《漁翁(weng)》是唐代文(wen)學家柳宗元創作的(de)(de)一(yi)首山水小(xiao)詩(shi)。此詩(shi)通過(guo)漁翁(weng)在山水間(jian)獲得(de)內心寧靜的(de)(de)描寫,表(biao)達了作者在政治革新失敗、自身遭受打擊后尋求超脫的(de)(de)心境。全詩(shi)就像一(yi)幅飄(piao)逸的(de)(de)風情畫,充滿了色彩(cai)和動感,境界奇妙(miao)動人。其中“煙銷日出(chu)不見人,欸(e^)乃一(yi)聲山水綠(lv)”兩句(ju)尤為(wei)人所稱(cheng)道。
漁(yu)翁夜(ye)傍(bang)西巖宿1,曉汲(ji)清湘燃楚竹2。
煙(yan)銷日(ri)出不見人3,欸乃一聲(sheng)山水(shui)綠4。
回看天際下中流5,巖(yan)上(shang)無心云相逐6。
傍:靠(kao)近。西(xi)(xi)巖:當指永(yong)州境(jing)內的西(xi)(xi)山,可(ke)參作者《始得西(xi)(xi)山宴(yan)游記》。
汲(jí):取水(shui)(shui)。湘:湘江之水(shui)(shui)。楚(chu):西山(shan)古屬(shu)楚(chu)地。
銷:消(xiao)散。亦作“消(xiao)”。
欸(ǎi)乃(nai):象聲(sheng)詞,一(yi)說指槳聲(sheng),一(yi)說是人(ren)長呼之聲(sheng)。唐(tang)時湘中棹歌有《欸乃(nai)曲(qu)》(見元結《欸乃(nai)曲(qu)序(xu)》)。
下中(zhong)流:由中(zhong)流而下。
無心(xin):陶淵明《歸去(qu)來兮辭》:“云無心(xin)而出岫(xiu)。”一般是表示莊子所說的(de)(de)那種物我兩忘的(de)(de)心(xin)靈境界。
夜晚時分,漁翁船靠西山停宿(su)。清晨起來,取水燃(ran)竹燒(shao)火做飯。
旭日初升,曉霧(wu)漸散(san),四(si)周悄然既無(wu)人聲(sheng)。漁翁搖(yao)櫓,欸乃一聲(sheng),青(qing)山綠水映入眼簾。
回(hui)望天邊,江水滾滾東流。山(shan)上白(bai)云,悠然(ran)自在舒卷。
柳宗元這首山水小(xiao)詩作(zuo)于(yu)永(yong)州(今湖南零陵)。唐憲宗元和元年(806年),柳宗元因參與永(yong)貞革新而被(bei)貶永(yong)州,一腔(qiang)抱負化為煙云,他(ta)承受(shou)著(zhu)(zhu)政(zheng)治上的(de)(de)沉重打(da)擊(ji),寄情于(yu)異鄉(xiang)山水,作(zuo)了(le)(le)著(zhu)(zhu)名的(de)(de)《永(yong)州八記》,并寫下了(le)(le)許多吟詠永(yong)州地區湖光山色(se)的(de)(de)詩篇(pian),《漁翁》就是其中的(de)(de)一首代(dai)表作(zuo)。
柳(liu)(liu)宗(zong)(zong)元(773—819),唐代(dai)文(wen)(wen)學家、哲(zhe)學家。字子厚。河(he)(he)東(dong)解(今山西(xi)省(sheng)運城縣解州(zhou)鎮),世稱(cheng)柳(liu)(liu)河(he)(he)東(dong)。貞元(唐德宗(zong)(zong)年號,785年正(zheng)月(yue)—805年八月(yue))進(jin)士(shi),授校書郎(lang),調(diao)藍田尉,升監察御史(shi)里行。因(yin)參與(yu)王(wang)叔文(wen)(wen)集(ji)團,被貶為永州(zhou)司馬。后遷柳(liu)(liu)州(zhou)刺史(shi),故又稱(cheng)柳(liu)(liu)柳(liu)(liu)州(zhou)。與(yu)韓(han)愈共同倡導古文(wen)(wen)運動,同被列入(ru)“唐宋八大家”,并(bing)稱(cheng)“韓(han)柳(liu)(liu)”。其詩風格(ge)清(qing)峭(qiao),與(yu)劉禹錫并(bing)稱(cheng)“劉柳(liu)(liu)”,與(yu)王(wang)維(wei)、孟浩然、韋(wei)應(ying)物并(bing)稱(cheng)“王(wang)孟韋(wei)柳(liu)(liu)”。有《河(he)(he)東(dong)先生(sheng)集(ji)》。
這(zhe)首(shou)小詩情(qing)趣(qu)盎然,詩人以淡逸清和的筆墨構畫出一幅令人迷醉的山水晨景,并從中透露了(le)他深沉(chen)熱烈的內心世界。
這首(shou)詩(shi)(shi)取(qu)題漁(yu)(yu)(yu)翁(weng),漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)是貫串全詩(shi)(shi)首(shou)尾的(de)(de)核心形(xing)(xing)象(xiang)。但是,詩(shi)(shi)人并非孤(gu)立地為(wei)漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)畫(hua)像,作品的(de)(de)意趣也(ye)不唯落在(zai)漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)的(de)(de)形(xing)(xing)象(xiang)之(zhi)上。完(wan)整地看,構成詩(shi)(shi)篇全境的(de)(de),除了辛勞(lao)不息的(de)(de)漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)以外,還有漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)置身(shen)于其中(zhong)的(de)(de)山水天(tian)地,這兩者(zhe)在(zai)詩(shi)(shi)中(zhong)留(liu)下(xia)了按各(ge)自的(de)(de)規律特點而(er)(er)發(fa)(fa)展(zhan)變(bian)(bian)幻的(de)(de)形(xing)(xing)跡。但同(tong)(tong)時(shi),詩(shi)(shi)人又把兩者(zhe)渾然融化,漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)和自然景(jing)(jing)象(xiang)結成不可分(fen)割的(de)(de)一體,共(gong)同(tong)(tong)顯示著生活的(de)(de)節(jie)奏和內在(zai)的(de)(de)機趣。由(you)夜而(er)(er)晨,是人類活動(dong)最豐富的(de)(de)時(shi)刻(ke),是萬物復蘇、生機勃(bo)勃(bo)的(de)(de)時(shi)刻(ke),本(ben)詩(shi)(shi)即(ji)以此(ci)為(wei)景(jing)(jing)色(se)(se)發(fa)(fa)展(zhan)的(de)(de)線索(suo)。因此(ci),漁(yu)(yu)(yu)翁(weng)不斷變(bian)(bian)換的(de)(de)舉止行動(dong)和自然景(jing)(jing)色(se)(se)的(de)(de)無窮變(bian)(bian)幻便有了共(gong)同(tong)(tong)的(de)(de)時(shi)間依(yi)據,取(qu)得(de)極(ji)為(wei)和諧的(de)(de)統一。
全詩(shi)(shi)共六(liu)句(ju),按時(shi)間(jian)順(shun)序(xu),分(fen)(fen)三個(ge)層次。“漁翁(weng)夜(ye)傍(bang)西巖(yan)(yan)宿,曉汲清(qing)(qing)(qing)湘(xiang)(xiang)燃楚竹(zhu)(zhu)。”這(zhe)(zhe)是從夜(ye)到(dao)拂曉的(de)(de)(de)(de)(de)景象。漁翁(weng)是這(zhe)(zhe)兩句(ju)中(zhong)(zhong)最引人注目(mu)的(de)(de)(de)(de)(de)形象,他夜(ye)宿山邊(bian),晨起汲水(shui)燃竹(zhu)(zhu),以忙(mang)碌(liu)的(de)(de)(de)(de)(de)身(shen)影形象地顯示(shi)著時(shi)間(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)流轉(zhuan)。伴隨(sui)著漁翁(weng)的(de)(de)(de)(de)(de)活動,詩(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)(de)筆(bi)觸(chu)又自然而然地延及西巖(yan)(yan)、清(qing)(qing)(qing)湘(xiang)(xiang)、楚竹(zhu)(zhu),西巖(yan)(yan)即永州西山,柳宗(zong)元在(zai)《始得西山宴游(you)記》一(yi)(yi)文中(zhong)(zhong)曾(ceng)極言(yan)探(tan)得西山的(de)(de)(de)(de)(de)歡(huan)悅(yue),并描(miao)述(shu)了(le)西山的(de)(de)(de)(de)(de)高峻:居于(yu)西山之巔,“則凡數州之土壤,皆(jie)在(zai)衽席之下(xia)(xia)”;而流經山下(xia)(xia)的(de)(de)(de)(de)(de)湘(xiang)(xiang)水(shui)“至(zhi)清(qing)(qing)(qing),雖深(shen)五六(liu)丈,見底”(《湘(xiang)(xiang)中(zhong)(zhong)記》,見《太(tai)平御覽》卷(juan)六(liu)十五)。詩(shi)(shi)中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)“清(qing)(qing)(qing)”字正顯示(shi)了(le)湘(xiang)(xiang)水(shui)的(de)(de)(de)(de)(de)這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)特點。再加以永州一(yi)(yi)帶(今湖南零(ling)陵等地)盛產湘(xiang)(xiang)竹(zhu)(zhu),于(yu)是,山、水(shui)、竹(zhu)(zhu)這(zhe)(zhe)些(xie)仿佛不經意(yi)地出現在(zai)詩(shi)(shi)句(ju)中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)零(ling)星物象,卻分(fen)(fen)明在(zai)讀者腦海(hai)中(zhong)(zhong)構成(cheng)了(le)清(qing)(qing)(qing)新而完整的(de)(de)(de)(de)(de)畫面:輕(qing)紗般的(de)(de)(de)(de)(de)薄霧籠罩著高山、流水(shui)、湘(xiang)(xiang)竹(zhu)(zhu)……司空(kong)圖在(zai)《詩(shi)(shi)品》中(zhong)(zhong)有言(yan):“是有真(zhen)跡(ji),如不可(ke)知,意(yi)象欲(yu)出,造化已(yi)奇”,正可(ke)概(gai)括此詩(shi)(shi)首二(er)句(ju)的(de)(de)(de)(de)(de)藝術(shu)表現特點。這(zhe)(zhe)兩句(ju)既設制了(le)一(yi)(yi)個(ge)秀麗(li)悅(yue)目(mu)的(de)(de)(de)(de)(de)空(kong)間(jian)畫面,又以夜(ye)幕(mu)初啟、晨曦(xi)微(wei)露這(zhe)(zhe)樣流動的(de)(de)(de)(de)(de)時(shi)間(jian)感引出了(le)下(xia)(xia)面對日出的(de)(de)(de)(de)(de)描(miao)述(shu),可(ke)以說在(zai)時(shi)空(kong)兩方面奠定了(le)全詩(shi)(shi)活躍而又清(qing)(qing)(qing)逸的(de)(de)(de)(de)(de)基調(diao)。
“煙(yan)銷(xiao)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)不(bu)見(jian)人,欸(e^)乃(nai)一(yi)(yi)(yi)(yi)聲山(shan)水(shui)綠(lv)。”這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)最(zui)見(jian)詩(shi)(shi)(shi)人功力的(de)(de)(de)(de)(de)(de)妙句,也(ye)是(shi)(shi)(shi)全(quan)詩(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)精(jing)華所(suo)在(zai)(zai),若從(cong)(cong)(cong)內(nei)(nei)容上(shang)給予(yu)整理,這(zhe)(zhe)兩(liang)句描寫(xie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)以下(xia)情景(jing)(jing)(jing):一(yi)(yi)(yi)(yi)方(fang)面(mian)(mian)是(shi)(shi)(shi)自(zi)然景(jing)(jing)(jing)色:煙(yan)銷(xiao)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu),山(shan)水(shui)頓綠(lv);一(yi)(yi)(yi)(yi)方(fang)面(mian)(mian)是(shi)(shi)(shi)漁翁(weng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)行(xing)蹤:漁船(chuan)離岸而(er)行(xing),空(kong)間(jian)(jian)傳來(lai)一(yi)(yi)(yi)(yi)聲櫓響。然而(er),詩(shi)(shi)(shi)人沒(mei)有(you)遵循這(zhe)(zhe)樣的(de)(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)活(huo)邏輯來(lai)組(zu)織詩(shi)(shi)(shi)句,卻從(cong)(cong)(cong)自(zi)我感(gan)(gan)(gan)受出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)發(fa),交錯展現(xian)兩(liang)種景(jing)(jing)(jing)象,更(geng)(geng)清晰(xi)地(di)表(biao)(biao)現(xian)了(le)發(fa)生(sheng)(sheng)于自(zi)然界(jie)(jie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)微(wei)妙變(bian)異。前(qian)一(yi)(yi)(yi)(yi)句中(zhong)“煙(yan)銷(xiao)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)”和“不(bu)見(jian)人”,一(yi)(yi)(yi)(yi)是(shi)(shi)(shi)清晨常見(jian)之(zhi)景(jing)(jing)(jing),一(yi)(yi)(yi)(yi)是(shi)(shi)(shi)不(bu)知(zhi)漁船(chuan)何時悄(qiao)然離去(qu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)突發(fa)意(yi)識,兩(liang)者(zhe)本無必然的(de)(de)(de)(de)(de)(de)聯系,但如今(jin)同集一(yi)(yi)(yi)(yi)句,卻喚(huan)起了(le)人們的(de)(de)(de)(de)(de)(de)想(xiang)象力:仿(fang)佛在(zai)(zai)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)剎那,天(tian)(tian)色暗而(er)忽明,萬物(wu)(wu)從(cong)(cong)(cong)朦朧中(zhong)忽而(er)顯(xian)豁,這(zhe)(zhe)才使(shi)人猛然發(fa)覺(jue)漁船(chuan)已無蹤影。“不(bu)見(jian)人”這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)(yi)(yi)驟(zou)生(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)(gan)受成為(wei)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)標志,劃(hua)開(kai)了(le)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)前(qian)后(hou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)界(jie)(jie)限,真(zhen)實生(sheng)(sheng)活(huo)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)過程得到藝術的(de)(de)(de)(de)(de)(de)強(qiang)化(hua),以一(yi)(yi)(yi)(yi)種夸(kua)張的(de)(de)(de)(de)(de)(de)節奏出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)現(xian)在(zai)(zai)讀(du)者(zhe)眼前(qian)。緊接著(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)“欸(e^)乃(nai)一(yi)(yi)(yi)(yi)聲”和“山(shan)水(shui)綠(lv)”更(geng)(geng)使(shi)耳中(zhong)所(suo)聞(wen)之(zhi)聲與目中(zhong)所(suo)見(jian)之(zhi)景(jing)(jing)(jing)發(fa)生(sheng)(sheng)了(le)奇特的(de)(de)(de)(de)(de)(de)依存(cun)關(guan)系。清晨,山(shan)水(shui)隨(sui)著(zhu)天(tian)(tian)色的(de)(de)(de)(de)(de)(de)變(bian)化(hua),色彩(cai)由黯而(er)明,這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)漸變(bian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)過程,但在(zai)(zai)詩(shi)(shi)(shi)中(zhong),隨(sui)著(zhu)劃(hua)破(po)靜空(kong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)下(xia)聲響,萬象皆綠(lv),這(zhe)(zhe)一(yi)(yi)(yi)(yi)“綠(lv)”字(zi)不(bu)僅(jin)(jin)呈現(xian)出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)色彩(cai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)功能(neng),而(er)且(qie)顯(xian)示出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)一(yi)(yi)(yi)(yi)種動態感(gan)(gan)(gan)。這(zhe)(zhe)可(ke)與王(wang)安石的(de)(de)(de)(de)(de)(de)著(zhu)名詩(shi)(shi)(shi)句“春風(feng)又綠(lv)江南岸”相比較(jiao)。王(wang)安石借春風(feng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)飄(piao)拂賦“綠(lv)”字(zi)以動態,而(er)柳宗元則借聲響的(de)(de)(de)(de)(de)(de)驟(zou)起,不(bu)僅(jin)(jin)賦之(zhi)以動態,而(er)且(qie)賦以頃刻轉(zhuan)換的(de)(de)(de)(de)(de)(de)疾(ji)速感(gan)(gan)(gan),生(sheng)(sheng)動地(di)顯(xian)現(xian)了(le)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)景(jing)(jing)(jing)象,更(geng)(geng)顯(xian)神(shen)奇。德國(guo)啟(qi)蒙運(yun)動時期的(de)(de)(de)(de)(de)(de)文藝理論家萊辛(xin)在(zai)(zai)指出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)詩(shi)(shi)(shi)與畫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)區別時曾說:“一(yi)(yi)(yi)(yi)切物(wu)(wu)體(ti)(ti)不(bu)僅(jin)(jin)在(zai)(zai)空(kong)間(jian)(jian)中(zhong)存(cun)在(zai)(zai),而(er)且(qie)也(ye)在(zai)(zai)時間(jian)(jian)中(zhong)存(cun)在(zai)(zai)。物(wu)(wu)體(ti)(ti)也(ye)持續,在(zai)(zai)它的(de)(de)(de)(de)(de)(de)持續期內(nei)(nei)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)每一(yi)(yi)(yi)(yi)頃刻都可(ke)以現(xian)出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)不(bu)同的(de)(de)(de)(de)(de)(de)樣子(zi),并(bing)且(qie)和其(qi)它事(shi)物(wu)(wu)發(fa)生(sheng)(sheng)不(bu)同的(de)(de)(de)(de)(de)(de)關(guan)系。……詩(shi)(shi)(shi)在(zai)(zai)它的(de)(de)(de)(de)(de)(de)持續性(xing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)摹(mo)仿(fang)里,也(ye)只能(neng)運(yun)用(yong)物(wu)(wu)體(ti)(ti)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)某一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)屬(shu)性(xing),而(er)所(suo)選擇的(de)(de)(de)(de)(de)(de)就應該是(shi)(shi)(shi),從(cong)(cong)(cong)詩(shi)(shi)(shi)要運(yun)用(yong)它那個(ge)觀(guan)點去(qu)看,能(neng)夠引起該物(wu)(wu)體(ti)(ti)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)最(zui)生(sheng)(sheng)動的(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)(gan)性(xing)形象的(de)(de)(de)(de)(de)(de)那個(ge)屬(shu)性(xing)。”(《拉奧孔(kong)》)柳宗元沒(mei)有(you)靜止地(di)去(qu)表(biao)(biao)現(xian)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)壯(zhuang)麗(li)輝煌,或去(qu)描摹(mo)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)后(hou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)光明世界(jie)(jie),他正是(shi)(shi)(shi)充分發(fa)揮語(yu)言(yan)藝術的(de)(de)(de)(de)(de)(de)特長,抓住最(zui)有(you)活(huo)力,最(zui)富生(sheng)(sheng)氣的(de)(de)(de)(de)(de)(de)日出(chu)(chu)(chu)(chu)(chu)瞬間(jian)(jian),把生(sheng)(sheng)活(huo)中(zhong)常見(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)自(zi)然景(jing)(jing)(jing)象表(biao)(biao)現(xian)得比真(zhen)實更(geng)(geng)為(wei)美好,給人以強(qiang)大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)(gan)染力。
“回(hui)看天(tian)際下中(zhong)(zhong)流,巖上無心云相逐。”日(ri)出(chu)(chu)以(yi)后,畫(hua)面更(geng)為(wei)(wei)開(kai)闊。此(ci)(ci)時漁(yu)船已進入中(zhong)(zhong)流,而(er)(er)(er)回(hui)首(shou)騁目,只見山(shan)巔上正(zheng)浮動著片(pian)片(pian)白云,好似無心無慮地(di)前后相逐,詩(shi)境極是(shi)(shi)悠逸恬淡。對(dui)(dui)這一(yi)結尾蘇(su)東(dong)坡認為(wei)(wei)“雖(sui)不(bu)必亦(yi)可(ke)”,因而(er)(er)(er)還引(yin)起一(yi)場(chang)爭(zheng)論,一(yi)時間,宋(song)嚴羽、劉辰翁(weng),明(ming)(ming)胡應麟(lin)、王世貞,清(qing)王士禛、沈德潛等人(ren)(ren)各呈己見,眾說(shuo)紛紜(yun),但是(shi)(shi)他們的(de)(de)(de)(de)爭(zheng)論都局限在(zai)藝(yi)(yi)術趣味上,卻沒有(you)深(shen)入體會(hui)(hui)柳宗(zong)元(yuan)作(zuo)(zuo)此(ci)(ci)詩(shi)的(de)(de)(de)(de)處(chu)境和心情(qing)。柳宗(zong)元(yuan)在(zai)詩(shi)文(wen)中(zhong)(zhong),曾多次言及他被(bei)貶后沉重(zhong)壓抑的(de)(de)(de)(de)心緒,在(zai)《與楊誨之第(di)二書》中(zhong)(zhong),他寫(xie)(xie)道(dao):“至永州七年矣,蚤夜(ye)惶(huang)惶(huang)”,理想(xiang)抱(bao)負和冷酷的(de)(de)(de)(de)現(xian)(xian)(xian)實產(chan)生了尖銳的(de)(de)(de)(de)矛盾,在(zai)極度悲憤的(de)(de)(de)(de)情(qing)況下,他“但當(dang)把鋤荷鍤,決溪泉為(wei)(wei)圃以(yi)給茹,其(qi)隟則(ze)浚溝池,藝(yi)(yi)樹木,行(xing)(xing)歌坐釣,望(wang)青天(tian)白云,以(yi)此(ci)(ci)為(wei)(wei)適。”在(zai)《始得西山(shan)宴游(you)記》中(zhong)(zhong),柳宗(zong)元(yuan)表(biao)露(lu)(lu)得更(geng)明(ming)(ming)白:“自(zi)(zi)(zi)余為(wei)(wei)僇人(ren)(ren),居(ju)是(shi)(shi)州,恒惴栗,其(qi)隟也,則(ze)施(shi)施(shi)而(er)(er)(er)行(xing)(xing),漫漫而(er)(er)(er)游(you)”,可(ke)見他并非(fei)以(yi)一(yi)顆平(ping)靜(jing)恬淡的(de)(de)(de)(de)心徜徉于山(shan)水之間,而(er)(er)(er)是(shi)(shi)強求(qiu)寬解,以(yi)圖尋(xun)得慰藉。但是(shi)(shi),正(zheng)如(ru)(ru)他在(zai)《游(you)朝陽巖遂登西亭(ting)二十韻》中(zhong)(zhong)所嘆(tan)的(de)(de)(de)(de)那樣(yang):“謫棄非(fei)隱(yin)滄,登陟非(fei)遠郊(jiao)”,事實上,他并沒有(you)獲得真正(zheng)的(de)(de)(de)(de)解脫,有(you)時候,他因一(yi)山(shan)一(yi)水的(de)(de)(de)(de)遭遇而(er)(er)(er)想(xiang)及自(zi)(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)不(bu)幸,于是(shi)(shi)不(bu)勝悵惘感慨,有(you)時候他在(zai)登陟跋涉(she)中(zhong)(zhong)意有(you)所感,情(qing)不(bu)自(zi)(zi)(zi)禁地(di)顯露(lu)(lu)出(chu)(chu)不(bu)平(ping)和抗(kang)爭(zheng),正(zheng)因為(wei)(wei)如(ru)(ru)此(ci)(ci),他更(geng)強烈地(di)希求(qiu)擺脫這種精神的(de)(de)(de)(de)壓抑。所以(yi),與其(qi)說(shuo)《漁(yu)翁(weng)》以(yi)充滿奇(qi)趣的(de)(de)(de)(de)景色表(biao)現(xian)(xian)(xian)出(chu)(chu)淡逸的(de)(de)(de)(de)情(qing)調,不(bu)如(ru)(ru)說(shuo)更(geng)袒(tan)露(lu)(lu)了隱(yin)于其(qi)后的(de)(de)(de)(de)一(yi)顆火(huo)熱不(bu)安的(de)(de)(de)(de)心。這是(shi)(shi)熱烈的(de)(de)(de)(de)向(xiang)往(wang),是(shi)(shi)急切的(de)(de)(de)(de)追求(qiu),詩(shi)中(zhong)(zhong)顯示的(de)(de)(de)(de)自(zi)(zi)(zi)由安適的(de)(de)(de)(de)生活情(qing)趣對(dui)(dui)于處(chu)在(zai)禁錮(gu)狀(zhuang)態的(de)(de)(de)(de)詩(shi)人(ren)(ren)來說(shuo),實在(zai)是(shi)(shi)太(tai)珍貴(gui)太(tai)美(mei)好了。于是(shi)(shi),在(zai)寫(xie)(xie)下日(ri)出(chu)(chu)奇(qi)句(ju)之后,詩(shi)人(ren)(ren)不(bu)欲甘休,以(yi)更(geng)顯露(lu)(lu)地(di)一(yi)吐(tu)自(zi)(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)心愿為(wei)(wei)快,化用陶(tao)淵明(ming)(ming)《歸去來兮辭》中(zhong)(zhong)“云無心以(yi)出(chu)(chu)岫”的(de)(de)(de)(de)句(ju)子,宕開(kai)詩(shi)境,作(zuo)(zuo)了這樣(yang)的(de)(de)(de)(de)收尾。只有(you)真正(zheng)體會(hui)(hui)柳宗(zong)元(yuan)的(de)(de)(de)(de)現(xian)(xian)(xian)實處(chu)境,才能理解他結句(ju)的(de)(de)(de)(de)用心。詩(shi)人(ren)(ren)自(zi)(zi)(zi)始至終表(biao)現(xian)(xian)(xian)漁(yu)翁(weng)和大自(zi)(zi)(zi)然的(de)(de)(de)(de)相契之情(qing),不(bu)僅出(chu)(chu)于藝(yi)(yi)術表(biao)現(xian)(xian)(xian)的(de)(de)(de)(de)需要(yao),同(tong)樣(yang)體現(xian)(xian)(xian)著他對(dui)(dui)自(zi)(zi)(zi)由人(ren)(ren)生的(de)(de)(de)(de)渴求(qiu)。這也說(shuo)明(ming)(ming),要(yao)深(shen)入領會(hui)(hui)一(yi)篇作(zuo)(zuo)品的(de)(de)(de)(de)藝(yi)(yi)術風格(ge),常常離不(bu)開(kai)對(dui)(dui)作(zuo)(zuo)者思(si)想(xiang)感情(qing)的(de)(de)(de)(de)準(zhun)確把握(wo)。
宋(song)代惠洪(hong)《冷(leng)齋夜話》:東坡評詩云(yun):“以奇趣(qu)為宗(zong),反常合(he)道為趣(qu)。熟(shu)味之,此詩有奇趣(qu)。其尾(wei)兩句,雖(sui)不(bu)必(bi)亦(yi)可。”
宋代嚴羽《滄浪(lang)詩(shi)話》:東坡刪去后二(er)句,使子(zi)厚(hou)復生,亦必心服。
明(ming)代高棅《唐(tang)詩品匯(hui)》:劉云:或謂(wei)蘇評(ping)為當,非知言(yan)者(zhe)。此詩氣渾(hun),不(bu)類晚唐(tang),正在后兩句,非蛇安足者(zhe)。
明代郝敬《批(pi)選唐詩》:無色(se)無相,瀟(xiao)然自得。
明代桂(gui)天祥《批點唐詩正聲》:“煙消日出不見人”二句,古今絕唱。
明代邢昉《唐風定》:高正在結。欲刪二語者,難與言詩矣(yi)。
明代(dai)胡應麟《詩藪》:子厚“魚翁夜傍西(xi)巖宿”,除云末二句自(zi)佳。劉以為不(bu)類晚唐(tang),正賴有此,然加此二句為七言古,亦何詎(ju)勝晚唐(tang)?故不(bu)如(ru)作絕也。
明代王文祿(lu)《詩的》:柳柳州《漁翁詩》……氣(qi)清(qing)而飄(piao)逸,殆商調歟!
明代王昌會《詩(shi)話類編》:詩(shi)貴(gui)意,意貴(gui)遠(yuan)(yuan)不貴(gui)近,貴(gui)淡(dan)不貴(gui)濃;濃而(er)近者易(yi)識(shi),淡(dan)而(er)遠(yuan)(yuan)者難知。……柳子厚“回看(kan)天(tian)際下中流(liu),巖(yan)上無(wu)心云(yun)相逐(zhu)”,坡(po)翁(weng)欲削此(ci)二(er)句,論詩(shi)者類不免(mian)矮人看(kan)場之病(bing)。余謂若止用前四(si)句,則與晚唐何異?
清(qing)代(dai)沈德潛《唐詩別裁(cai)》:東坡謂刪(shan)去末二語,馀情不(bu)盡。信(xin)然。
清代吳瑞(rui)榮《唐詩箋要》:二(er)語幽絕(“煙銷日出(chu)”二(er)句下)。