流(liu)(liu)變之(zhi)(zhi)理(li),第(di)(di)四(si)首寫(xie)(xie)游子情懷(huai),第(di)(di)五首描(miao)繪錦江風情,第(di)(di)六首揭示勞作與享受的不(bu)平(ping),第(di)(di)七首描(miao)繪錢塘江潮,第(di)(di)八首寫(xie)(xie)遷客情懷(huai),第(di)(di)九首再寫(xie)(xie)世事流(liu)(liu)變之(zhi)(zhi)理(li)。這(zhe)是(shi)民歌體(ti)詩,既(ji)通俗易懂,又(you)非常(chang)純(chun)正,無(wu)浮(fu)華之(zhi)(zhi)詞。
其一
九曲黃河(he)萬里沙,浪(lang)淘(tao)風(feng)簸自(zi)天涯。
如今直上銀河去,同到牽牛織女家。
其二
洛(luo)水橋邊春日斜,碧流清淺見(jian)瓊砂。
無端陌上狂風(feng)疾,驚起鴛鴦出浪花(hua)。
其三
汴(bian)水東流(liu)虎眼文,清淮(huai)曉色鴨頭春。
君看渡口淘沙(sha)處(chu),渡卻人間多少人。
其四
鸚(ying)鵡洲頭浪飐沙,青樓春望日將斜。
銜泥燕(yan)子爭歸舍,獨自(zi)狂夫(fu)不憶家。
其五
濯錦江(jiang)邊兩岸花,春風(feng)吹浪正(zheng)淘沙(sha)。
女郎剪下鴛鴦錦,將(jiang)向中流匹晚霞(xia)。
其六
日照澄洲江霧開,淘金女伴滿江隈(wei)。
美人首飾侯王印(yin),盡是(shi)沙中浪(lang)底(di)來。
其七
八(ba)月濤聲吼地來(lai),頭高數丈觸(chu)山回。
須臾卻入(ru)海門去,卷起(qi)沙(sha)堆(dui)似雪(xue)堆(dui)。
其八
莫道讒言如浪深,莫言遷客似沙(sha)沉。
千(qian)淘萬漉雖辛苦,吹盡狂(kuang)沙(sha)始到金。
其九
流水淘沙不(bu)暫停,前(qian)波未滅后波生(sheng)。
令人忽憶瀟湘渚(zhu),回唱迎(ying)神(shen)三兩聲。
唐朝自(zi)安史之(zhi)亂后,氣勢頓衰(shuai)。藩鎮(zhen)割(ge)據(ju),宦(huan)官(guan)專(zhuan)權。才(cai)人被外放,憤激之(zhi)際,怨刺之(zhi)作應運而(er)生。劉禹錫(xi)(xi)從(cong)京(jing)官(guan)調到地方官(guan)之(zhi)后亦(yi)有流芳(fang)之(zhi)作,如(ru)《浪淘沙九首》。此組詩(shi)(shi)當為劉禹錫(xi)(xi)后期(qi)之(zhi)作,且非(fei)創(chuang)于(yu)(yu)一(yi)(yi)時(shi)一(yi)(yi)地。據(ju)詩(shi)(shi)中所(suo)(suo)涉黃(huang)河、洛水(shui)、汴水(shui)、清淮、鸚鵡洲、濯錦(jin)江等,或為輾轉于(yu)(yu)夔州、和州、洛陽等地之(zhi)作,后編為一(yi)(yi)組。有學者(zhe)認為這組詩(shi)(shi)作于(yu)(yu)夔州后期(qi),即(ji)長慶二年(nian)春(公元822年(nian))在(zai)夔州貶所(suo)(suo)所(suo)(suo)作。
劉(liu)禹錫(772~842),唐(tang)代文學(xue)家、哲學(xue)家。字夢得,洛陽(今屬河南)人(ren),自言系出中(zhong)山(治(zhi)今河北定縣)。貞元(唐(tang)德宗年號(hao),公元785~805年)間擢進士第,登博學(xue)宏辭科(ke)。授監察御(yu)史(shi)。曾參加(jia)王叔文集(ji)團(tuan),反(fan)對宦(huan)官和藩鎮(zhen)割據勢力,被貶朗州司馬,遷連州刺史(shi)。后以裴度(du)力薦(jian),任太子賓客,加(jia)檢校禮部(bu)尚(shang)書。世稱劉(liu)賓客。其詩通俗(su)清新,善用比興手(shou)法寄托政治(zhi)內(nei)容。《竹(zhu)枝(zhi)詞》、《柳(liu)枝(zhi)詞》和《插田歌(ge)》等組(zu)詩,富有(you)民歌(ge)特色,為唐(tang)詩中(zhong)別(bie)開生(sheng)面之作。有(you)《劉(liu)夢得文集(ji)》。
《浪淘(tao)沙》本為(wei)六朝民(min)歌的(de)題目(mu),唐(tang)代成為(wei)教坊樂(le)曲。劉禹(yu)錫(xi)據此創作的(de)《浪淘(tao)沙》組詩,單篇為(wei)七言絕句。
一 “日斜(xie)”和“晚霞(xia)”———從盛世(shi)不再到才人(ren)移位。
《浪(lang)淘沙(sha)九首(shou)(shou)》其(qi)二:洛(luo)水(shui)(shui)橋邊(bian)春(chun)日斜,碧流輕淺見(jian)(jian)瓊砂(sha)(sha)。無(wu)(wu)端陌上(shang)狂風急,驚(jing)起(qi)鴛(yuan)(yuan)鴦出(chu)浪(lang)花(hua)。這首(shou)(shou)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)用(yong)(yong)了多個(ge)意象。首(shou)(shou)先是(shi)“橋”。其(qi)次是(shi)“春(chun)日”,春(chun)日高照猶如(ru)沐浴浩蕩(dang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)皇恩(en)。“日斜”則意味著恩(en)惠漸(jian)少。美(mei)(mei)如(ru)玉的(de)(de)(de)(de)(de)(de)瓊砂(sha)(sha)沉入水(shui)(shui)底,有(you)(you)(you)(you)(you)才(cai)能(neng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)沒有(you)(you)(you)(you)(you)被任用(yong)(yong)。平(ping)(ping)地(di)突(tu)起(qi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)狂風恰(qia)(qia)似(si)(si)劉(liu)(liu)禹(yu)錫順利的(de)(de)(de)(de)(de)(de)政治生(sheng)涯(ya)突(tu)遭貶謫(zhe)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)厄運。其(qi)三:汴水(shui)(shui)東流虎(hu)眼(yan)(yan)文(wen)(wen),清(qing)淮(huai)曉色鴨(ya)頭春(chun)。君看(kan)渡口(kou)淘沙(sha)處,渡卻(que)人(ren)(ren)間多少人(ren)(ren)。其(qi)四:鸚鵡(wu)舟頭浪(lang)飐沙(sha),青(qing)樓春(chun)望日將斜。銜泥燕子爭(zheng)其(qi)五(wu):濯錦(jin)(jin)江(jiang)邊(bian)兩岸(an)花(hua),春(chun)風吹浪(lang)正(zheng)淘沙(sha)。女郎(lang)翦(jian)下鴛(yuan)(yuan)鴦錦(jin)(jin),將向中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)流匹晚霞。李白有(you)(you)(you)(you)(you)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)曰:“欲往(wang)涇溪不(bu)辭遠,龍(long)門蹙波(bo)虎(hu)眼(yan)(yan)轉(zhuan)。”王琦注:“虎(hu)眼(yan)(yan)轉(zhuan),謂(wei)水(shui)(shui)波(bo)旋轉(zhuan),有(you)(you)(you)(you)(you)光相(xiang)映,若(ruo)虎(hu)眼(yan)(yan)之(zhi)(zhi)(zhi)光。”他(ta)在(zai)(zai)(zai)《襄陽(yang)歌》中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)寫(xie)道:“遙(yao)看(kan)漢水(shui)(shui)鴨(ya)頭綠,恰(qia)(qia)似(si)(si)葡(pu)萄初發(fa)醅。”劉(liu)(liu)禹(yu)錫用(yong)(yong)虎(hu)眼(yan)(yan)之(zhi)(zhi)(zhi)炯(jiong)炯(jiong)有(you)(you)(you)(you)(you)神、圓轉(zhuan)有(you)(you)(you)(you)(you)趣,鴨(ya)頭之(zhi)(zhi)(zhi)油油泛綠、春(chun)意盎然來摹寫(xie)汴水(shui)(shui)和(he)淮(huai)水(shui)(shui)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)波(bo)光粼(lin)粼(lin)、綠如(ru)翡翠。鸚鵡(wu)學舌,甚是(shi)聰明,但(dan)亦會招人(ren)(ren)怨恨。河中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)(you)浪(lang)因而舟不(bu)得(de)平(ping)(ping)安(an)行駛,浪(lang)卷(juan)沙(sha)更(geng)讓(rang)人(ren)(ren)心(xin)情(qing)沉悶。燕子爭(zheng)相(xiang)歸舍,閨婦仍在(zai)(zai)(zai)思(si)夫,詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)用(yong)(yong)對比(bi)巧妙地(di)傳達出(chu)自(zi)(zi)己有(you)(you)(you)(you)(you)家不(bu)能(neng)回的(de)(de)(de)(de)(de)(de)無(wu)(wu)奈。本無(wu)(wu)過(guo)錯反(fan)(fan)遭貶謫(zhe)橫禍,心(xin)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)難免會有(you)(you)(you)(you)(you)不(bu)平(ping)(ping)。人(ren)(ren)們常(chang)用(yong)(yong)錦(jin)(jin)繡比(bi)喻(yu)文(wen)(wen)才(cai)之(zhi)(zhi)(zhi)高妙。濯錦(jin)(jin)江(jiang)因濯錦(jin)(jin)而得(de)名(ming),錦(jin)(jin)在(zai)(zai)(zai)水(shui)(shui)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)洗過(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)后會更(geng)明艷(yan)、光彩(cai)照人(ren)(ren)。詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)經歷貶謫(zhe)后更(geng)清(qing)醒(xing)地(di)思(si)考人(ren)(ren)生(sheng),創(chuang)(chuang)作(zuo)(zuo)才(cai)能(neng)也由此被大(da)量(liang)激發(fa)。女郎(lang)織錦(jin)(jin),文(wen)(wen)人(ren)(ren)創(chuang)(chuang)作(zuo)(zuo)。前者用(yong)(yong)自(zi)(zi)織的(de)(de)(de)(de)(de)(de)錦(jin)(jin)比(bi)天(tian)上(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)霞,勝(sheng)券在(zai)(zai)(zai)握(wo);文(wen)(wen)人(ren)(ren)卻(que)用(yong)(yong)嘔心(xin)瀝血之(zhi)(zhi)(zhi)作(zuo)(zuo)使(shi)那些造(zao)謠生(sheng)事如(ru)種桃道士的(de)(de)(de)(de)(de)(de)朝中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)新(xin)貴汗顏羞愧。這幾首(shou)(shou)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)透(tou)露(lu)了詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)信息,“其(qi)二”是(shi)說(shuo),詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)對突(tu)如(ru)其(qi)來的(de)(de)(de)(de)(de)(de)貶謫(zhe)令有(you)(you)(you)(you)(you)很(hen)大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)心(xin)理(li)觸(chu)動(dong),因為改(gai)革受挫,主張革新(xin)者被下放。“其(qi)三”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)后兩句有(you)(you)(you)(you)(you)禪意,更(geng)蘊含哲理(li)。劉(liu)(liu)禹(yu)錫年少時曾受到詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)僧皎(jiao)然和(he)靈澈(che)在(zai)(zai)(zai)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)歌寫(xie)作(zuo)(zuo)方(fang)面的(de)(de)(de)(de)(de)(de)指(zhi)導(dao),并以之(zhi)(zhi)(zhi)為師。他(ta)在(zai)(zai)(zai)貶謫(zhe)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)活(huo)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong),又常(chang)與(yu)弘舉(ju)、方(fang)及等詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)僧朋友來往(wang),或多或少受到了佛家思(si)想(xiang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)影響(xiang),如(ru)普渡眾生(sheng)等等。其(qi)實,改(gai)革正(zheng)是(shi)為了使(shi)黎民(min)百(bai)姓生(sheng)活(huo)得(de)更(geng)好。劉(liu)(liu)禹(yu)錫對勞作(zuo)(zuo)者顯(xian)(xian)示(shi)出(chu)了很(hen)大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)同(tong)情(qing),他(ta)歌頌(song)勞動(dong)人(ren)(ren)民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)創(chuang)(chuang)造(zao),贊美(mei)(mei)其(qi)技藝(yi)高超,贊嘆人(ren)(ren)民(min)智慧之(zhi)(zhi)(zhi)偉大(da)。從詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)歌的(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝(yi)術手(shou)法(fa)來看(kan),劉(liu)(liu)禹(yu)錫善用(yong)(yong)語言(yan)作(zuo)(zuo)畫(hua),創(chuang)(chuang)造(zao)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)畫(hua)結合的(de)(de)(de)(de)(de)(de)意境(jing),描寫(xie)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)滲透(tou)著詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)哲思(si)。既有(you)(you)(you)(you)(you)可觀之(zhi)(zhi)(zhi)物,又引發(fa)讀者主動(dong)思(si)考,參與(yu)文(wen)(wen)學作(zuo)(zuo)品的(de)(de)(de)(de)(de)(de)創(chuang)(chuang)作(zuo)(zuo)。在(zai)(zai)(zai)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)歌的(de)(de)(de)(de)(de)(de)韻(yun)(yun)(yun)律方(fang)面,押韻(yun)(yun)(yun)工整。首(shou)(shou)句入韻(yun)(yun)(yun),偶句葉韻(yun)(yun)(yun),韻(yun)(yun)(yun)律優美(mei)(mei)。從語言(yan)方(fang)面看(kan),這是(shi)民(min)歌體詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),既通俗易(yi)懂(dong),又非常(chang)純正(zheng),無(wu)(wu)浮(fu)華之(zhi)(zhi)(zhi)詞。運用(yong)(yong)對比(bi),使(shi)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)抒發(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)感情(qing)凸(tu)顯(xian)(xian)出(chu)來。既有(you)(you)(you)(you)(you)動(dong)靜(jing)(jing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)刻畫(hua),又有(you)(you)(you)(you)(you)顏色的(de)(de)(de)(de)(de)(de)細(xi)染,反(fan)(fan)觀有(you)(you)(you)(you)(you)色之(zhi)(zhi)(zhi)景,卻(que)不(bu)見(jian)(jian)繪色之(zhi)(zhi)(zhi)詞,這正(zheng)是(shi)高妙之(zhi)(zhi)(zhi)處。寫(xie)春(chun)天(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)景,日正(zheng)必斜,花(hua)開定謝。似(si)(si)乎勝(sheng)景將盡(jin),但(dan)又無(wu)(wu)凄涼(liang)之(zhi)(zhi)(zhi)感,反(fan)(fan)而讓(rang)人(ren)(ren)感到溫暖,正(zheng)如(ru)劉(liu)(liu)禹(yu)錫在(zai)(zai)(zai)《酬樂天(tian)詠老見(jian)(jian)示(shi)》中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de):“莫道桑榆晚,為霞尚滿天(tian)。”總體看(kan)來,詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)感情(qing)是(shi)平(ping)(ping)和(he)的(de)(de)(de)(de)(de)(de),雖有(you)(you)(you)(you)(you)小小的(de)(de)(de)(de)(de)(de)波(bo)動(dong),但(dan)又歸于平(ping)(ping)靜(jing)(jing)。
二 “淘(tao)金”和“淘(tao)沙”———從民間風情到自然(ran)變(bian)化(hua)。
劉(liu)禹(yu)(yu)錫被貶謫(zhe)后(hou),能夠勇(yong)敢地(di)面對現(xian)(xian)實生活。《浪(lang)淘(tao)(tao)(tao)沙(sha)九首(shou)》其(qi)(qi)八(ba):“莫(mo)道(dao)讒(chan)言(yan)如浪(lang)深,莫(mo)言(yan)遷(qian)客(ke)似(si)沙(sha)沉。千淘(tao)(tao)(tao)萬漉雖(sui)辛苦(ku)(ku),吹盡狂沙(sha)始(shi)到(dao)金(jin)。”其(qi)(qi)六(liu):“日照(zhao)澄洲江(jiang)霧開,淘(tao)(tao)(tao)金(jin)女(nv)伴(ban)滿江(jiang)隈。美(mei)人首(shou)飾侯(hou)王印,盡是(shi)(shi)沙(sha)中(zhong)(zhong)浪(lang)底來(lai)。”讒(chan)言(yan)如浪(lang)深,遷(qian)客(ke)似(si)沙(sha)沉。淘(tao)(tao)(tao)金(jin)是(shi)(shi)夔州的(de)(de)(de)(de)(de)地(di)方(fang)風情(qing)(qing),此為(wei)民間勞作。浪(lang)淘(tao)(tao)(tao)沙(sha)是(shi)(shi)自然景象(xiang)。勞力(li)者(zhe)(zhe)(zhe)淘(tao)(tao)(tao)金(jin)于江(jiang)中(zhong)(zhong),勞心(xin)(xin)者(zhe)(zhe)(zhe)高(gao)(gao)(gao)居于朝(chao)廷。無罪而被貶謫(zhe)者(zhe)(zhe)(zhe),由(you)高(gao)(gao)(gao)至(zhi)低(di),心(xin)(xin)有(you)牢騷,因(yin)為(wei)遭遇(yu)了(le)不(bu)(bu)公的(de)(de)(de)(de)(de)對待。但(dan)(dan)(dan)自然現(xian)(xian)象(xiang)不(bu)(bu)同(tong),“八(ba)月濤聲吼地(di)來(lai),頭(tou)高(gao)(gao)(gao)數(shu)丈觸山回。須臾卻入海門(men)去(qu),卷起沙(sha)堆似(si)雪(xue)堆。”(其(qi)(qi)七(qi))“流水淘(tao)(tao)(tao)沙(sha)不(bu)(bu)暫停,前(qian)波未滅后(hou)波生”(其(qi)(qi)九)。錢塘江(jiang)八(ba)月漲潮(chao),潮(chao)水遇(yu)到(dao)障(zhang)礙碰撞出響聲,繼續前(qian)行。魔高(gao)(gao)(gao)一(yi)(yi)尺,道(dao)高(gao)(gao)(gao)一(yi)(yi)丈。暫時(shi)后(hou)退(tui)是(shi)(shi)為(wei)了(le)積(ji)蓄(xu)力(li)量(liang)(liang),后(hou)浪(lang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)力(li)必(bi)能勝(sheng)過前(qian)浪(lang),因(yin)為(wei)社(she)會(hui)在(zai)傳遞著(zhu)正(zheng)能量(liang)(liang)。政治(zhi)改革(ge)必(bi)然會(hui)遇(yu)到(dao)重(zhong)(zhong)重(zhong)(zhong)困(kun)難,但(dan)(dan)(dan)改革(ge)是(shi)(shi)正(zheng)確的(de)(de)(de)(de)(de)。一(yi)(yi)時(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)被疏遠并(bing)不(bu)(bu)能改變革(ge)新者(zhe)(zhe)(zhe)驅(qu)除積(ji)弊(bi)、造福蒼生的(de)(de)(de)(de)(de)社(she)會(hui)理想(xiang)(xiang)。流水總會(hui)給(gei)人前(qian)進(jin)的(de)(de)(de)(de)(de)力(li)量(liang)(liang),觀(guan)自然遼闊(kuo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)景可(ke)(ke)(ke)以(yi)蕩滌(di)心(xin)(xin)中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)(bu)平(ping)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)氣(qi)。故(gu)詩(shi)(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)(de)寫(xie)(xie)作視(shi)角從(cong)民間風情(qing)(qing)轉(zhuan)(zhuan)向(xiang)自然風景。劉(liu)禹(yu)(yu)錫在(zai)偏遠的(de)(de)(de)(de)(de)地(di)區苦(ku)(ku)苦(ku)(ku)等待,他(ta)能主動借助自然之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)力(li)調節內(nei)心(xin)(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)矛盾,思想(xiang)(xiang)為(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)開闊(kuo),情(qing)(qing)緒(xu)變得(de)樂觀(guan),詩(shi)(shi)(shi)歌也轉(zhuan)(zhuan)向(xiang)豪放(fang)。詩(shi)(shi)(shi)人也想(xiang)(xiang)盡快縮短流放(fang)的(de)(de)(de)(de)(de)生涯,但(dan)(dan)(dan)從(cong)不(bu)(bu)向(xiang)宦官低(di)頭(tou)。清人何焯(zhuo)說(shuo)“夢得(de)生平(ping)可(ke)(ke)(ke)謂(wei)知(zhi)進(jin)不(bu)(bu)知(zhi)退(tui)”,也有(you)幾分道(dao)理。詩(shi)(shi)(shi)人一(yi)(yi)邊寫(xie)(xie)夔州社(she)會(hui)底層的(de)(de)(de)(de)(de)勞動者(zhe)(zhe)(zhe),另一(yi)(yi)邊寫(xie)(xie)社(she)會(hui)高(gao)(gao)(gao)層不(bu)(bu)直接(jie)參與勞動者(zhe)(zhe)(zhe)。他(ta)關(guan)心(xin)(xin)雖(sui)然艱苦(ku)(ku)勞作但(dan)(dan)(dan)在(zai)社(she)會(hui)地(di)位上(shang)(shang)不(bu)(bu)占優勢的(de)(de)(de)(de)(de)群體,同(tong)時(shi)對上(shang)(shang)層權貴亦(yi)流露出批判諷刺之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意。對錢塘江(jiang)的(de)(de)(de)(de)(de)描寫(xie)(xie),或(huo)許是(shi)(shi)詩(shi)(shi)(shi)人根據回憶中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)情(qing)(qing)景創作出來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)。這是(shi)(shi)劉(liu)禹(yu)(yu)錫的(de)(de)(de)(de)(de)作詩(shi)(shi)(shi)方(fang)法之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)一(yi)(yi),他(ta)常(chang)據對方(fang)的(de)(de)(de)(de)(de)敘述,心(xin)(xin)有(you)所動,成詩(shi)(shi)(shi)于紙張。金(jin)子和才人不(bu)(bu)會(hui)被永遠埋沒,因(yin)為(wei)世事(shi)是(shi)(shi)變化(hua)發展的(de)(de)(de)(de)(de)。詩(shi)(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)(de)思想(xiang)(xiang)具有(you)唯物主義色彩,在(zai)此可(ke)(ke)(ke)見一(yi)(yi)斑(ban)。劉(liu)禹(yu)(yu)錫靠一(yi)(yi)股精氣(qi)神兒活著(zhu),其(qi)(qi)詩(shi)(shi)(shi)也因(yin)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)有(you)了(le)力(li)量(liang)(liang)。詩(shi)(shi)(shi)中(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)景呈現(xian)(xian)動態,似(si)乎要(yao)驅(qu)散內(nei)心(xin)(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)郁(yu)積(ji)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)氣(qi)。即使是(shi)(shi)哀嘆(tan),節奏也不(bu)(bu)是(shi)(shi)死氣(qi)沉沉,而是(shi)(shi)激昂(ang)慷慨的(de)(de)(de)(de)(de)。明(ming)朝(chao)胡應麟認為(wei)“夢得(de)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)雄奇”可(ke)(ke)(ke)贊可(ke)(ke)(ke)嘆(tan)。《四(si)庫全書總目(mu)》說(shuo)劉(liu)詩(shi)(shi)(shi)“含蓄(xu)不(bu)(bu)足,而精銳有(you)余”。這幾種(zhong)觀(guan)點均有(you)相似(si)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)處,體現(xian)(xian)了(le)劉(liu)詩(shi)(shi)(shi)昂(ang)揚、豪放(fang)、外張的(de)(de)(de)(de)(de)詩(shi)(shi)(shi)風。
三 “天涯”和“到”“家(jia)”———從浪漫情(qing)思到人生理想。
劉(liu)禹(yu)錫被棄置(zhi)于距京都遙(yao)遠(yuan)之(zhi)(zhi)(zhi)地(di)(di),轉了幾轉,終于盼來了讓(rang)人(ren)(ren)(ren)(ren)欣(xin)慰的(de)(de)(de)(de)消(xiao)息。《浪(lang)淘(tao)沙(sha)九首(shou)》其(qi)一(yi)(yi):九曲(qu)黃河萬(wan)里沙(sha),浪(lang)淘(tao)風簸自天涯(ya)。如今直上(shang)銀河去(qu),同(tong)到牽牛織女家(jia)。這首(shou)詩(shi)(shi)(shi)通(tong)俗易懂,常見諸(zhu)兒童讀物。劉(liu)禹(yu)錫寫詩(shi)(shi)(shi)常借物抒(shu)情(qing)言志,牛郎和(he)織女是天上(shang)的(de)(de)(de)(de)星宿名稱,和(he)高(gao)高(gao)在上(shang)、距己(ji)遙(yao)遠(yuan)的(de)(de)(de)(de)朝(chao)中之(zhi)(zhi)(zhi)位相似。劉(liu)禹(yu)錫本在高(gao)處任職(zhi)(zhi),由于讒言遭到貶謫下(xia)放(fang)的(de)(de)(de)(de)不公待(dai)遇,但詩(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)為蒼(cang)生造(zao)福的(de)(de)(de)(de)社(she)會(hui)理想永不改變。劉(liu)禹(yu)錫渴(ke)望回(hui)到能(neng)夠發(fa)(fa)揮(hui)自己(ji)才能(neng)的(de)(de)(de)(de)職(zhi)(zhi)位,有(you)一(yi)(yi)番作為,縱然是惡浪(lang)頻(pin)襲(xi)也(ye)不改入世的(de)(de)(de)(de)初衷。由此(ci)可(ke)見,詩(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)百折(zhe)不撓、積極進取的(de)(de)(de)(de)精神(shen)是多么讓(rang)人(ren)(ren)(ren)(ren)欣(xin)羨!這首(shou)詩(shi)(shi)(shi)用夸(kua)張等寫作手法抒(shu)發(fa)(fa)了詩(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)浪(lang)漫主義情(qing)懷,氣勢大起大落,給人(ren)(ren)(ren)(ren)一(yi)(yi)種磅礴壯闊的(de)(de)(de)(de)雄(xiong)渾之(zhi)(zhi)(zhi)美,一(yi)(yi)不留神(shen)就會(hui)落后于詩(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)思(si)路。胡震亨說:“劉(liu)禹(yu)錫播遷一(yi)(yi)生,晚年洛下(xia)閑廢,與綠野(裴(pei)度)、香山(白居易)諸(zhu)老,優游詩(shi)(shi)(shi)酒間(jian),而精華(hua)不衰,一(yi)(yi)時以(yi)詩(shi)(shi)(shi)豪(hao)見推”,“禹(yu)錫有(you)詩(shi)(shi)(shi)豪(hao)之(zhi)(zhi)(zhi)目。其(qi)詩(shi)(shi)(shi)氣該今古,詞總華(hua)實(shi),運(yun)用似無甚過(guo)人(ren)(ren)(ren)(ren),卻都愜人(ren)(ren)(ren)(ren)意,語(yu)語(yu)可(ke)歌,真才情(qing)之(zhi)(zhi)(zhi)最豪(hao)者。”宋(song)朝(chao)詩(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)劉(liu)克(ke)莊(zhuang)在《十(shi)月二(er)(er)十(shi)二(er)(er)日夜(ye)同(tong)方寺丞宿瀑庵讀劉(liu)賓客集(ji)》詩(shi)(shi)(shi)中說:“瀑山木落霜(shuang)寒夜(ye),共讀吾家(jia)夢得(de)詩(shi)(shi)(shi)。坐對遺編忘漏盡,手遮殘燭怕風吹(chui)。森嚴(yan)似聽元戎令(ling),機(ji)警如看國手棋。千載愚溪(xi)相對壘,未(wei)應地(di)(di)下(xia)友微之(zhi)(zhi)(zhi)。”今人(ren)(ren)(ren)(ren)洪迎華(hua)說,劉(liu)克(ke)莊(zhuang)用“森嚴(yan)”和(he)“機(ji)警”兩(liang)大特(te)點來概括劉(liu)詩(shi)(shi)(shi),繼承并發(fa)(fa)展了前人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)“詩(shi)(shi)(shi)豪(hao)”之(zhi)(zhi)(zhi)評。此(ci)言得(de)之(zhi)(zhi)(zhi)。
明代周珽《唐(tang)詩選脈會通評林》:楊慎(shen)列(lie)為妙品。敖英曰:夢(meng)得《浪淘沙》數首(shou),獨(du)此佳(jia)。李夢(meng)陽曰:人(ren)情只在口頭。陸時(shi)雍曰:物情人(ren)思,佳(jia)境自然。唐(tang)汝洵(xun)曰:只“忘我實(shi)多”意(yi)。薛維翰《怨歌》末(mo)句,禹錫改“要”為“獨(du)”,欠圓活矣。然以第三句較之,終是薛作淺露(lu)。
清代吳昌祺《刪訂(ding)唐詩(shi)解》:唐汝詢(xun)曰:婦(fu)人臨水(shui)望(wang)夫,而(er)以浪之淘沙(sha)起興;言日(ri)斜(xie)而(er)不至,則不如飛燕之有情也。
明代李攀龍、葉羲(xi)昂(ang)《唐詩直解》:觸景含情,幽恨難(nan)寫,人情只在(zai)口頭。
近代劉永濟《唐人(ren)絕句精華》:《浪淘(tao)沙詞》,始(shi)于白居易、劉禹(yu)錫(xi),大抵描寫風沙推移(yi),以(yi)見人(ren)世變遷無定,或(huo)(huo)則托(tuo)意男女恩怨之詞。禹(yu)錫(xi)此首乃言3淘(tao)沙揀金(jin)之勞,而“美人(ren)”、“侯王”或(huo)(huo)未知(zhi)也。