生平經歷
早年經歷
太平真君元年(nian)(nian)(440年(nian)(nian))六月二十一(yi)日,拓跋(ba)濬出生于東宮。拓跋(ba)濬年(nian)(nian)少時聰明敏達,深受祖父太武帝(di)拓跋(ba)燾的(de)喜愛,常跟隨在太武帝(di)左右,被稱(cheng)為“世嫡(di)皇孫”。
太(tai)平(ping)真(zhen)君五(wu)年(nian)(444年(nian)),時年(nian)五(wu)歲的(de)(de)拓(tuo)跋(ba)濬(jun)跟隨太(tai)武帝北(bei)巡(xun),恰逢酋(qiu)帥押解(jie)一名奴隸(li)要(yao)施以刑罰(fa)。拓(tuo)跋(ba)濬(jun)對(dui)(dui)他說:“這奴隸(li)今 天碰到了我,你應該把(ba)他放掉。”酋(qiu)帥奉(feng)命解(jie)除奴隸(li)的(de)(de)綁縛。拓(tuo)跋(ba)燾聽說此事,說:“這孩(hai)子年(nian)齡雖小,卻(que)儼然把(ba)自己(ji)當作天子。”對(dui)(dui)他十分驚奇(qi)。拓(tuo)跋(ba)濬(jun)成年(nian)之后,風(feng)儀(yi)異常(chang),每當朝(chao)廷遇到大(da)的(de)(de)政(zheng)事,他都參議決定(ding)。
被立為帝
正平二(er)年(nian)(452年(nian))三(san)月(yue)(yue),中常(chang)侍(shi)宗(zong)(zong)愛弒殺(sha)太武帝,立(li)南安王拓跋(ba)(ba)余為(wei)帝。同年(nian)十月(yue)(yue),宗(zong)(zong)愛利用拓跋(ba)(ba)余祭祀宗(zong)(zong)廟的(de)機會,派(pai)小黃門賈(jia)周等(deng)人在夜晚殺(sha)死(si)拓跋(ba)(ba)余。于是,殿中尚書長孫渴侯與尚書陸麗等(deng)人擁立(li)拓跋(ba)(ba)濬為(wei)帝。十月(yue)(yue)初三(san),拓跋(ba)(ba)濬在永安前殿即皇帝位,大赦天下,改元興安,是為(wei)文(wen)成帝。
文成(cheng)帝即位(wei)后,便(bian)誅殺了(le)宗愛、賈周等人,都動用(yong)五刑,滅(mie)其三(san)族(zu)。 興安(an)元年(452年)十一月初九,文成(cheng)帝追謚父親(qin)景穆太(tai)子拓跋晃為(wei)景穆皇帝,母(mu)(mu)親(qin)閭氏為(wei)恭皇后,尊乳(ru)母(mu)(mu)常氏為(wei)保(bao)太(tai)后。
北魏(wei)在太(tai)武帝在位(wei)時期(qi)四處出兵,擴大疆土,國力空虛,再加上(shang)朝(chao)廷內(nei)部不斷發生變亂(luan),使朝(chao)廷官屬與(yu)老(lao)百(bai)姓都十分痛苦(ku)。文(wen)成帝繼位(wei)后,按照節(jie)令使老(lao)百(bai)姓得以休養生息、安(an)(an)心(xin)種(zhong)植(zhi),盡量減(jian)少高壓手(shou)段,實行懷柔統(tong)治,安(an)(an)撫(fu)遠近內(nei)外民(min)眾,民(min)心(xin)又得以安(an)(an)定(ding)下來(lai)。
英年早逝
和平六年五月十(shi)(shi)一日(ri)(465年6月21日(ri)),文(wen)成帝在(zai)太華殿去世,時(shi)年二十(shi)(shi)六歲。六月初二,上謚號(hao)為文(wen)成皇(huang)帝,廟號(hao)高宗。八(ba)月,葬于云中(zhong)的金(jin)陵。
為政舉措
政治
文成(cheng)帝繼位后,鮮(xian)卑(bei)貴族與(yu)漢族平民(min)的(de)矛盾逐漸突出。文成(cheng)帝多次(ci)下詔制止鮮(xian)卑(bei)貴族的(de)腐(fu)敗行為,但是由于百官腐(fu)化之(zhi)深,詔令不能(neng)有效實行,未能(neng)減輕百姓痛苦(ku),致使百姓反抗統治(zhi)者的(de)斗爭,越(yue)演(yan)越(yue)烈。
平定謀反
文成(cheng)帝(di)在位(wei)時期,北魏內部(bu)斗爭(zheng)激烈,文成(cheng)帝(di)處死的(de)大(da)臣不計(ji)其數;另一方面謀權(quan)奪位(wei)的(de)斗爭(zheng)更是接連(lian)不斷。興安元年(nian)(nian)(452年(nian)(nian))十一月,隴(long)西屠各王景(jing)文反叛(pan)朝廷,文成(cheng)帝(di)下詔命統(tong)萬(wan)城鎮守將領、南(nan)陽王拓(tuo)跋惠壽、、外都(dou)大(da)官于洛(luo)拔(ba)督討(tao)伐(fa)平定(ding)叛(pan)亂。
興(xing)安二年(453年)二月(yue)十三(san)日,司空(kong)、京(jing)兆王杜元(yuan)(yuan)寶謀反(fan)被殺;建(jian)寧(ning)王拓(tuo)跋(ba)崇與兒子濟南(nan)王拓(tuo)跋(ba)麗被杜元(yuan)(yuan)寶拉攏,卷(juan)入(ru)叛亂(luan),都被文成帝賜(si)死。同年七月(yue),濮陽王閭(lv)若文與征西(xi)大將軍、永昌王拓(tuo)跋(ba)仁謀反(fan)。七月(yue)二十五日,文成帝下令在長安賜(si)死拓(tuo)跋(ba)仁,閭(lv)若文被殺。其他大小謀反(fan)事(shi)件數(shu)不勝數(shu),北魏王朝動蕩不安。
改革官制
興(xing)安(an)二年(452年)正月(yue),文成帝下令設置駕(jia)部尚書、右(you)士尚書。太(tai)安(an)三年(457年)五(wu)月(yue),改稱各部護軍為太(tai)守。
減輕民負
和平二(er)年(nian)(nian)(461年(nian)(nian)),文成(cheng)帝(di)巡(xun)游天下(xia),所經之處(chu),親自接見(jian)年(nian)(nian)高的(de)長者(zhe),詢問(wen)百姓疾苦。下(xia)詔讓百姓年(nian)(nian)齡在八十歲以上的(de),可有一個兒子不(bu)必從(cong)軍服役。
軍事
太(tai)安(an)四年(458年),文成帝親(qin)自統(tong)率十萬(wan)騎兵、十五萬(wan)輛戰(zhan)車,進攻柔然(ran)。魏(wei)軍穿(chuan)過大沙(sha)漠,旌旗飄揚,綿(mian)延千里。柔然(ran)處羅(luo)可汗郁(yu)久閭吐賀真遠(yuan)遠(yuan)逃(tao)走。柔然(ran)別部統(tong)帥(shuai)烏朱駕頹等人率領幾千個帳(zhang)落(luo)(游(you)牧(mu)部落(luo)聚居之處。帳(zhang)幕聚集如村落(luo),故稱帳(zhang)落(luo))向北魏(wei)投降。文成帝在柔然(ran)刻(ke)石記下(xia)戰(zhan)功,然(ran)后班師(shi)回(hui)朝。
外交
文成帝在位期間,推行(xing)和(he)平(ping)外(wai)交政策,與南朝劉宋(song)、北(bei)方各國都建立和(he)平(ping)的(de)外(wai)交關系,互通商賈,息兵養(yang)民。
法律
文(wen)成帝初年(nian),仍(reng)然遵(zun)照(zhao)北魏原(yuan)有(you)法律條(tiao)文(wen)。太安四年(nian)(458年(nian))正(zheng)月初一日(ri),文(wen)成帝頒(ban)布(bu)禁(jin)酒令(ling)。當時連年(nian)豐收,官(guan)(guan)民(min)多因酗酒而(er)導(dao)致訴(su)訟和議論執(zhi)政。文(wen)成帝對(dui)(dui)此非常(chang)厭惡。所以(yi)詔令(ling)一律禁(jin)止,凡(fan)是(shi)釀酒、賣(mai)酒和飲酒者都處以(yi)死(si)刑(xing)。如遇(yu)到喜事、喪事的(de)(de)時候,可(ke)以(yi)暫時開禁(jin),但一定要有(you)日(ri)期限制。文(wen)成帝又(you)增設內外(wai)(wai)候官(guan)(guan),專門(men)負責監(jian)察內外(wai)(wai)官(guan)(guan)員(yuan)在這方(fang)面的(de)(de)過失,以(yi)致出現(xian)候官(guan)(guan)微服串行于(yu)各官(guan)(guan)府之(zhi)間,探求百(bai)官(guan)(guan)過失的(de)(de)現(xian)象(xiang)。對(dui)(dui)于(yu)違(wei)犯(fan)有(you)關禁(jin)令(ling)的(de)(de)官(guan)(guan)員(yuan),則嚴(yan)加訊問和懲治,有(you)關部門(men)對(dui)(dui)犯(fan)禁(jin)官(guan)(guan)員(yuan)嚴(yan)加拷(kao)打(da),犯(fan)禁(jin)官(guan)(guan)員(yuan)則相互(hu)胡亂誣(wu)告,于(yu)是(shi)專擅(shan)彈劾不敬的(de)(de)罪名。各部門(men)官(guan)(guan)吏貪污二丈布(bu)帛便要處死(si)。又(you)增加律令(ling)七十(shi)(shi)九章(zhang),滿門(men)誅殺(sha)的(de)(de)刑(xing)罰有(you)十(shi)(shi)三(san)種(zhong),大辟罪三(san)十(shi)(shi)五種(zhong),徒刑(xing)罪六十(shi)(shi)二種(zhong)。
和平(460年―465年)末年,文成(cheng)帝采(cai)納(na)冀州刺史源賀的建議(yi),只要(yao)不是大逆不道、殺人(ren)之罪(zui),可免除死(si)罪(zui),貶謫到邊疆(jiang)戍守。
宗教
太(tai)武帝(di)在(zai)位時期,曾下(xia)詔滅佛(fo),使(shi)佛(fo)教(jiao)(jiao)遭受前所未有的浩(hao)劫。文成帝(di)繼位后,于興安元年(nian)(452年(nian))下(xia)令復興佛(fo)教(jiao)(jiao),使(shi)佛(fo)教(jiao)(jiao)逐(zhu)漸恢復發展。興安二(er)年(nian)(453年(nian)),文成帝(di)下(xia)令建造云岡石窟。
歷史評價
拓跋(ba)燾:“此兒雖小(xiao),欲以天子自處。”
魏收《魏書》:“世祖經(jing)略四(si)方,內頗虛耗。既而國釁(xin)時艱,朝野楚楚。高宗興時消息,靜以鎮之,養威布(bu)德,懷緝中外。自非(fei)機(ji)悟深裕(yu),矜(jin)濟為心(xin),亦何(he)能(neng)若此!可(ke)謂有君人之度矣。”
李延壽《北史》:“文成屬太(tai)武(wu)之(zhi)(zhi)后,內頗虛耗(hao),既而國(guo)釁(xin)時艱,朝野楚(chu)楚(chu)。帝與時消息(xi),靜以(yi)鎮之(zhi)(zhi)。養威布(bu)德,懷緝中外,自(zi)非機悟(wu)深裕,矜濟為(wei)心,亦何能若此(ci)?可謂有君(jun)人(ren)之(zhi)(zhi)度(du)矣。”