地標地理
大方縣位于(yu)貴州省西北部,畢節(jie)地(di)(di)(di)區中部,地(di)(di)(di)處高(gao)海拔(ba)(ba)低(di)緯度地(di)(di)(di)區,屬暖溫帶潤濕季風氣(qi)(qi)候,雨(yu)量(liang)充沛,冬無嚴寒,夏無酷暑,年平(ping)(ping)均(jun)(jun)氣(qi)(qi)溫11.8℃,無霜(shuang)期257天(tian),平(ping)(ping)均(jun)(jun)霧日159.2天(tian),縣內年平(ping)(ping)均(jun)(jun)積溫4704℃,日照數1335.5小時,年降雨(yu)量(liang)1150.4毫米(mi)。境內以巖溶地(di)(di)(di)貌為主,山(shan)巒重疊,地(di)(di)(di)形(xing)復雜(za),切割甚深,最(zui)(zui)高(gao)海拔(ba)(ba)2325米(mi),最(zui)(zui)低(di)處720米(mi),平(ping)(ping)均(jun)(jun)海拔(ba)(ba)1500米(mi)左右;地(di)(di)(di)貌類型(xing)復雜(za)多變,山(shan)地(di)(di)(di)、丘陵、盆地(di)(di)(di)、洼地(di)(di)(di)交錯分布,具有地(di)(di)(di)勢高(gao)、地(di)(di)(di)形(xing)起伏大、山(shan)大坡(po)陡、溝多谷深的高(gao)原山(shan)地(di)(di)(di)特點(dian)。
大方縣內天(tian)麻(ma)分布與栽培地的土壤(rang)多為山地黃棕(zong)壤(rang),其土質疏松(song),偏酸性(xing),pH值5-6;并(bing)含有(you)硒(xi)、鉬、銣、錳、鋅等(deng)微量元素,特別適合天(tian)麻(ma)生長。
大方縣(xian)自然條(tiao)件(jian)復雜,生(sheng)物類型(xing)(xing)繁多(duo),立地(di)條(tiao)件(jian)的(de)(de)垂直(zhi)分異明顯,天然植被(bei)(bei)類型(xing)(xing)多(duo)樣。最常(chang)見的(de)(de)是(shi)(shi)(shi)中亞熱帶落葉(xie)(xie)闊葉(xie)(xie)林(lin),主(zhu)要(yao)是(shi)(shi)(shi)屬于山地(di)、丘陵落葉(xie)(xie)闊葉(xie)(xie)林(lin)中的(de)(de)山楊(yang)、光皮(pi)樺群系,這是(shi)(shi)(shi)原生(sheng)地(di)帶性(xing)植被(bei)(bei)常(chang)綠闊葉(xie)(xie)林(lin)等(deng)(deng)植被(bei)(bei)受到破(po)壞后形成的(de)(de)次生(sheng)植被(bei)(bei),其喬木層(ceng)(ceng)主(zhu)要(yao)是(shi)(shi)(shi)山楊(yang)、光皮(pi)樺,有的(de)(de)還雜以松樹(shu),結構較為簡(jian)單;但灌(guan)木層(ceng)(ceng)種類較多(duo),常(chang)見有映山紅、效果南燭(zhu)、茅栗、金絲梅、榛子、類型(xing)(xing)為巖(yan)溶灌(guan)木、西南山茶、矮(ai)楊(yang)梅、麻櫟(li)(幼樹(shu))等(deng)(deng);草(cao)本層(ceng)(ceng)主(zhu)要(yao)有蕨(jue)、鐵芒萁、槲蕨(jue)、芒、牡蒿、秋鼠鞠草(cao)等(deng)(deng)。其他(ta)還見有針葉(xie)(xie)林(lin)(松、杉林(lin))、杜(du)鵑花矮(ai)林(lin)、巖(yan)溶灌(guan)叢、灌(guan)叢草(cao)坡等(deng)(deng)植被(bei)(bei)類型(xing)(xing)。
文化背景
天麻(ma)原名赤箭,《本(ben)經》載(zai)(zai):“赤箭味辛溫,……一(yi)名離母(mu),一(yi)名鬼(gui)督(du)郵,生川谷。”《吳晉(jin)本(ben)草》載(zai)(zai):“鬼(gui)督(du)郵一(yi)名神草,一(yi)名閻狗。”《本(ben)草圖經》載(zai)(zai):“合離草,獨搖。”《本(ben)草綱目》載(zai)(zai):“白(bai)龍皮(pi),赤箭芝(zhi)。
中(zhong)國(guo)人食用和藥用天(tian)(tian)麻(ma)的歷(li)史(shi)至少有兩千多年,在《神農本草(cao)經》里,天(tian)(tian)麻(ma)“名曰赤箭,列草(cao)部(bu)上品”,“久(jiu)服(fu)益(yi)氣力,長陰肥健,輕身(shen)增年”。《本草(cao)綱目(mu)》中(zhong)載天(tian)(tian)麻(ma)有“久(jiu)服(fu)益(yi)氣,輕身(shen)長年”的功效。大書法家(jia)柳公權有《求赤箭貼》取天(tian)(tian)麻(ma)作扶(fu)老之用。白居易《齋居》詩云(yun):“黃芪數匙粥,赤箭一甌湯。”可見在唐代(dai),天(tian)(tian)麻(ma)是身(shen)價很高的營養保健品。
到了宋代,天(tian)麻(ma)(ma)(ma)日漸(jian)偏于藥(yao)(yao)(yao)(yao)用,著名的(de)以(yi)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)作為皇(huang)帝用藥(yao)(yao)(yao)(yao)的(de)方劑如(ru)(ru)《圣(sheng)濟總錄》的(de)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)散、《魏氏家(jia)藏方》的(de)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)丸,均出現在宋代。《日華(hua)子本(ben)草(cao)》:“助陽氣,補五勞七(qi)傷,通血(xue)脈,開(kai)竅。”《開(kai)寶本(ben)草(cao)》:“主諸風(feng)(feng)濕痹,四(si)肢(zhi)拘攣,小兒風(feng)(feng)癇、驚氣。利腰(yao)膝(xi),強筋力。”《本(ben)草(cao)匯言》:“主頭風(feng)(feng),頭痛(tong),頭暈虛旋(xuan),癲癇強痙,四(si)肢(zhi)攣急(ji),語言不順,一切中風(feng)(feng),風(feng)(feng)痰”,故天(tian)麻(ma)(ma)(ma)素有(you)“定風(feng)(feng)神草(cao)”之譽。其(qi)它(ta)如(ru)(ru)《用藥(yao)(yao)(yao)(yao)法(fa)象》、《藥(yao)(yao)(yao)(yao)性歌(ge)訣四(si)百味》、《名醫別(bie)錄》、《藥(yao)(yao)(yao)(yao)性論》、《本(ben)草(cao)新(xin)編》、《得(de)配本(ben)草(cao)》、《醫宗(zong)必讀》、《本(ben)草(cao)分經》、《藥(yao)(yao)(yao)(yao)鑒》、《本(ben)草(cao)衍(yan)義補遺》都對天(tian)麻(ma)(ma)(ma)的(de)藥(yao)(yao)(yao)(yao)用有(you)詳細敘述。《中國(guo)本(ben)草(cao)》列(lie)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)產地,首(shou)指(zhi)貴州(zhou)。《中國(guo)地道藥(yao)(yao)(yao)(yao)材》將(jiang)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)列(lie)為“貴藥(yao)(yao)(yao)(yao)”之首(shou)。而在貴州(zhou)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)中,大方天(tian)麻(ma)(ma)(ma)又是貴州(zhou)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)中的(de)佼佼者,無論外觀(guan)性狀或內在質(zhi)量(liang)均在首(shou)位,又有(you)“貴州(zhou)天(tian)麻(ma)(ma)(ma)數(shu)大方”之說。
大(da)方(fang)(fang)(fang)縣歷來就(jiu)有食用(yong)(yong)、藥(yao)用(yong)(yong)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)的習慣,由于(yu)大(da)方(fang)(fang)(fang)野(ye)生天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)資源(yuan)豐富,且(qie)藥(yao)用(yong)(yong)價(jia)值高(gao),天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)在(zai)民間被(bei)稱(cheng)為“夜郎神草(cao)”,《本草(cao)綱目(mu)》稱(cheng)“天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)久服可健(jian)步輕(qing)身”。《大(da)定(ding)(即今大(da)方(fang)(fang)(fang))府志(zhi)·方(fang)(fang)(fang)物篇(pian)(藥(yao)類(lei))》記(ji)載(zai)上(shang)貢(gong)藥(yao)品(pin)有天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)、麝(she)香(xiang)等10余種,其中天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)在(zai)明洪武年(nian)間為奢香(xiang)夫人進貢(gong)朝(chao)廷之佳品(pin)。在(zai)食用(yong)(yong)方(fang)(fang)(fang)面,老(lao)百(bai)姓(xing)用(yong)(yong)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)粉(fen)蒸雞蛋、天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)泡酒、天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)燉湯(tang)、天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)泡茶、蜂蜜浸(jin)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)等,到了現(xian)代(dai),又(you)發(fa)展(zhan)了一系列的天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)佳肴,使天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)飲食文化更加豐富。在(zai)藥(yao)用(yong)(yong)方(fang)(fang)(fang)面,老(lao)百(bai)姓(xing)有利(li)用(yong)(yong)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)水洗頭治(zhi)療(liao)(liao)脫發(fa),《大(da)方(fang)(fang)(fang)縣衛生志(zhi)》1989版有民間方(fang)(fang)(fang)劑利(li)用(yong)(yong)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)治(zhi)療(liao)(liao)腦(nao)震蕩、腦(nao)震蕩后(hou)遺癥;《貴州省畢節(jie)地區中藥(yao)資源(yuan)普查資料匯編(bian)》1987版記(ji)載(zai)用(yong)(yong)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)治(zhi)療(liao)(liao)頭暈(yun)目(mu)眩、小兒驚(jing)風、風濕(shi)痹痛(tong)、痢疾、真中風回(hui)醒后(hou)偏癱腦(nao)弦(xian)硬血壓等。在(zai)清代(dai)天(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)就(jiu)作為大(da)方(fang)(fang)(fang)地產名貴藥(yao)材運(yun)銷省外,并且(qie)于(yu)光緒(xu)年(nian)間出口(kou)。
大方民間有(you)很多關于天(tian)(tian)麻的故事。老百姓(xing)在糧食短(duan)缺的情況(kuang)下,上(shang)山(shan)采(cai)(cai)天(tian)(tian)麻充饑,食用后無意發現疲勞消除,精神飽滿,頭(tou)暈(yun)頭(tou)痛(tong)癥狀得(de)到改善(shan)。長期以來,當地老百姓(xing)把(ba)天(tian)(tian)麻作為防(fang)病(bing)治病(bing)、烹制(zhi)佳(jia)肴、采(cai)(cai)集出售的特有(you)產(chan)品,因此他們說“天(tian)(tian)麻是個寶,請客(ke)送禮它(ta)最好,燉雞煲(bao)湯接(jie)貴客(ke),頭(tou)暈(yun)頭(tou)痛(tong)缺不了”
文化積淀
貴(gui)(gui)州(zhou)省是(shi)我國(guo)(guo)(guo)(guo)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)地產(chan)產(chan)區(qu)之(zhi)(zhi)一(yi)(yi),有(you)(you)著(zhu)得天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)獨厚的(de)(de)(de)自然(ran)條件,所產(chan)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)品(pin)(pin)質(zhi)較(jiao)好,有(you)(you)“天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)佳(jia)品(pin)(pin)出貴(gui)(gui)州(zhou)”之(zhi)(zhi)稱(cheng)。日本著(zhu)名藥(yao)學博士(shi)難波恒(heng)雄在(zai)其專著(zhu)《漢方(fang)藥(yao)入門》一(yi)(yi)書中斷言“天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)佳(jia)品(pin)(pin)出貴(gui)(gui)州(zhou)”;我國(guo)(guo)(guo)(guo)由國(guo)(guo)(guo)(guo)家中醫藥(yao)管理(li)(li)局主持編篡(cuan)的(de)(de)(de)權威著(zhu)作(zuo)《中華本草(cao)》在(zai)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)項下注(zhu)明(ming):“以(yi)(yi)貴(gui)(gui)州(zhou)產(chan)質(zhi)量較(jiao)好,銷(xiao)全(quan)國(guo)(guo)(guo)(guo),并出口(kou)。”而(er)大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)以(yi)(yi)其天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)素含(han)量最(zui)而(er)聞名全(quan)國(guo)(guo)(guo)(guo),又有(you)(you)“貴(gui)(gui)州(zhou)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)數大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)”之(zhi)(zhi)說(shuo)。在(zai)貴(gui)(gui)州(zhou)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)中,“大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)”可(ke)以(yi)(yi)說(shuo)是(shi)“地道(dao)(dao)藥(yao)材中的(de)(de)(de)地道(dao)(dao)藥(yao)材”,在(zai)省內(nei)外(wai)(wai)享(xiang)有(you)(you)盛譽(yu)。據(ju)《大(da)(da)(da)(da)(da)定府志》(方(fang)物(wu)篇)藥(yao)類(lei)記載,早在(zai)封(feng)建時代(dai)(dai)“上(shang)貢朝(chao)廷”的(de)(de)(de)藥(yao)品(pin)(pin)就有(you)(you)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)、麝(she)香等10余(yu)種 ,清代(dai)(dai)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)就作(zuo)為(wei)大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)地產(chan)名貴(gui)(gui)藥(yao)材運(yun)銷(xiao)省外(wai)(wai),并且(qie)于光緒年(nian)間出口(kou)。據(ju)傳說(shuo)唐明(ming)皇李隆(long)基每天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)清晨要調服一(yi)(yi)盅“赤(chi)箭粉”滋補身(shen)(shen)體,然(ran)后(hou)才(cai)臨(lin)朝(chao)理(li)(li)政,可(ke)見當(dang)時大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)作(zuo)為(wei)貢品(pin)(pin)已經(jing)是(shi)身(shen)(shen)價很高(gao)的(de)(de)(de)營養保健品(pin)(pin)。上(shang)世(shi)紀80年(nian)代(dai)(dai)我國(guo)(guo)(guo)(guo)“中草(cao)藥(yao)普查(cha)”中,查(cha)明(ming)大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)是(shi)省內(nei)野(ye)生天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)主產(chan)區(qu)之(zhi)(zhi)一(yi)(yi),而(er)且(qie)質(zhi)量優良,外(wai)(wai)形(xing)美觀。從理(li)(li)化、藥(yao)理(li)(li)成分上(shang)來講,都(dou)比任何地區(qu)產(chan)的(de)(de)(de)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)含(han)量高(gao),因(yin)而(er)在(zai)國(guo)(guo)(guo)(guo)內(nei)外(wai)(wai)享(xiang)有(you)(you)很高(gao)的(de)(de)(de)聲譽(yu),而(er)被批名為(wei)出口(kou)商品(pin)(pin)。這是(shi)因(yin)為(wei)大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)有(you)(you)著(zhu)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)更為(wei)適(shi)宜的(de)(de)(de)自然(ran)環境,而(er)且(qie)大(da)(da)(da)(da)(da)方(fang)天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)商品(pin)(pin)中占優勢的(de)(de)(de)是(shi)經(jing)濟性狀更為(wei)優秀的(de)(de)(de)烏天(tian)(tian)(tian)(tian)(tian)麻(ma)(ma)(ma)(ma)(ma)變型。
中國營養(yang)學(xue)專家杜子(zi)端先(xian)生2002年考察大(da)(da)(da)方天麻(ma)時曾提字:“天麻(ma)有益健康,內外市場寬(kuan)廣”,充(chong)分肯定了大(da)(da)(da)方天麻(ma)的(de)營養(yang)價值。大(da)(da)(da)方縣(xian)內知(zhi)名(ming)書法字也紛紛發揮(hui)藝術想象,為(wei)大(da)(da)(da)方天麻(ma)題(ti)字。2006年1月22日在上(shang)海“藍(lan)天下(xia)的(de)至愛(ai)”慈善拍(pai)賣會(hui)(hui)上(shang),大(da)(da)(da)方縣(xian)兩(liang)只(zhi)重250克(ke)的(de)干天麻(ma)拍(pai)出1萬(wan)元(yuan)的(de)高價,這兩(liang)只(zhi)天麻(ma)被全(quan)國婦女聯合(he)會(hui)(hui)秦秘(mi)書長收藏。2008年大(da)(da)(da)方天麻(ma)獲國家地理標志產品保護,同(tong)年被授予“中國天麻(ma)之鄉”稱號。