《張遷碑(bei)》又名(ming)《張遷表(biao)頌》,全稱(cheng)《漢(han)故(gu)谷城長(chang)蕩陰令張君(jun)表(biao)頌》,是東(dong)(dong)漢(han)晚(wan)期佚(yi)名(ming)書(shu)法(fa)家書(shu)丹(dan),東(dong)(dong)漢(han)碑(bei)刻家孫興刻石(shi)而成(cheng)的一(yi)件隸書(shu)書(shu)法(fa)作品。此(ci)碑(bei)于東(dong)(dong)漢(han)中平三(san)年(186年)刻立,明代(dai)初年出土(tu),現收(shou)藏于山東(dong)(dong)泰(tai)山岱廟碑(bei)廊(lang)。
《張(zhang)(zhang)(zhang)遷(qian)碑》篆額(e)(e)題“漢(han)故(gu)轂(gu)城長蕩陰(yin)令張(zhang)(zhang)(zhang)君表頌(song)”12字(zi),額(e)(e)字(zi)獨呈扁形,書意在篆隸之間;碑陽正文(wen)(wen)15行,行42字(zi),共567字(zi);碑陰(yin)3列,上2列19行,下列3行碑文(wen)(wen)。此(ci)碑是谷城故(gu)吏韋萌(meng)等為追念(nian)張(zhang)(zhang)(zhang)遷(qian)之功德而立,銘文(wen)(wen)著重宣揚張(zhang)(zhang)(zhang)遷(qian)及其祖先張(zhang)(zhang)(zhang)仲、張(zhang)(zhang)(zhang)良、張(zhang)(zhang)(zhang)釋之和張(zhang)(zhang)(zhang)騫的功績,并(bing)涉及到黃巾起(qi)義軍的有(you)關情節,具有(you)很高的史料價(jia)值。
《張遷碑》是(shi)東漢隸(li)(li)書(shu)成熟時期的(de)作品,書(shu)法造詣高(gao)。此碑自出土以來(lai),為(wei)歷代(dai)金石、書(shu)法家(jia)所推崇。在眾(zhong)多的(de)漢代(dai)碑刻中,此碑以古(gu)樸(pu)、厚(hou)重(zhong)、典雅取勝,字里行間(jian)(jian)流露出率真之意,具有民間(jian)(jian)樸(pu)質之風,格(ge)調峻實穩重(zhong),堪稱神品。它(ta)起筆(bi)方(fang)折(zhe)寬厚(hou),轉角方(fang)圓兼備,運筆(bi)遒勁而曲折(zhe)有力,落筆(bi)穩健,可謂是(shi)漢隸(li)(li)方(fang)筆(bi)系(xi)統的(de)代(dai)表作。
漢故榖(gu)城長(chang)蕩(dang)陰令張君(jun)表(biao)頌
君(jun)(jun)(jun)諱遷(qian),字(zi)公(gong)方,陳(chen)留己吾人也。君(jun)(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)先(xian)出自有(you)(you)周,周宣(xuan)王中(zhong)興(xing)(xing),有(you)(you)張(zhang)(zhang)仲,以(yi)孝(xiao)友為(wei)行,披覽《詩·雅》,煥知(zhi)其(qi)(qi)祖(zu)。高(gao)帝龍興(xing)(xing),有(you)(you)張(zhang)(zhang)良(liang),善用(yong)籌策(ce),在帷幕之(zhi)(zhi)(zhi)內(nei),決勝(sheng)負千里(li)之(zhi)(zhi)(zhi)外,析珪于(yu)(yu)(yu)留。文(wen)景之(zhi)(zhi)(zhi)間,有(you)(you)張(zhang)(zhang)釋(shi)之(zhi)(zhi)(zhi),建忠弼之(zhi)(zhi)(zhi)謨。帝游上(shang)林,問(wen)禽狩所有(you)(you)。苑令(ling)不對,更問(wen)嗇(se)(se)夫(fu),嗇(se)(se)夫(fu)事對。于(yu)(yu)(yu)是(shi)進嗇(se)(se)夫(fu)為(wei)令(ling),令(ling)退為(wei)嗇(se)(se)夫(fu)。釋(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)議為(wei)不可(ke):苑令(ling)有(you)(you)公(gong)卿之(zhi)(zhi)(zhi)才(cai),嗇(se)(se)夫(fu)喋喋小吏(li)(li),非(fei)社稷之(zhi)(zhi)(zhi)重。上(shang)從(cong)(cong)言。孝(xiao)武時,有(you)(you)張(zhang)(zhang)騫,廣通(tong)風(feng)俗,開定畿寓,南(nan)苞(bao)八(ba)蠻,西(xi)羈六戎,北震五狄,東勤九夷。荒遠(yuan)既殯,各貢所有(you)(you)。張(zhang)(zhang)是(shi)輔漢,世載其(qi)(qi)德。爰既且于(yu)(yu)(yu)君(jun)(jun)(jun),蓋其(qi)(qi)繵縺。纘(zuan)戎鴻(hong)緒,牧守(shou)相(xiang)系,不殞高(gao)問(wen)。孝(xiao)弟(di)于(yu)(yu)(yu)家,中(zhong)謇于(yu)(yu)(yu)朝。治京氏易,聰(cong)麗權略,藝于(yu)(yu)(yu)從(cong)(cong)政(zheng)。少為(wei)郡吏(li)(li),隱練職位,常(chang)在股肱。數(shu)為(wei)從(cong)(cong)事,聲無細聞。征拜郎中(zhong),除(chu)谷城(cheng)長(chang)。蠶月之(zhi)(zhi)(zhi)務,不閉四門。臘正之(zhi)(zhi)(zhi)祭,休囚歸(gui)賀。八(ba)月筭民,不煩(fan)于(yu)(yu)(yu)鄉。隨(sui)就虛落,存恤高(gao)年。路無拾(shi)遺,犁種(zhong)宿野(ye)。黃(huang)巾初起,燒(shao)平城(cheng)市,斯縣獨全。子賤孔蔑,其(qi)(qi)道區別。《尚(shang)書(shu)》五教,君(jun)(jun)(jun)崇其(qi)(qi)寬;詩云愷悌,君(jun)(jun)(jun)隆其(qi)(qi)恩(en);東里(li)潤(run)色,君(jun)(jun)(jun)垂其(qi)(qi)仁(ren)。邵(shao)伯分(fen)陜,君(jun)(jun)(jun)懿于(yu)(yu)(yu)棠。晉陽佩(pei)瑋(wei),西(xi)門帶(dai)弦。君(jun)(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)體素,能雙其(qi)(qi)勛(xun)。流化八(ba)基,遷(qian)蕩陰令(ling)。吏(li)(li)民頡頏,隨(sui)送如云。周公(gong)東征,西(xi)人怨思。奚(xi)斯贊魯(lu)。考(kao)父頌殷。前(qian)喆遺芳,有(you)(you)功不書(shu),后無述焉。于(yu)(yu)(yu)是(shi)刊石豎表(biao),銘勒萬載。三代以(yi)來,雖遠(yuan)猶近,《詩》云舊國,其(qi)(qi)命惟(wei)新。
于(yu)穆(mu)我君,既(ji)敦(dun)既(ji)純(chun)。雪白之(zhi)性,孝友之(zhi)仁。紀行(xing)來本(ben),蘭(lan)生有(you)芬,克岐有(you)兆(zhao),綏(sui)御(yu)有(you)勛(xun)。利器不(bu)覿(di),魚不(bu)出淵。國之(zhi)良(liang)干,垂愛在民。蔽沛棠樹,溫(wen)溫(wen)恭人。乾道不(bu)繆,唯淑是親。既(ji)多(duo)受祉,永享南山。干祿無疆,子子孫孫。
惟中平三年(nian),歲在攝提,二月震(zhen)節,紀(ji)日上旬。陽氣厥析(xi),感(gan)思舊君。故(gu)吏(li)韋萌等,僉(qian)然同聲,賃(lin)師(shi)孫興,刊石(shi)立(li)表,以(yi)示后昆。共享天(tian)祚(zuo),億載萬年(nian)。
故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)安國(guo)長韋(wei)(wei)(wei)(wei)叔(shu)(shu)珍錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)從事(shi)韋(wei)(wei)(wei)(wei)少王錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)從事(shi)韋(wei)(wei)(wei)(wei)元(yuan)雅錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)從事(shi)韋(wei)(wei)(wei)(wei)元(yuan)景錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)從事(shi)韋(wei)(wei)(wei)(wei)世節錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)守(shou)令(ling)韋(wei)(wei)(wei)(wei)叔(shu)(shu)遠錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)守(shou)令(ling)范伯犀,故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)金石錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)二(er)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)督郵范齊(qi)公(gong)(gong)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范文宗(zong)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)千。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范世節錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)八百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)府卿(qing)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)七百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范季考(kao)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)七百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)伯臺錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)八百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范德(de)寶錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)八百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)公(gong)(gong)俊(jun)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)泛定(ding)國(guo)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)七百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)閏德(de)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)孫升(sheng)高錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)公(gong)(gong)逴錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)七百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)排山錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范巨錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)義才錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)輔(fu)節錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)元(yuan)緒錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)客人錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)四百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)從事(shi)原宣(xuan)德(de)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)公(gong)(gong)明錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范成錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)輔(fu)世錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范國(guo)方(fang)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)伯善(shan)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)泛奉祖錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)德(de)榮,故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)范利德(de)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)武章,故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)騶叔(shu)(shu)義,故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)宣(xuan)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)孟(meng)光(guang)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)吏(li)(li)(li)韋(wei)(wei)(wei)(wei)孟(meng)平錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)三(san)(san)(san)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。故(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)守(shou)令(ling)韋(wei)(wei)(wei)(wei)元(yuan)考(kao)錢(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)(qian)五(wu)(wu)(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)(bai)。
此碑石于東(dong)漢(han)靈帝中平三年(186年)立碑于山(shan)東(dong)東(dong)平縣(xian),是頌揚張遷執政谷城(cheng)時多施惠政的政績;碑陰刻(ke)有立碑官(guan)吏(li)姓名及捐資錢數。
碑(bei)(bei)(bei)(bei)主張遷(qian),字(zi)公方,陳留(liu)己吾(今(jin)河南寧陵(ling)境(jing)內(nei))人(ren)。曾任谷(gu)城(今(jin)河南洛陽市西(xi)北)長,遷(qian)蕩陰(今(jin)河南湯(tang)陰縣)令。碑(bei)(bei)(bei)(bei)文系故吏韋(wei)萌(meng)等為追念(nian)其(qi)功德(de)而立。碑(bei)(bei)(bei)(bei)文書(shu)法多別體(ti),未署書(shu)者姓名,刻石(shi)人(ren)為孫(sun)興。清初顧炎武《金石(shi)文字(zi)記》疑此(ci)碑(bei)(bei)(bei)(bei)為后(hou)人(ren)摹刻,但多數考古學(xue)家和金石(shi)學(xue)家則(ze)認為,其(qi)書(shu)風通篇方筆,古樸拙茂(mao),非漢代人(ren)不(bu)能(neng)為之,碑(bei)(bei)(bei)(bei)面剝落的(de)痕跡(ji),也非人(ren)為所(suo)能(neng)做到,因此(ci),當是(shi)漢代原碑(bei)(bei)(bei)(bei)無疑。
《張(zhang)遷碑》運筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)以(yi)方筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)為主,用筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)逆(ni)鋒(feng)(feng)(feng)(feng)堅實,萬(wan)(wan)毫齊力,方圓兼備,沉著飽(bao)滿(man)。橫畫(hua)兩端都見方,粗重(zhong)(zhong)渾厚,有(you)萬(wan)(wan)鈞不屈之力,如“言”、“善”等字(zi)。書(shu)寫(xie)時萬(wan)(wan)毫齊力,行筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)似有(you)反力相阻,右端回鋒(feng)(feng)(feng)(feng)上提收(shou)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi),欲左先右,無往不收(shou)。“蠶頭雁尾”的橫畫(hua)寫(xie)法(fa)也一樣,起筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)處重(zhong)(zhong)頓(dun)后(hou),漸(jian)提行筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi),正鋒(feng)(feng)(feng)(feng)而(er)(er)行,筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)壯墨(mo)飽(bao),收(shou)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)時頓(dun)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)后(hou)迅速(su)上提,挺直凝重(zhong)(zhong)而(er)(er)有(you)力。豎畫(hua)的用筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)方法(fa)是(shi)落筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)逆(ni)鋒(feng)(feng)(feng)(feng)向(xiang)上,提筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)調(diao)鋒(feng)(feng)(feng)(feng)起筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)處方厚飽(bao)滿(man),再(zai)調(diao)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)鋒(feng)(feng)(feng)(feng)向(xiang)下,豎鋒(feng)(feng)(feng)(feng)運筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi),收(shou)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)時或輕(qing)或重(zhong)(zhong)頓(dun)后(hou),提筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)向(xiang)上回收(shou)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)鋒(feng)(feng)(feng)(feng),如“之”、“中”、“尚”等字(zi)。折(zhe)畫(hua)是(shi)在橫畫(hua)收(shou)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)處將(jiang)筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi)鋒(feng)(feng)(feng)(feng)上提,換向(xiang)后(hou)在原處入紙(zhi)行筆(bi)(bi)(bi)(bi)(bi),轉(zhuan)折(zhe)處方整斬截又自然,略呈(cheng)外方內圓,或內外皆方,如“月(yue)”、“巾”等字(zi)的折(zhe)畫(hua)。
特別(bie)是此(ci)碑的(de)(de)(de)撇(pie)畫(hua)比(bi)絕大多數(shu)知名的(de)(de)(de)漢碑隸書都要豐富些,如“更”、“令”等字(zi),其寫(xie)法下筆(bi)如同豎畫(hua),藏鋒(feng)逆(ni)入(ru),中(zhong)鋒(feng)行(xing)筆(bi)順勢頓駐后逐漸上提后回(hui)收(shou)。撇(pie)畫(hua)是隸書中(zhong)具(ju)有特色的(de)(de)(de)筆(bi)畫(hua),由于(yu)是向(xiang)左方運(yun)筆(bi),行(xing)時阻力大,力量(liang)強勁,圓轉道健,筆(bi)力暢達(da),如“命”字(zi),部分字(zi)的(de)(de)(de)豎鉤也可看(kan)作撇(pie)畫(hua)的(de)(de)(de)一(yi)種,如“孝”字(zi)。撇(pie)畫(hua)的(de)(de)(de)妙處在于(yu)收(shou)筆(bi)的(de)(de)(de)變化(hua),因(yin)輕重、長(chang)短、斜(xie)度的(de)(de)(de)不同作相應處理(li),因(yin)此(ci)變化(hua)多姿(zi)。有的(de)(de)(de)收(shou)筆(bi)回(hui)鋒(feng)圓渾,有的(de)(de)(de)收(shou)筆(bi)方截,每(mei)一(yi)撇(pie)畫(hua)皆根據字(zi)形(xing)差異(yi)處理(li)得恰到好處。
捺(na)畫也是(shi)此碑(bei)極(ji)為(wei)突出的筆(bi)(bi)畫,主要是(shi)平捺(na)和斜捺(na)。此碑(bei)捺(na)畫寫得厚重而雄健,落筆(bi)(bi)取逆勢(shi),調鋒后(hou)(hou)提(ti)筆(bi)(bi)行(xing)(xing)(xing)(xing)筆(bi)(bi),用力勻稱(cheng)至捺(na)腳(jiao)稍頓后(hou)(hou)提(ti)鋒,然后(hou)(hou)順勢(shi)宛轉而出,筆(bi)(bi)鋒在(zai)空中(zhong)作(zuo)收勢(shi),給人一(yi)種樸(pu)拙但不刻板的感覺。如“吏”字(zi)的捺(na)逆鋒起(qi)筆(bi)(bi),在(zai)行(xing)(xing)(xing)(xing)筆(bi)(bi)過程(cheng)中(zhong),逐漸用力漸行(xing)(xing)(xing)(xing)漸按,鋪毫向(xiang)右下行(xing)(xing)(xing)(xing)筆(bi)(bi),行(xing)(xing)(xing)(xing)至捺(na)端,提(ti)筆(bi)(bi)右上輕出,捺(na)腳(jiao)似方(fang)似圓,力含(han)其中(zhong)“敦(dun)”字(zi)之(zhi)捺(na)雖不粗壯,但筆(bi)(bi)畫含(han)力在(zai)內,雄強剛(gang)勁,深(shen)沉(chen)有力。捺(na)畫落筆(bi)(bi)常作(zuo)蠶(can)頭狀,捺(na)腳(jiao)作(zuo)雁尾(wei)(wei)狀,與他碑(bei)橫畫“蠶(can)頭雁尾(wei)(wei)”之(zhi)狀相合。
《張遷碑》結字巧(qiao)中(zhong)有(you)拙,拙中(zhong)寓巧(qiao),大巧(qiao)若拙。它完全去(qu)掉了雕飾的成分,一任天然(ran),真可(ke)謂道法自然(ran),渾然(ran)天成。字的各部(bu)分關系處理(li)得(de)非常生(sheng)動(dong),挪讓呼應,顧(gu)盼有(you)情,憨(han)態(tai)可(ke)掬。
在(zai)整體上雖(sui)扁方,整飭劃一,又因字(zi)立形,順其自然,險(xian)中(zhong)求(qiu)正(zheng),字(zi)體端莊(zhuang)樸茂,筆短意長(chang),有(you)些字(zi)突出(chu)主筆橫(heng)畫(hua)和捺畫(hua),以盡其勢。全碑各字(zi)穩而(er)不(bu)呆,動感強烈(lie),動中(zhong)求(qiu)穩,穩中(zhong)求(qiu)變(bian)。神采(cai)奕(yi)然的體態特征在(zai)形體、筆畫(hua)的避讓、空間布白的處理、平(ping)正(zheng)與險(xian)絕的錯落中(zhong)表(biao)現得淋漓盡致(zhi),看似簡單(dan),實則妙趣橫(heng)生(sheng),有(you)“險(xian)絕”后“復(fu)歸平(ping)正(zheng)”之(zhi)感。
《張(zhang)遷碑(bei)》章法不(bu)(bu)拘一格(ge),生動活潑。漢代碑(bei)刻多有邊(bian)框方(fang)格(ge),排列(lie)整(zheng)齊(qi),所以(yi)大(da)部分(fen)漢碑(bei)字形大(da)小一致,平均擺放,給人中規中矩的(de)感覺。而(er)(er)《張(zhang)遷碑(bei)》卻獨樹一幟,通篇取茂(mao)密之勢,但(dan)(dan)字間和行間都無嚴格(ge)的(de)固定距離,疏與(yu)密適當,“疏處可(ke)以(yi)走馬,密處不(bu)(bu)使透風”。既嚴謹又(you)空(kong)靈(ling),疏處闊綽而(er)(er)不(bu)(bu)散(san)漫,達(da)到(dao)了疏與(yu)密的(de)對(dui)立統一。同時,字形大(da)小參差,正斜(xie)互用(yong),疏密隨意(yi),但(dan)(dan)整(zheng)體上又(you)相互呼應,左右顧(gu)盼,一派天真爛漫的(de)景象。
明(ming)·王(wang)世(shi)貞《州山人(ren)題(ti)跋》:“其(qi)書不能(neng)工,而典(dian)雅饒古意,終非永嘉以后所可(ke)及也。”
清·孫承澤《庚子消夏記》:“書法方整(zheng)爾雅,漢石中不多見者。”
清(qing)·郭尚先《芳堅館(guan)題(ti)跋(ba)》:“漢(han)碑嚴重平硬,是碑為冠。”
清·楊(yang)守敬《平碑(bei)(bei)(bei)記(ji)》:“(此碑(bei)(bei)(bei))用筆已開魏(wei)晉風氣,此源(yuan)始于(yu)《西(xi)狹(xia)頌》,流為黃初三碑(bei)(bei)(bei)《上尊號(hao)奏》《受禪(chan)表》《孔羨碑(bei)(bei)(bei)》之(zhi)折刀(dao)頭,再變為北魏(wei)真書《始平公》等碑(bei)(bei)(bei)。”
現(xian)代(dai)碑帖(tie)鑒(jian)定家(jia)蔣文(wen)光:“《張遷碑》是漢碑中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)藝術(shu)水平(ping)很高的一(yi)件作品。書法渾厚方(fang)折,樸(pu)(pu)茂端(duan)(duan)嚴為(wei)(wei)漢碑中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)方(fang)整(zheng)類的主要代(dai)表(biao)。書法用(yong)筆(bi)(bi)(bi)以(yi)方(fang)為(wei)(wei)主,兼用(yong)圓筆(bi)(bi)(bi)。筆(bi)(bi)(bi)畫端(duan)(duan)正,結(jie)體取(qu)勢(shi)平(ping)直,飽滿(man)嚴密,筆(bi)(bi)(bi)致樸(pu)(pu)質古拙遒(qiu)勁靈動(dong),多(duo)有(you)(you)變化。同時(shi),用(yong)筆(bi)(bi)(bi)與結(jie)體是相互為(wei)(wei)用(yong)的,不(bu)同書體,其用(yong)筆(bi)(bi)(bi)亦有(you)(you)所側重。筆(bi)(bi)(bi)致變化多(duo)端(duan)(duan),往往在均(jun)衡的橫直線(xian)條(tiao)和(he)方(fang)折之中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)摻(chan)以(yi)一(yi)筆(bi)(bi)(bi)極其熟練而(er)有(you)(you)力的弧線(xian)。看去既筆(bi)(bi)(bi)筆(bi)(bi)(bi)挺(ting)勁,氣(qi)勢(shi)雄(xiong)渾,卻又在拙樸(pu)(pu)中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)見秀美,在端(duan)(duan)重中(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)顯生動(dong)。全碑字(zi)字(zi)生動(dong),變化生新,樸(pu)(pu)實自然,從(cong)而(er)達(da)到全局皆活的奇(qi)妙效果。”
《張遷(qian)碑》對清代(dai)(dai)(dai)隸書(shu)影響(xiang)極大,直(zhi)至近代(dai)(dai)(dai)仍有(you)著獨特的(de)地位。與(yu)東(dong)漢(han)(han)時期其(qi)他名(ming)碑相比,它是對東(dong)漢(han)(han)桓靈時期講(jiang)究規則整飭的(de)流行漢(han)(han)隸的(de)一種創新(xin),為漢(han)(han)碑帶(dai)來活潑(po)的(de)意(yi)態(tai),注入(ru)了新(xin)鮮的(de)血(xue)液。該碑不僅為漢(han)(han)人分書(shu)之(zhi)代(dai)(dai)(dai)表,而且其(qi)用筆結體之(zhi)奇肆跌宕已(yi)開(kai)魏晉(jin)風氣,對清代(dai)(dai)(dai)書(shu)法藝術的(de)發展起了承啟(qi)的(de)作(zuo)用。
《張遷(qian)碑》于(yu)(yu)漢靈(ling)帝中(zhong)平(ping)三年(nian)(186年(nian))立碑山東(dong)東(dong)平(ping)縣。明(ming)代(dai)(dai)初(chu)年(nian)被(bei)掘地發現,最(zui)早著錄(lu)見(jian)于(yu)(yu)明(ming)代(dai)(dai)都穆(mu)《金薤琳瑯》。明(ming)初(chu)出(chu)土時(shi)立于(yu)(yu)東(dong)平(ping)儒學明(ming)倫堂前,當時(shi)銘文尚(shang)完(wan)(wan)好(hao)可讀。至明(ming)正德(de)年(nian)間(1506—1521年(nian)),“東(dong)里潤(run)(run)色”四字(zi)(zi)尚(shang)完(wan)(wan)好(hao),僅殘(can)缺五字(zi)(zi)。清乾(qian)隆(long)間(1711—1799年(nian)),“東(dong)里潤(run)(run)色”的(de)“東(dong)”字(zi)(zi)泐半,“潤(run)(run)”字(zi)(zi)的(de)“水”旁(pang)僅存中(zhong)點,“色”字(zi)(zi)與下“君”字(zi)(zi)皆泐大半。光緒十八年(nian)(1892年(nian))碑毀于(yu)(yu)火(huo),常(chang)熟翁(weng)氏就原(yuan)碑重(zhong)新剔刻,但神氣全非,幸碑陰文尚(shang)完(wan)(wan)好(hao)如舊。解(jie)放(fang)后,在東(dong)平(ping)縣府院內(nei)建亭,將碑置于(yu)(yu)亭內(nei)。1965年(nian)移岱廟炳靈(ling)門(men)內(nei),外置玻(bo)璃罩保護。1983年(nian)9月移于(yu)(yu)山東(dong)泰(tai)山岱廟碑廊,后一直陳列收(shou)藏于(yu)(yu)此。現殘(can)泐六十八字(zi)(zi),其中(zhong)二十二字(zi)(zi)全泐。