華(hua)(hua)夏(xia)文明指華(hua)(hua)夏(xia)族所創(chuang)造的文明。
依據中國(guo)歷史大(da)系表順序和古籍記載,華(hua)夏文明(ming)經歷了有巢氏、燧人氏、伏羲氏、神農氏(炎帝)、黃帝(軒轅(yuan)氏)、堯、舜、禹等(deng)時代。后(hou)來(lai)的炎帝和黃帝為共主(zhu),華(hua)夏先民(min)在(zai)黃河流域留下眾多的文化(hua)和文明(ming)遺址。
華夏文(wen)明(ming)以(yi)禮樂為(wei)制度、易經八卦、丹書朱文(wen)、上古漢語為(wei)源泉,是世界上最古老(lao)的文(wen)明(ming)之一,在歷史上一脈相(xiang)傳(chuan)。
正義(yi)曰:“夏,大也(ye)(ye)。中(zhong)國(guo)有禮(li)儀之(zhi)(zhi)大,故(gu)稱夏;有服章(zhang)之(zhi)(zhi)美(mei),謂之(zhi)(zhi)華(hua)(hua)。華(hua)(hua)、夏一也(ye)(ye)。"中(zhong)國(guo)者(zhe),聰明睿知之(zhi)(zhi)所(suo)居也(ye)(ye)。萬物財用之(zhi)(zhi)所(suo)聚也(ye)(ye),賢圣之(zhi)(zhi)所(suo)教(jiao)也(ye)(ye),仁義(yi)之(zhi)(zhi)所(suo)施也(ye)(ye),詩書禮(li)樂之(zhi)(zhi)所(suo)用也(ye)(ye)。中(zhong)華(hua)(hua)者(zhe),中(zhong)國(guo)也(ye)(ye)。親被王教(jiao),自屬中(zhong)國(guo),衣冠威儀,習俗(su)孝(xiao)悌,居身禮(li)義(yi),故(gu)謂之(zhi)(zhi)中(zhong)華(hua)(hua)。
諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”之名(ming)有西周(zhou)淵源,周(zhou)王室(shi)(shi)嘗自(zi)(zi)稱(cheng)“夏(xia)”,“諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”即分(fen)享(xiang)周(zhou)室(shi)(shi)禮儀與榮譽之諸(zhu)(zhu)(zhu)國(guo)。周(zhou)室(shi)(shi)稱(cheng)“夏(xia)”何意(yi),學界(jie)有不同看法,但有一(yi)(yi)(yi)點可(ke)以(yi)確(que)定,周(zhou)室(shi)(shi)之“夏(xia)”名(ming)指其(qi)自(zi)(zi)身(shen),不含其(qi)他姓族的(de)(de)組合,無后(hou)(hou)世(shi)“華(hua)夏(xia)”名(ming)的(de)(de)含義(yi)。霸(ba)政(zheng)時出(chu)現(xian)的(de)(de)“諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”,是(shi)文獻上(shang)(shang)第一(yi)(yi)(yi)次記錄(lu)華(hua)夏(xia)意(yi)義(yi)的(de)(de)族群(qun)(qun)觀念(nian)(nian)。此(ci)(ci)后(hou)(hou)在《左傳》的(de)(de)敘事里,“諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”“諸(zhu)(zhu)(zhu)華(hua)”及“華(hua)夏(xia)”概念(nian)(nian)一(yi)(yi)(yi)再(zai)出(chu)現(xian),同時出(chu)現(xian)華(hua)、夷之辨的(de)(de)觀念(nian)(nian)。可(ke)以(yi)確(que)信,后(hou)(hou)世(shi)之華(hua)夏(xia)觀念(nian)(nian),由(you)此(ci)(ci)時開其(qi)端(duan)。華(hua)夏(xia)族群(qun)(qun)的(de)(de)自(zi)(zi)我(wo)認(ren)同和(he)命(ming)名(ming),始于春秋“諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”,這(zhe)件事可(ke)以(yi)理解(jie)為古代(dai)中國(guo)共同體(ti)經(jing)歷漫長(chang)融(rong)合過(guo)程,至春秋時代(dai)開始自(zi)(zi)我(wo)確(que)認(ren)。若比作生(sheng)命(ming)體(ti)的(de)(de)發育,此(ci)(ci)前的(de)(de)漫長(chang)演進是(shi)孕育,“諸(zhu)(zhu)(zhu)夏(xia)”認(ren)同則是(shi)出(chu)生(sheng),經(jing)歷春秋戰(zhan)國(guo)數(shu)百年族群(qun)(qun)融(rong)合,華(hua)夏(xia)民族形(xing)成(cheng),在此(ci)(ci)基礎(chu)上(shang)(shang)產生(sheng)秦漢王朝的(de)(de)統一(yi)(yi)(yi)國(guo)家。對(dui)于春秋戰(zhan)國(guo)時代(dai)華(hua)夏(xia)形(xing)成(cheng)問題,學界(jie)已發表一(yi)(yi)(yi)些(xie)研究成(cheng)果。主流意(yi)見認(ren)為,血緣族群(qun)(qun)解(jie)體(ti)轉向地(di)緣族群(qun)(qun),是(shi)春秋以(yi)后(hou)(hou)華(hua)夏(xia)共同體(ti)形(xing)成(cheng)的(de)(de)基本(ben)路(lu)徑。
華夏文明(ming)的思想核心是神道設(she)教、禮(li)樂(le)教化,嚴華夷之辨,推(tui)崇仁義禮(li)智信。易學是華夏文明(ming)博大(da)精深的根本。
“華夏”,一(yi)般作為代(dai)稱中(zhong)(zhong)國,依據中(zhong)(zhong)國歷(li)史大系表順序和(he)古籍記載,華夏文明(ming)經(jing)歷(li)了:有巢氏、燧人(ren)氏、伏(fu)羲氏、神農(nong)氏(炎(yan)(yan)帝(di))、黃(huang)(huang)帝(di)(軒轅氏)、堯(yao)、舜、禹等時代(dai)。后來炎(yan)(yan)帝(di)和(he)黃(huang)(huang)帝(di)為共主,相傳(chuan)在大約五千年前,以河南為中(zhong)(zhong)心(xin)的(de)黃(huang)(huang)河流域(yu)中(zhong)(zhong)下游一(yi)帶的(de)華山(shan)與夏水之間分布著許多部(bu)落(luo)(luo),比較(jiao)重(zhong)要的(de)有后來的(de)炎(yan)(yan)帝(di)部(bu)落(luo)(luo)和(he)黃(huang)(huang)帝(di)部(bu)落(luo)(luo)等。炎(yan)(yan)、黃(huang)(huang)兩部(bu)落(luo)(luo)統一(yi)成(cheng)的(de)“華夏”,為“炎(yan)(yan)黃(huang)(huang)子(zi)孫”,即(ji)后來的(de)漢族。
據《史記·五帝(di)本紀》載,五帝(di)中(zhong)的首位是黃(huang)帝(di),后來的人稱黃(huang)帝(di)為華夏(xia)(xia)(xia)(xia)的始祖。黃(huang)帝(di)之(zhi)后,最著名的有(you)(you)唐堯、虞舜、夏(xia)(xia)(xia)(xia)禹(yu)(yu)(yu)等人。禹(yu)(yu)(yu)系夏(xia)(xia)(xia)(xia)后氏部落之(zhi)領(ling)袖,姒姓,又稱夏(xia)(xia)(xia)(xia)禹(yu)(yu)(yu)、神禹(yu)(yu)(yu)、夏(xia)(xia)(xia)(xia)后禹(yu)(yu)(yu)、大(da)禹(yu)(yu)(yu)。夏(xia)(xia)(xia)(xia)后大(da)禹(yu)(yu)(yu)治水有(you)(you)功,取代了舜的共主(zhu)地(di)位,登基為天子,夏(xia)(xia)(xia)(xia)朝成立了中(zhong)國的第一個王(wang)朝。
“中(zhong)華(hua)”一(yi)詞最(zui)早使用是用在(zai)天(tian)文(wen)(wen)方面,“東(dong)藩(fan)四星(xing)(xing),南第(di)(di)一(yi)星(xing)(xing)曰(yue)上相(xiang),其北,東(dong)太陽門(men)(men)(men)也。第(di)(di)二(er)星(xing)(xing)曰(yue)次(ci)相(xiang),其北,中(zhong)華(hua)東(dong)門(men)(men)(men)也。第(di)(di)三星(xing)(xing)曰(yue)次(ci)將,其北,東(dong)太陰門(men)(men)(men)也。第(di)(di)四星(xing)(xing)曰(yue)上將,所謂四輔也。”(《天(tian)文(wen)(wen)經星(xing)(xing)·中(zhong)宮(gong)》)華(hua)夏、中(zhong)國、中(zhong)華(hua),如今指的(de)是我國全境,這(zhe)三個詞,不僅是地理層(ceng)面的(de),更(geng)深(shen)一(yi)層(ceng)的(de)價值在(zai)文(wen)(wen)化(hua)沉(chen)積(ji)方面。
在(zai)周(zhou)朝時(shi),凡遵周(zhou)禮(li)、守(shou)禮(li)義之(zhi)諸侯,稱(cheng)為(wei)華(hua)(hua)人(ren)、夏(xia)人(ren),通稱(cheng)為(wei)諸華(hua)(hua)、諸夏(xia)。古籍中(zhong)(zhong)將“華(hua)(hua)”、“夏(xia)”作為(wei)中(zhong)(zhong)原,“夷”與“裔”作為(wei)四(si)方。華(hua)(hua)夏(xia)又(you)稱(cheng)中(zhong)(zhong)華(hua)(hua)、中(zhong)(zhong)夏(xia)、中(zhong)(zhong)土、中(zhong)(zhong)國。周(zhou)朝時(shi),依據《周(zhou)禮(li)》,華(hua)(hua)夏(xia)是(shi)以六輅祭祀昊(hao)天上帝(di)(di)和(he)五方上帝(di)(di)。五方上帝(di)(di)分別是(shi):東方青帝(di)(di)太昊(hao)伏羲、南方炎(yan)帝(di)(di)、中(zhong)(zhong)央黃帝(di)(di)、西方白(bai)帝(di)(di)少昊(hao)、北(bei)方黑(hei)帝(di)(di)顓頊。
華與(yu)夏(xia)曾相互通用,兩字同(tong)(tong)義(yi)反復,華即(ji)是(shi)夏(xia)。“中華”又(you)稱“中夏(xia)”。如《左傳》定公十年載孔(kong)子(zi)語云:“裔不謀夏(xia),夷不亂華。”這里的“華”亦即(ji)“夏(xia)”。孔(kong)子(zi)視“夏(xia)”與(yu)“華”為同(tong)(tong)義(yi)詞。華與(yu)夏(xia)二字在甲骨文中的地(di)位(wei)非常崇高(gao)。
“華(hua)(hua)夏(xia)”一(yi)詞(華(hua)(hua)與夏(xia)的合(he)稱(cheng))最早見于《尚書·周書·武成(cheng)》:“華(hua)(hua)夏(xia)蠻貊,罔不率俾。”
《釋詁》云:“夏(xia)(xia),大也(ye)。”故大國曰“夏(xia)(xia)華”。“夏(xia)(xia)”謂中國也(ye)。
《左傳》曰:“裔不謀夏(xia)(xia)(xia),夷不亂華(hua)(hua)。”孔穎達注曰:“夏(xia)(xia)(xia),大也(ye)。中國(guo)(guo)有(you)(you)(you)禮儀之(zhi)(zhi)大,故稱(cheng)夏(xia)(xia)(xia);有(you)(you)(you)服章之(zhi)(zhi)美,謂(wei)之(zhi)(zhi)華(hua)(hua)。華(hua)(hua)、夏(xia)(xia)(xia)一也(ye)。”“華(hua)(hua)夏(xia)(xia)(xia)皆(jie)謂(wei)中國(guo)(guo),而謂(wei)之(zhi)(zhi)華(hua)(hua)夏(xia)(xia)(xia)者,夏(xia)(xia)(xia),大也(ye)。言有(you)(you)(you)禮儀之(zhi)(zhi)大,有(you)(you)(you)文章之(zhi)(zhi)華(hua)(hua)也(ye)。”
梅頤《偽(wei)孔傳》:“冕服(fu)采裝曰華,大國曰夏(xia)。”此即“華夏(xia)”的本意。
可(ke)見,華(hua)夏(漢族)是(shi)以服飾華(hua)采(cai)之美(mei)為(wei)華(hua);以疆界(jie)(jie)廣闊與文化繁(fan)榮、禮儀道德興盛(sheng)為(wei)夏。從字(zi)義上來講,“華(hua)”字(zi)有美(mei)麗的(de)含義,“夏”字(zi)有盛(sheng)大的(de)意義,“華(hua)夏”本義即有文明的(de)含義。華(hua)夏二字(zi)在現實中(zhong)的(de)實體展示(shi)就是(shi)服飾、禮儀、經(jing)典。華(hua)夏文明是(shi)炎黃血統(tong)、詩書禮儀文化和中(zhong)華(hua)疆界(jie)(jie)統(tong)合在一起的(de)實體。
據現(xian)有的(de)考古發現(xian)資料與研究表明(ming)(ming),5800年至5300年前,中(zhong)國大(da)地上的(de)文明(ming)(ming)燦若星斗。良渚(zhu)古國遺失(shi)后,中(zhong)原漸(jian)成史前東方(fang)文明(ming)(ming)中(zhong)心。
早在八九千年前,中原華夏族就開始(shi)了(le)農耕(geng)實踐。中原地區發(fa)現(xian)(xian)了(le)可以說是整個黃河流域迄今發(fa)現(xian)(xian)最早也最有代表性的農耕(geng)文(wen)(wen)化遺址,就是距(ju)今約八九千年左右的河南裴李崗文(wen)(wen)化。這(zhe)里出土了(le)農業生產工(gong)具(ju)和糧食加工(gong)工(gong)具(ju),表明農耕(geng)文(wen)(wen)化已經(jing)確(que)立,并有了(le)一定(ding)發(fa)展。到距(ju)今6000年左右的河南仰韶文(wen)(wen)化時(shi)期,出現(xian)(xian)了(le)大型(xing)定(ding)居(ju)村落,還出現(xian)(xian)了(le)家(jia)畜(chu)飼養業。
按照(zhao)西方對(dui)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)起源(yuan)(yuan)的(de)(de)(de)(de)定義,中(zhong)華(hua)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)發(fa)源(yuan)(yuan)于(yu)3000年前。而紅山(shan)文(wen)(wen)(wen)化的(de)(de)(de)(de)考(kao)古研(yan)究,使得(de)我們對(dui)于(yu)中(zhong)華(hua)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)起源(yuan)(yuan)有(you)一(yi)(yi)個重(zhong)新認識——中(zhong)華(hua)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)起源(yuan)(yuan)應(ying)前推5000年,應(ying)是(shi)(shi)8000年前。據“中(zhong)華(hua)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)探源(yuan)(yuan)工程(cheng)”的(de)(de)(de)(de)發(fa)現表(biao)明(ming)(ming)(ming),盡管華(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)起源(yuan)(yuan)、早期形成和發(fa)展過程(cheng)由于(yu)地理(li)的(de)(de)(de)(de)原因處在(zai)東(dong)亞地區,是(shi)(shi)相對(dui)獨立、自(zi)己(ji)摸(mo)索(suo)向前發(fa)展的(de)(de)(de)(de),但是(shi)(shi)在(zai)“古國(guo)時代(dai)”的(de)(de)(de)(de)晚期,華(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)在(zai)自(zi)身發(fa)展過程(cheng)中(zhong),和其他外來文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)有(you)了接觸。“良渚(zhu)文(wen)(wen)(wen)化”實證(zheng)了華(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)五(wu)千年,良渚(zhu)距今約5300~4300年,大體與埃及文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)、蘇美爾文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)、哈拉帕文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)同處一(yi)(yi)個時代(dai)。
河南地處(chu)“天下之中(zhong)”,是(shi)夏(xia)商周(zhou)三代(dai)文(wen)明的核心區。中(zhong)華文(wen)明多元(yuan)文(wen)化在經(jing)歷漫長的發展(zhan)和交融后,在河洛之間凝聚為成(cheng)熟的文(wen)明形態,形成(cheng)以王都為中(zhong)心的輻射性統治格局。夏(xia)商周(zhou)三代(dai)文(wen)明奠(dian)定了中(zhong)華文(wen)明綿延不斷發展(zhan)的基礎。
華夏先民(min)分為大大小(xiao)小(xiao)許(xu)多(duo)個部落,活躍于(yu)黃(huang)河中(zhong)下游。其中(zhong)比較著名的首領有燧(sui)人氏(shi)、太昊(伏羲)、少昊(白帝(di)(di)(di)(di))、顓頊(黑(hei)帝(di)(di)(di)(di))、黃(huang)帝(di)(di)(di)(di)、炎帝(di)(di)(di)(di)(赤帝(di)(di)(di)(di))、帝(di)(di)(di)(di)嚳(高辛氏(shi))、有巢氏(shi)、祝融、伯益、舜帝(di)(di)(di)(di)、堯(yao)帝(di)(di)(di)(di)。
《唐律(lv)疏(shu)議》曰:“中(zhong)華者,中(zhong)國(guo)也。親被王教,自屬(shu)中(zhong)國(guo),衣冠威儀,習俗孝悌,居(ju)身(shen)禮義,故謂之(zhi)中(zhong)國(guo)。”“習俗孝悌”是指(zhi)的《孝經》。
《戰國(guo)策(ce)·卷十九·趙策(ce)二》中又云:“中國(guo)者,聰明睿知之所(suo)(suo)(suo)(suo)居(ju)(ju)也(ye),萬(wan)物(wu)財用之所(suo)(suo)(suo)(suo)聚(ju)也(ye),賢圣(sheng)之所(suo)(suo)(suo)(suo)教也(ye),仁義之所(suo)(suo)(suo)(suo)施也(ye),詩書禮樂之所(suo)(suo)(suo)(suo)用也(ye),異(yi)敏技藝之所(suo)(suo)(suo)(suo)試(shi)也(ye),遠方之所(suo)(suo)(suo)(suo)觀赴也(ye),蠻(man)夷之所(suo)(suo)(suo)(suo)義行也(ye)。”即中原地(di)方,是(shi)聰明有遠見的人(ren)居(ju)(ju)住(zhu)之地(di),是(shi)萬(wan)物(wu)財用聚(ju)積之地(di),是(shi)賢圣(sheng)實行教化之地(di),是(shi)仁義施行之地(di),是(shi)《詩》、《書》《禮》、《樂》運用之地(di),是(shi)奇異(yi)精巧技能試(shi)行之地(di),是(shi)遠方國(guo)家觀摩向往之地(di),是(shi)四方民族效(xiao)法之地(di)。
《史記·秦本(ben)紀》里面,秦穆公親口說:“中(zhong)國以(yi)詩書禮(li)樂(le)法(fa)度(du)(du)為政。”晉人由余答之曰(yue):“夫(fu)自上圣黃帝作(zuo)為禮(li)樂(le)法(fa)度(du)(du),身以(yi)先之。”“太祖、太宗(zong)禮(li)樂(le)刑政之綱(gang),華夏文明之教,將復見于今日矣。”
明朝開國功臣劉伯溫云:“夫華夷峻防,一王大(da)法(fa),胡(hu)主(zhu)(zhu)中國,幾變于(yu)夷,圣(sheng)經(jing)明義,千(qian)載或湮焉。”因此(ci),六(liu)經(jing)、六(liu)藝、五常以及其主(zhu)(zhu)張(zhang)的詩(shi)書禮樂之道是華夏文明的本質。
諸子(zi)百(bai)(bai)家都繼(ji)承了詩書禮(li)樂的王(wang)官(guan)教育,都推(tui)崇(chong)君(jun)臣(chen)父子(zi)之(zhi)禮(li)和夫婦(fu)長幼之(zhi)別,也(ye)都信奉圣王(wang)政治(zhi)。春秋時代(dai)王(wang)室衰微,諸侯(hou)爭(zheng)霸,學者(zhe)們便周(zhou)游列(lie)國,為諸侯(hou)出謀(mou)劃(hua)策,到戰(zhan)國時代(dai)形(xing)成(cheng)了"百(bai)(bai)家爭(zheng)鳴"的局面。
傳統上關于(yu)(yu)百家(jia)的(de)劃分,最早源于(yu)(yu)司馬遷的(de)父親司馬談(tan)(tan)。他在(zai)《論(lun)六家(jia)要旨(zhi)》中(zhong),將百家(jia)首次劃分為(wei)(wei):“陰陽、儒、墨、名、法、道”等(deng)六家(jia)。后(hou)來(lai)(lai),劉(liu)歆(xin)在(zai)《七略》中(zhong),又(you)在(zai)司馬談(tan)(tan)劃分的(de)基(ji)礎上,增“縱橫、雜、農(nong)、小說”等(deng)為(wei)(wei)十(shi)家(jia)。班固在(zai)《漢書(shu).藝(yi)文(wen)志》中(zhong)襲(xi)劉(liu)歆(xin),并認為(wei)(wei):“諸子十(shi)家(jia),其(qi)可觀者九家(jia)而已。”后(hou)來(lai)(lai),人們去“小說家(jia)”,將剩下的(de)九家(jia)稱為(wei)(wei)“九流”。
詩、書(shu)、禮、樂(le)、易,合稱五經(jing),五經(jing)對應(ying)五常(chang)。經(jing),常(chang)也(ye)(ye)。有五常(chang)之(zhi)道(dao),故曰(yue)《五經(jing)》:《樂(le)》仁、《書(shu)》義、《禮》禮、《易》智、《詩》信也(ye)(ye)。人(ren)情有五性(xing),懷五常(chang),不(bu)能自(zi)成,是(shi)以圣人(ren)像天(tian)五常(chang)之(zhi)道(dao)而(er)明之(zhi),以教人(ren)成其德也(ye)(ye)。”又曰(yue):“謂仁、義、禮、智、信也(ye)(ye)。仁者(zhe)(zhe),不(bu)忍也(ye)(ye),施生愛人(ren)也(ye)(ye);義者(zhe)(zhe),宜也(ye)(ye),斷(duan)決(jue)得中也(ye)(ye);禮者(zhe)(zhe),履也(ye)(ye),履道(dao)成文(wen)也(ye)(ye);智者(zhe)(zhe),知也(ye)(ye),獨見前(qian)聞,不(bu)惑於事,見微(wei)者(zhe)(zhe)也(ye)(ye);信者(zhe)(zhe),誠也(ye)(ye),專一不(bu)移也(ye)(ye)。”
《揚子(zi)法言》解釋(shi)道:“仁(ren),宅也(ye);義(yi),路也(ye);禮,服也(ye);智,燭(zhu)也(ye):信,符也(ye)。處宅,由路、正服,明燭(zhu),執符,君子(zi)不動,動斯得(de)矣。故曰仁(ren)者人(ren)也(ye),義(yi)者我也(ye),此之謂也(ye)。”
《孟子·告子上》:“惻(ce)隱之(zhi)心(xin),仁也(ye);羞惡之(zhi)心(xin),義(yi)也(ye);恭敬(jing)之(zhi)心(xin),禮也(ye);是非之(zhi)心(xin),智(zhi)也(ye)。仁義(yi)禮智(zhi),非由外鑠我(wo)(wo)也(ye),我(wo)(wo)固有之(zhi)也(ye),弗思耳矣。”
所(suo)謂“六(liu)經(jing)”,指的(de)是經(jing)過孔(kong)子(zi)整理而傳授的(de)六(liu)部(bu)先秦古(gu)籍,曰:《詩》《書(shu)》《禮》《易》《樂》《春秋》。這(zhe)(zhe)六(liu)部(bu)古(gu)籍并非孔(kong)子(zi)所(suo)作。孔(kong)子(zi)本著“述而不作,信(xin)而好古(gu)”(《論語·述而》)的(de)原則,只是對這(zhe)(zhe)六(liu)部(bu)古(gu)書(shu)作了整理的(de)工(gong)作。
《國(guo)語(yu)·楚語(yu)上》記載包含了(le)這六部古書。“教之(zhi)(zhi)《春(chun)秋(qiu)》而(er)(er)為之(zhi)(zhi)聳(song)善而(er)(er)抑惡焉(yan),以戒勸(quan)其(qi)心;教之(zhi)(zhi)《世》而(er)(er)為之(zhi)(zhi)昭明(ming)(ming)德(de)而(er)(er)廢(fei)幽昏焉(yan),以休懼其(qi)動;教之(zhi)(zhi)《詩》而(er)(er)為之(zhi)(zhi)導廣(guang)顯德(de),以耀明(ming)(ming)其(qi)志;教之(zhi)(zhi)《禮》,使知(zhi)上下之(zhi)(zhi)則;教之(zhi)(zhi)《樂(le)》,以疏(shu)其(qi)穢(hui)而(er)(er)鎮其(qi)浮;教之(zhi)(zhi)《令》,使訪(fang)物官(guan);教之(zhi)(zhi)《語(yu)》,使明(ming)(ming)其(qi)德(de),而(er)(er)知(zhi)先(xian)王(wang)之(zhi)(zhi)務用明(ming)(ming)德(de)于民也;教之(zhi)(zhi)《故(gu)志》,使知(zhi)廢(fei)興(xing)者而(er)(er)戒懼焉(yan);教之(zhi)(zhi)《訓典(dian)》,使知(zhi)族類(lei),行比義焉(yan)。”這里提到了(le)九種(zhong)古籍:《春(chun)秋(qiu)》、《世》、《詩》、《禮》、《樂(le)》、《令》、《語(yu)》、《故(gu)志》、《訓典(dian)》。
申叔時(shi)是楚莊王時(shi)的人,楚莊王在位于(yu)公(gong)元前614年至公(gong)元前591年,早于(yu)孔(kong)子半個(ge)世(shi)紀。孔(kong)子整理的六經早在楚莊王時(shi)就(jiu)已(yi)經有了(le),而且這(zhe)些書名已(yi)屢見于(yu)先秦其他文獻。
《詩(shi)》、《書》、《禮(li)》、《易》、《樂(le)》、《春(chun)秋(qiu)》的(de)六(liu)經體系(xi)是(shi)華夏文明繼承和發展(zhan)的(de)源頭。“《詩(shi)》、《書》、《易》、《春(chun)秋(qiu)》、《禮(li)》、《樂(le)》六(liu)者之(zhi)術,以(yi)為(wei)(wei)大義(yi),謂之(zhi)六(liu)藝(yi)(yi)。”“六(liu)藝(yi)(yi)之(zhi)文:樂(le)以(yi)和神(shen),仁之(zhi)表也(ye)(ye);詩(shi)以(yi)正言,義(yi)之(zhi)用也(ye)(ye);禮(li)以(yi)明體,明者著見,故(gu)無訓也(ye)(ye);書以(yi)廣聽,知(zhi)之(zhi)術也(ye)(ye);春(chun)秋(qiu)以(yi)斷事(shi),信之(zhi)符也(ye)(ye)。五者,蓋五常之(zhi)道(dao),相須而(er)備,而(er)易為(wei)(wei)之(zhi)原。故(gu)曰‘易不可見,則乾坤或幾乎息(xi)矣’,言與(yu)天(tian)地為(wei)(wei)終始(shi)也(ye)(ye)。”“《詩(shi)》《書》具(ju)其(qi)志,《禮(li)》《樂(le)》純其(qi)養,《易》《春(chun)秋(qiu)》明其(qi)知(zhi)。六(liu)學皆(jie)大,而(er)各有(you)所長(chang)(chang)。《詩(shi)》道(dao)志,故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)質。《禮(li)》制節(jie),故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)文。《樂(le)》詠德,故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)風(feng)。《書》著功(gong),故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)事(shi)。《易》本(ben)天(tian)地,故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)數。《春(chun)秋(qiu)》正是(shi)非,故(gu)長(chang)(chang)于(yu)(yu)治人。能兼得(de)其(qi)所長(chang)(chang),而(er)不能遍(bian)舉其(qi)詳也(ye)(ye)。”
經學(xue)(xue)(xue)塑造了華夏(xia)政制(zhi)的價值理想,正如民國學(xue)(xue)(xue)者李澄源在《經學(xue)(xue)(xue)通論》中所說的那樣:“吾國既有經學(xue)(xue)(xue)以(yi)后,經學(xue)(xue)(xue)遂為(wei)(wei)吾國人之大憲章,經學(xue)(xue)(xue)可以(yi)規定私人與天下國家之理想。圣君賢(xian)相經營天下,以(yi)經學(xue)(xue)(xue)為(wei)(wei)模范,私人生活,以(yi)經學(xue)(xue)(xue)為(wei)(wei)楷式,故(gu)評(ping)論政治(zhi)得(de)失,衡量人物(wu)優(you)劣,皆以(yi)經學(xue)(xue)(xue)為(wei)(wei)權衡。
無(wu)論國家與(yu)私人(ren)之設施(shi),皆須于經(jing)學上有其根據。”在華(hua)夏文(wen)明(ming)中,五(wu)經(jing)是(shi)諸子的(de)思想源頭,也是(shi)諸史的(de)評(ping)判標準,同時還是(shi)文(wen)藝創作的(de)指導(dao)原則。從(cong)歷史的(de)角度(du)看,經(jing)學規定了(le)華(hua)夏文(wen)明(ming)的(de)大(da)本大(da)源,在歷年層面(mian)塑(su)造(zao)了(le)華(hua)夏族(zu)群兩千(qian)多(duo)年的(de)政治制度(du)與(yu)社會(hui)生活(huo),塑(su)造(zao)了(le)我們祖先共同的(de)生活(huo)方式(shi)。
正(zheng)是(shi)有(you)了經(jing)學的(de)(de)(de)存在(zai),華夏(xia)歷(li)史雖然歷(li)經(jing)王朝更迭,而政治(zhi)制(zhi)度的(de)(de)(de)建構,社(she)會改革的(de)(de)(de)推(tui)動,始終有(you)一個根本(ben)的(de)(de)(de)價(jia)值標準,不(bu)管政制(zhi)如何變(bian)化,都不(bu)離文明之(zhi)大系(xi)。正(zheng)是(shi)有(you)了經(jing)學的(de)(de)(de)存在(zai),社(she)會生活中(zhong)的(de)(de)(de)冠、婚、喪、祭各(ge)種禮(li)(li)儀,不(bu)論如何損益,總(zong)能維系(xi)社(she)會生活的(de)(de)(de)理想價(jia)值,衣(yi)冠文物,代(dai)代(dai)因襲損益,但不(bu)變(bian)的(de)(de)(de)是(shi)對有(you)禮(li)(li)義(yi)的(de)(de)(de)生活的(de)(de)(de)追(zhui)求。可以說,要真(zhen)正(zheng)深(shen)入(ru)華夏(xia)的(de)(de)(de)歷(li)史,必(bi)須深(shen)入(ru)歷(li)史的(de)(de)(de)深(shen)層內核,而歷(li)史的(de)(de)(de)內核便在(zai)經(jing)學之(zhi)中(zhong)。
十三(san)經 注疏 緯(wei)書 體系(xi)繼承 五(wu)常
周易(yi)(yi) 周易(yi)(yi)正(zheng)義(yi) 易(yi)(yi)緯 仁
尚書(shu) 尚書(shu)正義(yi) 書(shu)緯 《漢書(shu)》、《晉書(shu)》、《宋書(shu)》智
詩(shi)(shi)經(jing) 毛(mao)詩(shi)(shi)正(zheng)義(yi) 詩(shi)(shi)緯 漢賦、唐詩(shi)(shi)、宋(song)詞 義(yi)
周禮(li) 周禮(li)注疏 禮(li)緯
儀禮(li) 儀禮(li)注疏 禮(li)緯(wei)《開元禮(li)》、《唐六典(dian)》禮(li)
禮(li)記(ji)(ji) 禮(li)記(ji)(ji)注疏(禮(li)記(ji)(ji)正義)禮(li)緯
春(chun)秋(qiu) 春(chun)秋(qiu)左傳注疏(春(chun)秋(qiu)正義)春(chun)秋(qiu)緯(wei)《史記》、《皇(huang)極經(jing)世(shi)》信
春(chun)秋(qiu)公(gong)羊傳注疏 春(chun)秋(qiu)緯
春(chun)秋(qiu)榖梁(liang)傳注(zhu)疏 春(chun)秋(qiu)緯
論語(yu) 論語(yu)注疏(shu) 論語(yu)讖
孟子 孟子注疏
孝經 孝經注疏
爾雅 爾雅注疏
《漢書(shu)》云:“是以春秋內諸夏而(er)(er)(er)外(wai)夷狄(di)。夷狄(di)之人,貪(tan)而(er)(er)(er)好利,被發(fa)左衽,人面獸(shou)心。其與中國。殊章服。異(yi)習俗。食(shi)飲不(bu)同。言語不(bu)通。是以圣王禽(qin)獸(shou)畜之,不(bu)與約(yue)誓,不(bu)就(jiu)攻伐,約(yue)之則費賂而(er)(er)(er)見欺。攻之則師(shi)勞而(er)(er)(er)致寇。得其土。不(bu)可(ke)(ke)耕(geng)而(er)(er)(er)食(shi)。得其民。不(bu)可(ke)(ke)撫而(er)(er)(er)畜也。是以明王外(wai)而(er)(er)(er)不(bu)內。疏而(er)(er)(er)不(bu)戚(qi)。”
華夏文(wen)(wen)明是人類歷史(shi)上唯一(yi)沒有中斷的文(wen)(wen)明。在漫長(chang)的歷史(shi)發展過(guo)程中,華夏文(wen)(wen)明形成了如(ru)下一(yi)些主要特點。
華(hua)夏文(wen)(wen)明(ming)是(shi)一脈(mo)相承、連(lian)續(xu)發(fa)展的(de)(de)(de)(de)(de)(de),呈現出(chu)明(ming)顯(xian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)階(jie)段(duan)性。某一階(jie)段(duan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)能(neng)量耗盡了就(jiu)會起變化(hua),變化(hua)了血脈(mo)就(jiu)暢通(tong),再(zai)接著生長、發(fa)展,如此(ci)螺(luo)旋式上(shang)升,使華(hua)夏文(wen)(wen)明(ming)生命(ming)力(li)不(bu)(bu)絕(jue)、延續(xu)至今(jin),正所(suo)謂“窮則變,變則通(tong),通(tong)則久”。華(hua)夏文(wen)(wen)明(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)發(fa)展雖有(you)階(jie)段(duan)性,但沒有(you)間(jian)斷和轉(zhuan)移。我們(men)今(jin)天還能(neng)讀懂(dong)數千(qian)年前的(de)(de)(de)(de)(de)(de)文(wen)(wen)獻(xian)資料(liao),古代(dai)經書上(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)格(ge)言警句還活躍在(zai)我們(men)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)日(ri)常用語(yu)中。在(zai)歷(li)史(shi)(shi)演(yan)化(hua)中,華(hua)夏文(wen)(wen)明(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)中心有(you)過多次遷移,但整個歷(li)史(shi)(shi)都上(shang)演(yan)在(zai)歐亞大陸東(dong)部這塊(kuai)廣(guang)袤的(de)(de)(de)(de)(de)(de)大地上(shang)。史(shi)(shi)學領(ling)域(yu),以(yi)顧頡(jie)剛(gang)為代(dai)表的(de)(de)(de)(de)(de)(de)“古史(shi)(shi)辨派”,用西方整理古代(dai)資料(liao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)方法,重新梳(shu)理了中國(guo)史(shi)(shi)書。“他們(men)認為,歷(li)史(shi)(shi)不(bu)(bu)斷有(you)各個朝(chao)代(dai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)學者在(zai)不(bu)(bu)自(zi)覺與自(zi)覺之間(jian)添加了自(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)(de)想象和解釋,但后(hou)來者會誤以(yi)為這是(shi)真(zhen)正的(de)(de)(de)(de)(de)(de)歷(li)史(shi)(shi)。上(shang)古的(de)(de)(de)(de)(de)(de)記錄本身就(jiu)是(shi)很模糊,但后(hou)來者不(bu)(bu)斷追加,造成(cheng)了今(jin)天所(suo)見的(de)(de)(de)(de)(de)(de)歷(li)史(shi)(shi)。
華(hua)(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)(ming)不(bu)曾間(jian)斷(duan)(duan),主(zhu)要(yao)靠文(wen)(wen)明(ming)(ming)不(bu)斷(duan)(duan)累(lei)積(ji)。這(zhe)種累(lei)積(ji)主(zhu)要(yao)體(ti)現(xian)在兩個(ge)方面:一是由文(wen)(wen)字記載而形成的(de)(de)大(da)量(liang)(liang)書(shu)面文(wen)(wen)獻資料;二(er)是眾多(duo)的(de)(de)實(shi)物(wu),包括器(qi)物(wu)、遺跡、遺址(zhi)等。前(qian)者(zhe)如(ru)歷(li)史(shi)文(wen)(wen)獻,數千(qian)年文(wen)(wen)明(ming)(ming)連續不(bu)斷(duan)(duan)地記錄在史(shi)籍中,僅(jin)正史(shi)就有(you)(you)25部之多(duo),還有(you)(you)《通典》、《文(wen)(wen)獻通考》、《通志》等大(da)量(liang)(liang)的(de)(de)“政書(shu)”以(yi)及(ji)野史(shi)、筆記等。華(hua)(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)(ming)就在這(zhe)浩如(ru)煙海的(de)(de)歷(li)史(shi)典籍中保存著(zhu),這(zhe)在世界上是絕無(wu)僅(jin)有(you)(you)的(de)(de),本(ben)身就是一種高度(du)發達的(de)(de)文(wen)(wen)明(ming)(ming)現(xian)象。后(hou)者(zhe)如(ru)考古資料,20世紀以(yi)來的(de)(de)大(da)量(liang)(liang)考古發現(xian),使(shi)華(hua)(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)(ming)尤(you)其是華(hua)(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)(ming)的(de)(de)源頭有(you)(you)了(le)越(yue)來越(yue)清晰和確(que)切的(de)(de)實(shi)物(wu)證(zheng)明(ming)(ming),這(zhe)是十分(fen)了(le)不(bu)起的(de)(de)。除此之外,還有(you)(you)口(kou)口(kou)相傳(chuan)的(de)(de)文(wen)(wen)化傳(chuan)統、各地多(duo)姿多(duo)彩(cai)的(de)(de)民俗(su)風情等等。
從有(you)(you)(you)(you)夏(xia)到后來的(de)(de)(de)華(hua)夏(xia),有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)擴大的(de)(de)(de)過程(cheng)。最初有(you)(you)(you)(you)夏(xia)表示的(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)西土之人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)。這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)以(yi)(yi)(yi)(yi)地(di)(di)域為(wei)(wei)指向的(de)(de)(de),而不(bu)(bu)享有(you)(you)(you)(you)共同(tong)血(xue)緣(yuan)。西周(zhou)(zhou)建立以(yi)(yi)(yi)(yi)后,“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”這(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)詞(ci)幾乎沒有(you)(you)(you)(you)再(zai)出現,因(yin)為(wei)(wei)此(ci)時(shi)西土之人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)已經是(shi)(shi)(shi)天(tian)下(xia)的(de)(de)(de)主人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),叫(jiao)做周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”不(bu)(bu)再(zai)適用(yong)(yong)。并不(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)諸(zhu)(zhu)侯(hou)國(guo)(guo)里的(de)(de)(de)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)都可以(yi)(yi)(yi)(yi)叫(jiao)周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),國(guo)(guo)內(nei)統治(zhi)的(de)(de)(de)殷人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)軍隊(dui)不(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),還(huan)有(you)(you)(you)(you)所謂的(de)(de)(de)“野人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)”,更是(shi)(shi)(shi)沒有(you)(you)(you)(you)資格叫(jiao)周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),只(zhi)(zhi)有(you)(you)(you)(you)以(yi)(yi)(yi)(yi)王(wang)室為(wei)(wei)中心的(de)(de)(de)一(yi)(yi)批人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)才能稱為(wei)(wei)周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)。春(chun)秋時(shi)期,隨著戰爭(zheng)的(de)(de)(de)擴大,人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)們開始各(ge)自(zi)(zi)以(yi)(yi)(yi)(yi)諸(zhu)(zhu)侯(hou)國(guo)(guo)建構一(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)新的(de)(de)(de)認同(tong),比如魯人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)、楚(chu)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)、齊(qi)(qi)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)、秦人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)等等。“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”這(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)詞(ci)的(de)(de)(de)內(nei)涵在齊(qi)(qi)桓(huan)公時(shi)代得到了延伸。周(zhou)(zhou)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)體系(xi)只(zhi)(zhi)認姬姓(xing),姜(jiang)姓(xing)是(shi)(shi)(shi)個(ge)(ge)(ge)異姓(xing),所以(yi)(yi)(yi)(yi)齊(qi)(qi)國(guo)(guo)需要找到一(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)對自(zi)(zi)己更有(you)(you)(you)(you)利的(de)(de)(de)符號。西土時(shi)代,姜(jiang)姓(xing)地(di)(di)位很高,齊(qi)(qi)桓(huan)公便利用(yong)(yong)有(you)(you)(you)(you)夏(xia)來團結分封(feng)的(de)(de)(de)諸(zhu)(zhu)侯(hou)國(guo)(guo),“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”因(yin)而成為(wei)(wei)一(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)新的(de)(de)(de)旗(qi)號。和中原的(de)(de)(de)齊(qi)(qi)、晉站(zhan)在一(yi)(yi)起(qi),就(jiu)是(shi)(shi)(shi)“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”,不(bu)(bu)站(zhan)在一(yi)(yi)起(qi)就(jiu)被說(shuo)成是(shi)(shi)(shi)戎狄。所以(yi)(yi)(yi)(yi)這(zhe)(zhe)時(shi)候的(de)(de)(de)“有(you)(you)(you)(you)夏(xia)”仍(reng)然不(bu)(bu)強(qiang)調(diao)血(xue)緣(yuan),還(huan)不(bu)(bu)能說(shuo)是(shi)(shi)(shi)族群。秦統一(yi)(yi)之后,天(tian)下(xia)都變成了秦人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),但因(yin)為(wei)(wei)秦進入有(you)(you)(you)(you)夏(xia)這(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)體系(xi)已有(you)(you)(you)(you)很長的(de)(de)(de)時(shi)間,早已認同(tong)自(zi)(zi)己是(shi)(shi)(shi)夏(xia)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren),會比較自(zi)(zi)覺地(di)(di)使用(yong)(yong)華(hua)夏(xia)、有(you)(you)(you)(you)夏(xia)這(zhe)(zhe)些詞(ci)。有(you)(you)(you)(you)夏(xia)和華(hua)夏(xia)并沒有(you)(you)(you)(you)強(qiang)調(diao)血(xue)緣(yuan),而更多的(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)與政(zheng)治(zhi)體相關,從這(zhe)(zhe)個(ge)(ge)(ge)層面而言,有(you)(you)(you)(you)夏(xia)不(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)個(ge)(ge)(ge)現代意(yi)義上的(de)(de)(de)族群。
上(shang)層(ceng)人物可以(yi)(yi)經(jing)(jing)由家(jia)(jia)世血統(tong)(tong)攀(pan)附(fu)黃(huang)帝(di)來變身(shen)華(hua)(hua)(hua)夏(xia),而(er)(er)普(pu)(pu)通民(min)(min)(min)眾(zhong)只有(you)(you)(you)成為帝(di)國(guo)的(de)(de)(de)(de)編戶(hu)齊民(min)(min)(min),才(cai)可能成為華(hua)(hua)(hua)夏(xia)。土司往(wang)往(wang)說自己(ji)是(shi)(shi)(shi)(shi)漢人鎮(zhen)守軍(jun)隊的(de)(de)(de)(de)后裔,他(ta)下(xia)面統(tong)(tong)治(zhi)(zhi)的(de)(de)(de)(de)才(cai)是(shi)(shi)(shi)(shi)蕃(fan)人。家(jia)(jia)世血統(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)攀(pan)附(fu)需(xu)要(yao)依(yi)賴(lai)家(jia)(jia)世譜系,因(yin)此底層(ceng)的(de)(de)(de)(de)攀(pan)附(fu)要(yao)到(dao)(dao)(dao)出(chu)(chu)現家(jia)(jia)譜族(zu)譜之(zhi)(zhi)(zhi)后才(cai)能看到(dao)(dao)(dao)。中(zhong)國(guo)的(de)(de)(de)(de)普(pu)(pu)通家(jia)(jia)庭出(chu)(chu)現家(jia)(jia)譜大(da)概是(shi)(shi)(shi)(shi)從宋代(dai)(dai)(dai)往(wang)后,一(yi)(yi)般是(shi)(shi)(shi)(shi)從明代(dai)(dai)(dai)甚(shen)至是(shi)(shi)(shi)(shi)清代(dai)(dai)(dai)開始。底層(ceng)的(de)(de)(de)(de)族(zu)譜會(hui)把自己(ji)祖(zu)(zu)先追溯到(dao)(dao)(dao)漢代(dai)(dai)(dai)甚(shen)至是(shi)(shi)(shi)(shi)先秦(qin)(qin)史書中(zhong)記載的(de)(de)(de)(de)某(mou)個(ge)人。家(jia)(jia)譜族(zu)譜出(chu)(chu)現以(yi)(yi)前,很(hen)(hen)難看到(dao)(dao)(dao)下(xia)層(ceng)民(min)(min)(min)眾(zhong)的(de)(de)(de)(de)攀(pan)附(fu)情(qing)況。下(xia)層(ceng)基(ji)本都是(shi)(shi)(shi)(shi)被政府(fu)登記了戶(hu)口、承擔了賦役,而(er)(er)后被劃定(ding)(ding)為華(hua)(hua)(hua)夏(xia),成為所謂的(de)(de)(de)(de)民(min)(min)(min)。普(pu)(pu)通人是(shi)(shi)(shi)(shi)在(zai)漢代(dai)(dai)(dai)以(yi)(yi)后才(cai)開始有(you)(you)(you)的(de)(de)(de)(de)姓氏,在(zai)這(zhe)之(zhi)(zhi)(zhi)前,他(ta)們大(da)概沒有(you)(you)(you)能力追溯太遙(yao)遠的(de)(de)(de)(de)祖(zu)(zu)先。到(dao)(dao)(dao)秦(qin)(qin)漢以(yi)(yi)下(xia),華(hua)(hua)(hua)夏(xia)化(hua)其實既不特別重視(shi)血緣也不重視(shi)文化(hua),重視(shi)的(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)(shi)政治(zhi)(zhi)身(shen)份,比(bi)如(ru)在(zai)不在(zai)政府(fu)的(de)(de)(de)(de)戶(hu)籍(ji)系統(tong)(tong)里面,是(shi)(shi)(shi)(shi)民(min)(min)(min)還是(shi)(shi)(shi)(shi)夷,是(shi)(shi)(shi)(shi)附(fu)塞蠻夷還是(shi)(shi)(shi)(shi)歸義蠻夷。把編戶(hu)即(ji)“民(min)(min)(min)”等同(tong)于(yu)(yu)華(hua)(hua)(hua)夏(xia)是(shi)(shi)(shi)(shi)總體(ti)(ti)情(qing)形,但(dan)(dan)有(you)(you)(you)時還有(you)(you)(you)一(yi)(yi)個(ge)過(guo)渡(du)階(jie)段,即(ji)進入(ru)了編戶(hu),但(dan)(dan)之(zhi)(zhi)(zhi)前的(de)(de)(de)(de)非華(hua)(hua)(hua)夏(xia)身(shen)份還會(hui)被大(da)家(jia)(jia)記住,經(jing)(jing)過(guo)幾代(dai)(dai)(dai)之(zhi)(zhi)(zhi)后,這(zhe)個(ge)記憶被慢慢磨平(ping),最終成為正常的(de)(de)(de)(de)民(min)(min)(min)。南方與(yu)北(bei)方有(you)(you)(you)很(hen)(hen)大(da)差異(yi)。如(ru)果說東亞世界(jie)有(you)(you)(you)一(yi)(yi)個(ge)可以(yi)(yi)與(yu)中(zhong)國(guo)相提(ti)并論或相互抗衡(heng)的(de)(de)(de)(de)政治(zhi)(zhi)文化(hua)的(de)(de)(de)(de)話(hua),那就是(shi)(shi)(shi)(shi)草原游牧帝(di)國(guo)的(de)(de)(de)(de)傳統(tong)(tong)。與(yu)之(zhi)(zhi)(zhi)相比(bi),南方的(de)(de)(de)(de)地形和(he)經(jing)(jing)濟形態決(jue)定(ding)(ding)了這(zhe)個(ge)地區的(de)(de)(de)(de)政治(zhi)(zhi)體(ti)(ti)系比(bi)較破碎,所以(yi)(yi)幾乎沒有(you)(you)(you)建立一(yi)(yi)個(ge)可以(yi)(yi)與(yu)中(zhong)原政治(zhi)(zhi)體(ti)(ti)相抗衡(heng)的(de)(de)(de)(de)高級(ji)政治(zhi)(zhi)體(ti)(ti),最多只能達(da)到(dao)(dao)(dao)滇國(guo)、夜郎(lang)這(zhe)種級(ji)別的(de)(de)(de)(de)政權。當華(hua)(hua)(hua)夏(xia)帝(di)國(guo)的(de)(de)(de)(de)勢力到(dao)(dao)(dao)來時,南方山地民(min)(min)(min)族(zu)是(shi)(shi)(shi)(shi)沒有(you)(you)(you)任何抵(di)抗力的(de)(de)(de)(de),他(ta)們只能考慮如(ru)何保全(quan)自己(ji),如(ru)何能夠在(zai)這(zhe)個(ge)體(ti)(ti)系中(zhong)獲得更(geng)多利益,于(yu)(yu)是(shi)(shi)(shi)(shi)不知(zhi)不覺中(zhong)更(geng)深地卷入(ru)到(dao)(dao)(dao)了華(hua)(hua)(hua)夏(xia)的(de)(de)(de)(de)政治(zhi)(zhi)體(ti)(ti)系之(zhi)(zhi)(zhi)中(zhong)。
華(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)在統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)與分(fen)(fen)裂(lie)(lie)、興(xing)(xing)(xing)盛與衰落(luo)(luo)中交(jiao)(jiao)替(ti)(ti)演進,但以統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)和興(xing)(xing)(xing)盛為常(chang)態,以分(fen)(fen)裂(lie)(lie)和衰落(luo)(luo)為變態。有學者統(tong)(tong)計(ji)(ji),自夏(xia)(xia)朝(chao)以后的(de)(de)約4000年間,分(fen)(fen)裂(lie)(lie)時(shi)間總(zong)計(ji)(ji)為1200余年,而統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)時(shi)間則為2700多(duo)年。即使在分(fen)(fen)裂(lie)(lie)時(shi)代,分(fen)(fen)裂(lie)(lie)政(zheng)權大(da)都不(bu)甘于偏安一(yi)(yi)(yi)隅,而是把追求統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)作為最重(zhong)要的(de)(de)奮斗目標。一(yi)(yi)(yi)般(ban)來說,統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)與興(xing)(xing)(xing)盛大(da)致合拍,分(fen)(fen)裂(lie)(lie)與衰落(luo)(luo)基本同(tong)(tong)步。夏(xia)(xia)商周三(san)代,尤(you)其是西(xi)周,文(wen)(wen)明(ming)達到了相當(dang)的(de)(de)高度。到了春秋戰國時(shi)期,禮樂崩壞(huai),諸侯坐大(da),政(zheng)權下移,社會動(dong)蕩。同(tong)(tong)時(shi),新的(de)(de)因素也(ye)在生長,周邊(bian)文(wen)(wen)明(ming)的(de)(de)新鮮血液不(bu)斷(duan)(duan)(duan)注入中原(yuan)文(wen)(wen)明(ming)。至秦漢(han),我國實(shi)現(xian)(xian)了更(geng)高層次的(de)(de)統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)。秦代首創了大(da)一(yi)(yi)(yi)統(tong)(tong)模式,以后各朝(chao)代對這一(yi)(yi)(yi)模式不(bu)斷(duan)(duan)(duan)進行(xing)補充(chong)、修復和完善。漢(han)王朝(chao)大(da)氣磅(bang)礴,實(shi)現(xian)(xian)了疆土、經(jing)濟、政(zheng)治乃至思想的(de)(de)大(da)一(yi)(yi)(yi)統(tong)(tong),顯示了朝(chao)氣蓬勃的(de)(de)氣象。從此,大(da)一(yi)(yi)(yi)統(tong)(tong)意識在中華(hua)民(min)族(zu)心中根(gen)深蒂固(gu),華(hua)夏(xia)(xia)文(wen)(wen)明(ming)的(de)(de)興(xing)(xing)(xing)衰也(ye)就隨著(zhu)統(tong)(tong)一(yi)(yi)(yi)與分(fen)(fen)裂(lie)(lie)的(de)(de)交(jiao)(jiao)替(ti)(ti)而不(bu)斷(duan)(duan)(duan)交(jiao)(jiao)替(ti)(ti)。
華(hua)夏文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)一(yi)(yi)(yi)經形(xing)成,就(jiu)具有開(kai)(kai)放性和包容(rong)性,能夠(gou)在開(kai)(kai)放中(zhong)(zhong)(zhong)吸(xi)收(shou)異(yi)質(zhi)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)、在包容(rong)中(zhong)(zhong)(zhong)消化異(yi)質(zhi)文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)、在多(duo)元融(rong)會(hui)中(zhong)(zhong)(zhong)更(geng)新自(zi)身。縱觀華(hua)夏文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)發展歷程(cheng),并不是(shi)沒(mei)有閉關鎖國、夜郎自(zi)大(da)(da)的(de)(de)(de)時候,但總體上呈現(xian)開(kai)(kai)放態勢。這種開(kai)(kai)放不像古希臘文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)和近代(dai)西班(ban)牙、葡萄牙、大(da)(da)英帝(di)國那(nei)樣是(shi)全(quan)天(tian)(tian)候的(de)(de)(de)開(kai)(kai)放。那(nei)種全(quan)天(tian)(tian)候的(de)(de)(de)開(kai)(kai)放往往伴隨著對外擴張,結果是(shi)發生大(da)(da)變異(yi),分化、瓦(wa)解、衰落(luo)乃至(zhi)毀(hui)滅。華(hua)夏文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)開(kai)(kai)放是(shi)在保證(zheng)自(zi)我生命(ming)機體存活基礎上的(de)(de)(de)適度(du)開(kai)(kai)放,只要對自(zi)身不構成傷害,都能兼(jian)收(shou)并蓄。有所(suo)堅守而又通達,這是(shi)華(hua)夏文(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)形(xing)態雖變而生命(ming)恒久的(de)(de)(de)重要原(yuan)因。在中(zhong)(zhong)(zhong)華(hua)思想(xiang)(xiang)文(wen)(wen)(wen)化發展史(shi)上,無論宗派流派如何眾多(duo)歧(qi)異(yi),都能經過一(yi)(yi)(yi)代(dai)又一(yi)(yi)(yi)代(dai)思想(xiang)(xiang)家的(de)(de)(de)努力(li),兼(jian)綜(zong)和合、融(rong)會(hui)貫通,最終形(xing)成同中(zhong)(zhong)(zhong)有異(yi)、異(yi)中(zhong)(zhong)(zhong)有同、你中(zhong)(zhong)(zhong)有我、我中(zhong)(zhong)(zhong)有你的(de)(de)(de)多(duo)元統(tong)一(yi)(yi)(yi)的(de)(de)(de)思想(xiang)(xiang)文(wen)(wen)(wen)化體系,化為推動中(zhong)(zhong)(zhong)國歷史(shi)前進的(de)(de)(de)強(qiang)大(da)(da)精神力(li)量。