古希臘文明(ming)又稱“海洋文明(ming)”。愛(ai)琴海是古希臘文明(ming)的搖籃(lan)。
古(gu)希臘(la)的(de)(de)地理范圍,除了希臘(la)半島(dao)外,還包括(kuo)整個(ge)(ge)愛(ai)琴(qin)(qin)海(hai)區域和北面的(de)(de)馬(ma)其(qi)頓和色雷斯,其(qi)殖(zhi)民地還擴(kuo)展到(dao)亞平寧半島(dao)、小(xiao)亞細亞和塞(sai)浦路斯等地,整個(ge)(ge)文(wen)明(ming)地域涉及到(dao)愛(ai)琴(qin)(qin)海(hai)、馬(ma)爾馬(ma)拉(la)海(hai)、黑海(hai)和地中海(hai)沿岸。公(gong)元(yuan)前5、6世紀,特別是希波戰爭(zheng)以后,經濟生活高(gao)度(du)繁榮,產生了光輝燦(can)爛的(de)(de)希臘(la)文(wen)化,對后世有(you)深(shen)遠的(de)(de)影響。古(gu)希臘(la)人(ren)在文(wen)學(xue)、戲劇(ju)、雕塑、建筑、哲學(xue)等諸多方面有(you)很深(shen)的(de)(de)造詣。這一文(wen)明(ming)遺產在古(gu)希臘(la)滅(mie)亡后,被(bei)古(gu)羅(luo)馬(ma)人(ren)破壞性的(de)(de)延續下(xia)去,從而(er)成為整個(ge)(ge)西方文(wen)明(ming)的(de)(de)精神源泉(quan)。
早在古希(xi)臘(la)(la)文(wen)明興(xing)起(qi)之前(qian)(qian)(qian)約(yue)800年,愛琴海(hai)地區(qu)就孕育了燦爛的(de)(de)(de)(de)(de)克(ke)里特(te)文(wen)明和麥錫尼文(wen)明。大(da)(da)約(yue)在公元(yuan)前(qian)(qian)(qian)1200年,多利亞人(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)入侵(qin)毀滅了麥錫尼文(wen)明,希(xi)臘(la)(la)歷史進入所謂“黑暗時(shi)代(dai)”。因(yin)為對這一時(shi)期的(de)(de)(de)(de)(de)了解主要來自《荷馬史詩》,所以又稱“荷馬時(shi)代(dai)”。在荷馬時(shi)代(dai)末期,鐵器(qi)(qi)得到推廣,取(qu)代(dai)了青銅(tong)器(qi)(qi);海(hai)上貿(mao)易也重新(xin)發達(da),新(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)城邦(bang)國家紛(fen)紛(fen)建立。希(xi)臘(la)(la)人(ren)使用腓尼基字(zi)母創造了自己的(de)(de)(de)(de)(de)文(wen)字(zi),并于前(qian)(qian)(qian)776年召開(kai)(kai)了第一次奧(ao)林匹克(ke)運(yun)動會。奧(ao)林匹克(ke)運(yun)動會的(de)(de)(de)(de)(de)召開(kai)(kai)也標志著古希(xi)臘(la)(la)文(wen)明進入了興(xing)盛時(shi)期。前(qian)(qian)(qian)750年左右,隨(sui)著人(ren)口增長(chang),希(xi)臘(la)(la)人(ren)開(kai)(kai)始向外(wai)殖(zhi)民。在此后的(de)(de)(de)(de)(de)250年間,新(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)希(xi)臘(la)(la)城邦(bang)遍(bian)及包括小亞細亞和北非(fei)在內的(de)(de)(de)(de)(de)地中海(hai)沿岸。在諸城邦(bang)中,勢力最(zui)大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)(de)是斯巴達(da)和雅典。
在(zai)希臘城(cheng)邦向地中海沿岸(an)擴展的同(tong)時,西亞的波斯(si)帝(di)國也(ye)在(zai)擴張,強大(da)的波斯(si)帝(di)國征(zheng)服(fu)了小亞細亞半島上的艾奧尼亞希臘諸邦。前499年(nian)(nian),小亞細亞半島上的米利都等希臘城(cheng)邦發動起義,得(de)到(dao)雅典(dian)的支持(chi)。波斯(si)國王大(da)流(liu)士一(yi)世在(zai)鎮壓起義后,就準備進攻雅典(dian)。前490年(nian)(nian),波斯(si)大(da)軍渡海西侵,但在(zai)馬拉松(song)戰役中被人數居(ju)于劣勢的雅典(dian)重(zhong)裝步(bu)兵擊(ji)敗。希臘人贏得(de)了第一(yi)次希波戰爭(zheng)的勝利。
前480年,波(bo)(bo)(bo)斯(si)(si)國(guo)王薛(xue)西(xi)斯(si)(si)一(yi)世率(lv)50萬(wan)大軍(jun)再次進攻希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)。希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)各城邦也結(jie)成同盟,共御強敵。希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)聯軍(jun)的(de)陸軍(jun)以(yi)斯(si)(si)巴(ba)達人(ren)為主力,海(hai)(hai)(hai)軍(jun)則以(yi)雅典艦隊為主。希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)陸軍(jun)在(zai)(zai)溫泉關阻擊(ji)波(bo)(bo)(bo)斯(si)(si)陸軍(jun),雖然兵敗,但為希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)海(hai)(hai)(hai)軍(jun)的(de)集結(jie)贏(ying)得了時(shi)間。波(bo)(bo)(bo)斯(si)(si)人(ren)攻入了雅典,將全城焚毀,但希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)海(hai)(hai)(hai)軍(jun)在(zai)(zai)薩拉米海(hai)(hai)(hai)戰中一(yi)舉擊(ji)潰波(bo)(bo)(bo)斯(si)(si)海(hai)(hai)(hai)軍(jun),波(bo)(bo)(bo)斯(si)(si)人(ren)面臨補(bu)給被切斷的(de)危險,不(bu)得不(bu)撤退。希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)人(ren)乘勝追擊(ji),解放(fang)了小亞細(xi)亞的(de)希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)諸邦。第二次希(xi)(xi)(xi)(xi)波(bo)(bo)(bo)戰爭以(yi)希(xi)(xi)(xi)(xi)臘(la)(la)的(de)勝利告終
希(xi)(xi)(xi)波戰(zhan)爭(zheng)以(yi)后,雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)成(cheng)為希(xi)(xi)(xi)臘(la)的(de)(de)(de)(de)霸(ba)主。雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)海軍(jun)是(shi)希(xi)(xi)(xi)臘(la)各城邦中最強(qiang)大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)軍(jun)事力(li)量,雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)的(de)(de)(de)(de)民主制也(ye)在伯利克(ke)里(li)執政時期達(da)(da)到黃金時代(dai)。希(xi)(xi)(xi)波戰(zhan)爭(zheng)中,希(xi)(xi)(xi)臘(la)各城邦建立了以(yi)雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)為首的(de)(de)(de)(de)提洛同(tong)(tong)盟,戰(zhan)后逐漸成(cheng)為雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)實現其霸(ba)權的(de)(de)(de)(de)工具。以(yi)斯(si)(si)巴達(da)(da)為首的(de)(de)(de)(de)伯羅(luo)奔尼撒同(tong)(tong)盟不滿雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)的(de)(de)(de)(de)霸(ba)權,雙(shuang)(shuang)方爆發(fa)(fa)多次摩(mo)擦。前(qian)431年,斯(si)(si)巴達(da)(da)的(de)(de)(de)(de)同(tong)(tong)盟底比斯(si)(si)進(jin)攻(gong)(gong)雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)的(de)(de)(de)(de)同(tong)(tong)盟普拉提,正式引發(fa)(fa)了伯羅(luo)奔尼撒戰(zhan)爭(zheng)。雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)依靠(kao)其強(qiang)大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)海軍(jun)進(jin)行封鎖,斯(si)(si)巴達(da)(da)則攻(gong)(gong)入雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian),試圖(tu)迫其決(jue)戰(zhan)。雙(shuang)(shuang)方互有勝負,但都未能取得決(jue)定性勝利,遂于前(qian)421年締結和約。和平(ping)未能維持很久,前(qian)415年,雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)對西(xi)(xi)西(xi)(xi)里(li)島斯(si)(si)巴達(da)(da)的(de)(de)(de)(de)盟邦敘拉古發(fa)(fa)動大(da)(da)規模遠(yuan)征(zheng),結果(guo)以(yi)慘敗告終。西(xi)(xi)西(xi)(xi)里(li)遠(yuan)征(zheng)使(shi)雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)元氣大(da)(da)傷(shang),無力(li)抵(di)御斯(si)(si)巴達(da)(da)的(de)(de)(de)(de)攻(gong)(gong)勢。前(qian)405年,雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)海軍(jun)被全(quan)殲(jian)。次年,雅(ya)(ya)典(dian)(dian)(dian)(dian)向斯(si)(si)巴達(da)(da)投降,斯(si)(si)巴達(da)(da)成(cheng)了希(xi)(xi)(xi)臘(la)的(de)(de)(de)(de)新(xin)霸(ba)主。斯(si)(si)巴達(da)(da)的(de)(de)(de)(de)霸(ba)權也(ye)未能長久,希(xi)(xi)(xi)臘(la)各城邦陷入混戰(zhan)之中。
馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)位(wei)于希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)的(de)(de)(de)北部,處(chu)于希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)文明的(de)(de)(de)邊緣(yuan),被(bei)希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)人(ren)視為蠻族(zu)。但從公(gong)元前(qian)4世(shi)紀(ji)起(qi),馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)逐漸成(cheng)為希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)北部的(de)(de)(de)重要國家(jia)。前(qian)395年,菲(fei)利(li)普(pu)二世(shi)即(ji)(ji)位(wei)。在菲(fei)利(li)普(pu)的(de)(de)(de)治下(xia)(xia),馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)成(cheng)為巴爾干地區首屈一指的(de)(de)(de)軍(jun)事強(qiang)(qiang)國。面對馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)的(de)(de)(de)崛起(qi),希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)建(jian)立了(le)以雅典(dian)為首的(de)(de)(de)反馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)同盟(meng)。前(qian)338年,馬(ma)其(qi)頓(dun)(dun)在喀羅尼(ni)(ni)亞(ya)(ya)大(da)(da)敗希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)聯軍(jun),取(qu)(qu)得了(le)對整個希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)的(de)(de)(de)控制權。前(qian)336年,菲(fei)利(li)普(pu)遇刺身亡,其(qi)子亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)即(ji)(ji)位(wei)。亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)即(ji)(ji)位(wei)后很快就(jiu)平定(ding)了(le)希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)城(cheng)邦的(de)(de)(de)起(qi)義,鞏固了(le)政權。前(qian)334年,亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)率大(da)(da)軍(jun)渡海(hai)東(dong)征,拉(la)開了(le)他征服世(shi)界的(de)(de)(de)序幕。亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)最大(da)(da)的(de)(de)(de)敵人(ren)是強(qiang)(qiang)大(da)(da)的(de)(de)(de)波(bo)斯帝國。亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)先(xian)后在格拉(la)尼(ni)(ni)卡斯河和伊蘇(su)斯擊敗波(bo)斯軍(jun)隊,從波(bo)斯人(ren)手(shou)中奪取(qu)(qu)了(le)敘(xu)利(li)亞(ya)(ya)和埃及。波(bo)斯國王(wang)大(da)(da)流(liu)士三(san)(san)世(shi)試(shi)圖(tu)求和,但被(bei)雄(xiong)心勃勃的(de)(de)(de)亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)拒絕。前(qian)331年,亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)和大(da)(da)流(liu)士三(san)(san)世(shi)之間具有決定(ding)性(xing)意(yi)義的(de)(de)(de)高加(jia)米拉(la)戰役爆發(fa)。亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)再一次取(qu)(qu)得了(le)勝(sheng)利(li),并乘(cheng)勢攻(gong)下(xia)(xia)巴比倫,波(bo)斯帝國滅(mie)亡。亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)繼(ji)續東(dong)進,直到印度河流(liu)域(yu)方才(cai)折(zhe)返(fan)。前(qian)323年,亞(ya)(ya)歷(li)(li)山(shan)(shan)大(da)(da)病死(si),他龐大(da)(da)的(de)(de)(de)帝國也隨(sui)之分裂,古希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)歷(li)(li)史結束(shu),希(xi)(xi)臘(la)(la)(la)(la)(la)化時(shi)代開始。
15世紀意大利文藝復興(xing)時期,很多知識分子(以僧(seng)侶和貴族為主)為了擺脫基(ji)督(du)教日益腐朽的(de)世俗化統治與思想禁錮,開始重新學習逐漸被遺忘(wang)的(de)古(gu)希(xi)臘著作,例如《荷馬史詩》、亞里士多德的(de)《詩學》,和一些先古(gu)基(ji)督(du)教會文章(zhang)。古(gu)希(xi)臘的(de)精(jing)神遺產第一次得(de)到了全面復興(xing)和繼承。
可是(shi)到(dao)(dao)了(le)18~19世紀,隨著啟蒙運動的(de)(de)(de)(de)(de)興(xing)起,學(xue)者們不再把(ba)《圣(sheng)經(jing)》上寫的(de)(de)(de)(de)(de)當作(zuo)真事,而(er)且把(ba)古(gu)希(xi)(xi)臘(la)(la)的(de)(de)(de)(de)(de)知識(shi)歸于同(tong)類,把(ba)前776年(nian)第一次(ci)奧運會之前的(de)(de)(de)(de)(de)事情統(tong)統(tong)算為神話(hua),而(er)非歷史。1870年(nian)Heinrich Schliemann在希(xi)(xi)臘(la)(la)Troy出(chu)土文物,這一考古(gu)發現讓西方人重新認識(shi)到(dao)(dao)古(gu)希(xi)(xi)臘(la)(la)不是(shi)虛無(wu)縹緲的(de)(de)(de)(de)(de)神話(hua)傳說,而(er)的(de)(de)(de)(de)(de)確經(jing)歷過燦(can)爛的(de)(de)(de)(de)(de)文明。從此學(xue)者開始仔細研究古(gu)希(xi)(xi)臘(la)(la)流傳下的(de)(de)(de)(de)(de)著作(zuo),區(qu)分(fen)神話(hua),傳說和歷史。
古代(dai)(dai)希(xi)(xi)臘的(de)(de)(de)(de)地理范圍主要包括今巴爾(er)(er)干半島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)南(nan)部(bu)(bu),愛(ai)琴海(hai)及南(nan)部(bu)(bu)海(hai)中(zhong)諸島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)嶼(yu)和小(xiao)亞細亞西(xi)(xi)部(bu)(bu)沿(yan)海(hai)地區(qu),其海(hai)外移(yi)(yi)民西(xi)(xi)至意(yi)大利半島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)南(nan)部(bu)(bu),西(xi)(xi)西(xi)(xi)里(li)(li)島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)和地中(zhong)海(hai)西(xi)(xi)北(bei)部(bu)(bu)沿(yan)岸,南(nan)至北(bei)非(fei),東(dong)(dong)至西(xi)(xi)亞和黑(hei)海(hai)沿(yan)岸廣大地區(qu)。古希(xi)(xi)臘文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)首先在(zai)克(ke)(ke)里(li)(li)特(te)島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)獲得發(fa)(fa)展。克(ke)(ke)里(li)(li)特(te)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)以(yi)島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)嶼(yu)北(bei)部(bu)(bu)的(de)(de)(de)(de)克(ke)(ke)諾索(suo)斯為中(zhong)心(xin),在(zai)公元前2千(qian)年中(zhong)期(qi)(qi)(qi)彌諾斯統(tong)治時(shi)期(qi)(qi)(qi)臻于(yu)極盛。顯然是(shi)由于(yu)某種自然原因,該(gai)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)在(zai)這(zhe)之后(hou)(hou)突然湮(yin)沒,古希(xi)(xi)臘文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)發(fa)(fa)展移(yi)(yi)向巴爾(er)(er)干半島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao),伯羅奔尼撒半島(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)西(xi)(xi)北(bei)部(bu)(bu)的(de)(de)(de)(de)邁錫尼成(cheng)(cheng)為新(xin)的(de)(de)(de)(de)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)發(fa)(fa)展中(zhong)心(xin)。邁錫尼文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)吸收(shou)了克(ke)(ke)里(li)(li)特(te)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)成(cheng)(cheng)就(jiu)(jiu),同(tong)時(shi)在(zai)經(jing)(jing)濟(ji)、文(wen)(wen)(wen)(wen)化、生(sheng)產技術(shu)等方面(mian)達(da)到(dao)新(xin)的(de)(de)(de)(de)繁榮,已見于(yu)克(ke)(ke)里(li)(li)特(te)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)線(xian)型文(wen)(wen)(wen)(wen)字得到(dao)進一步發(fa)(fa)展和更多的(de)(de)(de)(de)使用。著名(ming)的(de)(de)(de)(de)特(te)洛伊戰(zhan)爭發(fa)(fa)生(sheng)在(zai)這(zhe)一文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)階(jie)段的(de)(de)(de)(de)后(hou)(hou)期(qi)(qi)(qi)(公元前十二世紀初(chu))。戰(zhan)爭結束(shu)后(hou)(hou),邁錫尼文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)衰落(luo)。希(xi)(xi)臘社會在(zai)經(jing)(jing)歷了一段時(shi)期(qi)(qi)(qi)的(de)(de)(de)(de)歷史倒退后(hou)(hou),繼而(er)進入主要以(yi)雅典(dian)為中(zhong)心(xin)的(de)(de)(de)(de)新(xin)的(de)(de)(de)(de)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)發(fa)(fa)展時(shi)期(qi)(qi)(qi),取得前所未有的(de)(de)(de)(de)輝煌(huang)成(cheng)(cheng)就(jiu)(jiu),成(cheng)(cheng)為古希(xi)(xi)臘文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)發(fa)(fa)展的(de)(de)(de)(de)古典(dian)時(shi)期(qi)(qi)(qi)。公元前四(si)世紀后(hou)(hou)期(qi)(qi)(qi),希(xi)(xi)臘被新(xin)崛起的(de)(de)(de)(de)馬(ma)其頓(dun)征(zheng)服。亞歷山大東(dong)(dong)征(zheng)促進了東(dong)(dong)西(xi)(xi)方經(jing)(jing)濟(ji)的(de)(de)(de)(de)交流和文(wen)(wen)(wen)(wen)化的(de)(de)(de)(de)融(rong)合,古希(xi)(xi)臘文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)進入"希(xi)(xi)臘化"時(shi)期(qi)(qi)(qi),在(zai)東(dong)(dong)方各國文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)的(de)(de)(de)(de)影(ying)響下(xia),在(zai)更為廣泛的(de)(de)(de)(de)范圍內得到(dao)新(xin)的(de)(de)(de)(de)發(fa)(fa)展。古代(dai)(dai)希(xi)(xi)臘作為一個(ge)文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)古國,曾經(jing)(jing)在(zai)科技、數學、醫學、哲學、文(wen)(wen)(wen)(wen)學、戲劇、雕(diao)塑、繪畫(hua)、建筑(zhu)等方面(mian)做出巨(ju)大的(de)(de)(de)(de)貢獻,成(cheng)(cheng)為后(hou)(hou)代(dai)(dai)歐洲文(wen)(wen)(wen)(wen)明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)發(fa)(fa)展的(de)(de)(de)(de)源(yuan)頭。