人物生平
清河世子
孝靜帝(di)元(yuan)(yuan)善(shan)見,是北魏孝文(wen)帝(di)元(yuan)(yuan)宏曾孫,清河文(wen)獻王(wang)元(yuan)(yuan)懌之孫,清河文(wen)宣王(wang)元(yuan)(yuan)亶之世子,母親為清河王(wang)妃胡氏(靈(ling)太后(hou)的(de)堂侄女)。永熙三年(nian)(nian)(534年(nian)(nian)),元(yuan)(yuan)善(shan)見官拜通直散騎侍郎。同年(nian)(nian)八月,為驃騎大將軍(jun)、開府儀同三司。
北魏末年(nian)(nian),高(gao)歡(huan)操控(kong)了(le)(le)生殺(sha)予奪大權。永熙三年(nian)(nian)(534年(nian)(nian)),孝武帝元(yuan)(yuan)修(xiu)與高(gao)歡(huan)決裂(lie),于(yu)是逃離洛陽(yang),投(tou)奔(ben)了(le)(le)宇文泰。元(yuan)(yuan)修(xiu)走后,高(gao)歡(huan)任命清河王元(yuan)(yuan)亶為(wei)大司馬,全權處理國(guo)家政(zheng)務。元(yuan)(yuan)亶還(huan)沒即位(wei),就“出入已稱警蹕”,而且剛愎(bi)自(zi)用,惟我獨尊,不把高(gao)歡(huan)放在眼(yan)里。鑒于(yu)此,高(gao)歡(huan)把元(yuan)(yuan)亶趕(gan)下臺(tai),另立元(yuan)(yuan)亶的世子元(yuan)(yuan)善(shan)見為(wei)帝,時年(nian)(nian)十(shi)一歲(sui)。同(tong)(tong)年(nian)(nian)十(shi)月(yue)十(shi)七日(ri),元(yuan)(yuan)善(shan)見在洛陽(yang)城東北即皇(huang)帝位(wei),大赦天下,改年(nian)(nian)號為(wei)天平。這樣以(yi)來,北魏同(tong)(tong)時出現了(le)(le)元(yuan)(yuan)善(shan)見和元(yuan)(yuan)修(xiu)兩位(wei)皇(huang)帝,從而分裂(lie)為(wei)兩部分。
傀儡皇帝
東(dong)魏(wei)(wei)初期(qi),時局(ju)(ju)動蕩,烽(feng)煙四(si)起。東(dong)面(mian)兗(yan)州、青州的(de)(de)(de)起兵,西面(mian)西魏(wei)(wei)的(de)(de)(de)宼掠(lve),南面(mian)蕭梁的(de)(de)(de)進(jin)攻(gong),這種復雜的(de)(de)(de)局(ju)(ju)勢(shi),是(shi)十(shi)一歲的(de)(de)(de)孝靜帝所無力應付(fu)的(de)(de)(de)。再者(zhe),其父(fu)元(yuan)亶的(de)(de)(de)廢(fei)立遭遇也讓他(ta)學(xue)會(hui)了(le)隱(yin)忍,一切惟高(gao)歡之命是(shi)從(cong)。不(bu)久,東(dong)魏(wei)(wei)都(dou)城(cheng)從(cong)洛陽遷到(dao)了(le)鄴(ye)城(cheng)(今河(he)北臨漳)。當時,鄴(ye)城(cheng)出現了(le)一首童(tong)謠:“可憐青雀子(zi),飛來鄴(ye)城(cheng)里。羽翮垂欲(yu)成,化作鸚鵡子(zi)。”青雀,暗指(zhi)孝靜帝;鸚鵡,暗指(zhi)高(gao)歡。這首童(tong)謠,形象(xiang)地(di)道出了(le)北魏(wei)(wei)皇權(quan)的(de)(de)(de)一敗(bai)涂(tu)地(di)和少(shao)年(nian)(nian)天子(zi)的(de)(de)(de)艱(jian)險處境。高(gao)歡的(de)(de)(de)野心很大,但他(ta)是(shi)靠討(tao)伐叛(pan)逆、復辟君(jun)位(wei)起家的(de)(de)(de),所以不(bu)敢輕易篡位(wei)稱君(jun)。孝靜帝元(yuan)善見(jian)自幼聰(cong)明(ming),幾年(nian)(nian)的(de)(de)(de)傀儡生(sheng)涯(ya)使他(ta)更(geng)懂得人(ren)情(qing)世(shi)故(gu)。
為了(le)拉(la)近與高(gao)(gao)(gao)歡(huan)(huan)一族的(de)距(ju)離,天(tian)平四(si)年(nian)(538年(nian)),孝靜(jing)(jing)帝(di)(di)主(zhu)動提(ti)出立高(gao)(gao)(gao)歡(huan)(huan)的(de)二女兒為皇后(hou)。對此,高(gao)(gao)(gao)歡(huan)(huan)起初固然(ran)推(tui)辭,孝靜(jing)(jing)帝(di)(di)元善見堅持己(ji)見,直(zhi)到興(xing)和元年(nian)(539年(nian))五月,孝靜(jing)(jing)帝(di)(di)才如愿以償地成(cheng)為高(gao)(gao)(gao)歡(huan)(huan)的(de)女婿。此后(hou),高(gao)(gao)(gao)歡(huan)(huan)表面上對孝靜(jing)(jing)帝(di)(di)還算恭謙,孝靜(jing)(jing)帝(di)(di)也成(cheng)長得(de)有膽有謀,文(wen)武(wu)雙全。
屈從高澄
武定(ding)五年(547年),高(gao)(gao)(gao)(gao)歡(huan)去世,其(qi)長子高(gao)(gao)(gao)(gao)澄承襲父職,繼續(xu)把持東(dong)魏(wei)朝政。在高(gao)(gao)(gao)(gao)澄看來(lai),東(dong)魏(wei)是高(gao)(gao)(gao)(gao)家打下來(lai)的,皇(huang)帝(di)(di)也應該姓高(gao)(gao)(gao)(gao)。高(gao)(gao)(gao)(gao)澄的目的,就是要取(qu)而代之,自(zi)己當皇(huang)帝(di)(di)。為了控制孝靜(jing)帝(di)(di),高(gao)(gao)(gao)(gao)澄提拔心(xin)腹(fu)崔季舒當黃門侍郎,監視孝靜(jing)帝(di)(di)的一舉(ju)一動,并隨(sui)時匯報。此后,孝靜(jing)帝(di)(di)處處受(shou)高(gao)(gao)(gao)(gao)澄掣(che)肘(zhou)。
武定七年(549年)四月,高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)趁“侯景之(zhi)亂”,攻陷(xian)了(le)(le)蕭梁不(bu)少城池,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)被迫封高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)為(wei)相國(guo)(guo),封齊王,贊拜(bai)不(bu)名,入朝不(bu)趨,劍(jian)履上殿。此后(hou)(hou)(hou)高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)篡逆(ni)之(zhi)心(xin)(xin)更加膨脹,對(dui)孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)的(de)(de)欺辱也(ye)(ye)(ye)變得(de)肆無忌憚(dan)。孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)曾經在鄴東狩獵(lie),乘快馬追(zhui)趕(gan)獵(lie)物,監衛都督從(cong)后(hou)(hou)(hou)面大(da)(da)(da)喊:“皇上千萬不(bu)要(yao)從(cong)馬上掉下來,大(da)(da)(da)將軍(jun)在看著呢!” 高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)曾經一(yi)次在孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)身邊飲酒(jiu),舉(ju)起大(da)(da)(da)觴對(dui)著孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)說:“臣高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)勸陛(bi)(bi)下喝(he)酒(jiu)。”孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)非常(chang)氣憤,說:“自古以(yi)(yi)來沒(mei)有(you)不(bu)亡(wang)國(guo)(guo)的(de)(de),朕(zhen)此生也(ye)(ye)(ye)沒(mei)有(you)什么辦法!”高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)生氣地(di)說:“朕(zhen),朕(zhen),狗(gou)腳朕(zhen)!”派崔(cui)季舒打了(le)(le)孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)三拳,然后(hou)(hou)(hou)拂(fu)袖而(er)出(chu)(chu)。但是,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)絕不(bu)是懦夫。盡管他身為(wei)傀儡皇帝(di)(di)(di),但秉持著寧肯亡(wang)國(guo)(guo),也(ye)(ye)(ye)不(bu)接受小(xiao)人(ren)(ren)(ren)擺(bai)布的(de)(de)決(jue)心(xin)(xin)和勇氣。此時此境,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)詠頌(song)謝靈運詩:“韓(han)亡(wang)子房(fang)奮,秦帝(di)(di)(di)魯連恥。本自江海人(ren)(ren)(ren),忠義(yi)感君子。”侍講大(da)(da)(da)臣荀濟(ji)聽(ting)(ting)出(chu)(chu)了(le)(le)孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)的(de)(de)心(xin)(xin)聲,于(yu)是與(yu)(yu)元瑾、劉思逸等人(ren)(ren)(ren)密(mi)(mi)謀(mou)討伐高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),以(yi)(yi)解皇帝(di)(di)(di)之(zhi)危。由于(yu)朝中盡是高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)耳目,他們(men)(men)便選擇了(le)(le)“地(di)道(dao)戰術”,即(ji)在皇宮日夜(ye)挖掘通(tong)往城外的(de)(de)秘密(mi)(mi)通(tong)道(dao),計(ji)劃與(yu)(yu)孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)逃(tao)出(chu)(chu)皇宮后(hou)(hou)(hou),組織天(tian)下兵馬,與(yu)(yu)高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)決(jue)一(yi)死戰。可是,當地(di)道(dao)挖到(dao)城門附近時,守門軍(jun)官(guan)聽(ting)(ting)到(dao)地(di)下有(you)響(xiang)聲,便上報了(le)(le)高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),荀濟(ji)等人(ren)(ren)(ren)被抓。之(zhi)后(hou)(hou)(hou)高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)帶兵入宮逼(bi)問孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)。“我們(men)(men)父(fu)子兩代為(wei)國(guo)(guo)家忠心(xin)(xin)耿(geng)耿(geng),有(you)什么地(di)方對(dui)不(bu)起陛(bi)(bi)下呢?這一(yi)定是你身邊的(de)(de)侍衛和嬪(pin)妃慫恿你這么干的(de)(de)!”高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)說罷,便示意左(zuo)右捕殺(sha)胡夫人(ren)(ren)(ren)和李嬪(pin)。孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)說:“自古以(yi)(yi)來,只聽(ting)(ting)說臣子反(fan)叛(pan)君王,沒(mei)聽(ting)(ting)說君王反(fan)叛(pan)臣子。你自己(ji)要(yao)謀(mou)反(fan),又何必指責我呢!殺(sha)了(le)(le)你,社稷就會安(an)定!不(bu)殺(sha),國(guo)(guo)家就會滅亡(wang)。我已(yi)將生死置之(zhi)度外,何況是嬪(pin)妃!想(xiang)弒君叛(pan)逆(ni),看你的(de)(de)時間!”高(gao)(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)被孝(xiao)(xiao)(xiao)靜(jing)(jing)帝(di)(di)(di)駁斥得(de)啞口無言,連忙(mang)磕頭,大(da)(da)(da)哭有(you)罪(zui),并連夜(ye)擺(bai)酒(jiu)謝罪(zui)。
孝(xiao)靜(jing)帝(di)(di)的(de)(de)話雖然(ran)很經(jing)典,卻(que)無法(fa)阻擋(dang)高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)篡位步(bu)伐。三天后,高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)把孝(xiao)靜(jing)帝(di)(di)囚禁在(zai)(zai)含章堂,烹殺(sha)荀濟等(deng)人(ren)于市(shi)。然(ran)而(er),在(zai)(zai)準備殺(sha)死(si)(si)孝(xiao)靜(jing)帝(di)(di)時,武定七年(549年)九月,高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)被(bei)廚師蘭京刺死(si)(si)。得知(zhi)高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)被(bei)殺(sha),孝(xiao)靜(jing)帝(di)(di)高(gao)(gao)(gao)興(xing)的(de)(de)對左右說:“高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)之(zhi)死(si)(si)真是(shi)天意(yi),是(shi)朕該(gai)掌權的(de)(de)時候了。”然(ran)而(er),高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)弟(di)高(gao)(gao)(gao)洋立馬出來繼承了高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)權勢。比起高(gao)(gao)(gao)澄(cheng)(cheng)(cheng),高(gao)(gao)(gao)洋更加兇殘,更難對付。
禪位高洋
武定(ding)八年(nian)(nian)(550年(nian)(nian))五月,在(zai)十萬(wan)精兵的逼迫(po)下,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜帝(di)(di)(di)(di)被(bei)迫(po)禪位于高(gao)洋。高(gao)洋即(ji)位之(zhi)初,對孝(xiao)(xiao)(xiao)靜帝(di)(di)(di)(di)還算優待,封(feng)他(ta)為中山(shan)王,食邑一(yi)萬(wan)戶。在(zai)封(feng)地,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜帝(di)(di)(di)(di)可以(yi)懸(xuan)掛天子(zi)旌旗,用(yong)天子(zi)年(nian)(nian)號,文書可以(yi)不稱(cheng)臣,三個(ge)兒子(zi)也(ye)都封(feng)官食邑。孝(xiao)(xiao)(xiao)靜帝(di)(di)(di)(di)沒事可干,整(zheng)日和妻子(zi)飲(yin)酒、賦詩,聊(liao)以(yi)解愁,日子(zi)倒也(ye)安(an)定(ding)。然而,這(zhe)一(yi)切只是暫時的,都是高(gao)洋為贏(ying)得(de)支(zhi)持而做(zuo)的政(zheng)(zheng)治(zhi)文章。一(yi)年(nian)(nian)后,北齊政(zheng)(zheng)權的根基已(yi)經(jing)相當牢固,孝(xiao)(xiao)(xiao)靜帝(di)(di)(di)(di)自(zi)然也(ye)就變成了毫(hao)無必(bi)要的累贅。
中毒身亡
天保二年(nian)(551年(nian))十二月(yue)初十日(ri)(552年(nian)1月(yue)21日(ri)),高(gao)洋設宴款待(dai)孝(xiao)(xiao)靜帝(di)時,偷偷在杯(bei)中(zhong)下了毒,孝(xiao)(xiao)靜帝(di)沒有(you)防備(bei),結果中(zhong)毒而死。齊追謚曰孝(xiao)(xiao)靜皇(huang)帝(di)。 隨后,他的三個(ge)兒(er)子也被高(gao)洋殺害(hai)。
為政舉措
天平初年(nian),考慮到各地(di)移(yi)民尚未建(jian)立起(qi)家(jia)業,孝靜帝(di)詔令(ling)政府(fu)支付(fu)一(yi)(yi)百(bai)三十(shi)萬(wan)石的粟加以救助。天平三年(nian)(537年(nian))秋,并、肆(si)、汾(fen)、建(jian)、晉(jin)、泰、陜、東雍(yong)、南汾(fen)等州(zhou)(zhou)遇到旱(han)災,饑民開始(shi)逃荒(huang),直到天平四(si)年(nian)(538年(nian))才下(xia)詔救濟,死于饑荒(huang)者眾多。孝靜帝(di)時(shi)期,政府(fu)在沿海地(di)區設置煮鹽灶(zao)(zao)(zao),滄州(zhou)(zhou)有(you)灶(zao)(zao)(zao)一(yi)(yi)千四(si)百(bai)八(ba)十(shi)四(si),瀛州(zhou)(zhou)有(you)四(si)百(bai)五十(shi)二(er)灶(zao)(zao)(zao),幽州(zhou)(zhou)有(you)一(yi)(yi)百(bai)八(ba)十(shi)灶(zao)(zao)(zao),青州(zhou)(zhou)有(you)五百(bai)四(si)十(shi)六灶(zao)(zao)(zao),邯鄲有(you)四(si)個灶(zao)(zao)(zao)。每年(nian)可產鹽二(er)十(shi)萬(wan)九千七(qi)百(bai)二(er)斛四(si)升(sheng),國家(jia)從中得(de)益不少。
歷史評價
《魏書》:“帝好文學,美容儀。力能挾(xie)石(shi)師子(zi)以逾墻,射無(wu)不中。嘉辰(chen)宴會,多命郡(jun)臣賦詩,從容沉雅,有孝文風(feng)。”
《北史》:①“帝好文,美容儀(yi)。力能(neng)挾石師(shi)子以(yi)逾(yu)墻,射無不中。嘉辰宴會,多命群臣賦詩(shi)。從容沉雅,有孝文風(feng)。”;②“靜(jing)、恭運(yun)終天祿,高蹈唐、虞,各得其(qi)時也。”
史籍記載
《魏(wei)書·卷十二·帝(di)紀第十二》
《北(bei)史·卷五·魏本紀第五》