《三(san)進士》又名《尋兒記》《八珍湯》《同根異果》,豫劇劇目。
山(shan)西平(ping)陽文(wen)士張文(wen)達,向周(zhou)、常(chang)(chang)(chang)(chang)兩(liang)(liang)家借(jie)川資(zi)赴京應試。后(hou)周(zhou)、常(chang)(chang)(chang)(chang)兩(liang)(liang)家向張妻(qi)孫淑琳索債,孫無力償還。周(zhou)、常(chang)(chang)(chang)(chang)分將(jiang)兩(liang)(liang)個兒子(zi)搶去。十數年(nian)后(hou),二(er)(er)子(zi)皆(jie)中(zhong)進(jin)士,放任洛陽。某(mou)年(nian),平(ping)陽荒旱,孫氏(shi)離家尋夫,病困(kun)洛陽,賣身入知(zhi)府常(chang)(chang)(chang)(chang)天(tian)保(孫之長子(zi))家為奴。常(chang)(chang)(chang)(chang)妻(qi)驕縱,命制“八珍(zhen)湯”不合口,怒加責(ze)打。又因誤收(shou)通判周(zhou)子(zi)卿(其(qi)次子(zi))送來之壽禮,遭常(chang)(chang)(chang)(chang)妻(qi)痛(tong)毆,逼令退還周(zhou)家。周(zhou)妻(qi)見孫有隱情,問(wen)其(qi)身世,方知(zhi)乃(nai)其(qi)夫與常(chang)(chang)(chang)(chang)天(tian)保之生母。子(zi)卿親往常(chang)(chang)(chang)(chang)府認母,常(chang)(chang)(chang)(chang)恐失官(guan)體(ti),不肯相認,二(er)(er)人扭至巡按(an)衙前辯理(li),恰遇其(qi)父(fu)巡按(an)張文(wen)達,將(jiang)孫氏(shi)接進(jin)衙去。天(tian)保夫妻(qi)愧悔口責(ze),一(yi)家團圓。
另(ling)有一(yi)(yi)(yi)種演法:張文(wen)達(da)進京(jing)后(hou),孫氏將二(er)(er)子(zi)分賣(mai)與周(zhou)、常(chang)(chang)網家(jia)。一(yi)(yi)(yi)名周(zhou)子(zi)卿,一(yi)(yi)(yi)名常(chang)(chang)天(tian)保。二(er)(er)人(ren)同(tong)窗共(gong)讀(du),同(tong)進京(jing)應試。孫氏家(jia)貧(pin),往尋(xun)二(er)(er)兒媳(xi)贍養,媳(xi)皆不(bu)相認。周(zhou)、常(chang)(chang)二(er)(er)人(ren)得官榮歸,孫氏攔道訴(su)冤,周(zhou)、常(chang)(chang)二(er)(er)人(ren)互(hu)怨不(bu)孝,與孫氏同(tong)扭至(zhi)巡(xun)按(an)衙前辯理。巡(xun)按(an)恰為張文(wen)達(da),舉(ju)家(jia)團(tuan)圓,二(er)(er)媳(xi)共(gong)作八珍湯孝敬婆(po)母。
越調、京劇、湘(xiang)劇、滇劇、徽劇、河北梆(bang)子(zi)、絲(si)弦(xian)戲(xi)、二夾弦(xian)、河南道情、橫歧調均(jun)有此劇目,秦腔有《一門三進士》。