王小余,清乾(qian)隆時是(shi)袁枚(mei)家的掌(zhang)勺(shao)大廚(chu)師,是(shi)一位烹飪專家,身懷技藝,有(you)高明豐富的理論經驗。
《廚者王小余傳》 [清] 袁枚
小余治(zhi)具,必親(qin)市場,曰(yue):“物(wu)各有天。其天良,我(wo)乃治(zhi)。”既得,泔之(zhi)(zhi),奧之(zhi)(zhi),脫(tuo)之(zhi)(zhi),作之(zhi)(zhi)。客嘈(cao)嘈(cao)然(ran),屬(shu)饜而舞(wu),欲吞其器(qi)者(zhe)屢(lv)矣。然(ran)其簋不(bu)過(guo)六七,過(guo)亦不(bu)治(zhi)。又其倚灶(zao)時,雀(que)立不(bu)轉目(mu),釜中瞠也(ye),呼張吸之(zhi)(zhi),寂如無聞。眴火(huo)者(zhe)曰(yue)“猛”,則(ze)煬(yang)者(zhe)如赤日;曰(yue)“撤”,則(ze)傳薪者(zhe)以遞減;曰(yue)“且然(ran)蘊”,則(ze)置之(zhi)(zhi)如棄;曰(yue):“羹(geng)定”,則(ze)侍(shi)者(zhe)急(ji)以器(qi)受。或稍忤及弛期(qi),必仇(chou)怒叫(jiao)噪,若(ruo)稍縱即逝者(zhe)。所(suo)用菫荁之(zhi)(zhi)滑,及鹽豉、酒醬之(zhi)(zhi)滋(zi),奮臂(bei)下,未嘗見其染指試也(ye)。畢,乃沃手坐(zuo),滌磨其鉗铦(xian)刀(dao)削笮帚(zhou)之(zhi)(zhi)屬(shu),凡(fan)三十余種,庋(gui)而置之(zhi)(zhi)滿箱。他(ta)人掇汁而捼莎學(xue)之(zhi)(zhi),勿肖(xiao)也(ye)。
或請授(shou)教,曰(yue)(yue):“難言也(ye)(ye)(ye)。作廚如作醫(yi)。吾(wu)(wu)以(yi)(yi)一心診(zhen)百物(wu)(wu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)宜,而(er)(er)(er)(er)謹審(shen)其(qi)(qi)水火(huo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)齊(qi),則(ze)(ze)萬口之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)甘(gan)如一口。”問其(qi)(qi)目,曰(yue)(yue):“濃者(zhe)(zhe)先之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),清者(zhe)(zhe)后(hou)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),正者(zhe)(zhe)主之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),奇者(zhe)(zhe)雜之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。視(shi)其(qi)(qi)舌(she)倦,辛以(yi)(yi)震(zhen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi);待其(qi)(qi)胃盈,酸以(yi)(yi)厄之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。”曰(yue)(yue):“八(ba)珍(zhen)(zhen)七(qi)熬(ao),貴品也(ye)(ye)(ye),子(zi)能之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),宜矣。嗛嗛二(er)卵(luan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)餐,子(zi)必異于族凡,何耶?”曰(yue)(yue):“能大(da)而(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)能小(xiao)者(zhe)(zhe),氣(qi)粗(cu)也(ye)(ye)(ye);能嗇而(er)(er)(er)(er)不(bu)(bu)能華(hua)者(zhe)(zhe),才弱(ruo)也(ye)(ye)(ye)。且味(wei)固(gu)(gu)不(bu)(bu)在大(da)小(xiao)、華(hua)嗇間也(ye)(ye)(ye)。能,則(ze)(ze)一芹一菹皆(jie)珍(zhen)(zhen)怪;不(bu)(bu)能,則(ze)(ze)雖黃雀(que)鲊三楹,無益也(ye)(ye)(ye)。而(er)(er)(er)(er)好名者(zhe)(zhe)有必求之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)與靈(ling)霄之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)炙,紅(hong)虬之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)脯,丹(dan)山之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鳳(feng)丸(wan),醴水之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)朱鱉,不(bu)(bu)亦誣(wu)乎?”曰(yue)(yue):“子(zi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)術誠工矣。然(ran)多所炮炙宰割(ge),大(da)殘(can)物(wu)(wu)命,毋乃為孽(nie)(nie)歟(yu)?”曰(yue)(yue):“庖犧氏至(zhi)今(jin),所炮炙宰割(ge)者(zhe)(zhe)萬萬世矣。烏在其(qi)(qi)孽(nie)(nie)庖犧也(ye)(ye)(ye)?雖然(ran),以(yi)(yi)味(wei)媚人者(zhe)(zhe),物(wu)(wu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)性(xing)也(ye)(ye)(ye)。彼不(bu)(bu)能盡物(wu)(wu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)性(xing)以(yi)(yi)表其(qi)(qi)美于人,而(er)(er)(er)(er)徒(tu)使之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)狼戾枉死于鼎(ding)(ding)鑊間,是則(ze)(ze)孽(nie)(nie)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)尤者(zhe)(zhe)也(ye)(ye)(ye)。吾(wu)(wu)能盡《詩》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)吉蠲(juan)、《易(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)《鼎(ding)(ding)》烹、《尚書》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)藁飫,以(yi)(yi)得先王(wang)所以(yi)(yi)成物(wu)(wu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意(yi),而(er)(er)(er)(er)又不(bu)(bu)肯戕杞柳以(yi)(yi)為巧,殄天物(wu)(wu)以(yi)(yi)斗奢,是固(gu)(gu)司勛者(zhe)(zhe)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所策功也(ye)(ye)(ye)。而(er)(er)(er)(er)何孽(nie)(nie)焉?”說:“以(yi)(yi)子(zi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)才,不(bu)(bu)供刀(dao)匕于朱門,而(er)(er)(er)(er)終(zhong)(zhong)老隨園,何耶?”曰(yue)(yue):“知(zhi)(zhi)己(ji)難,知(zhi)(zhi)味(wei)尤難。吾(wu)(wu)苦思殫力以(yi)(yi)食人,一肴上,則(ze)(ze)吾(wu)(wu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心腹腎腸(chang)亦與俱上;而(er)(er)(er)(er)世之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)嗿聲流歠者(zhe)(zhe),方與庮敗(bai)同(tong)飫也(ye)(ye)(ye)。是難奇賞(shang)吾(wu)(wu),而(er)(er)(er)(er)吾(wu)(wu)伎(ji)且日退矣。且所謂(wei)(wei)知(zhi)(zhi)己(ji)者(zhe)(zhe),非徒(tu)知(zhi)(zhi)其(qi)(qi)長之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)謂(wei)(wei),兼知(zhi)(zhi)其(qi)(qi)短之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)謂(wei)(wei)。今(jin)主人未(wei)嘗不(bu)(bu)斥(chi)我(wo)、難我(wo)、掉磬(qing)我(wo),而(er)(er)(er)(er)皆(jie)刺吾(wu)(wu)心之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所隱疚,是則(ze)(ze)美譽之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)苦,不(bu)(bu)如嚴(yan)訓之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)甘(gan)也(ye)(ye)(ye)。吾(wu)(wu)日進矣,休矣,終(zhong)(zhong)于此(ci)矣。”
未(wei)十(shi)年卒。余每食必(bi)為之泣,且(qie)思其言,有可治民者焉(yan),有可治文者焉(yan)。為之傳(chuan)以詠其人。
他燒的菜肴香味散發“聞其(qi)臭香,十(shi)步以(yi)外(wai)無不(bu)頤逐逐然”。他對于烹飪(ren)技藝頗有研究,曾發表過一系列高見(jian),這些(xie)技術上(shang)的真知(zhi)灼見(jian),對袁枚影(ying)響很大,《隨園食單》有很多(duo)篇幅得力于王(wang)小(xiao)余的見(jian)解。袁枚喜歡(huan)王(wang)小(xiao)余,對王(wang)的要求亦很嚴。