澠(min)池(chi)之會,出自司(si)馬遷(qian)《史記·廉頗(po)藺相如(ru)列(lie)傳》。該事件發生于公元前(qian)279年(秦昭襄王28年、趙(zhao)惠文王20年)。
秦昭(zhao)襄(xiang)王二十八年(公元(yuan)前(qian)279年),秦昭(zhao)襄(xiang)王想集中力量(liang)攻打楚國,為免除后顧之(zhi)憂(you),主動與趙(zhao)國交好,約趙(zhao)惠文王會于澠池(今河南省澠池縣)。
秦王(wang)(wang)派使者告訴(su)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang),約趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)在(zai)澠(min)池(chi)會談。趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)害(hai)怕但又不敢(gan)不去。藺相如(ru)陪同趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)前往澠(min)池(chi)。在(zai)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)被(bei)迫鼓瑟的(de)(de)情況下,他為了使趙(zhao)(zhao)國(guo)取得(de)對等(deng)的(de)(de)地位,據理力爭,使秦王(wang)(wang)不得(de)不擊缶(fou)。后來,秦向趙(zhao)(zhao)要十五(wu)座城(cheng)為秦王(wang)(wang)祝壽,他寸步(bu)不讓,說用秦國(guo)國(guo)都咸陽為趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)祝壽,使秦王(wang)(wang)毫無(wu)所得(de)。藺相如(ru)機智地保護了趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)的(de)(de)安全并且不被(bei)羞辱,史稱“澠(min)池(chi)之會”。
秦(qin)王(wang)(wang)使使者告趙王(wang)(wang),欲(yu)與王(wang)(wang)為好(hao)會于西河外澠池。趙王(wang)(wang)畏秦(qin),欲(yu)毋行。廉頗(po)藺相如計曰:“王(wang)(wang)不行;示(shi)趙弱(ruo)且怯也(ye)。”趙王(wang)(wang)遂行,相如從。廉頗(po)送(song)至境,與王(wang)(wang)訣曰:“王(wang)(wang)行,度道里會遇(yu)之禮畢,還,不過(guo)三十日;三十日不還,則請(qing)太子為王(wang)(wang),以絕(jue)秦(qin)望。”王(wang)(wang)許之,遂與秦(qin)王(wang)(wang)會澠池。
秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)飲(yin)酒,酣(han),曰(yue)(yue):“寡人竊聞趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)好音,請(qing)奏瑟(se)。”趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)鼓(gu)瑟(se),秦(qin)(qin)御(yu)史(shi)前書曰(yue)(yue):“某年月(yue)(yue)日(ri),秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)與趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)會(hui)飲(yin),令趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)鼓(gu)瑟(se)。”藺相(xiang)(xiang)如(ru)前曰(yue)(yue):“趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)竊聞秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)善為(wei)秦(qin)(qin)聲,請(qing)奉盆缶秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang),以相(xiang)(xiang)娛樂。”秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)怒,不許。于是(shi)相(xiang)(xiang)如(ru)前進缶,因跪(gui)請(qing)秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang),秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)不肯擊缶。相(xiang)(xiang)如(ru)曰(yue)(yue):“五(wu)(wu)步之內(nei),相(xiang)(xiang)如(ru)請(qing)得以頸血(xue)濺大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)矣。”左右(you)欲刃(ren)相(xiang)(xiang)如(ru),相(xiang)(xiang)如(ru)張目叱之,左右(you)皆靡。于是(shi)秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)不懌,為(wei)一擊缶;相(xiang)(xiang)如(ru)顧召趙(zhao)(zhao)(zhao)御(yu)史(shi)書曰(yue)(yue):“某年月(yue)(yue)日(ri),秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)為(wei)趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)擊缶。”秦(qin)(qin)之群臣曰(yue)(yue):“請(qing)以趙(zhao)(zhao)(zhao)十五(wu)(wu)城(cheng)為(wei)秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)壽。”藺相(xiang)(xiang)如(ru)亦(yi)曰(yue)(yue):“以秦(qin)(qin)之咸陽為(wei)趙(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)壽。”秦(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)竟酒,終不能加勝(sheng)于趙(zhao)(zhao)(zhao),趙(zhao)(zhao)(zhao)亦(yi)盛設兵以待秦(qin)(qin),秦(qin)(qin)不敢動。
既罷,歸(gui)國,以相如功大,拜為上卿,位在廉頗之右。
——節選自《史記·廉頗藺(lin)相如列傳(chuan)》
注釋
1.使:派
2.欲:想(xiang)要(yao)、打算
3.竊:私下
4.聞:聽說
5.因:于是(shi),就
6.左右(you):古義指(zhi)左右(you)的侍從
7.刃:名詞用作動詞,殺
8.靡:退卻
9.壽:祝壽
10.竟:終了
11.拜(bai):古義指授(shou)予官職;任(ren)命
譯文
秦王(wang)(wang)(wang)派(pai)使臣告訴趙王(wang)(wang)(wang),打算與趙王(wang)(wang)(wang)和好(hao),在(zai)西河外澠池(chi)(chi)相(xiang)(xiang)會(hui)。趙王(wang)(wang)(wang)害怕秦王(wang)(wang)(wang),想不(bu)去。廉(lian)頗、藺相(xiang)(xiang)如(ru)商(shang)量(liang)說:“大王(wang)(wang)(wang)不(bu)去,顯得趙國既軟弱又怯懦(nuo)。”趙王(wang)(wang)(wang)于(yu)是動身赴會(hui),藺相(xiang)(xiang)如(ru)隨行(xing)。廉(lian)頗送(song)到邊境,跟趙王(wang)(wang)(wang)辭(ci)別(bie)時(shi)說:“大王(wang)(wang)(wang)這次出行(xing),估計一路行(xing)程和會(hui)見(jian)的禮節完畢,直到回國,不(bu)會(hui)超(chao)過三十天。如(ru)果大王(wang)(wang)(wang)三十天沒有回來,就請允許我(wo)立(li)太子為王(wang)(wang)(wang),以便(bian)斷絕秦國要挾趙國的念頭。”趙王(wang)(wang)(wang)同意(yi)廉(lian)頗的建議,就和秦王(wang)(wang)(wang)在(zai)澠池(chi)(chi)會(hui)見(jian)。
秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)喝酒喝得高(gao)興(xing)時(shi)(shi)說(shuo):“我(wo)私下(xia)聽(ting)說(shuo)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)喜好音(yin)樂,請(qing)(qing)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)彈彈瑟(se)吧(ba)(ba)!”趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)就(jiu)彈起瑟(se)來(lai)。秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)史官(guan)走(zou)上(shang)(shang)前來(lai)寫道:“某(mou)(mou)(mou)年(nian)某(mou)(mou)(mou)月某(mou)(mou)(mou)日,秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)與趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)會盟飲酒,命(ming)令趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)彈瑟(se)。”藺(lin)相(xiang)(xiang)如走(zou)向前去說(shuo):“趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)私下(xia)聽(ting)說(shuo)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)善(shan)于(yu)演奏秦(qin)(qin)(qin)地的(de)樂曲,請(qing)(qing)允許我(wo)獻盆缶(fou)(fou)(fou)(fou)給秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang),(請(qing)(qing)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)敲一敲),借此互相(xiang)(xiang)娛樂吧(ba)(ba)!”秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)發(fa)怒(nu),不肯敲缶(fou)(fou)(fou)(fou)。在(zai)這(zhe)時(shi)(shi)藺(lin)相(xiang)(xiang)如走(zou)上(shang)(shang)前去獻上(shang)(shang)一個瓦缶(fou)(fou)(fou)(fou),趁(chen)勢跪(gui)下(xia)請(qing)(qing)求秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)敲擊。秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)不肯敲擊瓦缶(fou)(fou)(fou)(fou)。藺(lin)相(xiang)(xiang)如說(shuo):“(如大王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)不肯敲缶(fou)(fou)(fou)(fou)),在(zai)五步距(ju)離內,我(wo)能夠把自己頸項里的(de)血濺在(zai)大王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)身(shen)上(shang)(shang)!”秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)身(shen)邊的(de)侍從要用(yong)刀殺藺(lin)相(xiang)(xiang)如,藺(lin)相(xiang)(xiang)如瞪著眼睛呵斥他們,他們都(dou)被嚇退了。于(yu)是秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)很不高(gao)興(xing),為趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)敲了一下(xia)瓦缶(fou)(fou)(fou)(fou)。藺(lin)相(xiang)(xiang)如回頭召喚(huan)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)史官(guan)寫道:“某(mou)(mou)(mou)年(nian)某(mou)(mou)(mou)月某(mou)(mou)(mou)日,秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)為趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)擊缶(fou)(fou)(fou)(fou)。”秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)眾大臣(chen)說(shuo):“請(qing)(qing)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)用(yong)趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)國(guo)的(de)十(shi)五座城為秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)祝(zhu)(zhu)壽。”藺(lin)相(xiang)(xiang)如也說(shuo):“請(qing)(qing)把秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)都(dou)城咸陽送(song)給趙(zhao)(zhao)(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)祝(zhu)(zhu)壽。”
直到酒(jiu)宴結(jie)(jie)束,秦王始終未能占(zhan)趙(zhao)國(guo)的(de)上(shang)(shang)風。趙(zhao)國(guo)又(you)大量陳兵邊(bian)境以防備秦國(guo)入侵(qin),秦軍(jun)也不(bu)敢(gan)輕舉(ju)妄動。澠(min)池會結(jie)(jie)束后,回(hui)到趙(zhao)國(guo),因為藺相如功勞大,趙(zhao)王任命(ming)他做上(shang)(shang)卿,位在廉頗之上(shang)(shang)。
秦昭(zhao)襄王因完(wan)璧歸趙(zhao)(zhao)一(yi)事惱(nao)羞成(cheng)怒,于(yu)秦昭(zhao)王二十五年(公元前(qian)282年),借口(kou)趙(zhao)(zhao)國不(bu)與它一(yi)起(qi)進(jin)攻(gong)齊(qi)國,向趙(zhao)(zhao)進(jin)攻(gong)。取(qu)得趙(zhao)(zhao)茲氏(今山(shan)西(xi)汾陽)等兩城。次年,攻(gong)取(qu)趙(zhao)(zhao)的離(li)石(今山(shan)西(xi)離(li)石縣)。再次年,白起(qi)取(qu)趙(zhao)(zhao)代(今河北(bei)蔚縣)、光(guang)狼城(今山(shan)西(xi)高平縣西(xi))。
這時秦國大軍正欲向南攻打(da)楚國,為安定東方的局勢(shi),在(zai)秦昭(zhao)王(wang)二十(shi)八(ba)年(公元(yuan)前279年),與趙惠王(wang)相約在(zai)澠(min)池(chi)(今河南澠(min)池(chi)縣西(xi))相會(hui)修好。史稱“澠(min)池(chi)之會(hui)”。
澠(min)池之(zhi)會后(hou),相如以功授(shou)官為上卿,地位在廉(lian)(lian)頗之(zhi)上,廉(lian)(lian)頗不服(fu)氣(qi),以致于有后(hou)來(lai)的負荊請罪。澠(min)池之(zhi)會后(hou),秦(qin)國、趙(zhao)國間暫時停(ting)止了戰爭。趙(zhao)軍(jun)立即出(chu)兵(bing)齊(qi)國,攻下高唐等地。
藺相(xiang)如完璧歸趙(zhao)(zhao)的(de)第二年,趙(zhao)(zhao)惠(hui)(hui)文王十(shi)七年(公元前(qian)282年),秦借口趙(zhao)(zhao)不跟它(ta)聯合(he)攻(gong)(gong)齊,派兵攻(gong)(gong)下(xia)趙(zhao)(zhao)的(de)兩座城池(chi)。趙(zhao)(zhao)惠(hui)(hui)文王十(shi)八年(公元前(qian)281年),秦兵侵趙(zhao)(zhao),攻(gong)(gong)下(xia)石(shi)城(約當今(jin)河南省林州(zhou)市西南)。趙(zhao)(zhao)惠(hui)(hui)文王十(shi)九年(公元前(qian)280年),秦將白起(qi)率軍攻(gong)(gong)趙(zhao)(zhao),取光狼城(約當今(jin)山西高平(ping)縣西),斬(zhan)殺(sha)趙(zhao)(zhao)國三(san)萬人(ren)。秦在(zai)對趙(zhao)(zhao)進行(xing)軍事威脅的(de)同時(shi),又在(zai)外交方面(mian)迫使(shi)趙(zhao)(zhao)國屈服。
趙(zhao)惠文王二十年(公元前279年),秦(qin)王派(pai)使者通知趙(zhao)王在西(xi)河外(wai)澠(min)池(今(jin)河南(nan)澠(min)池縣西(xi))地(di)方作(zuo)(zuo)友好(hao)會(hui)見(jian)。趙(zhao)王畏(wei)懼秦(qin)國(guo),想(xiang)要(yao)辭謝(xie)不(bu)去(qu)。廉頗(po)、藺(lin)(lin)相如兩人商量(liang)之后對趙(zhao)王說:“大王不(bu)去(qu)赴會(hui),顯得我們趙(zhao)國(guo)軟弱、膽怯(qie)。”于是趙(zhao)王決定去(qu)和秦(qin)王相會(hui),帶藺(lin)(lin)相如同行(xing)。廉頗(po)送到(dao)國(guo)境上,與趙(zhao)王訣(jue)別時約定說:“大王出(chu)發之后,估計來回路程及會(hui)見(jian)的(de)禮(li)節完畢,前后不(bu)過(guo)(guo)三十天(tian)。要(yao)是過(guo)(guo)了三十天(tian)還沒(mei)有回來,就請讓(rang)我們立太子為王,用以斷絕秦(qin)國(guo)扣留您(nin)作(zuo)(zuo)為要(yao)挾(xie)的(de)念頭。”趙(zhao)王答應了。
趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)到(dao)了(le)(le)澠(min)池(chi)與(yu)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)相(xiang)會。席(xi)上,秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)酒喝(he)得很暢快的(de)時候,對趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)說(shuo):“我(wo)(wo)聽說(shuo)您(nin)喜歡彈(dan)瑟,請彈(dan)一曲給(gei)我(wo)(wo)聽聽。”趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)就在(zai)筵席(xi)上彈(dan)了(le)(le)一曲。秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)史(shi)官走(zou)上前(qian)來,寫道:“某(mou)年某(mou)月某(mou)日(ri)(ri),秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)與(yu)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)會飲,命令趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)彈(dan)瑟。”藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)上前(qian)對秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)說(shuo):“趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)聽說(shuo)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)擅長秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)音樂,現在(zai)我(wo)(wo)奉獻盆缶(fou),請秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)敲敲以相(xiang)娛(yu)樂。”秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)怒,不(bu)肯答(da)應。藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)捧著盆缶(fou)上前(qian),跪著獻給(gei)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)。秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)還是不(bu)肯敲。藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)說(shuo):“我(wo)(wo)跟(gen)大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)距(ju)離不(bu)滿五(wu)步,大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)要(yao)是不(bu)答(da)應我(wo)(wo)的(de)請求,我(wo)(wo)可(ke)要(yao)把頸(jing)上的(de)血(xue)濺到(dao)大(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)身(shen)上了(le)(le)!”秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)侍衛們(men)要(yao)殺藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru),藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)瞪起眼睛,大(da)聲(sheng)呵(he)斥他們(men),嚇得那些人直向后退。秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)很不(bu)高興(xing),只得勉強在(zai)缶(fou)上敲了(le)(le)一下。藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)回頭(tou)叫(jiao)趙(zhao)(zhao)國(guo)的(de)史(shi)官寫道:“某(mou)年某(mou)月某(mou)日(ri)(ri),秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)為(wei)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)擊(ji)缶(fou)。”秦(qin)(qin)(qin)國(guo)的(de)群臣(chen)說(shuo):“請趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)送十五(wu)座城(cheng)給(gei)秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)作為(wei)獻禮。”藺(lin)(lin)相(xiang)如(ru)也(ye)說(shuo):“請秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)把國(guo)都咸陽送給(gei)趙(zhao)(zhao)王(wang)(wang)(wang)(wang)(wang)作為(wei)獻禮。”直到(dao)酒筵完畢(bi),秦(qin)(qin)(qin)始終不(bu)能占趙(zhao)(zhao)的(de)上風。趙(zhao)(zhao)國(guo)調(diao)集了(le)(le)大(da)軍(jun)提防秦(qin)(qin)(qin)國(guo)進犯,秦(qin)(qin)(qin)國(guo)也(ye)不(bu)敢有什(shen)么舉動。
2004年:電視劇《西風(feng)烈(lie)》(在第4集中(zhong),出(chu)現了澠池(chi)之(zhi)會的相關內容)
2017年(nian):電(dian)視劇《大秦帝國之崛起》(在第17集中,出現了澠池之會的(de)相關內容(rong))。