1939年(nian)(民國28年(nian))11月,在(zai)抗日戰(zhan)爭(zheng)北岳區反掃(sao)蕩戰(zhan)役中(zhong),中(zhong)國八路軍晉察冀軍區部隊在(zai)河北省淶源縣(xian)三岔口、黃土嶺地區對(dui)日軍進行的伏擊戰(zhan)。
1939年10月(yue)下旬(xun),日華北方面軍(jun)(jun)第110、第26師團和(he)獨(du)立(li)(li)混成第2、第3、第8旅團各一部,共2萬余(yu)人,分(fen)多路(lu)對晉察冀(ji)抗日根據(ju)地(di)北岳區進行(xing)冬季"掃蕩",企圖摧毀抗日根據(ju)地(di),打通曲(陽)阜(平(ping))間的交通。11月(yue)3日,由(you)淶(lai)源出動的日軍(jun)(jun)獨(du)立(li)(li)混成第2旅團獨(du)立(li)(li)步兵(bing)大隊500多人,被八(ba)路(lu)軍(jun)(jun)晉察冀(ji)軍(jun)(jun)區部隊誘至雁(yan)崖村,將其殲滅。晉察冀(ji)軍(jun)(jun)區第1、第3軍(jun)(jun)分(fen)區針對日軍(jun)(jun)每次(ci)遭(zao)到殲滅性打擊,總(zong)要重整兵(bing)力前(qian)來報(bao)復的特點,命令部隊立(li)(li)即脫離戰場,分(fen)別隱蔽于(yu)適當位置,作好連續(xu)作戰的準(zhun)備,待機再戰。
11月4日(ri)(ri)晨,日(ri)(ri)"蒙疆駐屯軍(jun)(jun)(jun)"最高司令(ling)兼(jian)(jian)獨立(li)混(hun)(hun)成(cheng)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)2旅(lv)(lv)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)旅(lv)(lv)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)長阿部(bu)規(gui)秀中將(jiang),親(qin)率獨立(li)步兵(bing)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)2、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)4大(da)隊(dui)1500余人,分乘90多(duo)輛卡(ka)車,向雁宿(su)崖、銀(yin)坊方向急進,企圖尋殲(jian)晉察冀軍(jun)(jun)(jun)區(qu)(qu)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)1軍(jun)(jun)(jun)分區(qu)(qu)主力(li)。阿部(bu)是日(ri)(ri)本(ben)侵略軍(jun)(jun)(jun)的所謂"名將(jiang)之(zhi)花"和"山(shan)地戰專家"。1938年10月,原獨立(li)混(hun)(hun)成(cheng)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)2旅(lv)(lv)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)旅(lv)(lv)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)長常崗寬治少(shao)將(jiang)被八(ba)路軍(jun)(jun)(jun)在(zai)廣靈縣境張家灣(wan)打(da)死(si)后,日(ri)(ri)本(ben)軍(jun)(jun)(jun)部(bu)乃以阿部(bu)規(gui)秀這個剛晉升為中將(jiang)的名將(jiang)接替旅(lv)(lv)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)長職務(wu)。八(ba)路軍(jun)(jun)(jun)在(zai)雁宿(su)崖消滅其一(yi)個大(da)隊(dui)后,他惱羞成(cheng)怒,親(qin)自(zi)出馬,聲(sheng)稱要與八(ba)路軍(jun)(jun)(jun)主力(li)"決戰"。軍(jun)(jun)(jun)區(qu)(qu)司令(ling)員兼(jian)(jian)政治委員聶榮臻令(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)1軍(jun)(jun)(jun)分區(qu)(qu)統一(yi)指揮第(di)(di)(di)(di)(di)(di)1、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)3、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)25團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)、游(you)擊第(di)(di)(di)(di)(di)(di)3支隊(dui)及第(di)(di)(di)(di)(di)(di)3軍(jun)(jun)(jun)分區(qu)(qu)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)2團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)、第(di)(di)(di)(di)(di)(di) 120師(shi)特務(wu)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)715團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)等(deng)部(bu),予進犯日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)以殲(jian)滅性打(da)擊。令(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)二十(shi)五團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)一(yi)部(bu)與敵保持接觸,監視日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)動(dong)向;令(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)1、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)2、第(di)(di)(di)(di)(di)(di)3團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)、游(you)擊第(di)(di)(di)(di)(di)(di)3支隊(dui)及第(di)(di)(di)(di)(di)(di)25團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)一(yi)部(bu)進行戰斗(dou)準備。是時,八(ba)路軍(jun)(jun)(jun)第(di)(di)(di)(di)(di)(di)120師(shi)特務(wu)團(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)(tuan)從神南鎮北(bei)上(shang),準備參加戰斗(dou)。
5日(ri),日(ri)軍(jun)進(jin)犯(fan)銀(yin)坊撲空后(hou),繼向(xiang)淶(lai)源、易縣交界的司各(ge)莊、黃(huang)(huang)土嶺方向(xiang)進(jin)犯(fan)。當日(ri)下午,日(ri)軍(jun)進(jin)至(zhi)張(zhang)家墳、雁宿(su)崖、三岔口一線。第(di)(di)(di)1軍(jun)分區(qu)游(you)擊第(di)(di)(di)3支隊和第(di)(di)(di)1 團(tuan)各(ge)一部與日(ri)軍(jun)保持接觸,節節抗擊,誘(you)其探入(ru)。6日(ri),日(ri)軍(jun)進(jin)抵黃(huang)(huang)土嶺,并有繼續東(dong)犯(fan)征(zheng)候(hou)。晉察冀(ji)軍(jun)區(qu)利用這一帶有利地(di)形,即令(ling)第(di)(di)(di)1團(tuan)和第(di)(di)(di)25團(tuan)迅速(su)占(zhan)(zhan)(zhan)領(ling)(ling)寨坨附近陣地(di),截斷(duan)日(ri)軍(jun)去路;第(di)(di)(di)3團(tuan)迅速(su)占(zhan)(zhan)(zhan)領(ling)(ling)黃(huang)(huang)土嶺至(zhi)上莊子以南(nan)地(di)區(qu);第(di)(di)(di)120師(shi)特務團(tuan)接替第(di)(di)(di)3團(tuan)進(jin)至(zhi)大安,隨時準備加(jia)入(ru)戰(zhan)斗;第(di)(di)(di)2團(tuan)尾隨敵后(hou),待(dai)敵占(zhan)(zhan)(zhan)領(ling)(ling)司各(ge)莊后(hou),繞到黃(huang)(huang)土嶺北面占(zhan)(zhan)(zhan)領(ling)(ling)有利地(di)形;第(di)(di)(di)3支隊控制通往淶(lai)源的要(yao)道。7日(ri)晨,日(ri)軍(jun)主力(li)由黃(huang)(huang)土嶺出發,沿山溝向(xiang)東(dong)蠕動。
下午(wu)3時,當(dang)其(qi)(qi)全部(bu)(bu)進(jin)入(ru)八(ba)路(lu)軍(jun)(jun)伏擊(ji)地域(yu)時,第(di)(di)(di)1團(tuan)(tuan)、第(di)(di)(di)25團(tuan)(tuan)迎頭(tou)殺出(chu)(chu),第(di)(di)(di)3團(tuan)(tuan)和第(di)(di)(di)2團(tuan)(tuan)從西(xi)南北(bei)三(san)(san)面合擊(ji)過(guo)來,把日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)團(tuan)(tuan)團(tuan)(tuan)圍住,壓縮(suo)在上莊(zhuang)子附近(jin)(jin)一(yi)條長約(yue)1 公里(li)、寬僅百十(shi)米的溝里(li),100余(yu)挺(ting)機關槍從各(ge)個(ge)山(shan)頭(tou)一(yi)齊朝溝中射擊(ji),炮兵(bing)部(bu)(bu)隊也連(lian)續(xu)發(fa)射炮彈(dan)。這時日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)依仗(zhang)兵(bing)力(li)(li)雄厚和優良火器,向寨坨(tuo)陣地猛沖,遭八(ba)路(lu)軍(jun)(jun)反擊(ji)后,乃掉頭(tou)西(xi)向,妄圖從黃(huang)土嶺突(tu)(tu)圍逃回淶(lai)(lai)源。第(di)(di)(di)三(san)(san)團(tuan)(tuan)緊緊扼守西(xi)、南兩面陣地,第(di)(di)(di)120師特(te)務團(tuan)(tuan)也趕到,從第(di)(di)(di)3團(tuan)(tuan)的左(zuo)側(ce)加入(ru)戰(zhan)斗。日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)傷(shang)亡(wang)慘重。激戰(zhan)中,第(di)(di)(di)1團(tuan)(tuan)發(fa)現遠處一(yi)獨(du)家(jia)屋附近(jin)(jin)猬集一(yi)群敵人(ren),即令第(di)(di)(di)一(yi)軍(jun)(jun)分(fen)區炮兵(bing)連(lian)以迫擊(ji)炮火力(li)(li)對其(qi)(qi)進(jin)行(xing)襲擊(ji),日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)獨(du)立混成第(di)(di)(di)二旅團(tuan)(tuan)長阿部(bu)(bu)規秀中彈(dan)斃(bi)命。當(dang)日(ri)(ri)(ri)(ri),日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)連(lian)續(xu)突(tu)(tu)圍10余(yu)次,均(jun)被軍(jun)(jun)區部(bu)(bu)隊擊(ji)退。8日(ri)(ri)(ri)(ri),日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)在猛烈炮火和5架(jia)飛機掩護(hu)下,傾其(qi)(qi)全力(li)(li)向上莊(zhuang)子西(xi)北(bei)突(tu)(tu)圍。此時,由蔚縣(xian)(xian)、易縣(xian)(xian)、滿(man)城(cheng)、唐縣(xian)(xian)、完縣(xian)(xian)出(chu)(chu)動增(zeng)援(yuan)(yuan)日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)1200余(yu)人(ren)已接近(jin)(jin)黃(huang)土嶺以南的花塔。從淶(lai)(lai)源增(zeng)援(yuan)(yuan)之(zhi)敵已到三(san)(san)岔口附近(jin)(jin),同八(ba)路(lu)軍(jun)(jun)第(di)(di)(di)三(san)(san)支隊接觸(chu)。各(ge)路(lu)敵人(ren)企圖對晉察冀軍(jun)(jun)區和第(di)(di)(di)120師參戰(zhan)部(bu)(bu)隊形成內(nei)外夾攻之(zhi)勢。八(ba)路(lu)軍(jun)(jun)給(gei)突(tu)(tu)圍日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)大(da)量(liang)殺傷(shang)后,各(ge)部(bu)(bu)隊迅速轉移隱(yin)蔽(bi),主(zhu)動撤出(chu)(chu)戰(zhan)斗。當(dang)援(yuan)(yuan)敵趕到后,再次撲空。
在(zai)黃土嶺戰役中八路(lu)軍(jun)曾設伏(fu)殲滅日寇的山坡上,由個人出資(zi),縣、鄉政(zheng)府扶持建(jian)立了(le)“黃土嶺戰役”紀念碑和陳列(lie)館(guan),條件雖然(ran)簡陋,但它成(cheng)為(wei)了(le)一段抗戰中一段輝(hui)煌歷(li)史的見(jian)證。