江西孟龍潭(1),與(yu)(yu)朱(zhu)孝廉客(ke)都中(zhong)(2)。偶涉一蘭若,殿(dian)宇禪舍(she)(3),俱不(bu)甚弘敞(4),惟一老(lao)僧掛褡其中(zhong)(5)。見客(ke)入,肅衣出迓(ya)(6),導與(yu)(yu)隨(sui)喜(7)。殿(dian)中(zhong)塑志公像(8)。兩壁(bi)(bi)畫繪精妙,人(ren)物(wu)如(ru)生(sheng)(sheng)。東(dong)壁(bi)(bi)畫散花(hua)天女(nv)(nv)(nv)(9),內(nei)一垂(chui)髫者(zhe)(10),拈(nian)花(hua)微笑,櫻唇(chun)欲動,眼波將流。朱(zhu)注目(mu)久(jiu),不(bu)覺(jue)神(shen)搖意奪,恍然(ran)(ran)(ran)凝想。身忽飄(piao)飄(piao),如(ru)駕云霧,已到壁(bi)(bi)上(shang)。見殿(dian)閣(ge)重重,非復人(ren)世。一老(lao)僧說法座(zuo)上(shang)(11),偏袒繞視(shi)者(zhe)甚眾(12)。朱(zhu)亦(yi)雜立其中(zhong)。少(shao)間,似有人(ren)暗牽(qian)其裾。回顧,則垂(chui)髫兒,囅(chan)然(ran)(ran)(ran)竟(jing)去(qu)(13)。履即從之(zhi)(zhi)。過曲欄,入一小舍(she),朱(zhu)次且不(bu)敢(gan)前(qian)(14)。女(nv)(nv)(nv)回首(shou),舉手中(zhong)花(hua),遙遙作(zuo)招(zhao)狀(zhuang),乃(nai)趨(qu)之(zhi)(zhi)。舍(she)內(nei)寂無(wu)(wu)人(ren);遽擁之(zhi)(zhi),亦(yi)不(bu)甚拒,遂與(yu)(yu)狎好。既而閉戶去(qu),囑勿咳,夜乃(nai)復至,如(ru)此二日。女(nv)(nv)(nv)伴(ban)共(gong)覺(jue)之(zhi)(zhi),共(gong)搜(sou)得生(sheng)(sheng),戲(xi)謂(wei)女(nv)(nv)(nv)曰(yue):“腹內(nei)小郎已許大,尚發蓬蓬學處子耶?”共(gong)捧簪(zan)珥(15),促(cu)令上(shang)鬟(huan)(16)。女(nv)(nv)(nv)含羞不(bu)語(yu)。一女(nv)(nv)(nv)曰(yue):“妹妹姊(zi)姊(zi),吾等勿久(jiu)住,恐人(ren)不(bu)歡。”群笑而去(qu)。生(sheng)(sheng)視(shi)女(nv)(nv)(nv),髻云高簇,鬟(huan)鳳(feng)低垂(chui),比垂(chui)髫時尤艷絕也。四(si)顧無(wu)(wu)人(ren),漸入猥褻,蘭麝熏心(17),樂方未艾。忽聞吉莫靴鏗鏗甚厲(18),縲(lei)鎖(suo)鏘然(ran)(ran)(ran)(19);旋有紛(fen)囂(xiao)騰辨之(zhi)(zhi)聲(sheng)。女(nv)(nv)(nv)驚起(qi),與(yu)(yu)生(sheng)(sheng)竊窺,則見一金甲使(shi)(shi)(shi)者(zhe)(20),黑面(mian)如(ru)漆(qi),綰鎖(suo)挈槌(chui)(21),眾女(nv)(nv)(nv)環繞之(zhi)(zhi)。使(shi)(shi)(shi)者(zhe)曰(yue):“全未?”答言:“已全。”使(shi)(shi)(shi)者(zhe)曰(yue):“如(ru)有藏(zang)匿下(xia)(xia)界人(ren),即共(gong)出首(shou),勿貽伊(yi)戚(22)。”又同聲(sheng)言:“無(wu)(wu)。”使(shi)(shi)(shi)者(zhe)反身鶚(e)顧(23),似將搜(sou)匿。女(nv)(nv)(nv)大懼(ju),面(mian)如(ru)死灰,張(zhang)皇謂(wei)朱(zhu)曰(yue):“可急匿榻(ta)下(xia)(xia)。”乃(nai)啟(qi)壁(bi)(bi)上(shang)小扉,猝遁去(qu)。
朱(zhu)(zhu)(zhu)伏,不(bu)(bu)敢少息。俄聞靴聲(sheng)(sheng)至房(fang)內(nei),復出。未(wei)幾,煩喧(xuan)漸遠,心稍安(an);然戶(hu)外(wai)輒(zhe)有(you)往(wang)來語論者(zhe)(24)。朱(zhu)(zhu)(zhu)局蹐既久(25),覺耳際蟬(chan)鳴,目中火出,景狀殆不(bu)(bu)可(ke)忍(ren),惟靜聽(ting)以待(dai)女歸,竟不(bu)(bu)復憶身之(zhi)何(he)(he)自來也。時(shi)孟(meng)龍潭在殿中,轉瞬不(bu)(bu)見朱(zhu)(zhu)(zhu),疑以問(wen)僧。僧笑曰(yue)(yue):“往(wang)聽(ting)說法去矣(yi)。”問(wen):“何(he)(he)處?”曰(yue)(yue):“不(bu)(bu)遠。”少時(shi),以指彈壁而(er)(er)呼曰(yue)(yue):“朱(zhu)(zhu)(zhu)檀越何(he)(he)久游不(bu)(bu)歸(26)?”旋見壁間畫有(you)朱(zhu)(zhu)(zhu)像,傾耳佇立,若有(you)聽(ting)察(cha)。僧又(you)呼曰(yue)(yue):“游侶久待(dai)矣(yi)。”遂飄忽自壁而(er)(er)下,灰(hui)心木(mu)立(27),目瞪足耎。孟(meng)大駭(hai),從容問(wen)之(zhi),蓋(gai)方(fang)伏榻(ta)下,聞扣聲(sheng)(sheng)如雷(lei),故出房(fang)窺(kui)聽(ting)也。共(gong)視拈花人,螺髻翹然(28),不(bu)(bu)復垂髫矣(yi)。朱(zhu)(zhu)(zhu)驚拜老僧,而(er)(er)問(wen)其故。僧笑曰(yue)(yue):“幻由人生,貧(pin)道何(he)(he)能解(jie)。”朱(zhu)(zhu)(zhu)氣結而(er)(er)不(bu)(bu)揚,孟(meng)心駭(hai)嘆而(er)(er)無主。即起,歷階而(er)(er)出。
異(yi)史氏曰:“幻由(you)人(ren)(ren)作,此(ci)言(yan)類有道者(29)。人(ren)(ren)有淫心(xin),是(shi)生褻境;人(ren)(ren)有褻心(xin),是(shi)生怖境。菩薩點化愚蒙,千幻并(bing)作。皆人(ren)(ren)心(xin)所自動(dong)耳。老婆心(xin)切(qie)(30),惜不聞其言(yan)下(xia)大(da)悟,披發(fa)入山(shan)也。”
據《聊齋志(zhi)異》手稿本(ben)
詞句注釋
(1)江西(xi):清(qing)代行省名,轄境(jing)約當(dang)今江西(xi)省。
(2)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian):這(zhe)里指舉(ju)人。孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)為(wei)漢(han)代選(xuan)舉(ju)官吏的(de)科(ke)(ke)目,孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)指孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)子,廉(lian)指廉(lian)潔之士,由(you)郡國推(tui)舉(ju),報請朝廷任用。明清科(ke)(ke)舉(ju)制度,舉(ju)人由(you)鄉試(shi)產生,與(yu)漢(han)代孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)由(you)郡國推(tui)舉(ju)相似,因稱舉(ju)人為(wei)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)。
(3)禪(chan)(chan)(chán)舍:僧(seng)舍。禪(chan)(chan),佛家語,梵語音譯“禪(chan)(chan)那(nei)”的略(lve)稱,專心靜思的意思。舊時詩文常將與佛教有關的事(shi)物(wu)都冠以“禪(chan)(chan)”字,如禪(chan)(chan)房(fang)、禪(chan)(chan)堂等。
(4)弘敞(chang)(chang):寬闊明亮(liang)。敞(chang)(chang),原(yuan)作“廠((廠敞(chang)(chang)))”,據(ju)青柯亭刻本改。
(5)掛(gua)(gua)搭:行腳僧(seng)(也叫游方僧(seng))投(tou)宿暫住(zhu)的意思。也稱“掛(gua)(gua)褡”、“掛(gua)(gua)單”、“掛(gua)(gua)錫(xi)(xi)”。褡,指僧(seng)衣(yi);單,指僧(seng)堂(tang)東西兩序的名單;錫(xi)(xi),指錫(xi)(xi)杖。行腳僧(seng)投(tou)宿寺院,衣(yi)缽和錫(xi)(xi)杖不能放在(zai)地(di)上,而要掛(gua)(gua)在(zai)僧(seng)堂(tang)東西兩序名單下(xia)面(mian)的鉤上,故稱。
(6)肅衣(yi):整衣(yi),表(biao)示(shi)恭敬。
(7)隨喜:佛(fo)家語,意思是隨己(ji)所喜,做些善事;指隨意向僧人布施財物。見《法華經·隨喜功德品(pin)》。后因稱游觀寺院為隨喜。
(8)志(zhi)公:指南朝僧人保志(zhi)。保志(zhi)(418—514),也作“寶(bao)志(zhi)”,相傳自宋(song)太始(shi)(465—471)初,他表現出種(zhong)種(zhong)神異(yi)(yi)的言行,齊、梁(liang)時王侯士庶視之為“神僧”。見《高僧傳·神異(yi)(yi)·梁(liang)京師(shi)釋保志(zhi)》。
(9)散花天女(nv)(nv)(nv):佛經故事中的(de)神女(nv)(nv)(nv)。《維摩(mo)詰經·觀眾(zhong)生品》載,維摩(mo)詰室有(you)一(yi)天女(nv)(nv)(nv),每見諸菩薩聆聽講說佛法(fa),就呈現原身,并將天花撒(sa)在他們(men)身上,以驗(yan)證其(qi)向道(dao)之心:道(dao)心堅定者花不(bu)著身,反之則著身不(bu)去(qu)。
(10)垂(chui)髫(tíao條):披發(fa)下垂(chui)。古時十五歲以下兒(er)童不束發(fa),因稱(cheng)童稚為(wei)垂(chui)髫。這里指未曾束發(fa)的少(shao)女。
(11)說(shuo)法(fa):講說(shuo)佛法(fa)。
(12)偏袒繞視者:此指(zhi)和尚。偏袒,袒露(lu)右肩(jian),詳(xiang)《聊(liao)齋(zhai)自志》注。
(13)囅(chan)(chǎn產)然:笑的樣子(zi)。《莊子(zi)·達生》:“桓(huan)公(gong)囅(chan)然而笑。”
(14)次(ci)且(zī jū資苴(ju)):同“趑趄”。進退猶豫。
(15)簪(zan)珥(ěr耳(er)):發(fa)簪(zan)和耳(er)環(huan)。
(16)上鬟:俗稱“上頭(tou)”。山(shan)東舊(jiu)時習(xi)俗,女(nv)子臨嫁梳妝冠笄(ji)、插戴首飾,稱“上頭(tou)”。《城武縣志》(道光十年):“于吉時為女(nv)冠笄(ji)作樂,名上頭(tou)。”
(17)蘭麝:蘭草和麝香。古時婦(fu)女熏香用品。
(18)吉(ji)莫靴(xue):皮靴(xue)。吉(ji)莫,皮革。《北(bei)齊書·韓寶業等傳》:“臣(chen)向見(jian)郭林宗(zong)從冢中出,著大帽吉(ji)莫靴(xue),插馬(ma)鞭(bian)。”
(19)縲(lei)(léi累)鎖:拘(ju)系(xi)犯人的鎖鏈。縲(lei),黑繩。
(20)金甲(jia)使者(zhe):身著鐵制鎧甲(jia)的使者(zhe)。
(21)絜(xie)(xié協):持。通“挈”。
(22)勿貽(yi)伊(yi)(yi)戚:意(yi)為不要自招罪罰。《詩·小雅·小明》:“心之憂矣(yi),自詒伊(yi)(yi)戚。”詒,通“貽(yi)”,遺留。伊(yi)(yi),通“繄”(yī),是(shi)。戚,憂愁(chou)。
(23)反身(shen)鶚(e)顧:反轉身(shen)來,瞋目四顧。鶚(e),猛禽,雙(shuang)目深陷,神色兇狠。
(24)語(yu)論:談論。語(yu),交相告語(yu)。
(25)局蹐(jú jí局脊(ji)):畏縮恐懼而蜷(quan)曲。局,同跼,屈曲。蹐,小步而行。
(26)檀(tan)越:也作“檀(tan)那”,梵語“陀那缽(bo)底”的音譯,義譯為“施主”,指向(xiang)寺院(yuan)施舍(she)財物的俗家人。
(27)灰(hui)心木(mu)立(li):心如(ru)死(si)灰(hui),形(xing)似槁木(mu)。灰(hui)心,是說(shuo)心沉寂如(ru)死(si)灰(hui);木(mu)立(li),是說(shuo)站立(li)著象枯干的(de)木(mu)頭,沒有知(zhi)覺。《莊子·齊物論》:“形(xing)固(gu)可使如(ru)槁木(mu),而心固(gu)可使如(ru)死(si)灰(hui)乎!”
(28)螺髻翹然:螺形發(fa)髻高(gao)高(gao)翹起,為(wei)已(yi)婚婦(fu)女的(de)發(fa)式。
(29)此言類有(you)道(dao)者:說出這樣話的(de),像(xiang)是一位(wei)深(shen)通哲理的(de)人。有(you)道(dao),謂深(shen)明哲理。
(30)老婆(po)心(xin)切(qie):教人心(xin)切(qie)。佛家稱教導學(xue)人親切(qie)叮嚀者曰老婆(po),寓慈悲之(zhi)意(yi)。《景德傳燈錄(lu)》卷十二(er)載,唐代義(yi)玄(xuan)禪師(shi)(shi)(?—867)初投(tou)江西黃(huang)檗(bo)(bo)山(shan)參希(xi)運大師(shi)(shi)。義(yi)玄(xuan)問黃(huang)檗(bo)(bo)“如何(he)是祖師(shi)(shi)西來意(yi)?”“黃(huang)檗(bo)(bo)便(bian)打,如是三問,三遭打。”黃(huang)檗(bo)(bo)意(yi)欲以此令其自悟,而義(yi)玄(xuan)不解(jie)其意(yi),辭去,往(wang)參大愚禪師(shi)(shi)。大愚說:“黃(huang)檗(bo)(bo)恁么老婆(po),為汝得徹困(kun),猶覓過在。”義(yi)玄(xuan)頓時領悟到希(xi)運的(de)用意(yi),隨即返回黃(huang)檗(bo)(bo)山(shan)受教。黃(huang)檗(bo)(bo)問云(yun):“汝回太速生。”義(yi)玄(xuan)云(yun):“只為老婆(po)心(xin)切(qie)。”
白話譯文
江(jiang)西人孟龍潭,與朱(zhu)舉人客居在京(jing)城。他們(men)偶然來(lai)到一(yi)座(zuo)寺院,見殿堂僧(seng)舍,都(dou)不太寬敞,只有一(yi)位云游四(si)方的老僧(seng)暫(zan)住在里面(mian)。老僧(seng)見有客人進門,便整理了一(yi)下衣服出來(lai)迎(ying)接(jie),引導他倆在寺內游覽。大殿中塑著手(shou)足(zu)都(dou)作鳥爪形狀的志公像。兩(liang)邊墻(qiang)上的壁畫非常精妙,上面(mian)的人物栩栩如生。東(dong)邊墻(qiang)壁上畫著好多散(san)花的天女,她(ta)們(men)中間有一(yi)個(ge)垂發少女,手(shou)拈鮮花面(mian)帶微笑,櫻桃小嘴像要說話,眼睛也像要轉動起來(lai)。朱(zhu)舉人緊盯著她(ta)看(kan)了很久(jiu),不覺神搖意動,頓(dun)時沉浸(jin)在傾心愛慕的凝思之(zhi)中。
忽(hu)然間他(ta)感到自己的(de)(de)身(shen)(shen)子飄飄悠悠,像(xiang)是駕(jia)著(zhu)云霧,已經來到了(le)壁畫中。見殿堂樓閣(ge)重(zhong)重(zhong)迭迭,不(bu)(bu)再是人(ren)(ren)間的(de)(de)景象。有一(yi)位老僧(seng)在座上宣(xuan)講佛(fo)法,四(si)周(zhou)眾(zhong)多僧(seng)人(ren)(ren)圍繞(rao)著(zhu)聽講。朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)也摻雜(za)站立(li)其(qi)中。不(bu)(bu)一(yi)會兒,好像(xiang)有人(ren)(ren)偷偷牽他(ta)的(de)(de)衣(yi)襟。回頭(tou)一(yi)看(kan),原來是那個垂(chui)發(fa)(fa)少(shao)女(nv)(nv)(nv),正微笑(xiao)著(zhu)走(zou)開。朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)便立(li)即跟(gen)在她(ta)的(de)(de)身(shen)(shen)后。過了(le)曲曲折(zhe)折(zhe)的(de)(de)柵欄,少(shao)女(nv)(nv)(nv)進了(le)一(yi)間小房舍,朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)停下腳(jiao)步(bu)不(bu)(bu)敢(gan)再往(wang)前走(zou)。少(shao)女(nv)(nv)(nv)回過頭(tou)來,舉(ju)(ju)(ju)(ju)起(qi)手中的(de)(de)花,遠(yuan)遠(yuan)地向他(ta)打招呼,朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)這(zhe)才(cai)跟(gen)了(le)進去(qu)。見房子里寂靜無人(ren)(ren),他(ta)就(jiu)去(qu)擁抱少(shao)女(nv)(nv)(nv),少(shao)女(nv)(nv)(nv)也不(bu)(bu)太抗拒,于(yu)是和她(ta)親熱(re)起(qi)來。不(bu)(bu)久少(shao)女(nv)(nv)(nv)關上門出去(qu),囑咐朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)不(bu)(bu)要咳(ke)嗽弄出動靜。夜里她(ta)又(you)來到。這(zhe)樣過了(le)兩天,女(nv)(nv)(nv)伴發(fa)(fa)覺了(le),一(yi)塊把朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)搜了(le)出來,對少(shao)女(nv)(nv)(nv)開玩笑(xiao)說:“腹內的(de)(de)小兒已多大了(le),還想(xiang)垂(chui)發(fa)(fa)學處(chu)女(nv)(nv)(nv)嗎(ma)?”都拿來頭(tou)簪耳環(huan),催促她(ta)改梳成少(shao)婦發(fa)(fa)型。少(shao)女(nv)(nv)(nv)羞得說不(bu)(bu)出話來。一(yi)個女(nv)(nv)(nv)伴說:“姊妹們(men),我們(men)不(bu)(bu)要在這(zhe)里久待,恐怕人(ren)(ren)家(jia)不(bu)(bu)高興(xing)。”眾(zhong)女(nv)(nv)(nv)伴笑(xiao)著(zhu)離去(qu)。朱(zhu)舉(ju)(ju)(ju)(ju)人(ren)(ren)看(kan)了(le)看(kan)少(shao)女(nv)(nv)(nv),像(xiang)云一(yi)樣形狀的(de)(de)發(fa)(fa)髻(ji)高聳著(zhu),束發(fa)(fa)髻(ji)的(de)(de)鳳釵低垂(chui)著(zhu),比垂(chui)發(fa)(fa)時更加艷(yan)絕(jue)人(ren)(ren)寰(huan)。他(ta)見四(si)周(zhou)無人(ren)(ren),便漸漸地和少(shao)女(nv)(nv)(nv)親昵起(qi)來,蘭花麝香(xiang)的(de)(de)氣味(wei)沁人(ren)(ren)心脾(pi),兩人(ren)(ren)沉浸在歡樂之中。
忽然(ran)聽到(dao)(dao)猛烈的(de)皮(pi)靴走(zou)路的(de)鏗鏗聲(sheng),并伴隨(sui)著繩鎖(suo)嘩嘩啦啦的(de)聲(sheng)響。旋(xuan)即又(you)傳來(lai)(lai)(lai)亂紛紛的(de)喧嘩爭辯的(de)聲(sheng)音(yin)。少女(nv)(nv)驚起(qi)(qi),與朱(zhu)舉(ju)人(ren)(ren)一(yi)起(qi)(qi)偷(tou)偷(tou)地往(wang)外(wai)看(kan)(kan)去,就見(jian)有(you)個穿著鐵甲(jia)的(de)神(shen)(shen)人(ren)(ren),黑臉如(ru)漆(qi),手握繩鎖(suo),提(ti)著大(da)槌,很(hen)多女(nv)(nv)子圍(wei)繞著他。金(jin)甲(jia)神(shen)(shen)說(shuo)(shuo)(shuo):“全到(dao)(dao)了沒有(you)?”眾女(nv)(nv)回答:“已經全到(dao)(dao)了。”他又(you)說(shuo)(shuo)(shuo):“若有(you)藏匿下界凡(fan)人(ren)(ren)的(de),你們要立(li)即告發,不要自己(ji)找罪受!”眾女(nv)(nv)子同聲(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo):“沒有(you)。”金(jin)甲(jia)神(shen)(shen)反轉身來(lai)(lai)(lai)像(xiang)魚(yu)鷹(ying)一(yi)樣兇狠地看(kan)(kan)著周圍(wei),像(xiang)要進行(xing)搜查。少女(nv)(nv)非(fei)常害怕,嚇得(de)(de)面如(ru)死灰,慌(huang)張失(shi)措地對朱(zhu)舉(ju)人(ren)(ren)說(shuo)(shuo)(shuo):“趕快藏到(dao)(dao)床(chuang)底下。”她自己(ji)則開開墻上(shang)的(de)小門,倉皇逃去,朱(zhu)舉(ju)人(ren)(ren)趴(pa)在床(chuang)底下,大(da)氣不敢(gan)出。不久聽到(dao)(dao)皮(pi)靴聲(sheng)來(lai)(lai)(lai)到(dao)(dao)房內,又(you)走(zou)了出去。一(yi)會兒(er),眾人(ren)(ren)的(de)喧鬧聲(sheng)漸(jian)漸(jian)遠去,朱(zhu)舉(ju)人(ren)(ren)的(de)心情才(cai)稍稍安(an)穩了一(yi)點。然(ran)而門外(wai)總(zong)是有(you)來(lai)(lai)(lai)往(wang)說(shuo)(shuo)(shuo)話議論(lun)的(de)人(ren)(ren)。他心神(shen)(shen)不寧地趴(pa)了很(hen)久,覺(jue)得(de)(de)耳如(ru)蟬鳴(ming),眼里冒火,幾(ji)乎沒法忍耐。但也只(zhi)有(you)靜靜聽著,等待少女(nv)(nv)歸來(lai)(lai)(lai),竟然(ran)不再記得(de)(de)自已是從哪里來(lai)(lai)(lai)的(de)了。
當時孟(meng)龍(long)(long)潭(tan)在(zai)(zai)大(da)殿(dian)中(zhong),轉眼不(bu)見(jian)了(le)(le)朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren),便很(hen)奇怪地問老(lao)僧(seng)(seng)。老(lao)僧(seng)(seng)笑(xiao)著說(shuo):“去(qu)聽(ting)(ting)(ting)宣講(jiang)佛法去(qu)了(le)(le)。”孟(meng)龍(long)(long)潭(tan)問道:“在(zai)(zai)什么地方?”老(lao)僧(seng)(seng)回答說(shuo):“不(bu)遠(yuan)。”過了(le)(le)一會兒,老(lao)僧(seng)(seng)用手指(zhi)彈著墻(qiang)壁(bi)呼喚說(shuo):“朱(zhu)(zhu)施主游玩這么久(jiu)了(le)(le),怎(zen)么還(huan)不(bu)歸來?”立(li)(li)即見(jian)壁(bi)畫(hua)上(shang)出現(xian)了(le)(le)朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren)的(de)像(xiang),他側耳站立(li)(li),像(xiang)是(shi)聽(ting)(ting)(ting)見(jian)了(le)(le)。老(lao)僧(seng)(seng)又呼喚說(shuo):“你的(de)游伴久(jiu)等了(le)(le)。”朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren)于(yu)是(shi)飄(piao)飄(piao)忽(hu)忽(hu)從墻(qiang)壁(bi)上(shang)下(xia)來,灰心(xin)呆立(li)(li),目(mu)瞪足軟。孟(meng)龍(long)(long)潭(tan)大(da)為吃驚,慢慢問他。原(yuan)來朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren)剛才正伏在(zai)(zai)床下(xia),聽(ting)(ting)(ting)到叩墻(qiang)聲如雷,因此出房來聽(ting)(ting)(ting)聽(ting)(ting)(ting)看看。這時他們再看壁(bi)畫(hua)上(shang)那個拈花少女,已是(shi)螺髻高翹,不(bu)再垂發了(le)(le)。朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren)很(hen)驚異地向老(lao)僧(seng)(seng)行禮(li),問他這是(shi)怎(zen)么回事。老(lao)僧(seng)(seng)笑(xiao)著說(shuo):“幻覺生自人(ren)(ren)心(xin),貧(pin)僧(seng)(seng)怎(zen)么能解呢!”朱(zhu)(zhu)舉(ju)(ju)人(ren)(ren)胸(xiong)中(zhong)郁(yu)悶不(bu)舒,孟(meng)龍(long)(long)潭(tan)心(xin)中(zhong)則驚駭(hai)無主。兩人(ren)(ren)立(li)(li)即起身告(gao)辭,順階而下(xia)出門離(li)去(qu)。
異史氏說:幻(huan)象(xiang)由人所產生,說這話(hua)的象(xiang)是(shi)一個有(you)(you)道之(zhi)人。人有(you)(you)淫心,于是(shi)產生了輕慢之(zhi)境;人有(you)(you)污穢之(zhi)心,于是(shi)產生了恐(kong)怖之(zhi)境。菩(pu)薩點化愚鈍未開蒙(meng)之(zhi)人,千種幻(huan)象(xiang)并起,其實都是(shi)人的心在那(nei)里妄動啊。菩(pu)薩教(jiao)人心切(qie),可惜他(ta)們沒(mei)有(you)(you)聽從菩(pu)薩的話(hua)而大徹大悟,披(pi)散頭發遁(dun)入深(shen)山。
蒲松齡(ling)(1640~1715年),清代杰出的(de)(de)文(wen)學家,字留(liu)仙(xian),一字劍臣,別號柳泉居(ju)士(shi),世稱聊(liao)齋先生(sheng),山(shan)東(dong)淄川(今山(shan)東(dong)淄博市)人(ren)。蒲松齡(ling)一生(sheng)熱(re)衷功名,醉心科舉,但他除了(le)(le)十(shi)九歲(sui)(sui)時(shi)應童(tong)子試曾連續考(kao)中(zhong)縣、府、道三(san)個第(di)一,補博士(shi)弟(di)子員外,以后屢受挫折,一直郁郁不得志(zhi)。他一面教書,一面應考(kao)了(le)(le)四十(shi)年,到七十(shi)一歲(sui)(sui)時(shi)才援例出貢,補了(le)(le)個歲(sui)(sui)貢生(sheng),四年后便死去了(le)(le)。一生(sheng)中(zhong)的(de)(de)坎坷(ke)遭(zao)遇使(shi)蒲松齡(ling)對當時(shi)政治(zhi)的(de)(de)黑(hei)暗和科舉的(de)(de)弊端(duan)有(you)了(le)(le)一定的(de)(de)認(ren)識。生(sheng)活(huo)的(de)(de)貧困使(shi)他對廣大勞(lao)動人(ren)民的(de)(de)生(sheng)活(huo)和思想有(you)了(le)(le)一定的(de)(de)了(le)(le)解和體會。因此,他以自己的(de)(de)切身感受寫了(le)(le)不少著作,今存(cun)除《聊(liao)齋志(zhi)異》外,還有(you)《聊(liao)齋文(wen)集》和《詩集》等。
《畫(hua)(hua)壁》是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)篇帶有(you)(you)濃重佛教(jiao)意(yi)(yi)(yi)味的(de)(de)(de)(de)(de)哲理小(xiao)(xiao)說(shuo)(shuo)。之所(suo)(suo)(suo)(suo)以這(zhe)(zhe)(zhe)樣(yang)說(shuo)(shuo),并非僅(jin)僅(jin)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)因(yin)為作(zuo)者將(jiang)(jiang)(jiang)故事(shi)發(fa)(fa)(fa)生的(de)(de)(de)(de)(de)空間(jian)設(she)(she)在了一(yi)(yi)(yi)座空曠的(de)(de)(de)(de)(de)“殿宇禪舍”,也并非僅(jin)僅(jin)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)因(yin)為故事(shi)中設(she)(she)有(you)(you)“老(lao)僧(seng)(seng)說(shuo)(shuo)法”等場景,而(er)主要是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)因(yin)為作(zuo)者通過一(yi)(yi)(yi)番匠心(xin)獨運的(de)(de)(de)(de)(de)“入幻出幻”敘事(shi),傳(chuan)達出一(yi)(yi)(yi)種富(fu)有(you)(you)佛教(jiao)意(yi)(yi)(yi)蘊的(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)生況味。說(shuo)(shuo)起(qi)來(lai),這(zhe)(zhe)(zhe)篇小(xiao)(xiao)說(shuo)(shuo)的(de)(de)(de)(de)(de)故事(shi)情節并不(bu)復(fu)雜。大(da)意(yi)(yi)(yi)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),江西人(ren)(ren)孟龍潭與(yu)朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)曾一(yi)(yi)(yi)同(tong)(tong)客居都中。有(you)(you)一(yi)(yi)(yi)天(tian),他(ta)(ta)們結伴到郊外的(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)座寺(si)(si)廟游賞。寺(si)(si)廟雖(sui)不(bu)甚寬敞,但兩壁上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)壁畫(hua)(hua)卻栩栩如生,格(ge)外吸引游者的(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)球。尤(you)其(qi)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)東壁上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)幅《天(tian)女(nv)(nv)(nv)散(san)花圖》,將(jiang)(jiang)(jiang)朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)吸引得(de)注目(mu)不(bu)移。畫(hua)(hua)上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)那位垂髫(tiao)少女(nv)(nv)(nv)“拈花微笑,櫻唇欲動,眼(yan)波將(jiang)(jiang)(jiang)流(liu)(liu)”,令他(ta)(ta)想入非非,以至(zhi)于(yu)“神(shen)(shen)搖意(yi)(yi)(yi)奪(duo)”。一(yi)(yi)(yi)時間(jian),朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)難回以自持,競靈魂出竅,騰(teng)云(yun)駕霧般地(di)飄然進(jin)入了壁上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)那幅圖畫(hua)(hua)。只見(jian)那里殿壁閣林(lin)立,有(you)(you)一(yi)(yi)(yi)老(lao)僧(seng)(seng)在講說(shuo)(shuo)佛法,不(bu)一(yi)(yi)(yi)會,他(ta)(ta)感到有(you)(you)人(ren)(ren)在扯他(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)衣(yi)袖,不(bu)由得(de)回頭(tou)(tou)一(yi)(yi)(yi)看(kan),原來(lai)就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)適(shi)才所(suo)(suo)(suo)(suo)看(kan)到的(de)(de)(de)(de)(de)畫(hua)(hua)上(shang)(shang)那位垂髫(tiao)少女(nv)(nv)(nv)。而(er)當(dang)少女(nv)(nv)(nv)與(yu)朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)綢繆燕好之后,少女(nv)(nv)(nv)的(de)(de)(de)(de)(de)同(tong)(tong)伴們為她(ta)盤(pan)上(shang)(shang)頭(tou)(tou)發(fa)(fa)(fa)。美女(nv)(nv)(nv)“髻(ji)云(yun)高簇(cu),鬟(huan)鳳(feng)低垂,比垂髫(tiao)時尤(you)艷絕也”。然而(er),好景不(bu)長,正當(dang)二人(ren)(ren)如膠似(si)漆地(di)恩恩愛愛時,外面忽(hu)然傳(chuan)來(lai)一(yi)(yi)(yi)陣嘈雜聲。他(ta)(ta)們不(bu)禁偷偷一(yi)(yi)(yi)看(kan),只見(jian)一(yi)(yi)(yi)個(ge)前(qian)來(lai)“查(cha)崗”的(de)(de)(de)(de)(de)使者身(shen)穿(chuan)金甲、面色(se)漆黑,一(yi)(yi)(yi)手拿著(zhu)(zhu)鐵鏈(lian),一(yi)(yi)(yi)手提(ti)著(zhu)(zhu)鐵錘,先是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)審問眾(zhong)仙(xian)女(nv)(nv)(nv)有(you)(you)無私(si)藏下界(jie)凡人(ren)(ren)者,繼(ji)而(er)瞪起(qi)眼(yan)睛向屋內(nei)掃(sao)視,大(da)有(you)(you)搜查(cha)之意(yi)(yi)(yi)。朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)趴在床下,膽(dan)顫心(xin)驚。過了好久,朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)感到“耳際(ji)蟬鳴,目(mu)中火出”,連(lian)自己是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)從哪里來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)都忘記了。這(zhe)(zhe)(zhe)時,佛殿中的(de)(de)(de)(de)(de)孟龍潭因(yin)不(bu)見(jian)了朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)蹤影,就向老(lao)僧(seng)(seng)詢問其(qi)去處。老(lao)僧(seng)(seng)敲敲畫(hua)(hua)壁,喚(huan)朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)歸回。朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)如夢方醒,倉皇逃下畫(hua)(hua)來(lai),還(huan)心(xin)有(you)(you)余(yu)悸(ji)。三(san)人(ren)(ren)再(zai)同(tong)(tong)看(kan)那畫(hua)(hua)壁,畫(hua)(hua)中的(de)(de)(de)(de)(de)少女(nv)(nv)(nv)已經“螺(luo)髻(ji)翹然,不(bu)復(fu)垂髫(tiao)矣”。朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)大(da)惑(huo)不(bu)解,間(jian)老(lao)僧(seng)(seng)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)怎么回事(shi),老(lao)僧(seng)(seng)答曰(yue):“幻由人(ren)(ren)生,貧道(dao)何能(neng)解!”原來(lai),這(zhe)(zhe)(zhe)場一(yi)(yi)(yi)“樂”一(yi)(yi)(yi)“驚”的(de)(de)(de)(de)(de)精神(shen)(shen)漫(man)游,都是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)內(nei)心(xin)浮動所(suo)(suo)(suo)(suo)致。最終,朱(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)孝(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)廉(lian)因(yin)疑(yi)團難以解開(kai)而(er)心(xin)緒不(bu)佳(jia),只好悻悻地(di)拉著(zhu)(zhu)朋友孟龍潭離開(kai)了。需要指(zhi)出的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),小(xiao)(xiao)說(shuo)(shuo)所(suo)(suo)(suo)(suo)謂“垂髫(tiao)”就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)披散(san)著(zhu)(zhu)頭(tou)(tou)發(fa)(fa)(fa),而(er)“上(shang)(shang)鬟(huan)”則是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)把頭(tou)(tou)發(fa)(fa)(fa)梳起(qi)來(lai)。表(biao)(biao)面上(shang)(shang)看(kan),只是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)頭(tou)(tou)發(fa)(fa)(fa)造型有(you)(you)所(suo)(suo)(suo)(suo)改觀。可在古代,發(fa)(fa)(fa)型如同(tong)(tong)服色(se),往(wang)往(wang)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)區分人(ren)(ren)物身(shen)份的(de)(de)(de)(de)(de)標志。“垂髫(tiao)”意(yi)(yi)(yi)味著(zhu)(zhu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)少女(nv)(nv)(nv),而(er)“上(shang)(shang)鬟(huan)”就代表(biao)(biao)嫁作(zuo)人(ren)(ren)婦(fu)了。讀罷這(zhe)(zhe)(zhe)篇小(xiao)(xiao)說(shuo)(shuo),我們感到,這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)個(ge)美艷而(er)荒誕的(de)(de)(de)(de)(de)故事(shi),其(qi)中寓涵著(zhu)(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)因(yin)人(ren)(ren)欲橫(heng)流(liu)(liu)、人(ren)(ren)心(xin)浮動而(er)誘(you)發(fa)(fa)(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)諸般悲喜哀(ai)樂。
《畫(hua)(hua)(hua)壁(bi)》這(zhe)(zhe)篇(pian)小說(shuo)通(tong)過褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)與(yu)怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)的(de)突轉(zhuan)與(yu)跨越來(lai)詮釋(shi)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)生(sheng)(sheng)之(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)。關(guan)于這(zhe)(zhe)種人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)生(sheng)(sheng)之(zhi)(zhi)(zhi)道(dao),青柯(ke)亭本(ben)以(yi)“異史(shi)氏曰(yue)”方式寫作(zuo)(zuo)者給(gei)出(chu)的(de)解釋(shi)是(shi):“人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)有淫(yin)心(xin)(xin)(xin),是(shi)生(sheng)(sheng)褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing);人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)有褻(xie)(xie)(xie)(xie)心(xin)(xin)(xin),是(shi)生(sheng)(sheng)怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)。”意思(si)是(shi),一(yi)(yi)個(ge)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)一(yi)(yi)旦(dan)心(xin)(xin)(xin)懷獵艷逐色(se)的(de)欲求(qiu),就(jiu)必然(ran)會(hui)產(chan)生(sheng)(sheng)私心(xin)(xin)(xin)雜念(nian),他如(ru)果進而(er)蠢(chun)蠢(chun)欲動,就(jiu)容易產(chan)生(sheng)(sheng)“至死(si)矢(shi)靡他”的(de)幻(huan)覺,并(bing)鬼(gui)差神使般地(di)進入(ru)畫(hua)(hua)(hua)中(zhong)幻(huan)境(jing)(jing)(jing),直至“行茍且之(zhi)(zhi)(zhi)事”,正可謂“心(xin)(xin)(xin)生(sheng)(sheng),種種魔生(sheng)(sheng)”。朱(zhu)孝廉的(de)這(zhe)(zhe)番艷遇(yu),本(ben)來(lai)是(shi)他心(xin)(xin)(xin)中(zhong)的(de)小秘密,他也本(ben)不想坦白,卻無形(xing)之(zhi)(zhi)(zhi)中(zhong)被投射(she)到一(yi)(yi)道(dao)錦屏畫(hua)(hua)(hua)幛上,驚恐、狼狽之(zhi)(zhi)(zhi)態便(bian)油然(ran)而(er)生(sheng)(sheng)。于是(shi),在(zai)(zai)寫完(wan)朱(zhu)孝廉因(yin)色(se)欲而(er)身歷“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”后,作(zuo)(zuo)者用一(yi)(yi)“忽”字,筆鋒(feng)陡轉(zhuan),頓時讓朱(zhu)孝廉再去體驗一(yi)(yi)道(dao)“怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)”。從因(yin)果律上看(kan),“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”是(shi)“怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)”之(zhi)(zhi)(zhi)因(yin),而(er)“怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)”則是(shi)“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”之(zhi)(zhi)(zhi)果。這(zhe)(zhe)分明在(zai)(zai)告誡世人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren):一(yi)(yi)個(ge)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)如(ru)果淫(yin)心(xin)(xin)(xin)轉(zhuan)動就(jiu)會(hui)幻(huan)化(hua)出(chu)“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”,而(er)其(qi)樂(le)融融的(de)“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”又會(hui)帶來(lai)驚嚇,讓人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)陡然(ran)陷入(ru)“怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)”,乃至付出(chu)生(sheng)(sheng)命的(de)代(dai)(dai)價(jia)。古(gu)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)早已從盛極(ji)而(er)衰、物(wu)極(ji)必反的(de)宇宙自然(ran)規律,推演出(chu)對世事人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)生(sheng)(sheng)的(de)認識,總(zong)結出(chu)“樂(le)極(ji)悲生(sheng)(sheng)”這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)箴(zhen)語。就(jiu)《畫(hua)(hua)(hua)壁(bi)》而(er)言(yan),在(zai)(zai)“褻(xie)(xie)(xie)(xie)境(jing)(jing)(jing)”中(zhong),人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)物(wu)似(si)乎在(zai)(zai)盡(jin)情享受歡(huan)顏(yan)笑(xiao)語,打打鬧鬧,仿佛(fo)“蘭麝熏心(xin)(xin)(xin)”;而(er)恰(qia)恰(qia)在(zai)(zai)“樂(le)方未艾(ai)”之(zhi)(zhi)(zhi)際,“怖(bu)(bu)(bu)境(jing)(jing)(jing)”突降(jiang),驚懼、囤張皇、局踏、灰(hui)心(xin)(xin)(xin)、失落充斥其(qi)間(jian),可謂“樂(le)極(ji)生(sheng)(sheng)悲”。艷遇(yu)享用尚未盡(jin),劫運(yun)熬壁(bi)煎(jian)已降(jiang)臨(lin),似(si)乎已成為人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)世間(jian)苦樂(le)轉(zhuan)換的(de)常態。古(gu)代(dai)(dai)小說(shuo)常常以(yi)此作(zuo)(zuo)為構架。明代(dai)(dai)欣(xin)欣(xin)子曾為《金瓶梅(mei)詞話(hua)》作(zuo)(zuo)序(xu)說(shuo):“譬(pi)如(ru)房中(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)事,人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)皆(jie)好(hao)之(zhi)(zhi)(zhi),人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)皆(jie)惡之(zhi)(zhi)(zhi)。人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)非堯、舜圣賢,鮮不為所耽……錦衣玉(yu)食,何(he)(he)侈費也;佳(jia)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)才子,嘲風詠月,何(he)(he)綢繆也;舌含香,唾圓流(liu)玉(yu),何(he)(he)溢(yi)度也;一(yi)(yi)雙玉(yu)腕綰復綰,兩只金蓮顛(dian)倒顛(dian),何(he)(he)猛浪也。既(ji)其(qi)樂(le)矣(yi),然(ran)樂(le)極(ji)必悲生(sheng)(sheng)。”《畫(hua)(hua)(hua)壁(bi)》寫情色(se)之(zhi)(zhi)(zhi)誘(you),沒(mei)有像《金瓶梅(mei)》那(nei)樣刻薄人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)物(wu),將(jiang)“房中(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)事”放(fang)大,而(er)是(shi)從“愛美”、“好(hao)色(se)”這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)常情層面來(lai)審視“一(yi)(yi)念(nian)”帶來(lai)的(de)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)生(sheng)(sheng)常態。作(zuo)(zuo)者沒(mei)有將(jiang)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)物(wu)毀滅,也沒(mei)有讓其(qi)看(kan)破紅塵(chen),而(er)僅寫他們(men)匆匆逃離幻(huan)境(jing)(jing)(jing),給(gei)讀者留(liu)下諸多玄(xuan)想和(he)猜測。
對于如(ru)(ru)此(ci)(ci)“樂極生(sheng)悲”的結構模(mo)式和審(shen)美(mei)格調,我們不妨拿杜甫《可嘆》一詩的兩句(ju)來說(shuo)(shuo)明:“天(tian)上浮云(yun)似白(bai)衣(yi),斯(si)須(xu)改變如(ru)(ru)蒼(cang)狗(gou)。”白(bai)衣(yi)般(ban)的浮云(yun)頓時變幻為黑(hei)狗(gou)般(ban)的烏云(yun),天(tian)道如(ru)(ru)此(ci)(ci)無常,人生(sheng)何嘗(chang)不是如(ru)(ru)此(ci)(ci)荒誕!再(zai)借用(yong)韓愈《聽(ting)穎(ying)師彈琴》所傳達的感受說(shuo)(shuo),便是“冰炭置(zhi)腸(chang)”,其大(da)喜大(da)悲,冷(leng)暖刺激著實讓人無法(fa)承受。青柯亭本最后,蒲松齡再(zai)次(ci)借用(yong)佛教觀念闡釋了生(sheng)活(huo)本真(zhen)說(shuo)(shuo):“干幻并作,皆人心(xin)(xin)所自(zi)動(dong)耳。”意思是說(shuo)(shuo),人心(xin)(xin)之活(huo)動(dong),決定著幻境的發(fa)生(sheng)。