廣平馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(1),正德間人(ren)(ren)(2)。少輕脫,縱酒。昧(mei)爽偶行,遇一(yi)(yi)少女(nv),著紅帔,容(rong)色(se)娟好。從小奚(xi)奴(nu)(3),躡(nie)露奔波(bo),履襪沾濡。心竊好之。薄暮醉歸,道側故有(you)蘭若,久(jiu)蕪廢,有(you)女(nv)子自內(nei)出,則向(xiang)麗人(ren)(ren)也。忽見生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)來,即轉身入(ru)。陰念:麗者(zhe)(zhe)(zhe)何得在禪院中?縶驢于門,往覘其異(yi)。入(ru)則斷垣零落(luo),階(jie)上細(xi)草如毯。彷徨間,一(yi)(yi)斑(ban)白叟(sou)出,衣帽整潔,問(wen):“客何來?”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue):“偶過古剎(4),欲一(yi)(yi)瞻(zhan)仰(yang)。翁(weng)何至此?”叟(sou)曰(yue)(yue)(yue):“老(lao)夫(fu)流寓無所(suo),暫借此安頓(dun)細(xi)小(5)。既承寵降,有(you)山茶可(ke)以(yi)當(dang)酒。”乃(nai)肅(su)賓(bin)入(ru)。見殿后(hou)一(yi)(yi)院,石路光明,無復榛莽(mang)。入(ru)其室,則簾幌床幕,香霧噴人(ren)(ren)。坐(zuo)(zuo)展姓字,云:“蒙叟(sou)姓辛。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)乘醉遽問(wen)曰(yue)(yue)(yue):“聞有(you)女(nv)公子,未(wei)遭良匹(6)。竊不(bu)自揣,愿以(yi)鏡臺自獻(7)。”辛笑(xiao)曰(yue)(yue)(yue):“容(rong)謀之荊人(ren)(ren)。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)即索(suo)筆為詩曰(yue)(yue)(yue):“千金覓玉(yu)杵,殷(yin)勤手自將(jiang)。云英如有(you)意,親為搗元(yuan)霜(8)。”主人(ren)(ren)笑(xiao)付左右(you)。少間,有(you)婢與(yu)辛耳語。辛起,慰客耐坐(zuo)(zuo),牽幕入(ru)。隱約三(san)數語,即趨出。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)意必(bi)有(you)佳報(bao),而辛乃(nai)坐(zuo)(zuo)與(yu)嗢噱(9),不(bu)復有(you)他言。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)能(neng)忍(ren),問(wen)曰(yue)(yue)(yue):“未(wei)審意旨,幸釋疑抱(10)。”辛曰(yue)(yue)(yue):“君卓(zhuo)犖士(11),傾(qing)風已久(jiu)。但有(you)私(si)衷,所(suo)不(bu)敢言耳。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)固請之。辛曰(yue)(yue)(yue):“弱(ruo)息十九人(ren)(ren)(12),嫁者(zhe)(zhe)(zhe)十有(you)二。醮命任之荊人(ren)(ren)(13),老(lao)夫(fu)不(bu)與(yu)焉。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue):“小生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)只要得今朝領小奚(xi)奴(nu)帶露行者(zhe)(zhe)(zhe)。”辛不(bu)應,相對默(mo)然(ran)。聞房內(nei)嚶(ying)嚶(ying)膩語,生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)乘醉搴(qian)簾曰(yue)(yue)(yue):“伉(kang)儷既不(bu)可(ke)得,當(dang)一(yi)(yi)見顏色(se),以(yi)消吾憾。”內(nei)聞鉤動,群立愕顧。果有(you)紅衣人(ren)(ren),振袖傾(qing)鬟(14),亭(ting)亭(ting)拈(nian)帶。望見生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)入(ru),遍室張皇。辛怒,命數人(ren)(ren)捽生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)出。
酒愈涌上,倒(dao)榛蕪中。瓦石亂落(luo)如(ru)雨,幸不(bu)(bu)(bu)(bu)著體(ti)(15)。臥移(yi)時,聽驢(lv)子猶龁草(cao)(cao)路側,乃(nai)起(qi)跨驢(lv),踉蹌(qiang)而(er)(er)(er)行(xing)。夜(ye)色迷悶,誤入澗谷(gu),狼奔鴟叫,豎毛寒(han)心。踟(chi)躕四(si)顧(gu),并(bing)(bing)不(bu)(bu)(bu)(bu)知其何(he)(he)(he)(he)所。遙望蒼(cang)林中,燈(deng)火明滅,疑必村落(luo),竟馳(chi)投(tou)之(zhi)(zhi)。仰見(jian)(jian)高(gao)(gao)閎(16),以(yi)策撾門(men)。內(nei)有(you)問(wen)者(zhe)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“何(he)(he)(he)(he)處(chu)郎(lang)君(jun),半(ban)夜(ye)來此(ci)(ci)?”生(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)失路告(gao)(gao),問(wen)者(zhe)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“待(dai)達主人(ren)(ren)。”生(sheng)(sheng)(sheng)累足鵠(hu)俟(17)。忽聞振管辟扉(fei)(18),一(yi)(yi)健仆出(chu),代客捉驢(lv)。生(sheng)(sheng)(sheng)入,見(jian)(jian)室甚華好,堂上張燈(deng)火。少坐(zuo)。有(you)婦人(ren)(ren)出(chu),問(wen)客姓氏。生(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)告(gao)(gao)。逾刻,青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)數(shu)人(ren)(ren)扶一(yi)(yi)老(lao)嫗(yu)出(chu),曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“郡(jun)君(jun)至(19)。”生(sheng)(sheng)(sheng)起(qi)立,肅(su)身欲(yu)拜(20)。嫗(yu)止之(zhi)(zhi)坐(zuo),謂(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“爾非馮云子之(zhi)(zhi)孫耶?”曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“然(ran)。”嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“子當是我彌甥(sheng)(21)。老(lao)身鐘(zhong)漏(lou)并(bing)(bing)歇(22),殘年向盡(jin),骨肉(rou)之(zhi)(zhi)間,殊所乖闊(23)。”生(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“兒(er)少失怙(24),與我祖(zu)父(fu)處(chu)者(zhe),十(shi)不(bu)(bu)(bu)(bu)識一(yi)(yi)焉。素未拜省,乞便(bian)指示(shi)。”嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“子自知之(zhi)(zhi)。”生(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)(gan)復問(wen),坐(zuo)對懸想。嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“甥(sheng)深夜(ye)何(he)(he)(he)(he)得(de)來此(ci)(ci)?”生(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)膽力自矜詡,遂一(yi)(yi)一(yi)(yi)歷(li)陳所遇(yu)(yu)。嫗(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)大(da)(da)好事。況甥(sheng)名士,殊不(bu)(bu)(bu)(bu)玷于姻婭(25),野狐(hu)精何(he)(he)(he)(he)得(de)強自高(gao)(gao)?甥(sheng)勿(wu)慮,我能為(wei)(wei)(wei)若致之(zhi)(zhi)。”生(sheng)(sheng)(sheng)稱謝唯唯。嫗(yu)顧(gu)左右曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我不(bu)(bu)(bu)(bu)知辛(xin)家女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)兒(er),遂如(ru)此(ci)(ci)端好。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)人(ren)(ren)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“渠有(you)十(shi)九女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv),都(dou)翩翩有(you)風格,不(bu)(bu)(bu)(bu)知官人(ren)(ren)所聘行(xing)幾?”生(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“年約十(shi)五(wu)(wu)余矣(yi)。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)是十(shi)四(si)娘(niang)。三月(yue)間,曾從阿(a)母(mu)壽郡(jun)君(jun),何(he)(he)(he)(he)忘卻?”嫗(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“是非刻蓮瓣為(wei)(wei)(wei)高(gao)(gao)履(26),實以(yi)香屑,蒙紗而(er)(er)(er)步者(zhe)乎?”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“是也(ye)。”嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)婢(bi)大(da)(da)會(hui)作(zuo)意(27)弄媚巧。然(ran)果窕窈,阿(a)甥(sheng)賞(shang)鑒(jian)不(bu)(bu)(bu)(bu)謬。”即謂(wei)青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“可(ke)遣小貍奴喚之(zhi)(zhi)來(28)。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)應(ying)諾。去(qu)移(yi)時,入白:“呼(hu)得(de)辛(xin)家十(shi)四(si)娘(niang)至矣(yi)。”旋見(jian)(jian)紅(hong)衣(yi)(yi)(yi)女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)子,望嫗(yu)俯拜。嫗(yu)曳之(zhi)(zhi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“后(hou)為(wei)(wei)(wei)我家甥(sheng)婦,勿(wu)得(de)修婢(bi)子禮(li)。”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)子起(qi),娉娉而(er)(er)(er)立(29),紅(hong)袖低(di)垂。嫗(yu)理其鬢發(fa),捻其耳環,曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“十(shi)四(si)娘(niang),近在閨(gui)中作(zuo)么(me)生(sheng)(sheng)(sheng)(30)?”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)低(di)應(ying)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“閑來只挑(tiao)繡。”回(hui)首見(jian)(jian)生(sheng)(sheng)(sheng),羞(xiu)縮不(bu)(bu)(bu)(bu)安(an)。嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)吾甥(sheng)也(ye)。盛意與兒(er)作(zuo)姻好,何(he)(he)(he)(he)便(bian)教迷途,終夜(ye)竄溪谷(gu)?”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)俯首無(wu)語。嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我喚汝(ru)非他(ta),欲(yu)為(wei)(wei)(wei)吾甥(sheng)作(zuo)伐耳。”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)默默而(er)(er)(er)已。嫗(yu)命掃榻展(zhan)裀褥,即為(wei)(wei)(wei)合巹。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)觍然(ran)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“還以(yi)告(gao)(gao)之(zhi)(zhi)父(fu)母(mu)。”嫗(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我為(wei)(wei)(wei)汝(ru)作(zuo)冰(31),有(you)何(he)(he)(he)(he)舛(chuan)謬?”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“郡(jun)君(jun)之(zhi)(zhi)命,父(fu)母(mu)當不(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)(gan)違。然(ran)如(ru)此(ci)(ci)草(cao)(cao)草(cao)(cao),婢(bi)子即死不(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)(gan)奉命!”嫗(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“小女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)子志不(bu)(bu)(bu)(bu)可(ke)奪,真吾甥(sheng)婦也(ye)!”乃(nai)拔女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)頭上金(jin)花(hua)一(yi)(yi)朵(duo),付生(sheng)(sheng)(sheng)收之(zhi)(zhi)。命歸(gui)家檢歷(li)(32),以(yi)良(liang)辰為(wei)(wei)(wei)定(ding)。乃(nai)使(shi)青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)送女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)去(qu)。聽遠雞已唱,遣人(ren)(ren)持驢(lv)送生(sheng)(sheng)(sheng)出(chu)。數(shu)步外,歘一(yi)(yi)回(hui)顧(gu),則村舍已失,但見(jian)(jian)松楸濃黑,蓬顆蔽冢而(er)(er)(er)已(33)。定(ding)想移(yi)時,乃(nai)悟其處(chu)為(wei)(wei)(wei)薛(xue)尚書墓(mu)。薛(xue)故生(sheng)(sheng)(sheng)祖(zu)母(mu)弟,故相(xiang)呼(hu)以(yi)甥(sheng)。心知遇(yu)(yu)鬼(gui),然(ran)亦(yi)(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)知十(shi)四(si)娘(niang)何(he)(he)(he)(he)人(ren)(ren)。咨嗟(jie)而(er)(er)(er)歸(gui),漫檢歷(li)以(yi)待(dai)之(zhi)(zhi),而(er)(er)(er)心恐鬼(gui)約難(nan)恃(shi)。再(zai)往蘭若,則殿宇荒涼(liang)。問(wen)之(zhi)(zhi)居人(ren)(ren),則寺中往往見(jian)(jian)狐(hu)貍云。陰念:若得(de)麗人(ren)(ren),狐(hu)亦(yi)(yi)自佳。至日(ri)(ri),除舍掃途,更仆眺望,夜(ye)半(ban)猶寂(ji)。生(sheng)(sheng)(sheng)已無(wu)望。頃(qing)之(zhi)(zhi)。門(men)外嘩然(ran)。躧屣(xi)出(chu)窺(34),則繡幰已駐于庭(35),雙(shuang)鬟扶女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)坐(zuo)青(qing)(qing)廬中(36)。妝奩亦(yi)(yi)無(wu)長物,惟兩長鬣奴扛一(yi)(yi)撲滿(man)(37),大(da)(da)如(ru)甕,息肩(jian)置堂隅。生(sheng)(sheng)(sheng)喜得(de)佳麗偶(ou),并(bing)(bing)不(bu)(bu)(bu)(bu)疑其異類。問(wen)女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“一(yi)(yi)死鬼(gui),卿(qing)家何(he)(he)(he)(he)帖服之(zhi)(zhi)甚?”女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“薛(xue)尚書今作(zuo)五(wu)(wu)都(dou)巡環使(shi),數(shu)百里鬼(gui)狐(hu)皆備扈從,故歸(gui)墓(mu)時常少。”生(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)忘蹇(jian)修(38),翼日(ri)(ri),往祭其墓(mu)。歸(gui),見(jian)(jian)二青(qing)(qing)衣(yi)(yi)(yi)持貝錦為(wei)(wei)(wei)賀(39),竟委(wei)幾上而(er)(er)(er)去(qu)。生(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)告(gao)(gao)女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv),女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)視之(zhi)(zhi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)郡(jun)君(jun)物也(ye)。”
邑(yi)有(you)楚銀臺之(zhi)(zhi)公(gong)(gong)子(zi)(40),少與生(sheng)(sheng)(sheng)共筆硯,相狎。聞(wen)生(sheng)(sheng)(sheng)得狐婦。饋遺為(wei)餪(41),即(ji)登堂稱觴。越(yue)數日(ri)(ri),又折簡來招飲。女聞(wen),謂生(sheng)(sheng)(sheng)曰:“曩公(gong)(gong)子(zi)來,我穴壁(bi)窺(kui)之(zhi)(zhi),其人(ren)猿睛而鷹準(42),不(bu)(bu)(bu)可與久(jiu)居也(ye)(43)。宜勿往(wang)。”生(sheng)(sheng)(sheng)諾(nuo)之(zhi)(zhi)。翼日(ri)(ri),公(gong)(gong)子(zi)造門(men)(men),問負約(yue)之(zhi)(zhi)罪,且獻新什(44)。生(sheng)(sheng)(sheng)評涉嘲(chao)笑,公(gong)(gong)子(zi)大慚,不(bu)(bu)(bu)歡而散。生(sheng)(sheng)(sheng)歸(gui),笑述于(yu)房。女慘然(ran)曰:“公(gong)(gong)子(zi)豺狼,不(bu)(bu)(bu)可狎也(ye)!子(zi)不(bu)(bu)(bu)聽吾(wu)(wu)(wu)言,將及于(yu)難!”生(sheng)(sheng)(sheng)笑謝之(zhi)(zhi)。后與公(gong)(gong)子(zi)輒(zhe)相諛噱(xue)(45),前(qian)郤(xi)漸釋(46)。會(hui)提學試(47),公(gong)(gong)子(zi)第一(yi)(yi),生(sheng)(sheng)(sheng)第二。公(gong)(gong)子(zi)沾(zhan)沾(zhan)自(zi)喜,走伻來邀生(sheng)(sheng)(sheng)飲(48)。生(sheng)(sheng)(sheng)辭(ci)(ci),頻招乃往(wang)。至則(ze)知為(wei)公(gong)(gong)子(zi)初度,客(ke)從滿(man)堂,列(lie)筵甚盛。公(gong)(gong)子(zi)出(chu)試卷(juan)示生(sheng)(sheng)(sheng)。親友疊肩嘆賞。酒數行(xing),樂(le)奏(zou)作于(yu)堂,鼓吹傖儜(49),賓主甚樂(le),公(gong)(gong)子(zi)忽謂生(sheng)(sheng)(sheng)曰(50):“諺云:‘場中莫論(lun)文(51)。’此言今知其謬。小生(sheng)(sheng)(sheng)所以(yi)(yi)(yi)忝(tian)出(chu)君(jun)上者,以(yi)(yi)(yi)起(qi)處數語(52),略高一(yi)(yi)籌(chou)耳。”公(gong)(gong)子(zi)言已,一(yi)(yi)座(zuo)盡贊。生(sheng)(sheng)(sheng)醉不(bu)(bu)(bu)能(neng)忍,大笑曰:“君(jun)到于(yu)今,尚以(yi)(yi)(yi)為(wei)文章至是(shi)耶!”生(sheng)(sheng)(sheng)言已,一(yi)(yi)座(zuo)失色(se)。公(gong)(gong)子(zi)慚忿氣結。客(ke)漸去(qu),生(sheng)(sheng)(sheng)亦(yi)遁。醒而悔之(zhi)(zhi),因以(yi)(yi)(yi)告女。女不(bu)(bu)(bu)樂(le)曰:“君(jun)誠(cheng)鄉(xiang)曲(qu)之(zhi)(zhi)儇(xuan)子(zi)也(ye)(53)!輕薄(bo)之(zhi)(zhi)態,施之(zhi)(zhi)君(jun)子(zi)則(ze)喪(sang)吾(wu)(wu)(wu)德(de),施之(zhi)(zhi)小人(ren)則(ze)殺吾(wu)(wu)(wu)身(shen)。君(jun)禍不(bu)(bu)(bu)遠矣!我不(bu)(bu)(bu)忍見君(jun)流落,請從此辭(ci)(ci)。”生(sheng)(sheng)(sheng)懼而涕,且告之(zhi)(zhi)悔。女曰:“如欲我留,與君(jun)約(yue):從今閉(bi)戶絕交游,勿浪飲(54)。”生(sheng)(sheng)(sheng)謹受教。十四娘(niang)為(wei)人(ren)勤儉灑脫,日(ri)(ri)以(yi)(yi)(yi)衽(ren)織(zhi)為(wei)事(55)。時(shi)自(zi)歸(gui)寧,未嘗逾(yu)夜。又時(shi)出(chu)金帛作生(sheng)(sheng)(sheng)計。日(ri)(ri)有(you)贏余,輒(zhe)投撲(pu)滿(man)。日(ri)(ri)杜門(men)(men)戶,有(you)造訪者輒(zhe)囑蒼頭謝去(qu)。一(yi)(yi)日(ri)(ri),楚公(gong)(gong)子(zi)馳函來,女焚爇,不(bu)(bu)(bu)以(yi)(yi)(yi)聞(wen)。翼日(ri)(ri),出(chu)吊于(yu)城,遇(yu)公(gong)(gong)子(zi)于(yu)喪(sang)者之(zhi)(zhi)家(jia)(jia),捉臂苦(ku)邀。生(sheng)(sheng)(sheng)辭(ci)(ci)以(yi)(yi)(yi)故。公(gong)(gong)子(zi)使圉人(ren)挽轡(56),擁之(zhi)(zhi)以(yi)(yi)(yi)行(xing)。至家(jia)(jia),立(li)命洗腆(57)。繼辭(ci)(ci)夙退。公(gong)(gong)子(zi)要遮(zhe)無已(58),出(chu)家(jia)(jia)姬(ji)彈箏為(wei)樂(le)。生(sheng)(sheng)(sheng)素不(bu)(bu)(bu)羈(ji),向閉(bi)置庭中,頗覺悶(men)損;忽逢(feng)劇飲,興(xing)頓豪,無復縈念。因而酣(han)醉,頹臥席間。公(gong)(gong)子(zi)妻阮氏,最悍妒,婢妾不(bu)(bu)(bu)敢(gan)施脂(zhi)澤(59)。
日前(qian)(qian),婢(bi)(bi)(bi)(bi)入齋(zhai)中(zhong),為(wei)阮掩執(zhi)(zhi),以(yi)(yi)(yi)杖擊首(shou),腦裂立斃。公(gong)(gong)子以(yi)(yi)(yi)生(sheng)(sheng)(sheng)嘲慢故(gu),銜生(sheng)(sheng)(sheng),日思所報,遂(sui)(sui)謀醉以(yi)(yi)(yi)酒而(er)(er)誣之(zhi)(zhi)。乘生(sheng)(sheng)(sheng)醉寐(mei),扛尸床(chuang)間,合扉徑(jing)去(qu)。生(sheng)(sheng)(sheng)五更酲解(60),始覺身臥幾上(shang)(shang);起尋枕榻,則(ze)(ze)有物膩然(ran)(ran),紲絆步履(lv)(lv)(61);摸之(zhi)(zhi),人也(ye):意(yi)主(zhu)人遣(qian)僮伴(ban)睡。又蹴之(zhi)(zhi),不(bu)(bu)動(dong)而(er)(er)僵。大駭(hai),出門怪(guai)呼。廝役盡(jin)起,爇之(zhi)(zhi),見(jian)尸,執(zhi)(zhi)生(sheng)(sheng)(sheng)怒鬧。公(gong)(gong)子出,驗之(zhi)(zhi),誣生(sheng)(sheng)(sheng)逼奸殺婢(bi)(bi)(bi)(bi),執(zhi)(zhi)送廣(guang)平(ping)。隔日,十四娘始知(zhi),潸然(ran)(ran)曰:“早(zao)知(zhi)今日矣!”因按日以(yi)(yi)(yi)金錢(qian)遺生(sheng)(sheng)(sheng)。生(sheng)(sheng)(sheng)見(jian)府尹,無(wu)理(li)可伸,朝夕搒掠,皮肉盡(jin)脫。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)自詣問。生(sheng)(sheng)(sheng)見(jian)之(zhi)(zhi),悲(bei)(bei)氣塞心,不(bu)(bu)能言說。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)知(zhi)陷(xian)阱已(yi)深,勸令(ling)誣服,以(yi)(yi)(yi)免刑憲(62)。生(sheng)(sheng)(sheng)泣(qi)聽(ting)命。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)還往之(zhi)(zhi)間,人咫尺不(bu)(bu)相(xiang)窺。歸家(jia)咨惋,遽遣(qian)婢(bi)(bi)(bi)(bi)子去(qu)。獨居(ju)數(shu)日,又托媒媼購良家(jia)女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv),名(ming)祿(lu)(lu)兒,年已(yi)及(ji)笄,容(rong)華頗麗;與同寢(qin)食,撫(fu)愛(ai)異于(yu)群(qun)小(63)。生(sheng)(sheng)(sheng)認誤(wu)殺,擬絞,蒼(cang)(cang)頭(tou)得(de)(de)信歸,慟述不(bu)(bu)成聲。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)聞(wen),坦然(ran)(ran)若不(bu)(bu)介意(yi)。既而(er)(er)秋決有日(64),女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)始皇皇躁動(dong),晝去(qu)夕來無(wu)停履(lv)(lv)。每于(yu)寂(ji)所於邑悲(bei)(bei)哀(ai)(65),至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)損眠(mian)食。一(yi)日,日晡(66),狐婢(bi)(bi)(bi)(bi)忽來。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)頓起,相(xiang)引(yin)屏(ping)語(67)。出則(ze)(ze)笑色(se)滿容(rong),料(liao)理(li)門戶如平(ping)時。翼(yi)日,蒼(cang)(cang)頭(tou)至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)獄(yu),生(sheng)(sheng)(sheng)寄語娘子,一(yi)往永訣。蒼(cang)(cang)頭(tou)復(fu)命。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)漫應之(zhi)(zhi),亦(yi)(yi)不(bu)(bu)愴惻,殊(shu)落落置(zhi)之(zhi)(zhi)(68)。家(jia)人竊議其(qi)忍(69)。忽道路沸傳:楚銀臺革(ge)爵;平(ping)陽觀察(cha)奉(feng)特旨治馮生(sheng)(sheng)(sheng)案(70)。蒼(cang)(cang)頭(tou)聞(wen)之(zhi)(zhi),喜(xi)告(gao)主(zhu)母。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)亦(yi)(yi)喜(xi),即遣(qian)入府探視,則(ze)(ze)生(sheng)(sheng)(sheng)已(yi)出獄(yu),相(xiang)見(jian)悲(bei)(bei)喜(xi)。俄捕公(gong)(gong)子至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),一(yi)鞫(ju),盡(jin)得(de)(de)其(qi)情(qing)。生(sheng)(sheng)(sheng)立釋寧家(jia)(71)。歸見(jian)闈(wei)中(zhong)人(72),泫然(ran)(ran)流(liu)涕,女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)亦(yi)(yi)相(xiang)對(dui)愴楚,悲(bei)(bei)已(yi)而(er)(er)喜(xi)。然(ran)(ran)終不(bu)(bu)知(zhi)何以(yi)(yi)(yi)得(de)(de)達(da)上(shang)(shang)聽(ting)。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)笑指婢(bi)(bi)(bi)(bi)曰:“此君之(zhi)(zhi)功臣也(ye)。”生(sheng)(sheng)(sheng)愕問故(gu)。先是,女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)遣(qian)婢(bi)(bi)(bi)(bi)赴燕都,欲(yu)達(da)宮(gong)(gong)闈(wei),為(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)陳冤(yuan)(yuan)。婢(bi)(bi)(bi)(bi)至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),則(ze)(ze)宮(gong)(gong)中(zhong)有神守護(hu),徘徊御溝間(73),數(shu)月(yue)不(bu)(bu)得(de)(de)入。婢(bi)(bi)(bi)(bi)懼誤(wu)事,方欲(yu)歸謀,忽聞(wen)今上(shang)(shang)將(jiang)幸大同(74),婢(bi)(bi)(bi)(bi)乃預往,偽作流(liu)妓。上(shang)(shang)至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)構欄(lan)(lan)(75),極蒙寵(chong)眷(juan)。疑婢(bi)(bi)(bi)(bi)不(bu)(bu)似風(feng)塵(chen)人(76),婢(bi)(bi)(bi)(bi)乃垂泣(qi)。上(shang)(shang)問:“有何冤(yuan)(yuan)苦?”婢(bi)(bi)(bi)(bi)對(dui):“妾原籍隸廣(guang)平(ping),生(sheng)(sheng)(sheng)員馮某之(zhi)(zhi)女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)。父(fu)以(yi)(yi)(yi)冤(yuan)(yuan)獄(yu)將(jiang)死(si),遂(sui)(sui)鬻妾勾欄(lan)(lan)中(zhong)。”上(shang)(shang)慘(can)然(ran)(ran),賜金百兩。臨行,細(xi)問顛末,以(yi)(yi)(yi)紙(zhi)筆記姓名(ming),且言欲(yu)與共富貴。婢(bi)(bi)(bi)(bi)言:“但(dan)得(de)(de)父(fu)子團(tuan)聚,不(bu)(bu)愿華膴也(ye)(77)。”上(shang)(shang)頷之(zhi)(zhi),乃去(qu)。婢(bi)(bi)(bi)(bi)以(yi)(yi)(yi)此情(qing)告(gao)生(sheng)(sheng)(sheng)。生(sheng)(sheng)(sheng)急拜,淚眥雙(shuang)熒(78)。居(ju)無(wu)幾何,女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)忽謂生(sheng)(sheng)(sheng)曰:“妾不(bu)(bu)為(wei)情(qing)緣(yuan),何處(chu)得(de)(de)煩惱?君被逮時,妾奔(ben)走戚眷(juan)間,并(bing)無(wu)一(yi)人代一(yi)謀者。爾時酸衷(zhong),誠不(bu)(bu)可以(yi)(yi)(yi)告(gao)愬。今視塵(chen)俗益厭(yan)苦。我已(yi)為(wei)君蓄(xu)良偶,可從(cong)此別(bie)。”生(sheng)(sheng)(sheng)聞(wen),泣(qi)伏不(bu)(bu)起。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)乃止(zhi)。夜(ye)遣(qian)祿(lu)(lu)兒侍(shi)生(sheng)(sheng)(sheng)寢(qin),生(sheng)(sheng)(sheng)拒不(bu)(bu)納。朝視十四娘,客光(guang)頓減;又月(yue)余,漸以(yi)(yi)(yi)衰(shuai)老;半(ban)載,黯(an)黑如村嫗(yu):生(sheng)(sheng)(sheng)敬之(zhi)(zhi),終不(bu)(bu)替(79)。女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)忽復(fu)言別(bie),且曰:“君自有佳侶(lv),安用此鳩盤(pan)為(wei)(80)?”生(sheng)(sheng)(sheng)哀(ai)泣(qi)如前(qian)(qian)日。又逾(yu)月(yue),女(nv)(nv)(nv)(nv)(nv)暴(bao)疾,絕(jue)飲食,羸臥閨闥。生(sheng)(sheng)(sheng)侍(shi)湯藥,如奉(feng)父(fu)母。巫醫無(wu)靈,竟以(yi)(yi)(yi)溘逝(81)。生(sheng)(sheng)(sheng)悲(bei)(bei)怛欲(yu)絕(jue)。即以(yi)(yi)(yi)婢(bi)(bi)(bi)(bi)賜金為(wei)營齋(zhai)葬。數(shu)日,婢(bi)(bi)(bi)(bi)亦(yi)(yi)去(qu),遂(sui)(sui)以(yi)(yi)(yi)祿(lu)(lu)兒為(wei)室。逾(yu)年,舉一(yi)子。然(ran)(ran)比(bi)歲(sui)不(bu)(bu)登(82),家(jia)益落。夫妻(qi)無(wu)計(ji),對(dui)影長愁。忽憶(yi)堂陬撲(pu)滿,常見(jian)十四娘投錢(qian)于(yu)中(zhong),不(bu)(bu)知(zhi)尚(shang)在否。近臨之(zhi)(zhi),則(ze)(ze)豉具鹽盎(83),羅列殆滿。頭(tou)頭(tou)置(zhi)去(qu)(84),箸(zhu)探其(qi)中(zhong),堅不(bu)(bu)可入;撲(pu)而(er)(er)碎(sui)之(zhi)(zhi),金錢(qian)溢出。由此頓大充裕。后(hou)蒼(cang)(cang)頭(tou)至(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)太華山(shan)(85),遇(yu)十四娘,乘青騾,婢(bi)(bi)(bi)(bi)子跨(kua)蹇以(yi)(yi)(yi)從(cong)(86),問:“馮郎安否?”且言:“致意(yi)主(zhu)人,我已(yi)名(ming)列仙籍矣。”言訖(qi),不(bu)(bu)見(jian)。
異史氏(shi)曰:“輕薄(bo)之(zhi)(zhi)(zhi)詞,多出于(yu)士類(87),此君(jun)子所(suo)悼惜也。余嘗冒不韙之(zhi)(zhi)(zhi)名(ming)(88),言冤則已迂(yu);然未嘗不刻苦自勵(li),以勉附于(yu)君(jun)子之(zhi)(zhi)(zhi)林,而禍福之(zhi)(zhi)(zhi)說不與焉(yan)(89)。若馮生者,一(yi)言之(zhi)(zhi)(zhi)微,幾至殺(sha)身,茍(gou)非室(shi)有仙(xian)人(ren),亦何能(neng)解(jie)脫囹圄,以再生于(yu)當世耶?可懼哉!”
詞句注釋
[1]廣(guang)平:即明(ming)清(qing)時代的廣(guang)平府,在今河北省南部邯鄲(dan)一帶,治所在今永年縣(xian)東南廣(guang)府鎮廣(guang)平府古(gu)城。
[2]正德:明武宗朱厚照年(nian)號(1506—1521年(nian))。
[3]奚(xi)奴(nu):此指婢女(nv)。《周禮·天官(guan)·序官(guan)》:“奚(xi)三百(bai)人。”《注》:“古時(shi)從坐男女(nv)沒入縣官(guan)為(wei)奴(nu),其(qi)少(shao)才知以(yi)為(wei)奚(xi)。今(jin)之(zhi)侍史(shi)官(guan)婢。”
[4]剎(cha)(cha):梵(fan)語“剎(cha)(cha)多羅”的省(sheng)稱(cheng),為(wei)佛塔頂部的裝飾,亦指寺前的幡(fan)桿。因稱(cheng)佛寺為(wei)“剎(cha)(cha)”,或“寺剎(cha)(cha)”、“梵(fan)剎(cha)(cha)”、“僧剎(cha)(cha)”。
[5]細小(xiao):家小(xiao),指眷屬。
[6]未遭(zao)良(liang)匹:意謂未曾選配人家。遭(zao),遇。匹,配偶。
[7]鏡(jing)(jing)臺自(zi)獻(xian):意謂自(zi)媒求(qiu)(qiu)婚。晉(jin)人(ren)溫(wen)嶠的堂(tang)姑(gu)(gu)母托他為女兒作媒。一天,溫(wen)嶠告訴姑(gu)(gu)母說,佳(jia)婿已物(wu)色到,并送(song)來玉鏡(jing)(jing)臺為聘禮。等到舉行婚禮,原(yuan)來新婿就是溫(wen)嶠本人(ren)。事見(jian)《世(shi)說新語·假(jia)譎》。后遂(sui)以(yi)“鏡(jing)(jing)臺自(zi)獻(xian)”,代指(zhi)親自(zi)求(qiu)(qiu)婚。鏡(jing)(jing)臺,鏡(jing)(jing)匣。
[8]“千金覓玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu)”四句:這是用(yong)(yong)(yong)裴(pei)航的故事,表示求婚。唐代裴(pei)航路過藍橋驛,遇見少女云英(ying)。裴(pei)向(xiang)其祖(zu)母求婚。祖(zu)母說,神仙曾給(gei)我長生不老的靈(ling)丹,但須用(yong)(yong)(yong)玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu)臼(jiu)去搗一百(bai)天(tian),方可服用(yong)(yong)(yong),你(ni)若找(zhao)到(dao)玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu)和臼(jiu),我就(jiu)把云英(ying)許給(gei)你(ni)。后來,裴(pei)航果然購得玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu)臼(jiu),并親自搗藥(yao)百(bai)天(tian)。兩人終成眷屬。故事見唐人裴(pei)《傳奇》。玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu),玉(yu)(yu)杵(chu)(chu)(chu)臼(jiu),搗藥(yao)的用(yong)(yong)(yong)具。將(jiang),持奉。元(yuan)霜,丹藥(yao)。元(yuan),玄;清代避康熙(xi)帝玄曄諱,書“玄”為“元(yuan)”。
[9]嗢(wà)噱(xue):談笑。
[10]幸釋疑抱:希望消(xiao)除我心中(zhong)的疑慮。幸,希望。
[11]卓犖(zhuó luò):卓越(yue);特(te)殊。
[12]弱息:對人(ren)稱(cheng)呼自己(ji)子女的謙詞,后專稱(cheng)女兒。
[13]醮(jiao)命:指許婚(hun)之權。醮(jiao),舊指女子(zi)嫁人。古禮女子(zi)出(chu)嫁,父母酌酒飲之,叫“醮(jiao)”。
[14]振袖傾(qing)鬟:猶言(yan)抖(dou)袖低頭。鬟,古代婦女的環形發髻。
[15]體:據(ju)鑄雪齋(zhai)抄本(ben)補,原字缺毀。
[16]閎(hóng):巷門;大門。
[17]累足鵠俟(si):駐足伸頸(jing),站立等候。累足,站立不動。鵠,一種長頸(jing)鳥(niao),俗稱天鵝。
[18]振管:開鎖(suo)。管,鎖(suo)鑰(yao)。
[19]郡君(jun):婦人的封號(hao)。唐制,四(si)品宮(gong)以上之母或(huo)妻為郡君(jun)。明代宗室女也(ye)稱郡君(jun)。
[20]肅(su)(su)身欲拜:欲躬身下拜。肅(su)(su)身,直身肅(su)(su)容。
[21]彌甥:外甥的兒子。
[22]鐘(zhong)漏并(bing)歇(xie):暗示死亡。徐陵《答李之(zhi)書(shu)》:“馀息綿綿,待(dai)盡鐘(zhong)漏。”以(yi)鐘(zhong)漏待(dai)盡喻(yu)殘年。此謂鐘(zhong)漏并(bing)歇(xie),系(xi)指生(sheng)命終止。鐘(zhong)與(yu)漏,都(dou)是古(gu)時(shi)的報時(shi)工具(ju)。歇(xie),停止。
[23]乖闊;遠(yuan)離;疏遠(yuan)。
[24]失(shi)怙:喪父(fu)。怙,父(fu)之(zhi)代稱。語出《詩·小雅(ya)·蓼莪》。
[25]姻婭:此從(cong)青柯亭刻本,原(yuan)作“姻”。
[26]刻(ke)蓮瓣(ban)為高履:指將鞋的木底鏤(lou)刻(ke)上(shang)蓮瓣(ban)花紋。古代纏足婦女用木制后跟襯于鞋底,這種(zhong)鞋子稱為高履。
[27]作意:別出心(xin)裁。
[28]貍奴(nu):貓的(de)別名(ming);這里(li)似指(zhi)精靈之類(lei)的(de)仆婢。
[29]娉(ping)娉(ping):身材美好的樣(yang)子。
[30]作么(me)生:干(gan)什么(me)。生,山東方言(yan)“營生”、“生活”。
[31]作(zuo)冰:作(zuo)媒人。
[32]檢歷(li):查(cha)閱歷(li)書,指選擇吉日。
[33]蓬顆蔽冢:冢上(shang)蔽以土封(feng)。蓬顆,東北人名土塊為蓬顆,系“塊”之(zhi)轉語,見《說文通訓定(ding)聲》。《漢書·賈(jia)山傳》,《注》引顏師古曰:“顆,謂(wei)土塊;蓬顆,猶言塊上(shang)生(sheng)蓬者耳。”
[34]躧(xǐ徙)屣:趿拉著鞋,形容忽促急迫。躧,曳履(lv)而行。
[35]繡(xiu)幰(xiǎn):繡(xiu)花(hua)車(che)帷,代指(zhi)花(hua)轎或彩(cai)車(che)。
[36]青廬:代指新房。北朝婚禮,用青色(se)布幔(man)于門(men)內外搭成帳(zhang)篷,在此交拜迎婦。見《酉陽雜俎》。
[37]長鬣(lie)奴:滿(man)(man)臉長須的(de)仆人。鬣(lie),胡(hu)須。《左傳·昭公(gong)七(qi)年》:“使長鬣(lie)在相。”撲滿(man)(man):儲(chu)(chu)蓄錢(qian)幣用的(de)瓦器,上(shang)有(you)小孔,錢(qian)幣可放(fang)入,但不能取(qu)出;儲(chu)(chu)滿(man)(man)后,打破取(qu)出。
[38]蹇(jian)修:代指媒人(ren)。蹇(jian)修是(shi)傳說中伏羲氏的臣(chen)子(zi)。屈原(yuan)《離騷》:“解佩以結言兮,吾(wu)令蹇(jian)修以為理。”后因以“蹇(jian)修”作為媒人(ren)的代稱。
[39]貝(bei)錦:一(yi)種上(shang)有(you)貝(bei)形(xing)花紋的(de)錦緞(duan)。左思《蜀都賦(fu)》:“貝(bei)錦斐成,濯色紅波。”
[40]銀臺:官(guan)名(ming),通政(zheng)使的別(bie)稱。明(ming)清設(she)通政(zheng)使司(si),掌管內外章奏(zou)和(he)臣(chen)民密封申訴的文件。因宋代曾專役(yi)接受章疏的機關(guan)稱銀臺司(si),所以明(ming)清時代的通政(zheng)使也(ye)稱銀臺。
[41]餪(nuan)(nuǎn暖):舊時嫁女(nv)后三日,母家及(ji)親友饋送食物,叫“餪(nuan)”。
[42]鷹準:鷹鉤(gou)鼻子(zi)。準,鼻梁。
[43]居(ju):相處。
[44]新(xin)(xin)什(shen):新(xin)(xin)作。什(shen),篇(pian)什(shen),指詩篇(pian)或文卷。
[45]諛噱:恭維談(tan)笑(xiao)。噱,大笑(xiao)。
[46]:同“隙(xi)”,嫌隙(xi),隔閡。
[47]提學試:清代提督(du)學政主(zhu)持一省(sheng)童(tong)生院試及生員歲、科(ke)兩試。這里的(de)“提學試”當指歲試或(huo)科(ke)試。
[48]走伻(bēng崩):派人。伻,使(shi)者。
[49]傖儜:形容音調粗濁(zhuo)雜亂(luan)。
[50]謂(wei):此(ci)據鑄雪齋(zhai)抄本,原作“請”。
[51]“場中莫論文(wen)”:意謂在(zai)考場中靠命運,不靠文(wen)章。場,科舉考場。
[52]起(qi)處(chu):八(ba)(ba)股文每篇由破(po)題(ti)(ti)、承(cheng)題(ti)(ti)、起(qi)講、入手、起(qi)股、中(zhong)股、后股、束股八(ba)(ba)部(bu)分組(zu)成。起(qi)股至中(zhong)股是(shi)正式的議論(lun)。起(qi)處(chu),指正式議論(lun)之(zhi)前闡(chan)明題(ti)(ti)旨,引(yin)起(qi)議論(lun)的部(bu)分。
[53]鄉(xiang)(xiang)曲(qu)之儇(xuān宣(xuan))子:識見寡陋的(de)(de)輕(qing)薄子弟。鄉(xiang)(xiang)曲(qu),鄉(xiang)(xiang)里,亦指(zhi)窮鄉(xiang)(xiang)僻壤(rang)。儇子,輕(qing)薄耍小聰明的(de)(de)人。
[54]浪飲:過量的飲酒。浪,濫,放縱。
[55]衽織:紡紗織布(bu)。
[56]圉(yǔ語)人:馬夫。
[57]洗腆(tian)(tiǎn忝):指盛(sheng)(sheng)設潔凈的酒(jiu)(jiu)食。《尚書(shu)·酒(jiu)(jiu)誥》。“自洗腆(tian),致用酒(jiu)(jiu)。”腆(tian),豐(feng)盛(sheng)(sheng)。
[58]要(yao)(yāo邀)遮:阻攔。
[59]施脂(zhi)澤:指修飾打(da)扮(ban)。脂(zhi)澤,化妝用的脂(zhi)粉、頭油等。
[60]酲(chéng)解:酒(jiu)醒。酲,酒(jiu)醉。
[61]紲(xiè謝)絆(ban):纏繞(rao)阻絆(ban)。絆(ban),據(ju)鑄雪齋抄本,原作“袢”。
[62]刑憲:刑法(fa)。這里指刑罰。
[63]群小:指(zhi)一般婢(bi)妾。
[64]秋決有(you)日:將屆秋季決囚(qiu)之日。清代秋季審囚(qiu)分四(si)項:情真應決;緩決;可(ke)矜;可(ke)疑(yi)。決,處死。
[65]於(Wū嗚)邑:同“嗚咽”,悲氣(qi)郁結。
[66]晡(bū):申時,午(wu)后三至五時。
[67]相(xiang)引(yin)屏(bǐng柄)語:兩人(ren)(ren)到無人(ren)(ren)處談(tan)話。屏語,避人(ren)(ren)共語。
[68]落落:豁達,安然。
[69]忍(ren):狠心。
[70]平陽(yang):府名,轄(xia)令山西(xi)省(sheng)臨汾等十縣。觀察(cha),明清時(shi)對道(dao)員的尊稱(cheng)。唐代無節度使(shi)的道(dao),設觀察(cha)使(shi),為(wei)州以上(shang)的長官。明清時(shi)分守、分巡道(dao)也管轄(xia)府、州有關事宜,因尊稱(cheng)道(dao)員為(wei)觀察(cha)。
[71]寧家:回家。
[72]闈中(zhong)人:即閨中(zhong)人,指妻。
[73]徘徊(huai)御溝間:意謂(wei)鬼婢擬見帝(di)訴冤(yuan),阻于宮(gong)(gong)中(zhong)守護神,不得入宮(gong)(gong)。御溝,環(huan)繞宮(gong)(gong)墻的河溝。
[74]幸:封建(jian)時代,皇帝至某處叫“幸”或“臨幸”。大(da)(da)同:舊(jiu)府名,治所在個山(shan)西(xi)省大(da)(da)同市。
[75]構(gōu勾)欄:妓院。宋元時伎(ji)樂演劇(ju)的(de)場所(suo);元以后指妓院。
[76]風塵人(ren):流落江湖(hu)的人(ren),喻指妓女(nv)。
[77]華膴(hu)(wǔ伍):華衣美食,指(zhi)富(fu)貴。膴(hu),鮮美的肉食。
[78]淚(lei)眥(zi)雙熒(ying):兩眼(yan)淚(lei)珠閃爍。淚(lei)眥(zi),猶(you)淚(lei)眼(yan)。眥(zi),眼(yan)眶(kuang)。熒(ying),閃光。
[79]替:衰(shuai);懈(xie)怠。
[80]鳩盤(pan):梵語“鳩荼”的省稱,義譯為(wei)甕形(xing)(xing)鬼、冬瓜鬼!后用以形(xing)(xing)容極端(duan)丑陋的婦(fu)(fu)人(ren)。《太平廣記·任》謂任怕(pa)妻(qi),曾云:“婦(fu)(fu)當(dang)怕(pa)者三:初娶之時,端(duan)居若菩薩,豈(qi)有(you)人(ren)不(bu)怕(pa)菩薩耶?既長,生(sheng)男女,如養兒大蟲,豈(qi)有(you)人(ren)不(bu)怕(pa)大蟲耶?年老面(mian)皺(zhou),如鳩盤(pan)荼鬼,豈(qi)有(you)人(ren)不(bu)怕(pa)鬼耶?以此怕(pa)婦(fu)(fu),亦(yi)何怪焉。”
[81]溘(kè克(ke))逝:忽然死去。
[82]比歲不登:連年收成(cheng)不好。登,指莊(zhuang)稼成(cheng)熟。
[83]豉(chi)(chǐ齒)具鹽盎:豆豉(chi)盆、鹽罐子。豉(chi),豆豉(chi)。
[84]頭頭置去:一(yi)件一(yi)件的移去。
[85]太華:即西岳華山。
[86]蹇:蹇衛,即驢子。
[87]士(shi)類:讀書的人(ren)們。
[88]不韙(wěi韋):不是(shi);意思是(shi)別(bie)人指責他(ta)說話輕薄。
[89]而禍福之說不(bu)與焉:意(yi)謂并非迷信禍福之說。不(bu)與,不(bu)從(cong)。
白話譯文
廣平府的馮生(sheng)(sheng)(sheng),是(shi)明代正(zheng)德(de)年(nian)間的人(ren)。他(ta)年(nian)輕(qing)時輕(qing)佻(tiao)放蕩,酗(xu)酒無度(du)。一天早晨(chen)(chen)(chen),他(ta)偶然外出(chu),遇到(dao)個(ge)少(shao)女(nv),披著紅斗篷(peng),容貌秀麗。身后跟著個(ge)小仆人(ren),正(zheng)踏著早晨(chen)(chen)(chen)的露(lu)水趕路(lu),鞋襪(wa)都沾濕了。馮生(sheng)(sheng)(sheng)心里暗喑喜愛她。傍晚,馮生(sheng)(sheng)(sheng)喝得醉醺(xun)(xun)醺(xun)(xun)地回來(lai),走到(dao)路(lu)邊(bian)一座荒(huang)廢很久的寺廟前(qian)時,見一個(ge)女(nv)子(zi)從里面(mian)走出(chu)來(lai);一看,正(zheng)是(shi)早晨(chen)(chen)(chen)遇到(dao)的那個(ge)少(shao)女(nv)。少(shao)女(nv)看見他(ta),轉身又走了進(jin)去。馮生(sheng)(sheng)(sheng)暗想,美人(ren)怎(zen)么會在寺廟里?把驢拴在門前(qian),想進(jin)去看個(ge)究竟。
進(jin)(jin)(jin)入(ru)廟(miao)門(men)(men),只見(jian)斷壁(bi)殘(can)垣,石(shi)階上(shang)鋪(pu)著(zhu)(zhu)層(ceng)綠毯一(yi)樣的(de)細草。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)正(zheng)在猶豫,一(yi)個(ge)衣帽整潔的(de)白發老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)走了(le)出來,問道:“客人(ren)(ren)從哪里(li)(li)(li)來?”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“偶(ou)然經過這(zhe)座(zuo)古剎,想(xiang)瞻(zhan)仰瞻(zhan)仰。老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)丈(zhang)怎么(me)到了(le)這(zhe)里(li)(li)(li)?”老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)說(shuo)(shuo):“老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)夫流落到此地,沒有(you)住(zhu)所,暫時借這(zhe)里(li)(li)(li)安(an)頓家小(xiao)。既然承蒙光臨,有(you)山(shan)茶可以(yi)當酒(jiu)。”說(shuo)(shuo)完,請馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)進(jin)(jin)(jin)廟(miao)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)見(jian)殿后(hou)(hou)有(you)個(ge)院子(zi),石(shi)子(zi)路(lu)(lu)非常干凈,再(zai)沒有(you)雜樹(shu)亂草。進(jin)(jin)(jin)入(ru)屋(wu)內,帷(wei)幔(man)床帳,都(dou)香氣襲人(ren)(ren)。坐下(xia)(xia)后(hou)(hou),老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)自(zi)我介(jie)紹說(shuo)(shuo):“老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)夫姓辛(xin)。”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)乘(cheng)醉唐(tang)突地問道:“聽說(shuo)(shuo)您(nin)有(you)個(ge)女(nv)(nv)公(gong)子(zi),還沒找(zhao)到好女(nv)(nv)婿;我不(bu)自(zi)量力(li),愿意(yi)禮聘女(nv)(nv)公(gong)子(zi)。”辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)笑(xiao)了(le)笑(xiao),說(shuo)(shuo):“容我和老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)妻(qi)商量商量。”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)要(yao)來筆(bi),寫下(xia)(xia)一(yi)首詩(shi):“千金覓(mi)玉杵,殷勤手自(zi)將。云英如(ru)有(you)意(yi),親(qin)為(wei)搗(dao)玄霜。”主(zhu)人(ren)(ren)看了(le)后(hou)(hou),笑(xiao)著(zhu)(zhu)把詩(shi)交給了(le)仆人(ren)(ren)。一(yi)會兒,有(you)個(ge)丫鬟出來和老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)耳語(yu)了(le)幾(ji)句,老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)起身(shen),請客人(ren)(ren)耐(nai)心坐會兒。自(zi)己掀起門(men)(men)簾(lian)進(jin)(jin)(jin)了(le)里(li)(li)(li)屋(wu)。隱約(yue)聽得里(li)(li)(li)面講了(le)兩(liang)三句話,老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)又(you)走出來。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)以(yi)為(wei)定有(you)好消息,但(dan)老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)坐下(xia)(xia)后(hou)(hou),只是談笑(xiao),再(zai)不(bu)提婚事(shi)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)忍(ren)不(bu)住(zhu),問道:“我還不(bu)知(zhi)您(nin)的(de)意(yi)思(si),請說(shuo)(shuo)明以(yi)消除疑惑。”老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)說(shuo)(shuo):“您(nin)是卓越不(bu)凡的(de)人(ren)(ren),我仰慕已(yi)久。但(dan)我有(you)點隱衷,不(bu)便直(zhi)言。”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)再(zai)三請求。老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)說(shuo)(shuo):“我有(you)十(shi)九個(ge)女(nv)(nv)兒,已(yi)嫁(jia)出去(qu)了(le)十(shi)二個(ge)。女(nv)(nv)兒的(de)婚姻(yin)大事(shi)由老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)妻(qi)作主(zhu),老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)夫不(bu)參與。”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“我只要(yao)今天早晨帶(dai)著(zhu)(zhu)小(xiao)仆人(ren)(ren),踏著(zhu)(zhu)露水趕(gan)路(lu)(lu)的(de)那位。”辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)沒說(shuo)(shuo)話,兩(liang)人(ren)(ren)相(xiang)對無(wu)語(yu)。這(zhe)時里(li)(li)(li)屋(wu)傳來女(nv)(nv)子(zi)的(de)嬌聲(sheng)細語(yu),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)乘(cheng)著(zhu)(zhu)醉意(yi),掀起門(men)(men)簾(lian)說(shuo)(shuo):“既然做不(bu)成夫妻(qi),就看看容貌,以(yi)消除我的(de)遺憾(han)!”屋(wu)里(li)(li)(li)的(de)人(ren)(ren)聽見(jian)門(men)(men)簾(lian)響,都(dou)驚愕地站了(le)起來看著(zhu)(zhu)他。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)見(jian)果然有(you)那紅衣少女(nv)(nv),打扮華(hua)美,手捻(nian)著(zhu)(zhu)腰帶(dai),亭(ting)亭(ting)玉立。看見(jian)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)闖(chuang)進(jin)(jin)(jin)來,屋(wu)里(li)(li)(li)的(de)人(ren)(ren)都(dou)驚慌不(bu)安(an)。辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)大怒,命幾(ji)個(ge)人(ren)(ren)將馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)揪了(le)出去(qu),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)酒(jiu)涌上(shang)來,跌(die)倒(dao)在亂草叢里(li)(li)(li),瓦塊石(shi)頭(tou)雨點般(ban)地落下(xia)(xia)來,幸(xing)虧(kui)沒砸在身(shen)上(shang)。
躺了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)會(hui)兒(er),聽見(jian)驢(lv)(lv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)在路(lu)(lu)邊吃草,馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)爬起來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)騎上去(qu)(qu)(qu)(qu),踉踉蹌蹌地上了(le)(le)(le)(le)(le)路(lu)(lu)。夜色迷茫,馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)誤進了(le)(le)(le)(le)(le)山(shan)谷,狼奔鴟叫(jiao),嚇得他(ta)(ta)寒毛(mao)直(zhi)豎。猶豫著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)四下(xia)看(kan)了(le)(le)(le)(le)(le)看(kan),并不(bu)(bu)(bu)知(zhi)這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)什(shen)么地方。遠(yuan)遠(yuan)望見(jian)一(yi)(yi)(yi)片黑樹林(lin)中隱約有(you)(you)燈光,馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)以為(wei)必定是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)村(cun)莊,趕(gan)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)毛(mao)驢(lv)(lv)跑了(le)(le)(le)(le)(le)過(guo)(guo)去(qu)(qu)(qu)(qu)。抬頭(tou)一(yi)(yi)(yi)看(kan),是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)座(zuo)高門(men),便用鞭子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)敲了(le)(le)(le)(le)(le)敲。門(men)內有(you)(you)人(ren)問(wen)(wen)道:“哪里(li)(li)(li)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)的(de)(de)(de)年(nian)輕人(ren),半(ban)夜跑到這(zhe)(zhe)里(li)(li)(li)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)回答說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“迷了(le)(le)(le)(le)(le)路(lu)(lu)。”那(nei)人(ren)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“等我(wo)(wo)(wo)(wo)稟告(gao)主人(ren)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)伸著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)脖子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),呆呆地等著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)。忽聽抽門(men)栓開門(men)聲(sheng),一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)壯健的(de)(de)(de)仆人(ren)走(zou)出來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai),替他(ta)(ta)牽驢(lv)(lv)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)進去(qu)(qu)(qu)(qu),見(jian)房屋都非常(chang)華美,大(da)堂(tang)上燈火通(tong)明(ming)(ming)。略坐了(le)(le)(le)(le)(le)會(hui),有(you)(you)個(ge)(ge)(ge)婦人(ren)出來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai),詢問(wen)(wen)客人(ren)的(de)(de)(de)姓名(ming)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)告(gao)訴了(le)(le)(le)(le)(le)她(ta)。過(guo)(guo)了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)會(hui)兒(er),幾個(ge)(ge)(ge)丫鬟扶著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)一(yi)(yi)(yi)位(wei)老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)走(zou)出來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai),說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“郡君(jun)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)了(le)(le)(le)(le)(le)!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)站起身(shen),恭(gong)恭(gong)敬敬地想行(xing)禮(li),老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)止住他(ta)(ta),讓他(ta)(ta)坐下(xia)。說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)(ni)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)不(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)云子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)孫子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)啊?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)回答說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)(ni)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)外(wai)(wai)甥(sheng)。我(wo)(wo)(wo)(wo)老(lao)(lao)態(tai)龍(long)鐘,風燭殘年(nian),骨肉親(qin)戚之(zhi)(zhi)間,久沒來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)往(wang)(wang)了(le)(le)(le)(le)(le)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)小(xiao)時(shi)候就死(si)了(le)(le)(le)(le)(le)父(fu)(fu)親(qin),跟我(wo)(wo)(wo)(wo)祖父(fu)(fu)交往(wang)(wang)的(de)(de)(de)人(ren),十(shi)(shi)個(ge)(ge)(ge)里(li)(li)(li)也(ye)(ye)不(bu)(bu)(bu)認得一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)。我(wo)(wo)(wo)(wo)從(cong)(cong)沒拜見(jian)過(guo)(guo)您,請指示明(ming)(ming)白該怎(zen)樣稱呼您?”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)(ni)自(zi)己(ji)(ji)會(hui)知(zhi)道的(de)(de)(de)!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)敢再問(wen)(wen),坐在那(nei)里(li)(li)(li)冥思苦想。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“外(wai)(wai)甥(sheng)深夜怎(zen)么到了(le)(le)(le)(le)(le)這(zhe)(zhe)里(li)(li)(li)?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)平素常(chang)以膽大(da)自(zi)夸,便把自(zi)己(ji)(ji)的(de)(de)(de)遭(zao)遇一(yi)(yi)(yi)一(yi)(yi)(yi)敘述(shu)了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)遍。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)大(da)好事(shi)。況且外(wai)(wai)甥(sheng)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)名(ming)士,也(ye)(ye)不(bu)(bu)(bu)玷污她(ta)家,野狐(hu)精怎(zen)么就這(zhe)(zhe)么自(zi)大(da)?外(wai)(wai)甥(sheng)不(bu)(bu)(bu)要(yao)擔心,我(wo)(wo)(wo)(wo)能給你(ni)(ni)辦成(cheng)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)連連稱謝。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)看(kan)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)兩(liang)邊伺(si)候的(de)(de)(de)人(ren)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)不(bu)(bu)(bu)知(zhi)辛家的(de)(de)(de)女(nv)兒(er),竟是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)這(zhe)(zhe)樣端(duan)莊漂亮。”一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)丫鬟說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“他(ta)(ta)家有(you)(you)十(shi)(shi)九個(ge)(ge)(ge)女(nv)兒(er),都生(sheng)(sheng)(sheng)得姿(zi)態(tai)翩翩。不(bu)(bu)(bu)知(zhi)官人(ren)要(yao)聘的(de)(de)(de)那(nei)個(ge)(ge)(ge)排行(xing)第幾?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“她(ta)大(da)約十(shi)(shi)五歲(sui)左右。”丫鬟說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)。三月里(li)(li)(li),曾跟她(ta)母(mu)(mu)親(qin)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)給郡君(jun)慶壽,郡君(jun)怎(zen)么忘了(le)(le)(le)(le)(le)呢?”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)高底鞋上刻著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)蓮花瓣、里(li)(li)(li)面(mian)填(tian)上香屑,用紗巾蒙面(mian)走(zou)路(lu)(lu)的(de)(de)(de)那(nei)個(ge)(ge)(ge)吧?”丫鬟說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)婢子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)倒很會(hui)出花樣,弄媚態(tai)。但也(ye)(ye)真是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)俊俏,外(wai)(wai)甥(sheng)的(de)(de)(de)眼光不(bu)(bu)(bu)錯。”便對丫鬟說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“可派(pai)個(ge)(ge)(ge)小(xiao)丫頭(tou)去(qu)(qu)(qu)(qu)叫(jiao)她(ta)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)。”了(le)(le)(le)(le)(le)鬟答應著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)去(qu)(qu)(qu)(qu)了(le)(le)(le)(le)(le)。過(guo)(guo)了(le)(le)(le)(le)(le)會(hui)兒(er),丫鬟進來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)稟報:“辛家十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)叫(jiao)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)了(le)(le)(le)(le)(le)!”接著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)便見(jian)紅(hong)衣女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),望著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)施禮(li)。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)拉她(ta)起來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“以后成(cheng)了(le)(le)(le)(le)(le)我(wo)(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)甥(sheng)媳婦了(le)(le)(le)(le)(le),就不(bu)(bu)(bu)要(yao)行(xing)女(nv)孩(hai)兒(er)禮(li)了(le)(le)(le)(le)(le)。”女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)起來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai),亭(ting)亭(ting)玉立(li)(li),低垂著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)紅(hong)袖。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)理理她(ta)的(de)(de)(de)頭(tou)發,又捻捻她(ta)的(de)(de)(de)耳環,說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)最近在閨中做些什(shen)么?”女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)低聲(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“閑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)沒事(shi),繡些花。”說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu),一(yi)(yi)(yi)回頭(tou)看(kan)見(jian)馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng),立(li)(li)即羞(xiu)縮不(bu)(bu)(bu)安(an)起來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)甥(sheng)。他(ta)(ta)一(yi)(yi)(yi)心一(yi)(yi)(yi)意(yi)要(yao)和你(ni)(ni)結為(wei)夫妻,你(ni)(ni)怎(zen)么就讓他(ta)(ta)迷了(le)(le)(le)(le)(le)路(lu)(lu),在山(shan)谷里(li)(li)(li)竄了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)夜?”女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)低著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)頭(tou),默(mo)(mo)默(mo)(mo)不(bu)(bu)(bu)語。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)叫(jiao)你(ni)(ni)來(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai)(lai),沒別的(de)(de)(de)事(shi),想給我(wo)(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)甥(sheng)做媒人(ren)。”女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)仍一(yi)(yi)(yi)言不(bu)(bu)(bu)發。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)便命(ming)丫鬟去(qu)(qu)(qu)(qu)掃床(chuang)鋪被,讓他(ta)(ta)們二人(ren)完(wan)婚。女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)紅(hong)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)臉說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)得回去(qu)(qu)(qu)(qu)告(gao)訴父(fu)(fu)母(mu)(mu)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)給你(ni)(ni)做媒,有(you)(you)什(shen)么差錯?”女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“郡君(jun)之(zhi)(zhi)命(ming),我(wo)(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)父(fu)(fu)母(mu)(mu)不(bu)(bu)(bu)敢違抗。但如此草草從(cong)(cong)事(shi),我(wo)(wo)(wo)(wo)就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)死(si),也(ye)(ye)不(bu)(bu)(bu)敢從(cong)(cong)命(ming)!”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“小(xiao)女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)志氣倒高,不(bu)(bu)(bu)屈(qu)從(cong)(cong)威勢,真是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)外(wai)(wai)甥(sheng)媳婦。”于是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),便從(cong)(cong)女(nv)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)頭(tou)上拔下(xia)一(yi)(yi)(yi)朵(duo)金花交給馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng),讓他(ta)(ta)回去(qu)(qu)(qu)(qu)查查歷書,定個(ge)(ge)(ge)良辰吉(ji)日;又讓丫鬟送(song)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)回去(qu)(qu)(qu)(qu)。這(zhe)(zhe)時(shi),雄雞高唱(chang),老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)派(pai)人(ren)牽著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)毛(mao)驢(lv)(lv)送(song)馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)出去(qu)(qu)(qu)(qu)。
馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)出(chu)來走了(le)幾(ji)步,回頭一(yi)看(kan),只(zhi)見房屋村落全(quan)消失了(le),只(zhi)有一(yi)片茂密的松林和蓬草掩蓋(gai)著(zhu)(zhu)的幾(ji)座墳(fen)墓(mu)而已。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)定神想(xiang)了(le)會兒(er),醒悟(wu)這里是薛尚書(shu)的墳(fen)墓(mu),薛尚書(shu)是馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)祖母的弟弟,所以老太太稱他為(wei)外甥。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)心(xin)中明白(bai)遇上了(le)鬼,但(dan)也不知十四娘是什(shen)么人(ren)(ren)。一(yi)路(lu)感嘆著(zhu)(zhu)回了(le)家,漫不經心(xin)地查了(le)個日子等著(zhu)(zhu),心(xin)里恐怕鬼約靠(kao)不住。再去那座寺廟看(kan)看(kan),一(yi)片荒涼,寂無人(ren)(ren)跡。詢問(wen)當(dang)地的人(ren)(ren),說是廟里常(chang)見狐出(chu)沒。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)暗想(xiang):只(zhi)要得到(dao)美(mei)人(ren)(ren),狐也是好的。
到了(le)(le)(le)選定的(de)(de)那天,馮(feng)生(sheng)(sheng)整理房間,打掃道路,讓仆人輪番在(zai)門(men)外(wai)眺望(wang)。一(yi)直等到半(ban)夜,還(huan)沒動(dong)靜,馮(feng)生(sheng)(sheng)已(yi)經絕望(wang)了(le)(le)(le)。一(yi)會(hui)兒(er),忽聽門(men)外(wai)人聲喧嘩,馮(feng)生(sheng)(sheng)趿拉著(zhu)鞋跑出(chu)去一(yi)看,花轎(jiao)已(yi)停在(zai)院(yuan)子(zi)里了(le)(le)(le),麗(li)個(ge)丫鬟扶著(zhu)十(shi)四(si)娘坐在(zai)轎(jiao)里。嫁妝也(ye)沒多余的(de)(de)東西,只(zhi)有兩個(ge)長胡子(zi)仆人扛著(zhu)個(ge)甕大的(de)(de)儲錢罐(guan),從肩上(shang)卸下放在(zai)屋子(zi)一(yi)角。馮(feng)生(sheng)(sheng)高(gao)興(xing)娶了(le)(le)(le)個(ge)美麗(li)妻(qi)子(zi),并不(bu)疑慮(lv)她(ta)是(shi)異(yi)類。他問十(shi)四(si)娘:“一(yi)個(ge)死鬼,你們家怎么(me)那樣服(fu)貼(tie)她(ta)?”十(shi)四(si)娘說(shuo):“薛尚(shang)書現在(zai)已(yi)做(zuo)了(le)(le)(le)五都(dou)巡(xun)環使,數百里內的(de)(de)鬼狐都(dou)供他役使。他不(bu)常回(hui)家。”馮(feng)生(sheng)(sheng)不(bu)忘老太太給(gei)做(zuo)媒(mei),第二天,到她(ta)的(de)(de)墓(mu)上(shang)祭祀了(le)(le)(le)一(yi)番。同去時,有兩個(ge)丫鬟來贈(zeng)送(song)帶有貝紋的(de)(de)錦(jin)帛作賀禮(li),放到桌(zhuo)子(zi)上(shang)走了(le)(le)(le)。馮(feng)生(sheng)(sheng)告訴十(shi)四(si)娘,十(shi)四(si)娘看了(le)(le)(le)看,說(shuo):“這是(shi)郡君的(de)(de)東西!”
同縣有(you)個楚(chu)(chu)(chu)(chu)銀臺的公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi),從(cong)小就(jiu)(jiu)和馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)同學,兩人(ren)(ren)(ren)十(shi)(shi)(shi)(shi)分親(qin)匿。他(ta)聽說(shuo)(shuo)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)娶了(le)(le)個狐夫人(ren)(ren)(ren),便在(zai)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)結(jie)婚三日那天(tian),送來(lai)禮(li)物(wu),并親(qin)自上(shang)(shang)門(men)(men)(men)舉杯慶賀(he)。過了(le)(le)幾天(tian),楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)又寫來(lai)請柬,請馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)赴宴(yan)。十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)得知(zhi),對(dui)(dui)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“上(shang)(shang)次公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)來(lai),我(wo)(wo)從(cong)墻(qiang)縫里見他(ta)猿眼鷹鼻,這(zhe)人(ren)(ren)(ren)不(bu)(bu)(bu)(bu)可長久交(jiao)往,不(bu)(bu)(bu)(bu)去為好。”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)答(da)應了(le)(le)。第(di)(di)二天(tian),楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)登門(men)(men)(men)責問馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)負約,就(jiu)(jiu)便獻上(shang)(shang)自已(yi)的新作詩(shi)篇。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)評論這(zhe)些詩(shi)篇時,說(shuo)(shuo)了(le)(le)些嘲笑話(hua),楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)很(hen)羞慚,兩人(ren)(ren)(ren)不(bu)(bu)(bu)(bu)歡而(er)散。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)回(hui)屋(wu),笑著(zhu)跟十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)講(jiang)了(le)(le)一(yi)遍(bian)。十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)凄然(ran)地說(shuo)(shuo):“楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)是匹豺狼,不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)跟他(ta)開玩(wan)笑!你(ni)不(bu)(bu)(bu)(bu)聽我(wo)(wo)的話(hua),將遭大(da)(da)難!”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)笑著(zhu)認了(le)(le)錯。此后(hou)(hou),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)和楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)經(jing)常來(lai)往調(diao)笑,原來(lai)的過節漸漸消除了(le)(le)。正好提學駕下臨,主持(chi)科(ke)考(kao),楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)考(kao)了(le)(le)第(di)(di)一(yi),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)考(kao)了(le)(le)第(di)(di)二。楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)沾沾自喜,派仆人(ren)(ren)(ren)來(lai)邀請馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)去喝酒(jiu)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)推辭不(bu)(bu)(bu)(bu)去,連叫了(le)(le)幾次,才(cai)(cai)去了(le)(le)。到后(hou)(hou)來(lai)才(cai)(cai)知(zhi)道(dao)是楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)的生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)日,客人(ren)(ren)(ren)坐(zuo)滿(man)了(le)(le)屋(wu)子(zi)(zi),酒(jiu)宴(yan)十(shi)(shi)(shi)(shi)分豐盛。楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)拿出自己的試卷給馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)看,親(qin)友(you)爭相圍攏(long)來(lai)觀(guan)賞,邊看邊贊(zan)嘆著(zhu)。酒(jiu)過數巡,有(you)樂隊在(zai)下面(mian)奏(zou)起(qi)音樂,一(yi)片喧雜(za),賓主都(dou)非常高興。楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)忽(hu)然(ran)對(dui)(dui)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“俗(su)話(hua)說(shuo)(shuo)‘場(chang)中(zhong)莫論文(wen)’,現(xian)(xian)在(zai)才(cai)(cai)知(zhi)道(dao)這(zhe)句話(hua)的錯誤。我(wo)(wo)之所以名次排在(zai)你(ni)前面(mian),不(bu)(bu)(bu)(bu)過因(yin)為我(wo)(wo)的文(wen)章開頭幾句略高一(yi)籌罷(ba)了(le)(le)。”公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)說(shuo)(shuo)完,一(yi)座人(ren)(ren)(ren)都(dou)贊(zan)揚起(qi)來(lai)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)乘著(zhu)醉意,再(zai)忍耐不(bu)(bu)(bu)(bu)住,大(da)(da)笑著(zhu)說(shuo)(shuo):“你(ni)到現(xian)(xian)在(zai)還以為你(ni)是憑文(wen)章考(kao)第(di)(di)一(yi)的嗎?”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)話(hua)音剛落(luo),一(yi)座人(ren)(ren)(ren)臉上(shang)(shang)失(shi)色。楚(chu)(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)羞慚忿(fen)怒,無(wu)言答(da)對(dui)(dui)。客人(ren)(ren)(ren)們見狀漸漸都(dou)走了(le)(le),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)也悄(qiao)悄(qiao)地溜(liu)了(le)(le)回(hui)來(lai)。酒(jiu)醒后(hou)(hou),馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)很(hen)后(hou)(hou)悔,把這(zhe)事告訴(su)了(le)(le)十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)。十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)不(bu)(bu)(bu)(bu)高興地說(shuo)(shuo):“你(ni)真(zhen)是鄉(xiang)下的輕薄(bo)子(zi)(zi)弟!拿輕薄(bo)之態對(dui)(dui)待君子(zi)(zi),就(jiu)(jiu)會(hui)喪失(shi)品(pin)德;對(dui)(dui)待小人(ren)(ren)(ren),就(jiu)(jiu)會(hui)惹殺身(shen)之禍(huo)。你(ni)大(da)(da)難不(bu)(bu)(bu)(bu)遠了(le)(le)!我(wo)(wo)不(bu)(bu)(bu)(bu)忍心見你(ni)敗落(luo),我(wo)(wo)們分手吧!”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)害怕(pa),哭泣著(zhu)說(shuo)(shuo)自己已(yi)很(hen)后(hou)(hou)悔。十(shi)(shi)(shi)(shi)四娘(niang)(niang)說(shuo)(shuo):“如想(xiang)要我(wo)(wo)留下來(lai),我(wo)(wo)和你(ni)約定,從(cong)今后(hou)(hou)你(ni)閉門(men)(men)(men)不(bu)(bu)(bu)(bu)出,斷(duan)絕(jue)交(jiao)游(you),不(bu)(bu)(bu)(bu)要再(zai)酗酒(jiu)!”馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)恭敬地答(da)應下來(lai)。
十四(si)娘(niang)為(wei)人(ren)勤(qin)儉利(li)落,天(tian)天(tian)紡線織布。經(jing)常自(zi)己(ji)回娘(niang)家(jia),但從不(bu)在娘(niang)家(jia)過(guo)夜(ye)。還常拿(na)出(chu)些金(jin)銀布帛作買賣,每有贏余,就(jiu)把錢投進(jin)儲錢罐里(li)(li)。天(tian)天(tian)關(guan)門(men)閉戶,有人(ren)來(lai)(lai)訪,就(jiu)讓仆人(ren)謝絕(jue)。一(yi)(yi)(yi)天(tian),楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)又(you)送來(lai)(lai)信(xin)請馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),十四(si)娘(niang)把信(xin)燒了(le)(le)(le)(le),不(bu)讓馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)知道。第二天(tian),馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)出(chu)門(men)去城里(li)(li)吊喪(sang),在喪(sang)家(jia)遇(yu)到(dao)楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)。楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)拉著(zhu)他的(de)胳膊,苦苦邀請。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)借故推辭,楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)讓馬夫拉著(zhu)馬,擁著(zhu)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)就(jiu)走(zou)。到(dao)了(le)(le)(le)(le)家(jia),楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)立(li)即(ji)命家(jia)人(ren)設宴。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)又(you)告(gao)辭,說(shuo)(shuo)有事要早點(dian)回去。楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)再(zai)三挽留,吩咐(fu)家(jia)姬彈箏(zheng)奏樂。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)本來(lai)(lai)就(jiu)放(fang)蕩(dang)不(bu)羈,前(qian)些日子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)又(you)一(yi)(yi)(yi)直關(guan)在家(jia)里(li)(li),很(hen)覺(jue)煩悶。忽(hu)然遇(yu)上(shang)(shang)(shang)今(jin)天(tian)這個(ge)(ge)痛飲(yin)的(de)機會,酒(jiu)興大(da)發,再(zai)也不(bu)管不(bu)顧,喝得酩酊(ding)大(da)醉,昏沉沉地(di)趴在桌(zhuo)上(shang)(shang)(shang)睡(shui)著(zhu)了(le)(le)(le)(le)。楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)的(de)妻子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)阮氏(shi),非常兇悍(han)嫉妒,婢(bi)妾們都不(bu)敢施脂抹粉。前(qian)天(tian)有個(ge)(ge)丫鬟(huan)(huan)到(dao)楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)的(de)書房(fang)中,被阮氏(shi)抓(zhua)住(zhu),用(yong)木(mu)杖猛擊丫鬟(huan)(huan)的(de)頭(tou)部,丫鬟(huan)(huan)腦袋(dai)破裂,立(li)即(ji)死了(le)(le)(le)(le)。楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)因為(wei)上(shang)(shang)(shang)次馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)當眾羞辱自(zi)己(ji),懷恨在心,天(tian)天(tian)想(xiang)著(zhu)報復(fu),于是(shi)圖謀借這個(ge)(ge)事先把馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)灌(guan)醉,誣告(gao)他殺(sha)人(ren)。乘馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)正在昏睡(shui),楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)把丫鬟(huan)(huan)的(de)尸體扛到(dao)床上(shang)(shang)(shang),閉上(shang)(shang)(shang)房(fang)門(men)走(zou)了(le)(le)(le)(le)。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)五(wu)更天(tian)時酒(jiu)醒過(guo)來(lai)(lai),發現自(zi)己(ji)趴在桌(zhuo)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)上(shang)(shang)(shang)。起(qi)(qi)來(lai)(lai)尋找枕頭(tou)床鋪,覺(jue)得有個(ge)(ge)滑(hua)膩膩的(de)東西絆(ban)了(le)(le)(le)(le)腳(jiao),用(yong)手一(yi)(yi)(yi)摸(mo),是(shi)個(ge)(ge)人(ren)。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)還以為(wei)是(shi)主人(ren)派了(le)(le)(le)(le)童仆陪伴(ban)自(zi)己(ji)睡(shui)覺(jue),便又(you)用(yong)腳(jiao)踢(ti)踢(ti),那人(ren)一(yi)(yi)(yi)動不(bu)動,像具(ju)僵(jiang)尸。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)恐懼萬分,跑(pao)出(chu)房(fang)門(men)大(da)聲怪(guai)叫起(qi)(qi)來(lai)(lai)。楚(chu)家(jia)的(de)仆役們都起(qi)(qi)來(lai)(lai)了(le)(le)(le)(le),點(dian)上(shang)(shang)(shang)燈一(yi)(yi)(yi)照,發現一(yi)(yi)(yi)具(ju)尸體,便抓(zhua)住(zhu)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)憤怒(nu)地(di)吵鬧起(qi)(qi)來(lai)(lai)。楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)出(chu)來(lai)(lai)察看了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)番,誣說(shuo)(shuo)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)逼奸不(bu)遂,殺(sha)了(le)(le)(le)(le)丫鬟(huan)(huan),將他捆起(qi)(qi)來(lai)(lai),送到(dao)了(le)(le)(le)(le)廣平府衙(ya)。
隔了(le)(le),一(yi)天(tian)(tian),十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)才知道這(zhe)件事,不(bu)(bu)禁潸然淚下,說:“早知道會有今天(tian)(tian)了(le)(le)。”于(yu)是每(mei)天(tian)(tian)都送錢給馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)花費。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)見(jian)了(le)(le)府尹,無理可伸,被天(tian)(tian)天(tian)(tian)嚴刑拷(kao)問,打得(de)(de)皮開肉綻(zhan)。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)親自去詢問他經過,馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)見(jian)了(le)(le)她(ta),悲(bei)憤填膺,說不(bu)(bu)出話來。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)知道這(zhe)次陷井已深,便(bian)勸馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)先屈認(ren)(ren)了(le)(le),以免再挨(ai)打,馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)哭著(zhu)答應(ying)了(le)(le)。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)來來往(wang)往(wang)時,別的人(ren)(ren)在眼前也(ye)看不(bu)(bu)見(jian)她(ta)。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)回(hui)家又感慨又嘆息(xi),忽然,她(ta)把(ba)自己的丫鬟(huan)打發(fa)走(zou)了(le)(le)。一(yi)個人(ren)(ren)住了(le)(le)幾天(tian)(tian),十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)又托媒婆買了(le)(le)個良家女(nv)子,名叫祿(lu)兒(er),十(shi)(shi)(shi)五歲,容貌(mao)頗(po)為艷麗。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)跟祿(lu)兒(er),同吃(chi)住,看待她(ta)不(bu)(bu)同于(yu)一(yi)般丫鬟(huan)。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)招認(ren)(ren)誤殺人(ren)(ren)命后,被官府判了(le)(le)絞刑。仆人(ren)(ren)得(de)(de)知這(zhe)個消息(xi),泣(qi)不(bu)(bu)成(cheng)聲地告訴了(le)(le)十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)。十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)聽說,面色坦(tan)然,像毫不(bu)(bu)介意。不(bu)(bu)久,快到了(le)(le)秋后處決犯(fan)人(ren)(ren)的日(ri)子,十(shi)(shi)(shi)四(si)娘(niang)(niang)才惶惶不(bu)(bu)安,經常白天(tian)(tian)出去,晚上才回(hui)來,腳不(bu)(bu)停歇(xie)。常在沒人(ren)(ren)的地方,悲(bei)傷哀痛,以至于(yu)寢食(shi)都廢(fei)。
一(yi)(yi)(yi)天下午,十(shi)(shi)四(si)娘(niang)派出的(de)那個狐丫鬟(huan)忽然回(hui)來了(le)(le)(le)。十(shi)(shi)四(si)娘(niang)急忙(mang)起(qi)身(shen),將(jiang)丫鬟(huan)叫到無(wu)人(ren)處,二人(ren)小聲交談起(qi)來。十(shi)(shi)四(si)娘(niang)再出來時,笑容滿(man)面(mian),和平(ping)常一(yi)(yi)(yi)樣料理家(jia)務。第(di)二天,仆人(ren)到監獄,馮生(sheng)托他(ta)(ta)帶回(hui)話(hua)來,要十(shi)(shi)四(si)娘(niang)去見(jian)一(yi)(yi)(yi)面(mian),以(yi)便永訣。十(shi)(shi)四(si)娘(niang)漫不經(jing)心(xin)地答(da)應了(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)聲,也不悲傷,沒當回(hui)事,家(jia)人(ren)私(si)下里議論她太(tai)狠心(xin)。忽然路人(ren)到處流傳,楚銀臺已被(bei)革(ge)職,平(ping)陽(yang)觀(guan)察奉皇(huang)帝特旨,重審(shen)馮生(sheng)一(yi)(yi)(yi)案(an)。仆人(ren)聽說大喜,急忙(mang)告訴了(le)(le)(le)十(shi)(shi)四(si)娘(niang)。十(shi)(shi)四(si)娘(niang)也很高(gao)興,便派他(ta)(ta)到官衙(ya)中(zhong)探(tan)聽。去了(le)(le)(le)后,馮生(sheng)已經(jing)出獄,與仆人(ren)見(jian)面(mian),悲喜交集(ji)。一(yi)(yi)(yi)會兒(er),楚公子逮到,平(ping)陽(yang)觀(guan)察一(yi)(yi)(yi)審(shen)問,明白了(le)(le)(le)其中(zhong)的(de)全部實情,便立即(ji)釋放了(le)(le)(le)馮生(sheng),讓(rang)他(ta)(ta)回(hui)家(jia)。馮生(sheng)回(hui)家(jia)見(jian)了(le)(le)(le)十(shi)(shi)四(si)娘(niang),不禁(jin)淚珠滾滾;十(shi)(shi)四(si)娘(niang)也看(kan)著他(ta)(ta)心(xin)酸不已。悲傷過后,才又喜歡起(qi)來,但馮生(sheng)終究不知自己(ji)的(de)案(an)子皇(huang)帝是怎么知道的(de)。十(shi)(shi)四(si)娘(niang)指著丫鬟(huan)說:“這(zhe)是你(ni)的(de)功(gong)臣(chen)啊!”馮生(sheng)驚愕(e)地詢問緣故(gu)。
原來,十(shi)四(si)娘派(pai)丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)進京,想(xiang)到(dao)皇(huang)宮告狀(zhuang),為馮(feng)生(sheng)申冤(yuan)(yuan)。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)來到(dao)京城,見宮中有(you)神靈守(shou)護,便(bian)在御(yu)溝外(wai)徘徊猶豫(yu),一連(lian)幾(ji)個(ge)月進不去。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)怕(pa)誤了(le)(le)(le)(le)事(shi),正想(xiang)再回來商量(liang)個(ge)辦法(fa),忽聽(ting)說皇(huang)帝要去大同,丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)便(bian)預先趕到(dao)大同,裝作妓(ji)女。皇(huang)帝到(dao)妓(ji)院(yuan)游(you)逛,特別(bie)寵愛她(ta)(ta);又(you)懷疑她(ta)(ta)不是一般的風塵女子,丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)便(bian)哭起來。皇(huang)帝問(wen):“有(you)什么冤(yuan)(yuan)屈(qu)嗎?”丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)回答(da)說:“我原籍(ji)廣平(ping)府,是生(sheng)員馮(feng)某的女兒。父親因冤(yuan)(yuan)案將被(bei)處(chu)死,于是把我賣到(dao)了(le)(le)(le)(le)妓(ji)院(yuan)里。”皇(huang)帝聽(ting)說,很慘然,賜給她(ta)(ta)一百兩(liang)銀(yin)子。臨走前(qian),又(you)詳細問(wen)了(le)(le)(le)(le)事(shi)情經過(guo),用紙(zhi)筆記了(le)(le)(le)(le)姓名;還(huan)說要和她(ta)(ta)共享榮華富貴(gui)(gui)。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)說:“但愿(yuan)我和父親能團聚,不想(xiang)過(guo)富貴(gui)(gui)生(sheng)活(huo)。”皇(huang)帝點頭(tou)答(da)應,便(bian)走了(le)(le)(le)(le)。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)(huan)講了(le)(le)(le)(le)經過(guo),馮(feng)生(sheng)急忙(mang)下拜(bai),熱淚盈眶。
不(bu)(bu)(bu)(bu)久,十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)忽然對(dui)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)說(shuo):“我(wo)(wo)如不(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)為了(le)情緣,哪里(li)(li)會有(you)這些(xie)煩惱?你被下(xia)獄(yu)時,我(wo)(wo)奔走于(yu)親(qin)戚之間,卻沒一(yi)個(ge)(ge)人肯為我(wo)(wo)想個(ge)(ge)辦法。那時的酸楚,真讓(rang)(rang)人沒法說(shuo)。現(xian)在(zai)我(wo)(wo)越感到這塵俗世(shi)界令人厭煩苦惱。我(wo)(wo)已(yi)替你找了(le)個(ge)(ge)女子(zi),我(wo)(wo)們從此分別吧!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)聽說(shuo),哭著跪在(zai)地(di)上(shang)(shang)不(bu)(bu)(bu)(bu)起來(lai),十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)才作罷。到夜晚,十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)讓(rang)(rang)祿兒(er)(er)去(qu)跟(gen)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)睡(shui),馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)拒(ju)而不(bu)(bu)(bu)(bu)納(na)。第二(er)天早晨看看十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang),容(rong)光頓減(jian)。又過(guo)了(le)一(yi)個(ge)(ge)多月,十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)漸漸衰老。半年(nian)(nian)后(hou),便(bian)(bian)又黑又丑,像(xiang)個(ge)(ge)村婦。但馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)仍恭恭敬敬地(di)對(dui)待她,始終(zhong)不(bu)(bu)(bu)(bu)變。十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)忽然又說(shuo)要告(gao)別,還說(shuo):“你自有(you)美麗的妻子(zi),要我(wo)(wo)這丑老婆子(zi)干什么?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)像(xiang)上(shang)(shang)次那樣哭著哀(ai)求。又過(guo)了(le)一(yi)個(ge)(ge)月,十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)暴病,不(bu)(bu)(bu)(bu)吃不(bu)(bu)(bu)(bu)喝,疲憊地(di)躺(tang)在(zai)床上(shang)(shang)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)端(duan)湯喂(wei)藥,像(xiang)侍奉父母。請來(lai)巫婆、醫生(sheng)(sheng),都(dou)不(bu)(bu)(bu)(bu)靈驗,十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)終(zhong)于(yu)不(bu)(bu)(bu)(bu)治,去(qu)世(shi)了(le)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)悲痛(tong)欲絕(jue),就用皇帝賜給(gei)丫鬟(huan)的那一(yi)百兩銀子(zi),埋葬了(le)十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)。過(guo)了(le)幾(ji)天,狐丫鬟(huan)也走了(le)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)便(bian)(bian)娶(qu)了(le)祿兒(er)(er)為繼室,過(guo)了(le)一(yi)年(nian)(nian)便(bian)(bian)生(sheng)(sheng)了(le)個(ge)(ge)兒(er)(er)子(zi)。可(ke)是(shi)連年(nian)(nian)歉收,家境日漸蕭條,夫妻二(er)人一(yi)籌莫展,相對(dui)憂愁。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)忽然想起屋角(jiao)里(li)(li)的儲(chu)錢罐(guan),常(chang)見十四(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)往里(li)(li)投錢,不(bu)(bu)(bu)(bu)知錢罐(guan)還在(zai)不(bu)(bu)(bu)(bu)在(zai)。過(guo)去(qu)一(yi)看,只見豆(dou)豉盆(pen)子(zi)、鹽罐(guan)子(zi)擺了(le)滿滿一(yi)地(di)。一(yi)件(jian)件(jian)挪開(kai),見儲(chu)錢罐(guan)還在(zai),用筷(kuai)子(zi)往罐(guan)里(li)(li)捅了(le)捅,堅硬得插不(bu)(bu)(bu)(bu)下(xia)去(qu)。把罐(guan)子(zi)摔(shuai)碎,金錢嘩嘩地(di)淌了(le)出來(lai)。從此,馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)一(yi)下(xia)子(zi)富裕起來(lai)。
后(hou)來,馮生的仆人(ren)到太華山(shan),遇見十(shi)四娘,騎著匹青騾(luo)子,丫鬟騎著驢跟在后(hou)面。十(shi)四娘見了(le)仆人(ren),問(wen):“馮郎(lang)平(ping)安嗎(ma)?”還說,“回去告訴你(ni)主人(ren),我已名列仙籍(ji)了(le)。”說完(wan),便消(xiao)失不見了(le)。
作(zuo)者說:輕薄之(zhi)(zhi)言,大多出(chu)于(yu)讀書人之(zhi)(zhi)口,這是君(jun)子應(ying)該惋惜的。我曾(ceng)冒著不(bu)是的罪名說:“冤雖(sui)已經(jing)遠(yuan)去(qu)了,可為(wei)什么不(bu)刻苦(ku)自勵,以(yi)勉附于(yu)君(jun)子之(zhi)(zhi)林,使禍福(fu)的說法于(yu)己無關呢(ni)(ni)?像馮生那(nei)樣的,一言之(zhi)(zhi)差,幾乎弄得殺身,如果(guo)不(bu)是室(shi)有仙人,又(you)怎(zen)么能解脫出(chu)獄(yu),來再生于(yu)當世呢(ni)(ni)!真是可怕呀!
蒲(pu)(pu)松齡(ling)(1640-1715),清代杰出的(de)(de)(de)文學家(jia),字留仙,一(yi)(yi)(yi)(yi)字劍臣,別號(hao)柳泉居士,世(shi)稱(cheng)聊齋先生(sheng),山(shan)東淄川(chuan)(今(jin)山(shan)東淄博(bo)市)人(ren)。他(ta)(ta)(ta)出身于一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)沒落的(de)(de)(de)地主家(jia)庭,父親蒲(pu)(pu)槃原是一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)讀書人(ren),因(yin)在(zai)科(ke)舉(ju)(ju)上不得志,便棄儒經商,曾(ceng)積累了(le)(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)筆(bi)可觀的(de)(de)(de)財(cai)產。等到(dao)蒲(pu)(pu)松齡(ling)成年(nian)時,家(jia)境早已(yi)衰落,生(sheng)活十(shi)分貧困。蒲(pu)(pu)松齡(ling)一(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)熱衷功名(ming),醉心(xin)科(ke)舉(ju)(ju),但他(ta)(ta)(ta)除了(le)(le)十(shi)九歲(sui)時應童子試曾(ceng)連續(xu)考(kao)中(zhong)縣、府、道三個(ge)(ge)第一(yi)(yi)(yi)(yi),補(bu)博(bo)士弟子員外,以后屢受挫(cuo)折,一(yi)(yi)(yi)(yi)直郁(yu)郁(yu)不得志。他(ta)(ta)(ta)一(yi)(yi)(yi)(yi)面(mian)(mian)教書,一(yi)(yi)(yi)(yi)面(mian)(mian)應考(kao)了(le)(le)四十(shi)年(nian),到(dao)七十(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)歲(sui)時才援(yuan)例出貢(gong),補(bu)了(le)(le)個(ge)(ge)歲(sui)貢(gong)生(sheng),四年(nian)后便死去(qu)了(le)(le)。一(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)中(zhong)的(de)(de)(de)坎坷遭(zao)遇(yu)使蒲(pu)(pu)松齡(ling)對當時政治的(de)(de)(de)黑(hei)暗(an)和(he)(he)科(ke)舉(ju)(ju)的(de)(de)(de)弊端有(you)了(le)(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)定的(de)(de)(de)認識,生(sheng)活的(de)(de)(de)貧困使他(ta)(ta)(ta)對廣大勞(lao)動(dong)人(ren)民的(de)(de)(de)生(sheng)活和(he)(he)思(si)想有(you)了(le)(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)定的(de)(de)(de)了(le)(le)解和(he)(he)體會。因(yin)此(ci),他(ta)(ta)(ta)以自己的(de)(de)(de)切(qie)身感(gan)受寫了(le)(le)不少著作,今(jin)存除《聊齋志異(yi)》外,還有(you)《聊齋文集(ji)》和(he)(he)《詩(shi)集(ji)》等。
此篇(pian)(pian)的(de)(de)(de)(de)(de)重點描寫(xie)對(dui)象(xiang)是(shi)辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)。與其(qi)他篇(pian)(pian)寫(xie)狐仙不同(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi),小說在刻畫人(ren)物(wu)(wu)性格之前.多次(ci)(ci)著(zhu)力描寫(xie)人(ren)物(wu)(wu)的(de)(de)(de)(de)(de)外貌。第(di)一次(ci)(ci)是(shi)通過(guo)馮(feng)生的(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)睛,寫(xie)辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)“著(zhu)紅(hong)帔.容色(se)娟好”的(de)(de)(de)(de)(de)靜(jing)態(tai)美(mei):寫(xie)她(ta)“躡露奔波,履襪沽(gu)濡(ru)”的(de)(de)(de)(de)(de)動態(tai)美(mei);從靜(jing)、動兩(liang)方而(er)(er)初(chu)次(ci)(ci)展現(xian)出辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)的(de)(de)(de)(de)(de)外形美(mei)。第(di)二次(ci)(ci)是(shi)通過(guo)馮(feng)生的(de)(de)(de)(de)(de)莽(mang)撞行為(wei).寫(xie)辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)”振袖傾(qing)鬟、亭(ting)亭(ting)拈帶”的(de)(de)(de)(de)(de)美(mei)姿,并再次(ci)(ci)用“紅(hong)衣”對(dui)人(ren)物(wu)(wu)進行美(mei)的(de)(de)(de)(de)(de)渲染。第(di)三次(ci)(ci)足用補敘法.借助(zhu)郡君(jun)介(jie)絹了(le)辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)穿的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)留有蓮花瓣的(de)(de)(de)(de)(de)高(gao)鞋.鞋底墊滿(man)香(xiang)粉.用而(er)(er)紗蒙(meng)麗等(deng)生活習性。第(di)四(si)(si)次(ci)(ci)是(shi)通過(guo)邶君(jun)直接召見她(ta).反(fan)復強調整她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)“紅(hong)衣”與“紅(hong)袖”.突出她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)“顰嫗俯拜”、”娉娉而(er)(er)立”.”羞縮不安”的(de)(de)(de)(de)(de)三種姿態(tai)。小說通過(guo)小同(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)場合、小同(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)睛來間接描寫(xie)辛(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)肖像(xiang).又四(si)(si)次(ci)(ci)用紅(hong)色(se)來點染她(ta),具有一種寫(xie)生畫似的(de)(de)(de)(de)(de)藝術效果。
在肖像(xiang)刻(ke)(ke)畫的(de)(de)(de)基礎上,小(xiao)說(shuo)(shuo)轉入通過(guo)人(ren)(ren)物的(de)(de)(de)表(biao)(biao)(biao)(biao)情(qing)與(yu)語(yu)(yu)言的(de)(de)(de)描(miao)寫(xie)來刻(ke)(ke)畫人(ren)(ren)物的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)特(te)征(zheng)。作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)首(shou)先(xian)刻(ke)(ke)畫辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)不(bu)(bu)(bu)(bu)畏權勢(shi)的(de)(de)(de)個(ge)性(xing)(xing)(xing)(xing)。當(dang)郡君強(qiang)迫她(ta)(ta)(ta)(ta)匆忙與(yu)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)成(cheng)婚(hun)時,辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)表(biao)(biao)(biao)(biao)示(shi)這(zhe)樣草(cao)率地(di)成(cheng)婚(hun).“婢(bi)子(zi)(zi)即死.不(bu)(bu)(bu)(bu)敢奉(feng)命!”面對(dui)(dui)在五(wu)都(dou)巡環使(shi)夫人(ren)(ren)的(de)(de)(de)嚴命.作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)為(wei)(wei)(wei)在五(wu)都(dou)巡環使(shi)管(guan)轄(xia)區內的(de)(de)(de)一(yi)個(ge)小(xiao)狐(hu)女(nv),堅持自(zi)己正(zheng)當(dang)的(de)(de)(de)要(yao)求(qiu)(qiu).并(bing)(bing)以(yi)死維護自(zi)己的(de)(de)(de)尊嚴,充分體(ti)現(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)不(bu)(bu)(bu)(bu)懼(ju)怕強(qiang)權,不(bu)(bu)(bu)(bu)屈服(fu)壓(ya)力的(de)(de)(de)反(fan)抗精神(shen)。接著,作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)也主要(yao)是通過(guo)辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)語(yu)(yu)言與(yu)神(shen)態來刻(ke)(ke)畫她(ta)(ta)(ta)(ta)在人(ren)(ren)世善(shan)識人(ren)(ren)心、勸夫改(gai)過(guo)、機(ji)智過(guo)人(ren)(ren)、洞察世情(qing)等多重性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)。辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)第一(yi)次見(jian)到楚(chu)公子(zi)(zi)后,對(dui)(dui)他評價說(shuo)(shuo):“其(qi)人(ren)(ren)猿(yuan)睛而(er)鷹(ying)準”,并(bing)(bing)勸馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)“不(bu)(bu)(bu)(bu)可與(yu)久(jiu)居也”.表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)眼力過(guo)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)特(te)點(dian)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)評楚(chu)公子(zi)(zi)新作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)后.是“笑述于(yu)房(fang)”.而(er)辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)卻足“慘然(ran)”¨:“公子(zi)(zi)豺狼.不(bu)(bu)(bu)(bu)可狎(xia)也!子(zi)(zi)不(bu)(bu)(bu)(bu)聽吾言,將(jiang)及(ji)于(yu)難!”再次表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)了(le)(le)辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)善(shan)識人(ren)(ren)心和深謀遠慮的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)。辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)得(de)知馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)當(dang)眾侮辱了(le)(le)楚(chu)公子(zi)(zi)后,臉色“不(bu)(bu)(bu)(bu)樂”.并(bing)(bing)把馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)狠狠教(jiao)訓(xun)了(le)(le)一(yi)頓(dun),這(zhe)段訓(xun)斥話,既表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)輕(qing)薄的(de)(de)(de)鄙視.又表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)楚(chu)公子(zi)(zi)本性(xing)(xing)(xing)(xing)的(de)(de)(de)深刻(ke)(ke)了(le)(le)解。她(ta)(ta)(ta)(ta)與(yu)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)約(yue)法三章。反(fan)映出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)已認識到事(shi)(shi)情(qing)的(de)(de)(de)危(wei)(wei)險性(xing)(xing)(xing)(xing),以(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)處(chu)事(shi)(shi)的(de)(de)(de)果斷性(xing)(xing)(xing)(xing)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)遭到楚(chu)公子(zi)(zi)陷害。她(ta)(ta)(ta)(ta)知道后.“潸(shan)然(ran)淚下”早知今幾矣!”這(zhe)種(zhong)悲(bei)哀的(de)(de)(de)神(shen)態,既悲(bei)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)小(xiao)幸.又悲(bei)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)改(gai)過(guo).同時還悲(bei)自(zi)己失(shi)去(qu)了(le)(le)丈夫.表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)內心深處(chu)悲(bei)恨交(jiao)加的(de)(de)(de)復(fu)雜感(gan)(gan)情(qing)。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)屈打(da)成(cheng)招,被判(pan)絞刑。“女(nv)聞.坦(tan)然(ran)若(ruo)不(bu)(bu)(bu)(bu)介意(yi)。”她(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)這(zhe)種(zhong)“坦(tan)然(ran)”神(shen)情(qing),表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)臨(lin)危(wei)(wei)不(bu)(bu)(bu)(bu)懼(ju)的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)。而(er)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)將(jiang)被處(chu)決(jue)(jue)時.“女(nv)始(shi)皇(huang)皇(huang)躁動”“於邑悲(bei)哀,至損眠食“:則又體(ti)現(xian)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)情(qing)深似海的(de)(de)(de)感(gan)(gan)情(qing)。當(dang)她(ta)(ta)(ta)(ta)得(de)到狐(hu)婢(bi)的(de)(de)(de)準信(xin)后.“出(chu)(chu)(chu)則笑色滿容”,“亦不(bu)(bu)(bu)(bu)愴惻(ce)”的(de)(de)(de)神(shen)情(qing).展現(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)運籌帷幄,決(jue)(jue)勝千里的(de)(de)(de)機(ji)智和才能。馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)出(chu)(chu)(chu)獄后.她(ta)(ta)(ta)(ta)“悲(bei)而(er)已喜”的(de)(de)(de)感(gan)(gan)情(qing)變(bian)化(hua),揭(jie)示(shi)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)為(wei)(wei)(wei)人(ren)(ren)善(shan)良.對(dui)(dui)丈夫鐘情(qing)的(de)(de)(de)美好(hao)品質(zhi)。小(xiao)說(shuo)(shuo)最后寫(xie)她(ta)(ta)(ta)(ta)反(fan)復(fu)要(yao)求(qiu)(qiu)離開(kai)馮(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)話,以(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)“容光頓(dun)減(jian)“、“漸以(yi)衰(shuai)老”、“黯黑如村嫗”的(de)(de)(de)外(wai)貌變(bian)化(hua).集中揭(jie)示(shi)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)人(ren)(ren)世“由酸衷而(er)生(sheng)(sheng)厭(yan)苦”的(de)(de)(de)復(fu)雜感(gan)(gan)情(qing).以(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)洞察世情(qing)的(de)(de)(de)敏(min)銳判(pan)斷力。為(wei)(wei)(wei)了(le)(le)表(biao)(biao)(biao)(biao)現(xian)辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)善(shan)良和機(ji)智,小(xiao)說(shuo)(shuo)還用先(xian)斷后敘法,由狐(hu)婢(bi)插敘辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)安(an)排她(ta)(ta)(ta)(ta)到五(wu)臺山而(er)見(jian)皇(huang)帝,當(dang)面澄清事(shi)(shi)實(shi)的(de)(de)(de)曲折經過(guo)。正(zheng)是小(xiao)說(shuo)(shuo)善(shan)于(yu)用人(ren)(ren)物的(de)(de)(de)語(yu)(yu)言和神(shen)態來刻(ke)(ke)畫人(ren)(ren)物的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge),致使(shi)辛(xin)十(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)多種(zhong)性(xing)(xing)(xing)(xing)格(ge)(ge)顯得(de)非常鮮明、生(sheng)(sheng)動。
小(xiao)(xiao)說(shuo)對辛(xin)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格的(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)動刻畫(hua)(hua),與(yu)(yu)小(xiao)(xiao)說(shuo)中馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)被害的(de)(de)(de)曲折經過是(shi)同步進行(xing)的(de)(de)(de),因此,作(zuo)者為使辛(xin)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格栩栩如(ru)生(sheng)(sheng)(sheng)地(di)(di)(di)展(zhan)(zhan)現(xian)(xian)出(chu)(chu)來,在故事情(qing)節上巧妙(miao)地(di)(di)(di)運用(yong)了“春云漸展(zhan)(zhan)”法。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)妄(wang)評楚(chu)公予(yu)的(de)(de)(de)新作(zuo),是(shi)“春云初(chu)展(zhan)(zhan)”;馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)當眾貶低(di)楚(chu)公子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)文章,是(shi)“春云二展(zhan)(zhan)”;楚(chu)公子(zi)(zi)(zi)馳函請馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng),是(shi)“春云三展(zhan)(zhan)”;楚(chu)公子(zi)(zi)(zi)硬把馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)拉到家里(li)喝(he)酒(jiu)(jiu),是(shi)“春云四(si)展(zhan)(zhan)”。這(zhe)“四(si)展(zhan)(zhan)”,既展(zhan)(zhan)示了馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)輕脫、縱(zong)酒(jiu)(jiu)的(de)(de)(de)劣根性(xing)(xing)(xing)(xing);也展(zhan)(zhan)示了楚(chu)公子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)陰險毒(du)辣;更重(zhong)要的(de)(de)(de)是(shi)逐步展(zhan)(zhan)示了辛(xin)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)善察人心,反(fan)復(fu)勸夫改過自新的(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格特(te)點。另外,小(xiao)(xiao)說(shuo)還隨手運用(yong)對照法來刻畫(hua)(hua)人物性(xing)(xing)(xing)(xing)格。在馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)妄(wang)評楚(chu)公子(zi)(zi)(zi)新作(zuo)后,小(xiao)(xiao)說(shuo)以(yi)“生(sheng)(sheng)(sheng)歸,笑(xiao)述于房”;“生(sheng)(sheng)(sheng)笑(xiao)謝之(zhi)”,來對照“女慘然曰”,鮮(xian)明(ming)地(di)(di)(di)表(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)了馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)與(yu)(yu)辛(xin)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)不(bu)同性(xing)(xing)(xing)(xing)格特(te)點。