俞伯(bo)牙從小就(jiu)酷愛音樂(le),他(ta)(ta)的(de)(de)老師成連曾帶(dai)著他(ta)(ta)到東海的(de)(de)蓬萊(lai)山,領(ling)略大自然的(de)(de)壯美(mei)(mei)(mei)神奇,使他(ta)(ta)從中(zhong)悟(wu)出(chu)了音樂(le)的(de)(de)真(zhen)諦(di)。他(ta)(ta)彈起琴(qin)來(lai),琴(qin)聲(sheng)優美(mei)(mei)(mei)動聽,猶(you)如高山流水一般。雖然,有(you)許多(duo)人贊美(mei)(mei)(mei)他(ta)(ta)的(de)(de)琴(qin)藝(yi),但(dan)他(ta)(ta)卻(que)認為一直(zhi)沒有(you)遇到真(zhen)正能聽懂他(ta)(ta)琴(qin)聲(sheng)的(de)(de)人。他(ta)(ta)一直(zhi)在尋覓自己的(de)(de)知(zhi)音。
有一(yi)(yi)年,俞伯(bo)牙(ya)奉晉王之(zhi)(zhi)命出使楚國。八月十五(wu)那天,他(ta)(ta)乘船來(lai)到(dao)了(le)(le)漢陽江口。遇風浪,停(ting)泊在(zai)一(yi)(yi)座小山(shan)下(xia)。晚(wan)上,風浪漸漸平息了(le)(le)下(xia)來(lai),云開(kai)月出,景(jing)色十分迷人。望(wang)著空(kong)中的(de)(de)一(yi)(yi)輪(lun)明(ming)月,俞伯(bo)牙(ya)琴(qin)興大發(fa),拿出隨身帶來(lai)的(de)(de)琴(qin),專心致志地(di)彈了(le)(le)起(qi)來(lai)。他(ta)(ta)彈了(le)(le)一(yi)(yi)曲(qu)又一(yi)(yi)曲(qu),正當他(ta)(ta)完全沉醉在(zai)優(you)美的(de)(de)琴(qin)聲之(zhi)(zhi)中的(de)(de)時候,猛然看(kan)到(dao)一(yi)(yi)個(ge)(ge)人在(zai)岸邊一(yi)(yi)動(dong)不(bu)動(dong)地(di)站(zhan)著。俞伯(bo)牙(ya)吃(chi)了(le)(le)一(yi)(yi)驚,手下(xia)用力,“啪”的(de)(de)一(yi)(yi)聲,琴(qin)弦被撥(bo)斷了(le)(le)一(yi)(yi)根。俞伯(bo)牙(ya)正在(zai)猜測岸邊的(de)(de)人為(wei)何而來(lai),就聽(ting)到(dao)那個(ge)(ge)人大聲地(di)對他(ta)(ta)說(shuo):“先生,您(nin)不(bu)要(yao)疑(yi)心,我是(shi)個(ge)(ge)打(da)柴的(de)(de),回(hui)家晚(wan)了(le)(le),走到(dao)這里聽(ting)到(dao)您(nin)在(zai)彈琴(qin),覺得琴(qin)聲絕妙,不(bu)由得站(zhan)在(zai)這里聽(ting)了(le)(le)起(qi)來(lai)。”
俞伯牙借(jie)著(zhu)月光仔細(xi)一看(kan),那個(ge)人(ren)身旁放著(zhu)一擔干柴,果然(ran)是(shi)個(ge)打柴的人(ren)。俞伯牙心想:一個(ge)打柴的樵夫,怎么(me)(me)會聽(ting)懂(dong)我的琴(qin)呢?于是(shi)他就問(wen):“你既然(ran)懂(dong)得琴(qin)聲(sheng),那就請你說(shuo)說(shuo)看(kan),我彈(dan)的是(shi)一首什么(me)(me)曲(qu)子?”
聽了(le)俞伯(bo)牙的(de)(de)(de)問話(hua),那打(da)柴的(de)(de)(de)人笑著回答:“先生,您剛才彈的(de)(de)(de)是(shi)孔子贊(zan)嘆(tan)弟(di)子顏(yan)回的(de)(de)(de)曲譜,只(zhi)可惜,您彈到第四句的(de)(de)(de)時候,琴弦斷了(le)。”
打(da)柴人的(de)(de)(de)(de)(de)回答一(yi)點不錯,俞(yu)伯(bo)牙不禁大喜,忙邀請他(ta)上船來細(xi)談。那打(da)柴人看到俞(yu)伯(bo)牙彈的(de)(de)(de)(de)(de)琴(qin),便說(shuo):“這(zhe)是(shi)瑤琴(qin),!相傳是(shi)伏羲氏造的(de)(de)(de)(de)(de)。”接著他(ta)又(you)把(ba)這(zhe)瑤琴(qin)的(de)(de)(de)(de)(de)來歷說(shuo)了出來。聽了打(da)柴人的(de)(de)(de)(de)(de)這(zhe)番講述,俞(yu)伯(bo)牙心(xin)中不由得暗(an)暗(an)佩服(fu)。接著俞(yu)伯(bo)牙又(you)為(wei)打(da)柴人彈了幾曲,請他(ta)辨識其中之意。當他(ta)彈奏的(de)(de)(de)(de)(de)琴(qin)聲雄壯高亢的(de)(de)(de)(de)(de)時(shi)候,打(da)柴人說(shuo):“這(zhe)琴(qin)聲,表達(da)了高山的(de)(de)(de)(de)(de)雄偉(wei)氣勢。”當琴(qin)聲變得清新流(liu)暢時(shi),打(da)柴人說(shuo):“這(zhe)后彈的(de)(de)(de)(de)(de)琴(qin)聲,表達(da)的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)無盡的(de)(de)(de)(de)(de)流(liu)水。”
俞(yu)伯牙聽(ting)了不禁驚喜萬分,自己(ji)用琴聲表達的(de)心意(yi),過(guo)去(qu)沒(mei)人能(neng)聽(ting)得懂,而眼前的(de)這個樵夫,竟然聽(ting)得明明白(bai)白(bai)。沒(mei)想到,在這野嶺(ling)之(zhi)下,竟遇到自己(ji)久(jiu)久(jiu)尋覓不到的(de)知音,于(yu)是他(ta)(ta)問(wen)打柴人名字,得知他(ta)(ta)叫鐘(zhong)子期,便(bian)和他(ta)(ta)喝起酒來。倆人越談越投機,相見恨晚,結拜為兄弟(di)。約定來年(nian)的(de)中秋再(zai)到這里相會。
和鐘(zhong)(zhong)子(zi)(zi)期(qi)灑淚而別后第二(er)年中秋,俞(yu)(yu)伯(bo)牙如約來(lai)到了(le)漢陽江口,可(ke)是(shi)他等啊等啊,怎(zen)么(me)也不(bu)(bu)見鐘(zhong)(zhong)子(zi)(zi)期(qi)來(lai)赴(fu)約,于是(shi)他便彈起(qi)琴來(lai)召喚這位知音(yin),可(ke)是(shi)又(you)過了(le)好久,還是(shi)不(bu)(bu)見人(ren)來(lai)。第二(er)天,俞(yu)(yu)伯(bo)牙向一位老人(ren)打聽鐘(zhong)(zhong)子(zi)(zi)期(qi)的下落,老人(ren)告訴他,鐘(zhong)(zhong)子(zi)(zi)期(qi)已不(bu)(bu)幸染病去世了(le)。臨終(zhong)前,他留下遺(yi)言,要把(ba)墳墓修在江邊,到八月(yue)十五相會時,好聽俞(yu)(yu)伯(bo)牙的琴聲。
聽(ting)了老人的話,俞伯牙(ya)萬分(fen)悲痛,他來到(dao)鐘子期的墳前,凄(qi)楚地(di)彈(dan)起(qi)了古曲《高山流水》。彈(dan)罷,他挑斷了琴(qin)弦,長嘆了一(yi)聲,把心愛的瑤琴(qin)在(zai)青石(shi)上摔了個粉碎。他悲傷地(di)說:我唯一(yi)的知音已(yi)不在(zai)人世(shi)了,這琴(qin)還彈(dan)給(gei)誰聽(ting)呢?”
兩位“知音(yin)”的友(you)誼(yi)感動了后人(ren)(ren),人(ren)(ren)們(men)在他們(men)相遇(yu)的地(di)方(fang),筑(zhu)起了一(yi)座古琴(qin)臺(tai)。直至今天,人(ren)(ren)們(men)還常用“知音(yin)”來(lai)形容朋友(you)之間的情誼(yi)。
后人有詩贊美曰:摔(shuai)碎瑤(yao)琴(qin)鳳尾寒,子(zi)期不在與誰彈?春(chun)風滿面皆朋友,欲覓知(zhi)音(yin)難(nan)(nan)上(shang)難(nan)(nan)!
俞瑞,字(zi)伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(本名伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)),春(chun)秋時的(de)音樂家,曾擔(dan)任晉國的(de)外交官。春(chun)秋時代的(de)琴(qin)(qin)(qin)(qin)師。既是(shi)(shi)彈琴(qin)(qin)(qin)(qin)能手,又(you)是(shi)(shi)作(zuo)曲家,故被人尊為(wei)“琴(qin)(qin)(qin)(qin)仙”。最早見于戰國鄭國人列御寇所著(zhu)《列子(zi)·湯問(wen)》篇:“伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)善(shan)(shan)鼓琴(qin)(qin)(qin)(qin),鐘子(zi)期(qi)(qi)善(shan)(shan)聽。伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)鼓琴(qin)(qin)(qin)(qin),志在登(deng)高山。鐘子(zi)期(qi)(qi)曰:“善(shan)(shan)哉(zai)!峨(e)峨(e)兮若泰山!”志在流水,鐘子(zi)期(qi)(qi)曰:“善(shan)(shan)哉(zai)!洋(yang)洋(yang)兮若江河!”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)所念,鐘子(zi)期(qi)(qi)必得(de)之(zhi)。
伯牙游于泰山(shan)之(zhi)(zhi)陰(yin),卒(zu)逢暴雨(yu),止(zhi)于巖(yan)下;心悲,乃援(yuan)琴而(er)鼓之(zhi)(zhi)。初為霖雨(yu)之(zhi)(zhi)操,更造崩山(shan)之(zhi)(zhi)音(yin)。曲每奏,鐘(zhong)子(zi)期輒窮(qiong)其趣(qu)。伯牙乃舍琴而(er)嘆曰(yue):“善哉!善哉!子(zi)之(zhi)(zhi)聽夫志,想(xiang)像(xiang)猶吾(wu)心也。吾(wu)于何(he)逃聲哉?”
荀(xun)子《勸學篇(pian)》中亦稱“伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)鼓琴(qin)(qin)(qin)(qin)而六馬仰科(ke)”,可見他(ta)彈琴(qin)(qin)(qin)(qin)技術之高超。呂氏春秋《本味(wei)篇(pian)》記有(you)伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)鼓琴(qin)(qin)(qin)(qin)遇(yu)知(zhi)音,鐘(zhong)子期領會(hui)琴(qin)(qin)(qin)(qin)曲(qu)志在高山(shan)、流(liu)水(shui)的(de)故事。《琴(qin)(qin)(qin)(qin)操》記載:伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)學琴(qin)(qin)(qin)(qin)三年不(bu)成,他(ta)的(de)老師成連把他(ta)帶到東海蓬萊山(shan)去(qu)聽(ting)海水(shui)澎湃、群鳥悲鳴(ming)之音,于是他(ta)有(you)感而作(zuo)《水(shui)仙操》。現在的(de)琴(qin)(qin)(qin)(qin)曲(qu)《高山(shan)》《流(liu)水(shui)》和《水(shui)仙操》都是傳說中俞伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)的(de)作(zuo)品。后人以伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)摔(shuai)琴(qin)(qin)(qin)(qin)謝知(zhi)音的(de)故事為題材還創作(zuo)了琴(qin)(qin)(qin)(qin)歌《伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)吊子期》。
鐘子(zi)期(qi)(qi),名徽,字(zi)子(zi)期(qi)(qi)。春秋楚國(今湖北漢陽)人。相傳(chuan)鐘子(zi)期(qi)(qi)是一個戴斗笠(li)、披蓑衣、背沖擔、拿(na)板斧的樵夫。歷史上(shang)記(ji)載俞伯牙在漢江(jiang)邊鼓琴(qin),鐘子(zi)期(qi)(qi)感嘆(tan)說:“巍(wei)(wei)巍(wei)(wei)乎若高山,蕩蕩乎若流水(shui)。”兩人就(jiu)成了至交。鐘子(zi)期(qi)(qi)死后,俞伯牙認為世(shi)上(shang)已無知音,終身不再(zai)鼓琴(qin)。
浪說曾分鮑叔金,誰(shui)人辨(bian)得伯(bo)牙琴(qin)!
于今(jin)交(jiao)道奸如(ru)鬼,湖海空懸(xuan)一片心。
憶昔去(qu)年春,江邊曾會(hui)君(jun)。
今日重來訪,不見知音(yin)人。
但見(jian)一(yi)抔土,慘然傷(shang)我(wo)心(xin)!
傷心傷心復傷心,不(bu)忍淚珠紛(fen)。
來歡(huan)去(qu)何苦,江(jiang)畔起愁云。
子期子期兮,你我千金義。
歷盡(jin)天涯(ya)無足語(yu),此(ci)曲終兮不復(fu)彈(dan),三(san)尺瑤(yao)琴為君死!
摔碎(sui)瑤琴鳳尾寒,子期(qi)不在對誰彈!
春風滿面皆朋友(you),欲覓知音難上(shang)難。
勢利(li)交懷勢利(li)心,斯(si)文誰復念知音!
伯牙(ya)不作鐘期逝,千古(gu)令人說破琴。
浪說/曾分/鮑(bao)叔金,誰人/辨得/伯牙琴!
于今/交道/奸如鬼,湖(hu)海(hai)/空懸/一片心。
憶昔(xi)/去年/春,江邊/曾/會君(jun)。
今日/重/來訪,不見/知音人。但(dan)見/一(yi)抔/土(tu),慘然(ran)/傷/我心!
傷心(xin)傷心(xin)/復/傷心(xin),不忍/淚珠/紛。
來/歡/去/何苦,江畔/起/愁云。
此(ci)曲/終兮/不(bu)/復彈,三尺(chi)瑤琴(qin)/為(wei)/君/死。
浪說曾分(fen)鮑叔金,誰(shui)人(ren)辨(bian)得伯牙琴!于(yu)今交道(dao)奸如鬼,湖海空懸一片心。
古來論交情(qing)至厚(hou)莫如管(guan)鮑。管(guan)是(shi)管(guan)夷吾(wu),鮑是(shi)鮑叔(shu)牙。他兩個(ge)同為(wei)商賈,得利(li)均分;時管(guan)夷吾(wu)多取其利(li),叔(shu)牙不以為(wei)貪,知(zhi)其貧也(ye)。后來管(guan)夷吾(wu)被囚,叔(shu)牙脫(tuo)之(zhi),薦為(wei)齊相(xiang)。這樣(yang)朋(peng)友,才是(shi)個(ge)真正相(xiang)知(zhi)。這相(xiang)知(zhi)有幾樣(yang)名(ming)色:恩德(de)相(xiang)結者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)己;腹心相(xiang)照者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)心;聲氣相(xiang)求者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)音,總來叫(jiao)做相(xiang)知(zhi)。
今日聽在(zai)下說一(yi)(yi)樁俞伯牙(ya)(ya)的(de)故(gu)事(shi)。列位(wei)看(kan)官(guan)們,要(yao)聽者,洗耳而(er)聽;不(bu)(bu)(bu)(bu)要(yao)聽者,各隨尊(zun)便(bian)。正是(shi)(shi)(shi)(shi):知(zhi)(zhi)音說與知(zhi)(zhi)音聽,不(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)知(zhi)(zhi)音不(bu)(bu)(bu)(bu)與談(tan)。話說春秋(qiu)戰國(guo)時,有一(yi)(yi)名(ming)公,姓俞名(ming)瑞(rui)字伯牙(ya)(ya),楚(chu)國(guo)郢都人氏,即今湖廣荊州府(fu)之(zhi)(zhi)地也(ye)。那(nei)俞伯牙(ya)(ya)身(shen)雖楚(chu)人,官(guan)星(xing)卻落于晉國(guo),仕至(zhi)上(shang)大(da)夫之(zhi)(zhi)位(wei)。因奉晉主(zhu)之(zhi)(zhi)命,來(lai)楚(chu)國(guo)修聘。伯牙(ya)(ya)討這個差使,一(yi)(yi)來(lai)是(shi)(shi)(shi)(shi)個大(da)才,不(bu)(bu)(bu)(bu)辱君命;二來(lai)就便(bian)省視鄉里,一(yi)(yi)舉兩得。當(dang)時從陸路至(zhi)于郢都,朝(chao)見了楚(chu)王(wang),致了晉主(zhu)之(zhi)(zhi)命。楚(chu)王(wang)設宴款待,十(shi)(shi)分相敬。那(nei)郢都乃是(shi)(shi)(shi)(shi)桑梓之(zhi)(zhi)地,少不(bu)(bu)(bu)(bu)得去(qu)看(kan)一(yi)(yi)看(kan)墳墓,會一(yi)(yi)會親友(you)。然雖如此(ci),各事(shi)其主(zhu),君命在(zai)身(shen),不(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)遲(chi)留,公事(shi)已(yi)畢,拜辭楚(chu)王(wang)。楚(chu)王(wang)贈以黃金采緞,高車駟(si)馬(ma)(ma)。伯牙(ya)(ya)離楚(chu)一(yi)(yi)十(shi)(shi)二年(nian),思(si)想(xiang)故(gu)國(guo)江山(shan)之(zhi)(zhi)勝,欲得恣情觀覽(lan),要(yao)打從水路大(da)寬轉而(er)回。乃假奏楚(chu)王(wang)道:“臣不(bu)(bu)(bu)(bu)幸有犬馬(ma)(ma)之(zhi)(zhi)疾,不(bu)(bu)(bu)(bu)勝車馬(ma)(ma)馳(chi)驟,乞假臣舟楫,以便(bian)醫藥(yao)。”楚(chu)王(wang)準奏,命水師撥大(da)船(chuan)二只(zhi),一(yi)(yi)正一(yi)(yi)副,正船(chuan)單坐(zuo)晉國(guo)來(lai)使,副船(chuan)安頓仆從行李,都是(shi)(shi)(shi)(shi)蘭橈畫槳,錦帳高帆,甚是(shi)(shi)(shi)(shi)齊(qi)整。群臣直(zhi)送到(dao)江頭而(er)別。
只因覽勝探奇,不(bu)(bu)(bu)(bu)顧山(shan)(shan)(shan)(shan)遙(yao)水遠(yuan)。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)是個(ge)風流才子,那江山(shan)(shan)(shan)(shan)之(zhi)(zhi)(zhi)勝,正(zheng)投(tou)其懷。張一(yi)片風帆,凌千(qian)層碧浪,看不(bu)(bu)(bu)(bu)盡遙(yao)山(shan)(shan)(shan)(shan)疊翠(cui),遠(yuan)水澄清。不(bu)(bu)(bu)(bu)一(yi)日,行至(zhi)漢陽江口(kou)。時(shi)當八(ba)月十(shi)五日中(zhong)(zhong)秋(qiu)之(zhi)(zhi)(zhi)夜,偶(ou)(ou)然風狂(kuang)浪涌,大(da)雨如注,舟(zhou)楫不(bu)(bu)(bu)(bu)能前進,泊于山(shan)(shan)(shan)(shan)崖之(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia)。不(bu)(bu)(bu)(bu)多時(shi),風恬(tian)浪靜(jing),雨止云開,現出(chu)一(yi)輪明月。那雨后之(zhi)(zhi)(zhi)月,其光倍(bei)常(chang)。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)在(zai)船(chuan)艙中(zhong)(zhong),獨(du)坐無(wu)聊,命童子焚(fen)香爐內:“待我撫琴(qin)(qin)一(yi)操,以遣情懷。”童子焚(fen)香罷(ba),捧琴(qin)(qin)囊置(zhi)于案間。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)開囊取(qu)琴(qin)(qin),調(diao)弦(xian)轉軫,彈出(chu)一(yi)曲。曲猶未終(zhong),指下(xia)(xia)“刮剌”的一(yi)聲(sheng)響,琴(qin)(qin)弦(xian)斷了(le)(le)一(yi)根(gen)。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)大(da)驚(jing),叫(jiao)童子去(qu)(qu)問船(chuan)頭:“這(zhe)住(zhu)船(chuan)所(suo)在(zai)是甚么去(qu)(qu)處?”船(chuan)頭答(da)道(dao)(dao):“偶(ou)(ou)因風雨,停泊于山(shan)(shan)(shan)(shan)腳之(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia),雖然有些草樹,并(bing)無(wu)人(ren)家。”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)驚(jing)訝,想(xiang)道(dao)(dao):“是荒(huang)山(shan)(shan)(shan)(shan)了(le)(le)。若(ruo)是城郭村莊,或有聰明好學(xue)之(zhi)(zhi)(zhi)人(ren),盜聽(ting)吾琴(qin)(qin),所(suo)以琴(qin)(qin)聲(sheng)忽(hu)變,有弦(xian)斷之(zhi)(zhi)(zhi)異(yi)。這(zhe)荒(huang)山(shan)(shan)(shan)(shan)下(xia)(xia),那得有聽(ting)琴(qin)(qin)之(zhi)(zhi)(zhi)人(ren)?哦,我知道(dao)(dao)了(le)(le),想(xiang)是有仇家差來刺客;不(bu)(bu)(bu)(bu)然,或是賊盜伺候(hou)更深(shen)(shen),登舟(zhou)劫我財物。”叫(jiao)左右:“與我上(shang)崖搜檢(jian)一(yi)番。不(bu)(bu)(bu)(bu)在(zai)柳(liu)陰深(shen)(shen)處,定(ding)在(zai)蘆葦叢(cong)中(zhong)(zhong)!”左右領命,喚(huan)齊(qi)眾(zhong)人(ren),正(zheng)欲搭(da)跳上(shang)崖,忽(hu)聽(ting)岸上(shang)有人(ren)答(da)應道(dao)(dao):“舟(zhou)中(zhong)(zhong)大(da)人(ren),不(bu)(bu)(bu)(bu)必見疑。小子并(bing)非(fei)奸盜之(zhi)(zhi)(zhi)流,乃樵(qiao)夫也。因打柴歸晚(wan),值驟雨狂(kuang)風,雨具(ju)不(bu)(bu)(bu)(bu)能遮蔽,潛身(shen)巖畔。聞君雅操,少住(zhu)聽(ting)琴(qin)(qin)。”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)大(da)笑道(dao)(dao):“山(shan)(shan)(shan)(shan)中(zhong)(zhong)打柴之(zhi)(zhi)(zhi)人(ren),也敢稱(cheng)‘聽(ting)琴(qin)(qin)’二字!此言未知真偽,我也不(bu)(bu)(bu)(bu)計(ji)較了(le)(le)。左右的,叫(jiao)他(ta)去(qu)(qu)罷(ba)。”那人(ren)不(bu)(bu)(bu)(bu)去(qu)(qu),在(zai)崖上(shang)高聲(sheng)說道(dao)(dao):“大(da)人(ren)出(chu)言謬矣!豈不(bu)(bu)(bu)(bu)聞‘十(shi)室之(zhi)(zhi)(zhi)邑(yi),必有忠(zhong)信。’‘門內有君子,門外君子至(zhi)。’大(da)人(ren)若(ruo)欺(qi)負山(shan)(shan)(shan)(shan)野中(zhong)(zhong)沒有聽(ting)琴(qin)(qin)之(zhi)(zhi)(zhi)人(ren),這(zhe)夜靜(jing)更深(shen)(shen),荒(huang)崖下(xia)(xia)也不(bu)(bu)(bu)(bu)該有撫琴(qin)(qin)之(zhi)(zhi)(zhi)客了(le)(le)。”
伯牙(ya)(ya)見他出(chu)言(yan)不(bu)(bu)俗(su)(su),或(huo)者真是(shi)(shi)個聽琴(qin)的(de)(de)亦(yi)未(wei)可(ke)知(zhi)(zhi)(zhi)。止住左(zuo)右(you)不(bu)(bu)要羅唣,走近艙門,回嗔作喜的(de)(de)問道(dao)(dao):“崖上(shang)(shang)那(nei)位(wei)(wei)君子(zi),既(ji)是(shi)(shi)聽琴(qin),站立多時(shi),可(ke)知(zhi)(zhi)(zhi)道(dao)(dao)我(wo)適才(cai)所彈何(he)曲?”那(nei)人道(dao)(dao):“小子(zi)若不(bu)(bu)知(zhi)(zhi)(zhi),卻(que)也(ye)不(bu)(bu)來(lai)(lai)聽琴(qin)了(le)。方才(cai)大(da)(da)人所彈,乃孔仲尼(ni)嘆顏(yan)回,譜(pu)入琴(qin)聲。其詞云(yun):‘可(ke)惜顏(yan)回命(ming)(ming)蚤(zao)亡(wang),教(jiao)人思(si)想鬢如(ru)霜。只因陋巷簞瓢樂,……’到這一(yi)句(ju),就絕了(le)琴(qin)弦(xian),不(bu)(bu)曾撫出(chu)第四句(ju)來(lai)(lai),小子(zi)也(ye)還記得(de):‘留得(de)賢名(ming)萬古(gu)揚。’”伯牙(ya)(ya)聞言(yan)大(da)(da)喜道(dao)(dao):“先(xian)生果非俗(su)(su)士,隔崖遙(yao)遠,難以(yi)問答(da)。”命(ming)(ming)左(zuo)右(you):“掌跳,看(kan)扶手(shou)(shou),請那(nei)位(wei)(wei)先(xian)生登(deng)舟細講。”左(zuo)右(you)掌跳,此人上(shang)(shang)船(chuan),果然是(shi)(shi)個樵(qiao)(qiao)夫(fu):頭(tou)戴箬(ruo)笠(li),身(shen)披蓑(suo)(suo)衣,手(shou)(shou)持(chi)尖(jian)擔(dan),腰插板(ban)斧,腳踏芒鞋。手(shou)(shou)下(xia)人那(nei)知(zhi)(zhi)(zhi)言(yan)談好歹,見是(shi)(shi)樵(qiao)(qiao)夫(fu),下(xia)眼(yan)相看(kan):“咄!那(nei)樵(qiao)(qiao)夫(fu)下(xia)艙去(qu),見我(wo)老爺叩頭(tou),問你甚么言(yan)語,小心答(da)應,官(guan)尊(zun)著(zhu)哩!”樵(qiao)(qiao)夫(fu)卻(que)是(shi)(shi)個有意思(si)的(de)(de),道(dao)(dao):“列位(wei)(wei)不(bu)(bu)須(xu)粗(cu)魯,待我(wo)解衣相見。”除(chu)了(le)斗(dou)(dou)笠(li),頭(tou)上(shang)(shang)是(shi)(shi)青布包巾;脫了(le)蓑(suo)(suo)衣,身(shen)上(shang)(shang)是(shi)(shi)藍布衫兒;搭膊(bo)拴腰,露出(chu)布苾下(xia)截。那(nei)時(shi)不(bu)(bu)慌(huang)不(bu)(bu)忙(mang),將蓑(suo)(suo)衣、斗(dou)(dou)笠(li)、尖(jian)擔(dan)、板(ban)斧,俱安(an)放艙門之(zhi)(zhi)外,脫下(xia)芒鞋,珣去(qu)泥水,重復穿上(shang)(shang),步(bu)入艙來(lai)(lai)。官(guan)艙內(nei)公座(zuo)上(shang)(shang)燈燭輝煌,樵(qiao)(qiao)夫(fu)長揖而不(bu)(bu)跪,道(dao)(dao):“大(da)(da)人,施禮了(le)。”俞伯牙(ya)(ya)是(shi)(shi)晉國大(da)(da)臣,眼(yan)界(jie)中那(nei)有兩接的(de)(de)布衣,下(xia)來(lai)(lai)還禮,恐失了(le)官(guan)體,既(ji)請下(xia)船(chuan),又不(bu)(bu)好叱他回去(qu)。伯牙(ya)(ya)沒奈何(he),微微舉手(shou)(shou)道(dao)(dao):“賢友(you)免禮罷(ba)。”叫童子(zi)看(kan)坐的(de)(de)。童子(zi)取一(yi)張杌坐兒置于下(xia)席(xi)。伯牙(ya)(ya)全無客禮,把嘴(zui)向(xiang)樵(qiao)(qiao)夫(fu)一(yi)努,道(dao)(dao):“你且坐了(le)。”你我(wo)之(zhi)(zhi)稱,怠慢可(ke)知(zhi)(zhi)(zhi)。那(nei)樵(qiao)(qiao)夫(fu)亦(yi)不(bu)(bu)謙讓,儼然坐下(xia)。
伯(bo)牙(ya)見他不(bu)(bu)告而(er)坐,微有(you)嗔怪之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意(yi),因此(ci)(ci)(ci)不(bu)(bu)問(wen)(wen)姓名(ming),亦(yi)不(bu)(bu)呼(hu)手(shou)下(xia)人(ren)看茶。默坐多時,怪而(er)問(wen)(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi):“適才(cai)崖上聽(ting)琴(qin)(qin)的,就是你(ni)么?”樵(qiao)(qiao)夫(fu)答言:“不(bu)(bu)敢。”伯(bo)牙(ya)道:“我(wo)且(qie)問(wen)(wen)你(ni),既來(lai)聽(ting)琴(qin)(qin),必知(zhi)(zhi)琴(qin)(qin)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)出處(chu)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)何(he)(he)人(ren)所造?撫(fu)(fu)他有(you)甚好(hao)處(chu)?”正問(wen)(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)時,船(chuan)頭(tou)來(lai)稟話(hua):“風(feng)色(se)順了,月明如晝,可以開(kai)船(chuan)。”伯(bo)牙(ya)分付:“且(qie)慢些!”樵(qiao)(qiao)夫(fu)道:“承大(da)(da)人(ren)下(xia)問(wen)(wen),小(xiao)子(zi)若講話(hua)絮(xu)煩,恐(kong)擔誤順風(feng)行(xing)舟。”伯(bo)牙(ya)笑道:“惟恐(kong)你(ni)不(bu)(bu)知(zhi)(zhi)琴(qin)(qin)理。若講得有(you)理,就不(bu)(bu)做官,亦(yi)非大(da)(da)事(shi)(shi),何(he)(he)況(kuang)行(xing)路(lu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)遲速乎!”樵(qiao)(qiao)夫(fu)道:“既如此(ci)(ci)(ci),小(xiao)子(zi)方敢僭談。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)乃(nai)伏(fu)羲(xi)氏(shi)所琢,見五(wu)星之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)精,飛墜梧桐,鳳皇來(lai)儀(yi)。鳳乃(nai)百鳥之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)王,非竹實不(bu)(bu)食,非梧桐不(bu)(bu)棲,非醴泉(quan)不(bu)(bu)飲。伏(fu)羲(xi)氏(shi)知(zhi)(zhi)梧桐乃(nai)樹中之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)良(liang)材(cai),奪造化之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)精氣,堪為(wei)(wei)(wei)(wei)雅(ya)樂(le)(le)(le),令人(ren)伐之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。其(qi)(qi)樹高三(san)(san)(san)丈三(san)(san)(san)尺(chi),按(an)(an)三(san)(san)(san)十三(san)(san)(san)天(tian)(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)數,截(jie)為(wei)(wei)(wei)(wei)三(san)(san)(san)段(duan)(duan),分天(tian)(tian)、地、人(ren)三(san)(san)(san)才(cai)。取(qu)(qu)上一段(duan)(duan)叩之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲太清(qing),以其(qi)(qi)過輕(qing)而(er)廢(fei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi);取(qu)(qu)下(xia)一段(duan)(duan)叩之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲太濁,以其(qi)(qi)過重而(er)廢(fei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi);取(qu)(qu)中一段(duan)(duan)叩之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲清(qing)濁相濟,輕(qing)重相兼。送長(chang)流水中,浸(jin)七(qi)十二(er)(er)(er)(er)日,按(an)(an)七(qi)十二(er)(er)(er)(er)候之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)數。取(qu)(qu)起(qi)陰(yin)干,選良(liang)時吉日,用(yong)高手(shou)匠人(ren)劉子(zi)奇(qi)斫成樂(le)(le)(le)器。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)瑤池(chi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)樂(le)(le)(le),故名(ming)瑤琴(qin)(qin)。長(chang)三(san)(san)(san)尺(chi)六寸一分,按(an)(an)周(zhou)天(tian)(tian)三(san)(san)(san)百六十一度;前闊八(ba)寸,按(an)(an)八(ba)節;后闊四寸,按(an)(an)四時;厚二(er)(er)(er)(er)寸,按(an)(an)兩儀(yi)。有(you)金童頭(tou)、玉女腰、仙人(ren)背、龍(long)池(chi)、鳳沼、玉軫、金徽。那徽有(you)十二(er)(er)(er)(er),按(an)(an)十二(er)(er)(er)(er)月;又有(you)一中徽,按(an)(an)閏月。先是五(wu)條弦(xian)在上,外按(an)(an)五(wu)行(xing):金、木、水、火(huo)、土;內(nei)按(an)(an)五(wu)音:宮、商、角(jiao)、徵(zhi)、羽。堯(yao)舜時操五(wu)弦(xian)琴(qin)(qin),歌(ge)(ge)‘南風(feng)’詩,天(tian)(tian)下(xia)大(da)(da)治(zhi)。后因周(zhou)文王被囚于羑里,吊子(zi)伯(bo)邑考,添弦(xian)一根(gen),清(qing)幽哀(ai)怨,謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)文弦(xian)。后武王伐紂(zhou),前歌(ge)(ge)后舞,添弦(xian)一根(gen),激(ji)烈發揚,謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)武弦(xian)。先是宮、商、角(jiao)、徵(zhi)、羽五(wu)弦(xian),后加二(er)(er)(er)(er)弦(xian),稱為(wei)(wei)(wei)(wei)文武七(qi)弦(xian)琴(qin)(qin)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)有(you)六忌、七(qi)不(bu)(bu)彈、八(ba)絕。何(he)(he)為(wei)(wei)(wei)(wei)六忌?一忌大(da)(da)寒,二(er)(er)(er)(er)忌大(da)(da)暑,三(san)(san)(san)忌大(da)(da)風(feng),四忌大(da)(da)雨,五(wu)忌迅雷,六忌大(da)(da)雪。何(he)(he)為(wei)(wei)(wei)(wei)七(qi)不(bu)(bu)彈?聞喪者(zhe)不(bu)(bu)彈,奏樂(le)(le)(le)不(bu)(bu)彈,事(shi)(shi)冗不(bu)(bu)彈,不(bu)(bu)凈身不(bu)(bu)彈,衣冠不(bu)(bu)整不(bu)(bu)彈,不(bu)(bu)焚香不(bu)(bu)彈,不(bu)(bu)遇知(zhi)(zhi)音者(zhe)不(bu)(bu)彈。何(he)(he)為(wei)(wei)(wei)(wei)八(ba)絕?總(zong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),清(qing)奇(qi)幽雅(ya),悲(bei)壯悠長(chang)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)撫(fu)(fu)到(dao)盡美盡善之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)處(chu),嘯虎聞而(er)不(bu)(bu)吼,哀(ai)猿聽(ting)而(er)不(bu)(bu)啼。乃(nai)雅(ya)樂(le)(le)(le)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)好(hao)處(chu)也。”
伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)聽(ting)見他對答如(ru)流,猶恐是(shi)記問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)學,又(you)(you)想道(dao)(dao):“就是(shi)記問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)學,也虧(kui)他了(le)。我再試他一(yi)試。”此時已不(bu)似在(zai)(zai)先(xian)你我之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)稱(cheng)(cheng)了(le),又(you)(you)問(wen)道(dao)(dao):“足(zu)(zu)下(xia)既知(zhi)(zhi)(zhi)樂理(li),當時孔仲尼鼓(gu)琴(qin)(qin)于(yu)(yu)室中,顏回自(zi)外入(ru),聞(wen)琴(qin)(qin)中有幽沉(chen)(chen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)聲,疑有貪殺(sha)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意,怪(guai)而(er)(er)問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。仲尼曰(yue):‘吾適鼓(gu)琴(qin)(qin),見貓方捕鼠,欲其得(de)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),又(you)(you)恐其失之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。此貪殺(sha)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意,遂露于(yu)(yu)絲桐。’始(shi)知(zhi)(zhi)(zhi)圣(sheng)門音(yin)樂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)理(li),入(ru)于(yu)(yu)微妙。假如(ru)下(xia)官(guan)撫琴(qin)(qin),心中有所思(si)念,足(zu)(zu)下(xia)能聞(wen)而(er)(er)知(zhi)(zhi)(zhi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)否?”樵(qiao)夫(fu)道(dao)(dao):“《毛詩》云:‘他人(ren)(ren)有心,予忖(cun)度(du)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。’大人(ren)(ren)試撫弄一(yi)過,小子(zi)(zi)任(ren)心猜度(du)。若(ruo)猜不(bu)著時,大人(ren)(ren)休得(de)見罪。”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)將(jiang)斷弦(xian)重整,沉(chen)(chen)思(si)半(ban)晌,其意在(zai)(zai)于(yu)(yu)高山,撫琴(qin)(qin)一(yi)弄。樵(qiao)夫(fu)贊道(dao)(dao):“美哉洋洋乎,大人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意,在(zai)(zai)高山也!”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)不(bu)答。又(you)(you)凝(ning)神(shen)一(yi)會,將(jiang)琴(qin)(qin)再鼓(gu),其意在(zai)(zai)于(yu)(yu)流水。樵(qiao)夫(fu)又(you)(you)贊道(dao)(dao):“美哉湯湯乎,志在(zai)(zai)流水!”只兩句,道(dao)(dao)著了(le)伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)的心事。伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)大驚,推(tui)琴(qin)(qin)而(er)(er)起,與子(zi)(zi)期(qi)施(shi)賓主之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)禮,連呼:“失敬!失敬!石中有美玉(yu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)藏,若(ruo)以衣貌取人(ren)(ren),豈不(bu)誤了(le)天下(xia)賢士!先(xian)生高名雅(ya)姓?”樵(qiao)夫(fu)欠身(shen)而(er)(er)答:“小子(zi)(zi)姓鐘,名徽,賤字子(zi)(zi)期(qi)。”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)拱手道(dao)(dao):“是(shi)鐘子(zi)(zi)期(qi)先(xian)生。”子(zi)(zi)期(qi)轉問(wen):“大人(ren)(ren)高姓?榮任(ren)何所?”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao):“下(xia)官(guan)俞瑞,仕于(yu)(yu)晉朝,因修聘上(shang)國而(er)(er)來。”子(zi)(zi)期(qi)道(dao)(dao):“原來是(shi)伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)大人(ren)(ren)。”伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)推(tui)子(zi)(zi)期(qi)坐于(yu)(yu)客位,自(zi)己主席(xi)相陪,命(ming)童子(zi)(zi)點茶。茶罷,又(you)(you)命(ming)童子(zi)(zi)取酒共(gong)酌。伯(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao):“借此攀話,休嫌簡褻。”子(zi)(zi)期(qi)稱(cheng)(cheng):“不(bu)敢。”
童子(zi)取(qu)過瑤琴,二(er)人入席(xi)飲酒。伯牙開言又(you)問:“先(xian)生聲口(kou)是(shi)楚人了(le),但不(bu)(bu)(bu)知尊居何(he)處?”子(zi)期(qi)道:“離此(ci)不(bu)(bu)(bu)遠,地名(ming)馬(ma)安山(shan)集賢(xian)村,便是(shi)荒居。”伯牙點(dian)頭道:“好個集賢(xian)村。”又(you)問:“道藝何(he)為(wei)?”子(zi)期(qi)道:“也(ye)就是(shi)打(da)柴為(wei)生。”伯牙微笑道:“子(zi)期(qi)先(xian)生,下(xia)官(guan)也(ye)不(bu)(bu)(bu)該僭言。似先(xian)生這等抱(bao)負,何(he)不(bu)(bu)(bu)求取(qu)功名(ming),立(li)身于廊廟,垂名(ming)于竹帛;卻乃(nai)赍志(zhi)林泉,混跡樵牧(mu),與草木同朽?竊(qie)為(wei)先(xian)生不(bu)(bu)(bu)取(qu)也(ye)。”子(zi)期(qi)道:“實不(bu)(bu)(bu)相瞞,舍間上有(you)年邁二(er)親,下(xia)無手足(zu)相輔,采樵度日,以盡(jin)父母之(zhi)馀年。雖位為(wei)三公之(zhi)尊,不(bu)(bu)(bu)忍易(yi)我一日之(zhi)養也(ye)。”伯牙道:“如此(ci)大(da)孝,一發難(nan)得。”二(er)人杯酒酬(chou)酢了(le)一會(hui)。
子(zi)期(qi)寵辱無驚(jing),伯(bo)(bo)(bo)牙愈加(jia)愛重。又(you)問子(zi)期(qi):“青春多(duo)少?”子(zi)期(qi)道(dao)(dao):“虛(xu)度(du)二十有七(qi)。”伯(bo)(bo)(bo)牙道(dao)(dao):“下(xia)官年(nian)長一旬。子(zi)期(qi)若不見棄,結為兄(xiong)弟(di)(di)(di)相稱,不負知音契友。”子(zi)期(qi)笑道(dao)(dao):“大人(ren)(ren)差矣!大人(ren)(ren)乃(nai)上國名公(gong),鐘徽(hui)乃(nai)窮(qiong)鄉賤(jian)子(zi),怎敢仰扳,有辱俯就。”伯(bo)(bo)(bo)牙道(dao)(dao):“相識(shi)滿天下(xia),知心(xin)能幾人(ren)(ren)?下(xia)官碌(liu)碌(liu)風塵,得與(yu)高賢結契,實乃(nai)生(sheng)平之萬幸(xing)。若以(yi)富貴貧賤(jian)為嫌,覷俞瑞為何(he)等人(ren)(ren)乎(hu)?”遂命童子(zi)重添爐(lu)火,再爇名香,就船艙中與(yu)子(zi)期(qi)頂(ding)禮八(ba)拜(bai)。伯(bo)(bo)(bo)牙年(nian)長為兄(xiong),子(zi)期(qi)為弟(di)(di)(di),今后(hou)兄(xiong)弟(di)(di)(di)相稱,生(sheng)死不負。拜(bai)罷,復命取(qu)暖酒再酌。子(zi)期(qi)讓伯(bo)(bo)(bo)牙上坐,伯(bo)(bo)(bo)牙從其言。換了杯箸(zhu),子(zi)期(qi)下(xia)席,兄(xiong)弟(di)(di)(di)相稱,彼此談心(xin)敘(xu)話(hua)(hua)。正是:合意(yi)客來心(xin)不厭,知音人(ren)(ren)聽話(hua)(hua)偏長。
談論正濃,不(bu)覺(jue)月(yue)淡星稀,東方(fang)發(fa)白。船上(shang)(shang)水(shui)手(shou)都起(qi)身收拾(shi)篷索,整備開(kai)船。子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)起(qi)身告(gao)辭(ci),伯(bo)牙(ya)(ya)捧(peng)(peng)一(yi)杯(bei)酒遞與子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi),把子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)之(zhi)(zhi)手(shou),嘆道(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di),我(wo)與你相見何(he)(he)太(tai)遲(chi),相別(bie)何(he)(he)太(tai)早!”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)聞言(yan),不(bu)覺(jue)淚(lei)珠滴于(yu)杯(bei)中。子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)一(yi)飲而盡,斟(zhen)酒回(hui)敬伯(bo)牙(ya)(ya)。二(er)(er)人(ren)各有眷(juan)戀(lian)不(bu)舍之(zhi)(zhi)意。伯(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao):“愚(yu)兄馀(yu)情不(bu)盡,意欲曲延(yan)賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di)同行(xing)數(shu)日,未知可否?”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao):“小(xiao)人(ren)非不(bu)欲相從,怎(zen)奈二(er)(er)親年老,‘父(fu)母在(zai)(zai),不(bu)遠游。’”伯(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao):“既是二(er)(er)位尊人(ren)在(zai)(zai)堂,回(hui)去(qu)告(gao)過(guo)二(er)(er)親,到(dao)晉陽(yang)來(lai)(lai)看(kan)愚(yu)兄一(yi)看(kan),這就(jiu)是‘游必有方(fang)’了(le)。”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao):“小(xiao)弟(di)(di)(di)(di)不(bu)敢輕諾而寡信,許了(le)賢(xian)(xian)(xian)兄,就(jiu)當踐(jian)約。萬一(yi)稟命(ming)于(yu)二(er)(er)親,二(er)(er)親不(bu)允(yun),使仁(ren)兄懸望于(yu)數(shu)千里之(zhi)(zhi)外,小(xiao)弟(di)(di)(di)(di)之(zhi)(zhi)罪(zui)更大矣。”伯(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di)真所謂至誠(cheng)君(jun)子(zi)(zi)。也罷(ba),明年還是我(wo)來(lai)(lai)看(kan)賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di)。”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao):“仁(ren)兄明歲何(he)(he)時(shi)到(dao)此?小(xiao)弟(di)(di)(di)(di)好伺候尊駕。”伯(bo)牙(ya)(ya)屈指道(dao)(dao):“昨夜是中秋節,今(jin)日天明,是八月(yue)十(shi)六(liu)日了(le)。賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di),我(wo)來(lai)(lai)仍在(zai)(zai)仲(zhong)(zhong)秋中五六(liu)日奉訪。若過(guo)了(le)中旬,遲(chi)到(dao)季秋月(yue)分,就(jiu)是爽信,不(bu)為君(jun)子(zi)(zi)。”叫童子(zi)(zi):“分付記(ji)室將(jiang)鐘(zhong)賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di)所居地名及相會的日期(qi)(qi)(qi),登寫在(zai)(zai)日記(ji)薄(bo)上(shang)(shang)。”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao):“既如(ru)此,小(xiao)弟(di)(di)(di)(di)來(lai)(lai)年仲(zhong)(zhong)秋中五六(liu)日,準在(zai)(zai)江(jiang)邊侍立(li)拱候,不(bu)敢有誤。天色(se)已明,小(xiao)弟(di)(di)(di)(di)告(gao)辭(ci)了(le)。”伯(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di)且住(zhu)。”命(ming)童子(zi)(zi)取黃金二(er)(er)笏,不(bu)用封帖,雙手(shou)捧(peng)(peng)定道(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)(di),些須薄(bo)禮,權為二(er)(er)位尊人(ren)甘旨之(zhi)(zhi)費。斯文骨肉,勿(wu)得嫌輕。”子(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)不(bu)敢謙讓,即(ji)時(shi)收下。再拜(bai)告(gao)別(bie),含淚(lei)出(chu)艙,取尖(jian)擔挑了(le)蓑衣、斗笠,插(cha)板斧于(yu)腰間,掌跳搭扶手(shou)上(shang)(shang)崖。伯(bo)牙(ya)(ya)直送至船頭,各各灑淚(lei)而別(bie)。
不題子(zi)期(qi)回(hui)家之事。再說俞伯(bo)牙點鼓(gu)開船(chuan),一路(lu)江山之勝,無心觀覽,心心念(nian)念(nian),只想著知音之人。又行幾日(ri),舍舟登(deng)岸。經(jing)過之地,知是(shi)晉(jin)國上(shang)大夫,不敢輕慢,安排車馬相送。直至晉(jin)陽,回(hui)復了晉(jin)主(zhu),不在話下。
光陰(yin)迅速,過(guo)了秋冬,不覺春去(qu)夏(xia)來(lai)(lai)。伯(bo)牙心(xin)懷子(zi)期,無日忘之。想著中(zhong)(zhong)秋節近,奏過(guo)晉(jin)主(zhu),給假還鄉(xiang)。晉(jin)主(zhu)依允。伯(bo)牙收拾行裝,仍打(da)大寬轉(zhuan),從(cong)水(shui)路(lu)而行。下船(chuan)之后,分付水(shui)手,但是(shi)灣泊所在,就(jiu)(jiu)來(lai)(lai)通(tong)報地名。事有(you)偶然,剛剛八月(yue)十(shi)五(wu)夜(ye),水(shui)手稟復,此去(qu)馬安山(shan)不遠。伯(bo)牙依稀還認得去(qu)年(nian)泊船(chuan)相會(hui)子(zi)期之處,吩咐水(shui)手,將船(chuan)灣泊,水(shui)底拋錨,崖邊釘橛。其夜(ye)晴明,船(chuan)艙(cang)內一(yi)線月(yue)光,射進朱(zhu)簾。伯(bo)牙命童(tong)子(zi)將簾卷起,步出(chu)艙(cang)門,立于船(chuan)頭(tou)之上,仰(yang)觀斗(dou)柄。水(shui)底天(tian)心(xin),萬(wan)頃茫然,照如(ru)白晝。思想去(qu)歲與(yu)知(zhi)己相逢,雨止月(yue)明;今(jin)夜(ye)重來(lai)(lai),又(you)值良夜(ye)。他約定江(jiang)邊相候(hou),如(ru)何(he)全(quan)無蹤影,莫非爽信?又(you)等了一(yi)會(hui),想道:“我(wo)理會(hui)得了。江(jiang)邊來(lai)(lai)往(wang)船(chuan)只頗多,我(wo)今(jin)日所駕的,不是(shi)去(qu)年(nian)之船(chuan)了,吾(wu)弟急切如(ru)何(he)認得?去(qu)歲我(wo)原為撫(fu)(fu)琴(qin)(qin)驚動知(zhi)音,今(jin)夜(ye)仍將瑤(yao)琴(qin)(qin)撫(fu)(fu)弄(nong)一(yi)曲(qu)。吾(wu)弟聞之,必(bi)來(lai)(lai)相見(jian)。”命童(tong)子(zi)取琴(qin)(qin)卓(zhuo)安放船(chuan)頭(tou),焚香設座。伯(bo)牙開囊,調(diao)弦(xian)轉(zhuan)軫,才(cai)泛音律,商弦(xian)中(zhong)(zhong)有(you)哀(ai)怨之聲。伯(bo)牙停琴(qin)(qin)不操:“呀!商弦(xian)哀(ai)聲凄切,吾(wu)弟必(bi)遭憂(you)在家(jia)。去(qu)歲曾(ceng)言父(fu)母年(nian)高,若非父(fu)喪,必(bi)是(shi)母亡(wang)。他為人至孝,事有(you)輕(qing)重,寧失信于我(wo),不肯(ken)失信于親,所以(yi)不來(lai)(lai)也(ye)。來(lai)(lai)日天(tian)明,我(wo)親上崖探(tan)望。”叫童(tong)子(zi)收拾琴(qin)(qin)卓(zhuo),下艙(cang)就(jiu)(jiu)寢。
伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)一(yi)(yi)(yi)夜不(bu)(bu)睡,真個(ge)巴明不(bu)(bu)明,盼曉不(bu)(bu)曉。看看月移簾(lian)影(ying),日(ri)(ri)出山(shan)(shan)(shan)頭(tou),伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)起來(lai)(lai)梳洗(xi)整(zheng)衣,命(ming)童(tong)(tong)子攜(xie)琴相(xiang)(xiang)(xiang)隨(sui),又(you)取黃金十(shi)鎰帶(dai)去(qu)(qu):“儻(tang)吾(wu)(wu)弟(di)居喪,可(ke)為(wei)(wei)賻禮(li)(li)。”踹跳登崖,行(xing)于樵(qiao)徑(jing),約莫(mo)十(shi)數里(li),出一(yi)(yi)(yi)谷口,伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)站住(zhu)。童(tong)(tong)子稟(bing)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“老(lao)(lao)爺(ye)為(wei)(wei)何(he)(he)(he)不(bu)(bu)行(xing)?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“山(shan)(shan)(shan)分南北,路(lu)列東西。從(cong)山(shan)(shan)(shan)谷出來(lai)(lai),兩頭(tou)都是(shi)(shi)大(da)(da)路(lu),都去(qu)(qu)得,知(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)那(nei)一(yi)(yi)(yi)路(lu)往集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)去(qu)(qu)?等(deng)個(ge)識路(lu)之(zhi)(zhi)人,問(wen)明了(le)(le)(le)他,方才可(ke)行(xing)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)石上(shang)少憩(qi),童(tong)(tong)兒(er)退立(li)于后(hou)。不(bu)(bu)多(duo)時,左(zuo)手(shou)(shou)(shou)官路(lu)上(shang)有(you)(you)(you)一(yi)(yi)(yi)老(lao)(lao)叟(sou),髯垂玉線,發挽銀絲,箬(ruo)冠野(ye)服,左(zuo)手(shou)(shou)(shou)舉藤(teng)杖,右手(shou)(shou)(shou)攜(xie)竹籃,徐步而來(lai)(lai)。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)起身整(zheng)衣,向前(qian)施禮(li)(li)。那(nei)老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)不(bu)(bu)慌不(bu)(bu)忙(mang),將右手(shou)(shou)(shou)竹藍輕輕放下(xia)(xia)(xia),雙手(shou)(shou)(shou)舉藤(teng)杖還(huan)(huan)禮(li)(li),道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)有(you)(you)(you)何(he)(he)(he)見(jian)(jian)教?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“請問(wen)兩頭(tou)路(lu),那(nei)一(yi)(yi)(yi)條路(lu),往集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)去(qu)(qu)的?”老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“那(nei)兩頭(tou)路(lu),就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)是(shi)(shi)兩個(ge)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)。左(zuo)手(shou)(shou)(shou)是(shi)(shi)上(shang)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun),右手(shou)(shou)(shou)是(shi)(shi)下(xia)(xia)(xia)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun),通衢(qu)三十(shi)里(li)官道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)。先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)從(cong)谷出來(lai)(lai),正當其半,東去(qu)(qu)十(shi)五里(li),西去(qu)(qu)也是(shi)(shi)十(shi)五里(li)。不(bu)(bu)知(zhi)先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)要往那(nei)一(yi)(yi)(yi)個(ge)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)默默無(wu)言(yan)(yan),暗想道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“吾(wu)(wu)弟(di)是(shi)(shi)個(ge)聰明人,怎么說(shuo)話這等(deng)糊涂!相(xiang)(xiang)(xiang)會之(zhi)(zhi)日(ri)(ri),你(ni)知(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)此間有(you)(you)(you)兩個(ge)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun),或上(shang)或下(xia)(xia)(xia),就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)該說(shuo)個(ge)明白了(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)卻才沉吟(yin),那(nei)老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)這等(deng)吟(yin)想,一(yi)(yi)(yi)定那(nei)說(shuo)路(lu)的,不(bu)(bu)曾分上(shang)下(xia)(xia)(xia),總說(shuo)了(le)(le)(le)個(ge)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun),教先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)沒處抓尋了(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“便是(shi)(shi)。”老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“兩個(ge)集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)中(zhong),有(you)(you)(you)一(yi)(yi)(yi)二十(shi)家(jia)(jia)(jia)莊(zhuang)戶,大(da)(da)抵都是(shi)(shi)隱遁避世之(zhi)(zhi)輩。老(lao)(lao)夫(fu)在這山(shan)(shan)(shan)里(li),多(duo)住(zhu)了(le)(le)(le)幾年,正是(shi)(shi):土居三十(shi)載,無(wu)有(you)(you)(you)不(bu)(bu)親人。這些莊(zhuang)戶,不(bu)(bu)是(shi)(shi)舍親,就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)是(shi)(shi)敝友。先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)到集(ji)(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)(cun)(cun)(cun)必(bi)是(shi)(shi)訪友,只說(shuo)先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)所訪之(zhi)(zhi)友,姓甚名誰,老(lao)(lao)夫(fu)就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)知(zhi)他住(zhu)處了(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“學生(sheng)(sheng)(sheng)要往鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊(zhuang)去(qu)(qu)。”老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)聞(wen)(wen)“鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊(zhuang)”三字,一(yi)(yi)(yi)雙昏花眼內,撲簌(su)(su)簌(su)(su)掉下(xia)(xia)(xia)淚來(lai)(lai),道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)別家(jia)(jia)(jia)可(ke)去(qu)(qu),若說(shuo)鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊(zhuang),不(bu)(bu)必(bi)去(qu)(qu)了(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)驚問(wen):“卻是(shi)(shi)為(wei)(wei)何(he)(he)(he)?”老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)到鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊(zhuang),要訪何(he)(he)(he)人?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“要訪子期(qi)。”老(lao)(lao)者(zhe)(zhe)聞(wen)(wen)言(yan)(yan),放聲大(da)(da)哭(ku)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“子期(qi)鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)徽(hui),乃(nai)吾(wu)(wu)兒(er)也。去(qu)(qu)年八月十(shi)五采樵(qiao)歸晚,遇晉(jin)國上(shang)大(da)(da)夫(fu)俞伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)。講論之(zhi)(zhi)間,意氣相(xiang)(xiang)(xiang)投。臨行(xing)贈黃金二笏,吾(wu)(wu)兒(er)買書攻讀,老(lao)(lao)拙(zhuo)無(wu)才,不(bu)(bu)曾禁止。旦(dan)則采樵(qiao)負重,暮則誦讀辛勤,心力耗廢,染成怯疾,數月之(zhi)(zhi)間,已亡(wang)故了(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)聞(wen)(wen)言(yan)(yan),五內崩裂(lie),淚如涌泉,大(da)(da)叫一(yi)(yi)(yi)聲,傍(bang)山(shan)(shan)(shan)崖跌(die)倒,昏絕于地。鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)用手(shou)(shou)(shou)攙扶,回顧小(xiao)(xiao)(xiao)童(tong)(tong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“此位先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)是(shi)(shi)誰?”小(xiao)(xiao)(xiao)童(tong)(tong)低低附耳(er)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“就(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)(jiu)是(shi)(shi)俞伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)老(lao)(lao)爺(ye)。”鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“原(yuan)來(lai)(lai)是(shi)(shi)吾(wu)(wu)兒(er)好友。”扶起伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)蘇醒。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)坐于地下(xia)(xia)(xia),口吐痰涎,雙手(shou)(shou)(shou)捶胸(xiong),慟哭(ku)不(bu)(bu)已,道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)(xian)弟(di)呵,我昨夜泊舟,還(huan)(huan)說(shuo)你(ni)爽(shuang)信,豈知(zhi)已為(wei)(wei)泉下(xia)(xia)(xia)之(zhi)(zhi)鬼!你(ni)有(you)(you)(you)才無(wu)壽(shou)了(le)(le)(le)!”鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)拭淚相(xiang)(xiang)(xiang)勸。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)哭(ku)罷起來(lai)(lai),重與(yu)(yu)鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)施禮(li)(li)。不(bu)(bu)敢呼老(lao)(lao)丈(zhang),稱為(wei)(wei)老(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),以見(jian)(jian)通家(jia)(jia)(jia)兄弟(di)之(zhi)(zhi)音(yin)。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“老(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),令郎還(huan)(huan)是(shi)(shi)停(ting)柩在家(jia)(jia)(jia),還(huan)(huan)是(shi)(shi)出瘞郊外了(le)(le)(le)?”鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“一(yi)(yi)(yi)言(yan)(yan)難盡(jin)!亡(wang)兒(er)臨終(zhong),老(lao)(lao)夫(fu)與(yu)(yu)拙(zhuo)荊坐于臥(wo)榻之(zhi)(zhi)前(qian)。亡(wang)兒(er)遺語囑付道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“修短(duan)由天,兒(er)生(sheng)(sheng)(sheng)前(qian)不(bu)(bu)能盡(jin)人子事親之(zhi)(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao),死后(hou)乞葬(zang)于馬安(an)山(shan)(shan)(shan)江邊。與(yu)(yu)晉(jin)大(da)(da)夫(fu)俞伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)有(you)(you)(you)約,欲(yu)踐前(qian)言(yan)(yan)耳(er)。’老(lao)(lao)夫(fu)不(bu)(bu)負亡(wang)兒(er)臨終(zhong)之(zhi)(zhi)言(yan)(yan)。適才先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)來(lai)(lai)的小(xiao)(xiao)(xiao)路(lu)之(zhi)(zhi)右,一(yi)(yi)(yi)丘新(xin)土,即吾(wu)(wu)兒(er)鐘(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)徽(hui)之(zhi)(zhi)冢。今日(ri)(ri)是(shi)(shi)百日(ri)(ri)之(zhi)(zhi)忌,老(lao)(lao)夫(fu)提一(yi)(yi)(yi)陌紙錢,往墳前(qian)燒化,何(he)(he)(he)期(qi)與(yu)(yu)先(xian)生(sheng)(sheng)(sheng)相(xiang)(xiang)(xiang)遇!”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“既如此,奉陪(pei)老(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),墳前(qian)一(yi)(yi)(yi)拜(bai)。”命(ming)小(xiao)(xiao)(xiao)童(tong)(tong)代(dai)太公(gong)(gong)提了(le)(le)(le)竹籃。
鐘公(gong)(gong)(gong)策杖引路,伯(bo)牙隨(sui)后,小童跟定,復進谷口(kou)。果見一(yi)丘新土,在于路左。伯(bo)牙整衣下拜:“賢(xian)弟(di)在世(shi)為(wei)人聰明(ming),死后為(wei)神靈(ling)應(ying)。愚兄(xiong)此一(yi)拜,誠永別矣(yi)!”拜罷(ba),放聲(sheng)又(you)哭。驚動山(shan)(shan)前山(shan)(shan)后、山(shan)(shan)左山(shan)(shan)右黎(li)民百姓,不(bu)問行(xing)(xing)的住的,遠的近(jin)的,聞(wen)得(de)朝中(zhong)大臣來祭鐘子期,回繞墳(fen)前,爭先觀看。伯(bo)牙卻不(bu)曾擺得(de)祭禮(li),無(wu)以為(wei)情,命童子把(ba)瑤(yao)琴(qin)取出囊來,放于祭石臺(tai)上,盤膝坐(zuo)于墳(fen)前,揮淚兩(liang)行(xing)(xing),撫琴(qin)一(yi)操。那(nei)些看者(zhe),聞(wen)琴(qin)韻鏗鏘,鼓掌大笑而散。伯(bo)牙問:“老(lao)伯(bo),下官撫琴(qin),吊令(ling)(ling)郎賢(xian)弟(di),悲不(bu)能已,眾人為(wei)何而笑?”鐘公(gong)(gong)(gong)道:“鄉野之(zhi)(zhi)人,不(bu)知音(yin)律(lv),聞(wen)琴(qin)聲(sheng)以為(wei)取樂之(zhi)(zhi)具(ju),故(gu)此長笑。”伯(bo)牙道:“原(yuan)來如(ru)此。老(lao)伯(bo)可(ke)知所奏(zou)何曲?”鐘公(gong)(gong)(gong)道:“老(lao)夫幼年也頗習。如(ru)今年邁,五官半廢,模糊不(bu)懂久(jiu)矣(yi)。”伯(bo)牙道:“這就是下官隨(sui)心應(ying)手一(yi)曲短(duan)歌,以吊令(ling)(ling)郎者(zhe),口(kou)誦于老(lao)伯(bo)聽(ting)之(zhi)(zhi)。”鐘公(gong)(gong)(gong)道:“老(lao)夫愿聞(wen)。”
伯牙誦云:“憶(yi)昔去年(nian)春,江邊曾會君。今日重來訪,不見知(zhi)音人。但見一筼土,慘然傷(shang)我(wo)心!傷(shang)心傷(shang)心復傷(shang)心,不忍淚珠紛(fen)。來歡去何苦(ku),江畔起(qi)愁云。子期(qi)子期(qi)兮,你我(wo)千金(jin)義,歷盡天(tian)涯無足語,此曲(qu)終兮不復彈,三尺(chi)瑤(yao)琴為君死!”
伯(bo)(bo)牙于衣夾間取出解手刀(dao),割斷琴(qin)弦(xian),雙手舉琴(qin),向祭(ji)石臺上,用力一(yi)摔(shuai),摔(shuai)得玉軫拋殘,金徽零亂。鐘公大驚(jing),問道:“先生為何摔(shuai)碎(sui)此(ci)琴(qin)?”伯(bo)(bo)牙道:“摔(shuai)碎(sui)瑤琴(qin)鳳(feng)尾寒,子期(qi)不在(zai)對誰(shui)彈!春(chun)風(feng)滿面皆(jie)朋(peng)友(you),欲覓知音難(nan)上難(nan)。”鐘公道:“原來(lai)如此(ci),可憐(lian)!可憐(lian)!”
伯牙道:“老(lao)伯高居(ju),端的在(zai)(zai)上(shang)集賢村(cun),還是下集賢村(cun)?”鐘公(gong)道:“荒居(ju)在(zai)(zai)上(shang)集賢村(cun)第八(ba)家(jia)就是。先生如今(jin)又問他怎的?”伯牙道:“下官傷感在(zai)(zai)心,不敢(gan)隨老(lao)伯登堂了(le)。隨身帶得有黃金(jin)二鎰,一(yi)半(ban)代令郎甘旨之奉,一(yi)半(ban)買幾(ji)畝祭田,為(wei)令郎春秋掃(sao)墓(mu)之費。待(dai)下官回本朝時,上(shang)表(biao)告歸林下。那時卻到(dao)上(shang)集賢村(cun),迎接老(lao)伯與(yu)老(lao)伯母,同到(dao)寒家(jia),以盡(jin)天年。吾即子期(qi),子期(qi)即吾也(ye),老(lao)伯勿以下官為(wei)外人相嫌(xian)。”說罷(ba),命小僮取出黃金(jin),親手遞(di)與(yu)鐘公(gong),哭拜于(yu)地。鐘公(gong)答拜,盤桓半(ban)晌而別。
這(zhe)回書,題作《俞伯(bo)牙摔琴(qin)謝(xie)知(zhi)音》。后人(ren)有詩(shi)贊云(yun):勢利交懷(huai)勢利心,斯文誰復念知(zhi)音?伯(bo)牙不作鐘期逝,千古令人(ren)說破琴(qin)。
知(zhi)音說(shuo)與知(zhi)音聽,不是(shi)知(zhi)音莫與談。
正(zheng)(zheng)值(zhi)中秋之(zhi)夜(ye),卻偏(pian)生(sheng)月黑風(feng)高!只(zhi)見得有(you)驚濤拍岸(an)亂石崩云卷起千堆雪。此地,正(zheng)(zheng)是漢陽江(jiang)口,環顧四野荒無人(ren)跡的危(wei)崖(ya)(ya)險峽。那(nei)危(wei)崖(ya)(ya)之(zhi)下險峽之(zhi)上(shang),一(yi)前一(yi)后兩艘大船正(zheng)(zheng)停(ting)泊在江(jiang)邊(bian)。只(zhi)因那(nei),一(yi)時間風(feng)狂浪涌(yong),大雨(yu)如注,緣分教舟楫(ji)不能前進,故而泊山崖(ya)(ya)之(zhi)下。那(nei)狂風(feng)暴雨(yu)也(ye)只(zhi)得一(yi)頓飯(fan)光景,須(xu)臾(yu)風(feng)恬(tian)浪靜,雨(yu)止云開,托出一(yi)輪明月。
前面那艘大(da)船上,管家(jia)俞(yu)(yu)(yu)誠(cheng)見(jian)那陣(zhen)雨過后月色皎(jiao)皎(jiao),其光潔較(jiao)之(zhi)常時(shi)勝過倍余。趕緊踏進艙來(lai)對老(lao)爺言道(dao)(dao):“今(jin)(jin)日本當中秋,幸喜(xi)眼下月朗風(feng)清,老(lao)爺何(he)不(bu)到船頭稍坐片刻,也好(hao)解解煩悶。” 這老(lao)爺姓俞(yu)(yu)(yu)名(ming)瑞字伯牙(ya),乃春秋戰國(guo)時(shi)一(yi)位(wei)名(ming)公,官聲(sheng)好(hao),善應對,且(qie)彈得一(yi)手好(hao)琴。俞(yu)(yu)(yu)伯牙(ya)系楚(chu)國(guo)郢都人氏,即今(jin)(jin)湖廣荊州府之(zhi)地。想其出(chu)身雖為楚(chu)人,官星卻落于晉(jin)國(guo),甚得晉(jin)主重用,官至上大(da)夫之(zhi)位(wei)。今(jin)(jin)年三十七歲年紀,只并不(bu)曾娶(qu)妻。問(wen)他(ta)為何(he)?卻言道(dao)(dao),人生宏愿,欲覓(mi)一(yi)相知(zhi)耳。有好(hao)事之(zhi)徒追根(gen)究(jiu)底探問(wen),再(zai)加(jia)上三姑六婆勤加(jia)打聽,方才得知(zhi)俞(yu)(yu)(yu)伯牙(ya)俞(yu)(yu)(yu)大(da)人心(xin)(xin)目中所(suo)言究(jiu)屬(shu)何(he)意。原來(lai)這相知(zhi)有幾樣(yang)名(ming)色:恩(en)德(de)相結者,謂(wei)之(zhi)知(zhi)己;腹心(xin)(xin)相照(zhao)者,謂(wei)之(zhi)知(zhi)心(xin)(xin);聲(sheng)氣(qi)相求者,謂(wei)之(zhi)知(zhi)音,總(zong)來(lai)叫做(zuo)相知(zhi)。俞(yu)(yu)(yu)大(da)人的最(zui)高(gao)境界就(jiu)是要覓(mi)一(yi)個(ge)人間(jian)知(zhi)音。 俞(yu)(yu)(yu)誠(cheng)焚香已罷,俞(yu)(yu)(yu)實(shi)捧出(chu)琴囊置于案間(jian)。俞(yu)(yu)(yu)伯牙(ya)開囊取琴,調弦(xian)轉軫,彈出(chu)一(yi)曲(qu)。
曲(qu)猶未終,指下“刮刺”的一聲響,琴(qin)弦斷了(le)一根。俞(yu)伯牙大驚,叫(jiao)俞(yu)誠快去(qu)問船家:“這停(ting)船所在是甚(shen)么去(qu)處?”
船家(jia)答道:“偶因(yin)風雨,停泊(bo)于山(shan)腳之下,雖然有(you)些雜(za)草亂樹,卻并無(wu)人家(jia)。”
俞(yu)伯(bo)牙只(zhi)覺驚訝,想道:“便是(shi)荒山(shan)了。若是(shi)城郭(guo)村莊,或(huo)有(you)(you)聰明(ming)好學之(zhi)人(ren),盜聽吾(wu)琴,所以琴聲忽變,有(you)(you)弦斷之(zhi)異。這(zhe)荒山(shan)下面,那得有(you)(you)聽琴之(zhi)人(ren)?哦(e),我知(zhi)道了,想是(shi)有(you)(you)仇家差(cha)來刺客;不(bu)然(ran),或(huo)是(shi)賊盜伺候更深(shen),登舟劫我財(cai)物。”忙叫左右:“與我速速上崖搜(sou)檢一(yi)番。不(bu)在柳陰(yin)深(shen)處(chu),定在蘆葦叢中!”
左右領命,喚(huan)齊眾人(ren),正欲搭跳板(ban)上危崖。
忽聽岸上有(you)人答應道:
“舟中大人,不必見疑。小子(zi)并非(fei)奸(jian)盜之(zhi)流,乃(nai)一樵夫也(ye)。因(yin)打柴歸晚(wan),值驟雨(yu)狂風,雨(yu)具不能遮蔽,潛身巖(yan)畔。今雨(yu)停風止,欲登歸程,適(shi)途經此地,聞(wen)君雅操,少住聽(ting)琴。”
俞伯牙大笑道:“山中打柴之(zhi)人,也敢稱‘聽(ting)琴(qin)’二字(zi)!此(ci)言未知真偽,我也不與你計較了。左右的,快叫他去罷。”
那人卻是不去(qu),只在崖(ya)上(shang)高(gao)聲說(shuo)道(dao):“大人此言差矣!豈(qi)不聞‘十室之(zhi)(zhi)邑,必有(you)(you)(you)忠信。’‘門內有(you)(you)(you)君(jun)子(zi),門外(wai)君(jun)子(zi)至。’大人若欺(qi)負山野中(zhong)沒有(you)(you)(you)聽琴之(zhi)(zhi)人,這(zhe)夜靜(jing)更(geng)深,荒崖(ya)下(xia)也就不該有(you)(you)(you)撫琴之(zhi)(zhi)客了。
俞(yu)伯(bo)牙見他出言不俗,想來或者(zhe)真是個聽(ting)(ting)琴的,亦未可知(zhi)。忙止住左右不要羅唣,走近艙門,回嗔作喜地問道:“崖(ya)上那(nei)位君子,既是聽(ting)(ting)琴,站立多時,可知(zhi)道我(wo)適才所(suo)彈(dan)何曲?”
只聽那人答道:“小(xiao)(xiao)子若不知(zhi),卻也不來聽琴(qin)了。方才大(da)人所彈,乃孔仲(zhong)尼嘆顏回,譜入琴(qin)聲(sheng)。其詞云:‘可惜顏回命(ming)蚤亡,教(jiao)人思想鬢(bin)如(ru)霜(shuang)。只因陋巷(xiang)簞瓢樂(le),’彈到這一句(ju),就斷(duan)了琴(qin)弦,不曾撫(fu)出第四(si)句(ju)來。那第四(si)句(ju)小(xiao)(xiao)子也還記得,莫不是(shi)‘留得賢名萬古揚。’”
俞伯牙聞言(yan)大喜道:“先(xian)生果非(fei)俗士,隔崖遙遠(yuan),難以問答。”
即(ji)命左右:“掌跳板,看扶手,請那位先生登舟細講。”
左右掌跳(tiao)板,待此人(ren)上(shang)船,見他果然是(shi)(shi)個(ge)樵夫(fu):頭戴箬笠,身披蓑衣,手(shou)持(chi)尖擔,腰插板斧,腳踏芒鞋。手(shou)下人(ren)哪知言談好歹(dai),見確只是(shi)(shi)個(ge)樵夫(fu),便沒有(you)好眼色相看:
“咄!那樵夫下艙去(qu),見我老(lao)爺叩頭,問你甚么言語,小心答應。官尊著哩!”
那樵夫卻是個有意(yi)思的(de),款(kuan)款(kuan)言道:“列(lie)位不須粗魯(lu),待(dai)我解(jie)衣相見。”
除了斗笠,頭(tou)上(shang)是青(qing)布包巾(jin);脫(tuo)了蓑(suo)衣,身上(shang)是藍布衫(shan)兒(er);搭膊拴腰(yao),露出布棍下截。那(nei)時(shi)其人不慌不忙(mang),將蓑(suo)衣、斗笠、尖(jian)擔、板(ban)斧,俱(ju)安放(fang)在(zai)艙門(men)之外。脫(tuo)下芒(mang)鞋(xie),驪去泥(ni)水,重新穿上(shang),步入艙來(lai)。官艙內公座上(shang)燈燭(zhu)輝煌。只見那(nei)操琴的(de)大人坐(zuo)在(zai)正中(zhong),白面鳳目,三縷青(qing)須,長得仙風(feng)道骨。
樵(qiao)夫(fu)長揖而不跪,口(kou)中(zhong)只道得:“大人施禮了。”
俞(yu)伯牙(ya)是(shi)晉國大臣,眼(yan)界中(zhong)那有(you)這兩截打(da)扮的布衣(yi)。
下(xia)來還禮,猶恐失了官體(ti),既請下(xia)船,又不好(hao)叱他回去(qu)。
只因先已(yi)有(you)一個請字,沒奈何(he),俞伯牙微微舉手道:“賢(xian)友免禮(li)罷(ba)。”
便吩咐俞實看坐(zuo)。
上梁(liang)不正下(xia)梁(liang)歪,俞實(shi)也就(jiu)狗眼(yan)看人低,只是(shi)取過一張杌(wu)坐兒置(zhi)于(yu)下(xia)席。
俞伯(bo)牙全無待客(ke)之禮,只是把(ba)嘴向樵夫一弩(nu),道:“你(ni)且坐了(le)。你(ni)我之稱(cheng),怠(dai)慢可知。”
那樵夫亦不謙讓(rang),儼然(ran)坐下。
俞伯牙見(jian)他不(bu)告而坐(zuo),微(wei)有嗔(chen)怪之意,因此不(bu)問姓(xing)名(ming),亦不(bu)招呼手下人看(kan)茶。
兩人默坐多時,一個不招呼,一個也不開口。
堅(jian)持不住,俞伯牙只得(de)怪而問之:
“適才(cai)崖上聽琴的,就是你么?”
明知故問。
樵夫答言:“不敢。”
俞伯牙問道:“我且問你,既來聽琴(qin),必知琴(qin)之出處。此琴(qin)何人(ren)所造?撫它有(you)甚(shen)好(hao)處?”
正在(zai)動(dong)問(wen)之(zhi)時,卻見那(nei)船(chuan)家來稟話:“風(feng)色(se)順了,月(yue)明如晝,可以開(kai)船(chuan),請大人示下(xia)。”
俞(yu)伯牙分(fen)付(fu):“且(qie)慢(man)些無妨(fang)!給我退下。”
樵(qiao)夫道:“承(cheng)大人下問,小子若講話絮(xu)煩,恐耽誤(wu)順風行(xing)舟。”
俞伯牙(ya)笑道(dao):“惟(wei)恐你不知琴理(li)。若講得有理(li),就(jiu)不做官,亦非大事,何(he)況行路之遲速乎!”
樵夫道(dao):“既(ji)然如(ru)此(ci)(ci)(ci),小子方敢僭談(tan)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)乃(nai)(nai)伏羲氏所琢,見五(wu)(wu)星之(zhi)精(jing),飛(fei)墜梧(wu)桐(tong)(tong),鳳皇來儀。鳳乃(nai)(nai)百鳥(niao)之(zhi)王,非(fei)(fei)竹實不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)食,非(fei)(fei)悟桐(tong)(tong)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)棲(qi),非(fei)(fei)醴泉不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)飲。伏羲以知梧(wu)桐(tong)(tong)乃(nai)(nai)樹中(zhong)之(zhi)良(liang)材(cai),奪造化之(zhi)精(jing)氣(qi),堪為(wei)(wei)雅樂(le),令(ling)人(ren)伐之(zhi)。其(qi)樹高(gao)三(san)(san)丈三(san)(san)尺,按(an)(an)(an)三(san)(san)十三(san)(san)天(tian)之(zhi)數,截為(wei)(wei)三(san)(san)段,分(fen)天(tian)、地(di)、人(ren)三(san)(san)才(cai)。取上(shang)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)段叩之(zhi),其(qi)聲太(tai)清(qing),以其(qi)過輕(qing)而(er)廢之(zhi);取下一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)段叩之(zhi),其(qi)聲太(tai)濁,以其(qi)過重而(er)廢之(zhi);取中(zhong)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)段叩之(zhi),其(qi)聲清(qing)濁相(xiang)(xiang)濟,輕(qing)重相(xiang)(xiang)兼。只將(jiang)此(ci)(ci)(ci)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)中(zhong)段送至長(chang)流水中(zhong),浸七十二(er)日,按(an)(an)(an)七十二(er)候之(zhi)數。取起(qi)陰(yin)干,命(ming)相(xiang)(xiang)士巫師選良(liang)時(shi)吉日,用高(gao)手(shou)匠(jiang)人(ren)劉子奇制(zhi)成(cheng)樂(le)器。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)瑤(yao)池之(zhi)樂(le),故(gu)名瑤(yao)琴(qin)(qin)。長(chang)三(san)(san)尺六(liu)寸(cun)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)分(fen),按(an)(an)(an)周(zhou)天(tian)三(san)(san)百六(liu)十一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)度;前(qian)闊(kuo)八(ba)寸(cun),按(an)(an)(an)八(ba)節;后(hou)闊(kuo)四(si)(si)寸(cun),按(an)(an)(an)四(si)(si)時(shi);厚二(er)寸(cun),按(an)(an)(an)兩儀。有金童頭,玉女腰(yao),仙人(ren)背(bei),龍池,鳳沼,玉軫,金徽。那徽有十二(er),按(an)(an)(an)十二(er)月(yue);又(you)有一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)中(zhong)徽,按(an)(an)(an)閏月(yue)。先是(shi)五(wu)(wu)條弦(xian)(xian)(xian)(xian)在上(shang),外(wai)按(an)(an)(an)五(wu)(wu)行:金、木、水、火、土;內按(an)(an)(an)五(wu)(wu)音(yin):宮(gong)、商、角(jiao)、徵(zhi)、羽(yu)(yu)。堯舜時(shi)操五(wu)(wu)弦(xian)(xian)(xian)(xian)琴(qin)(qin),歌‘南(nan)風’詩,天(tian)下大(da)(da)治。后(hou)因(yin)周(zhou)文王被(bei)囚于(yu)宮(gong)里,吊子伯邑考,添弦(xian)(xian)(xian)(xian)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)根,清(qing)幽哀怨(yuan),謂(wei)(wei)之(zhi)文弦(xian)(xian)(xian)(xian)。后(hou)武(wu)王伐紂,前(qian)歌后(hou)舞,添弦(xian)(xian)(xian)(xian)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)根,激(ji)烈(lie)發揚,謂(wei)(wei)之(zhi)武(wu)弦(xian)(xian)(xian)(xian)。先是(shi)宮(gong)、商、角(jiao)、徵(zhi)、羽(yu)(yu)五(wu)(wu)弦(xian)(xian)(xian)(xian),后(hou)加二(er)弦(xian)(xian)(xian)(xian),故(gu)又(you)稱為(wei)(wei)文武(wu)七弦(xian)(xian)(xian)(xian)琴(qin)(qin)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)有六(liu)忌(ji)(ji),七不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),八(ba)絕(jue)(jue)。何為(wei)(wei)六(liu)忌(ji)(ji)?一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)忌(ji)(ji)大(da)(da)寒,二(er)忌(ji)(ji)大(da)(da)暑,三(san)(san)忌(ji)(ji)大(da)(da)風,四(si)(si)忌(ji)(ji)大(da)(da)雨,五(wu)(wu)忌(ji)(ji)迅(xun)雷,六(liu)忌(ji)(ji)大(da)(da)雪。何為(wei)(wei)七不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan)?聞喪者(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),奏(zou)樂(le)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),事冗不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)凈身不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),衣冠(guan)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)整(zheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)焚香不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)遇知音(yin)者(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)(dan)(dan)(dan)。何為(wei)(wei)八(ba)絕(jue)(jue)?總(zong)之(zhi),清(qing)奇幽雅,悲壯悠長(chang)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)撫(fu)到盡(jin)美盡(jin)善之(zhi)處(chu),嘯虎聞而(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)吼,哀猿聽而(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)啼。昔日師鄺曾(ceng)彈(dan)(dan)(dan)(dan)此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin),能引百鳥(niao)來朝,百獸率舞,此(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)雅樂(le)之(zhi)好處(chu)也。”
俞伯牙(ya)聽見(jian)他(ta)對答(da)如流,不(bu)禁佩服,但(dan)猶(you)恐是記問之(zhi)學,卻又想道:“就(jiu)是記問之(zhi)學,也虧他(ta)了。待我(wo)再試他(ta)一試。”
此(ci)時已不似(si)在先你我之(zhi)(zhi)(zhi)稱了,又問(wen)道:“足下既知樂(le)理,當時孔仲尼鼓琴(qin)于室中(zhong),顏回自外入(ru),聞琴(qin)中(zhong)有幽沉(chen)之(zhi)(zhi)(zhi)聲,疑有貪殺之(zhi)(zhi)(zhi)意,怪而(er)問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)。仲尼曰:‘吾適鼓琴(qin),見貓(mao)方(fang)捕鼠,欲其得之(zhi)(zhi)(zhi),又恐其失之(zhi)(zhi)(zhi)。此(ci)貪殺之(zhi)(zhi)(zhi)意,遂露于絲桐(tong)。”始知圣(sheng)門音樂(le)之(zhi)(zhi)(zhi)理,入(ru)于微妙。假(jia)如下官(guan)撫(fu)琴(qin),心中(zhong)有所思念(nian),足下能聞而(er)知之(zhi)(zhi)(zhi)否?”
樵(qiao)夫道:“《毛(mao)詩》云:‘他人(ren)有心(xin),予忖度(du)之。’大人(ren)試撫弄一(yi)過,小子任心(xin)猜(cai)度(du)。若猜(cai)不著時,大人(ren)休得(de)見(jian)罪。”
俞伯牙將(jiang)斷弦重(zhong)整,沉思半晌(shang)。欲(yu)試真才(cai),須得佳題。于(yu)是(shi)暢其意在于(yu)高山,便(bian)即(ji)撫琴一弄。
樵夫贊道:“美哉洋洋乎,大人之(zhi)意,在(zai)高(gao)山也!”
不(bu)(bu)加褒貶,不(bu)(bu)置可否(fou),俞伯牙只是凝神不(bu)(bu)答。卻又默思(si)片(pian)刻。覓(mi)知音,重尋命意。于是泛其意在(zai)于流水,抬手(shou)再(zai)鼓瑤琴。
那樵夫(fu)又贊道:“美哉湯(tang)湯(tang)乎,志在(zai)流水!”
就只兩句,便道(dao)著了俞伯牙的心事。
俞伯(bo)牙大驚,推琴而起,忙與那(nei)樵夫施賓主之禮。口(kou)中(zhong)連呼:“失敬(jing)!失敬(jing)!石(shi)中(zhong)有美玉(yu)之藏(zang),若以衣貌身份取人,豈不誤了天下賢士(shi)!先生高名雅(ya)姓(xing)?”
樵夫欠身而(er)答(da):“小(xiao)子(zi)姓(xing)鐘,名徽,賤字(zi)子(zi)期。”
俞伯牙拱手道:“原來(lai)是鐘子期(qi)先生(sheng)。”
鐘子(zi)期(qi)轉問:“大人(ren)高(gao)姓?榮任何所?”
俞伯牙(ya)道:“下官(guan)俞瑞,仕于晉(jin)朝,因(yin)修聘上國而來(lai)。”
鐘子(zi)期道:“原來是伯(bo)牙大人。”
俞(yu)伯牙推鐘子期坐于客位,自己主(zhu)席相陪,命(ming)俞(yu)實點(dian)茶。茶罷,又命(ming)俞(yu)誠俞(yu)實取(qu)酒來兩(liang)人共酌(zhuo)。
俞伯(bo)牙(ya)道:“急切(qie)之(zhi)間,不成敬(jing)意。借此(ci)攀話,休嫌簡褻。”
鐘子期回稱(cheng):“不敢。” 俞實取過瑤琴(qin),俞誠擺(bai)開(kai)桌面(mian),于是賓主二人入(ru)席飲酒。
俞伯牙開言又問(wen):“聽先生聲口是楚人了,但不知尊居何處?”
鐘(zhong)子期答道:“離此不(bu)遠(yuan),地(di)名馬(ma)安山集(ji)賢(xian)村,便是荒居(ju)。”
俞伯牙(ya)點頭道:“好(hao)名字,好(hao)個集賢(xian)村。”
又問:“道(dao)藝何(he)為?”
鐘子期道:“一介(jie)樵(qiao)夫,也就(jiu)是打柴為生。”
俞伯牙微笑(xiao)道:“子期先生(sheng)(sheng),下官本也不該僭言,但似先生(sheng)(sheng)這等(deng)抱負,何不求取功名(ming),立身于廊(lang)廟,垂名(ming)于竹帛;卻乃資(zi)志林泉,混跡樵牧,與草(cao)木(mu)同(tong)朽(xiu)?竊為先生(sheng)(sheng)不取也。”
鐘子期道:“實不相瞞,舍間上有年邁二(er)親,下無手足相輔。采(cai)樵度日(ri),以(yi)盡父(fu)母(mu)之余年。二(er)老喜居此間,雖位為三(san)公之尊,不忍易我(wo)一(yi)日(ri)之養也。”
俞伯牙道:“如(ru)此大孝,一發難得(de)。”
杯(bei)酒酬酢一(yi)會。見(jian)那鐘子期寵辱無驚,有問(wen)必答,俞伯(bo)牙愈發(fa)敬重,越加相(xiang)知。
越談越投機(ji),越談越入(ru)味,越談越默契。
俞伯牙(ya)又問(wen)鐘子期(qi):“青(qing)春(chun)多少?”
鐘子(zi)期道:“虛度二十有七(qi)。”
俞伯牙道:“下官年長一旬。子期若不見棄,結為(wei)兄弟相稱,不負知音契友。”
鐘子期(qi)笑道:“大(da)人差矣!大(da)人乃上(shang)國名公,鐘徽(hui)乃窮(qiong)鄉(xiang)賤子,怎敢仰(yang)攀,有辱俯就。”
俞伯牙道:“相識滿(man)天(tian)下,知音能幾人(ren)?下官碌(liu)碌(liu)風塵,得與高賢結契,實乃生平之萬幸(xing)。若以富(fu)貴貧賤為嫌,覷(qu)俞瑞(rui)為何等(deng)人(ren)乎!”
遂命俞(yu)誠重添(tian)爐火,俞(yu)實(shi)再續名香,就在(zai)船艙中(zhong)與子期頂(ding)禮(li)八拜。
伯牙(ya)年(nian)長為兄,子期(qi)為弟。今后(hou)兄弟相稱,生(sheng)死不負。
拜罷,復命(ming)取暖(nuan)酒再(zai)酌。兄(xiong)(xiong)尊弟(di)卑,兄(xiong)(xiong)友弟(di)恭,子(zi)期(qi)讓伯牙(ya)上坐,伯牙(ya)便從其(qi)言。兩人換過杯(bei)箸(zhu),子(zi)期(qi)下席(xi),兄(xiong)(xiong)弟(di)相稱,彼此談心敘話。
正是(shi):“稱(cheng)心客(ke)來(lai)身不倦,知音人聽話偏長(chang)。”
月淡星稀,兄弟(di)倆人情興正濃,不(bu)知東方之既白。船上水手都(dou)起(qi)(qi)身收拾篷索,整備開船。子期(qi)忙整衣起(qi)(qi)身告辭(ci),伯(bo)牙捧一杯(bei)酒(jiu)遞(di)與子期(qi),把住子期(qi)之手,嘆道:“賢(xian)弟(di),我與你(ni)相(xiang)見何(he)太遲,相(xiang)別何(he)太早(zao)!”
子期聞言,不覺淚珠滴于杯(bei)中。子期將此杯(bei)一飲而盡,斟酒回敬伯牙(ya)。二人各俱有眷(juan)戀不舍之意。
伯牙(ya)道:“愚兄余情(qing)不(bu)盡,意(yi)欲曲延賢弟同行數日,未知可否?”
子期道:“小弟非不(bu)欲相從(cong)。怎奈二親年老(lao),‘父(fu)母在,不(bu)遠游。’,昨夜情難(nan)自禁,一(yi)宵未歸(gui),已恐二老(lao)倚閭相望。”
伯牙道:“既是二位尊人在堂,回去告過二親,到晉陽來看愚兄一看,這就是“游必有方’了。”
子期(qi)道:“小弟(di)(di)不(bu)敢輕諾(nuo)而(er)寡(gua)信,許了(le)賢(xian)兄(xiong),就當(dang)踐(jian)約。萬(wan)一稟命于二(er)親(qin),二(er)親(qin)不(bu)允(yun),使仁兄(xiong)懸望于數千里之外,小弟(di)(di)之罪更大矣。”
伯牙道:“賢弟(di)真所謂至誠君于。也罷(ba),明年(nian)還是我(wo)來看賢弟(di)。”
子期道:“仁(ren)兄(xiong)明歲何時到此(ci)?小弟好伺(si)候尊駕。”
伯牙屈指算道:“昨夜是(shi)中(zhong)(zhong)秋(qiu)節(jie),今日(ri)天明,是(shi)八(ba)月(yue)十六日(ri)了。賢弟(di),我來仍(reng)在仲秋(qiu)中(zhong)(zhong)五六日(ri)奉訪。若過了中(zhong)(zhong)旬,遲到季(ji)秋(qiu)月(yue)分,就(jiu)是(shi)爽(shuang)信,不為君(jun)子。”
又叫俞誠(cheng):“吩咐記室將鐘賢弟所(suo)居地名及(ji)相約重會的(de)日期,登(deng)錄在(zai)日記簿(bu)上(shang)。”
子期道(dao):“既如此,小弟來年仲秋中五六日,準在江邊侍立拱候(hou),不敢(gan)有(you)誤(wu)。天色已明,小弟告辭(ci)了。”
伯牙道:“賢弟且住。”
命俞誠(cheng)取黃金(jin)二笏,不(bu)用封帖,接過雙手捧定對子期道(dao):“賢弟(di),些須薄禮(li),權(quan)為二位尊人甘旨之(zhi)費。斯文骨肉(rou),勿得嫌輕(qing)。”
子期不敢謙讓,即時收下。再拜告別(bie),含淚(lei)出艙(cang),取尖擔挑了蓑衣、斗笠,插板斧于腰(yao)間,掌跳板搭(da)扶(fu)手上崖而去(qu)。伯牙一(yi)直相(xiang)送至船頭相(xiang)送至崖下,方各各灑淚(lei)而別(bie)。
不(bu)題鐘子(zi)期回家之(zhi)事(shi)。再說(shuo)俞伯牙點鼓開(kai)船,一路上(shang)江山之(zhi)勝(sheng),再也(ye)無心觀覽,心心念(nian)念(nian),只想著知音(yin)之(zhi)人。又行(xing)了幾(ji)日,舍舟登岸。經過之(zhi)地,知是晉(jin)國(guo)上(shang)大(da)夫(fu),不(bu)敢輕慢,盡(jin)皆安排車馬相送。直至晉(jin)陽,回復了晉(jin)主(zhu),不(bu)在話下。
光陰迅(xun)速,過了(le)秋冬,不(bu)(bu)覺春去夏來(lai)。俞伯牙心懷鐘子(zi)期,又(you)分(fen)教度日似年(nian),真可謂無日忘之(zhi)。想(xiang)著中(zhong)秋節近,早早奏(zou)過晉主,請予給假還鄉(xiang)。晉主一口依允。俞伯牙這(zhe)才放下心來(lai),忙(mang)(mang)忙(mang)(mang)地收拾行(xing)裝,仍(reng)打大(da)寬轉,從水(shui)路而(er)行(xing)。下船之(zhi)后,分(fen)付(fu)水(shui)手,但是灣泊所(suo)在(zai),就來(lai)通報地名。誠(cheng)恐不(bu)(bu)慎錯過站頭。事有湊(cou)巧(qiao),剛(gang)剛(gang)八(ba)月十五,水(shui)手稟復,此去離馬安山不(bu)(bu)遠。俞伯牙依稀(xi)還認得去年(nian)泊船相會(hui)鐘子(zi)期之(zhi)處。一路行(xing)來(lai),與俞誠(cheng)俞實(shi)各個(ge)用(yong)心看(kan)來(lai)。到得傍(bang)晚,見果(guo)是這(zhe)個(ge)所(suo)在(zai),分(fen)付(fu)水(shui)手,將船灣泊,水(shui)底拋(pao)錨,崖邊(bian)釘橛。
其夜晴明(ming),萬里無(wu)云。船艙(cang)內(nei)一(yi)線月(yue)光,射進朱簾(lian),像(xiang)是(shi)窺探像(xiang)是(shi)誘惑。俞伯牙命俞實(shi)將簾(lian)卷起,步出艙(cang)門,立(li)于船頭之上,仰觀(guan)斗柄。水(shui)底天心,萬頃茫然,照(zhao)如白晝。思想去歲與知音相(xiang)(xiang)遇,適(shi)逢月(yue)圓(yuan)。今夜重來,又值良夜。豈非人生相(xiang)(xiang)知一(yi)快事否?
不料四顧茫(mang)茫(mang),一無(wu)動靜。想他既約定(ding)江邊相候(hou),如何(he)又全無(wu)蹤影,莫非他爽信(xin)?莫非他失約?在船頭上踱(duo)(duo)來踱(duo)(duo)去(qu)(qu),等人心焦,五內似焚。等了(le)(le)(le)一會(hui)又等了(le)(le)(le)一會(hui),方始想得(de)個(ge)明白。一個(ge)人自言(yan)自語道:“我理會(hui)得(de)了(le)(le)(le)。江邊來往船只(zhi)頗多(duo)。我今(jin)日所駕的(de),已不是去(qu)(qu)年楚國之船只(zhi)了(le)(le)(le)。吾弟(di)急切(qie)間如何(he)認得(de)?去(qu)(qu)歲我原為撫琴(qin)(qin)方才驚動知音。今(jin)夜我只(zhi)需仍再將瑤(yao)琴(qin)(qin)撫弄一曲,吾弟(di)聞之,必來相見(jian)。”
速命(ming)俞實取琴桌(zhuo)安放船(chuan)頭,俞誠焚(fen)香設座(zuo)。
俞伯牙打(da)開琴囊(nang),調弦轉(zhuan)軫,才泛(fan)音律,商弦中卻有(you)哀怨之聲(sheng)。
俞伯(bo)牙急忙停琴不操,心中默念:“啊(a)呀!商弦(xian)哀(ai)聲凄切(qie),吾弟必(bi)遭(zao)憂(you)在家。去歲曾言父(fu)母年高。想來若非父(fu)喪,必(bi)是母亡。他為人至(zhi)孝(xiao),事固有輕(qing)重緩急。故而他寧(ning)失信于(yu)(yu)我(wo)(wo),不肯失禮于(yu)(yu)親,所(suo)以不來也(ye)。待來日天明,讓我(wo)(wo)親自登崖前去探(tan)望便了。”
隨叫(jiao)俞(yu)(yu)(yu)誠俞(yu)(yu)(yu)實收拾琴(qin)桌(zhuo),下艙就寢。真個是巴明不(bu)明,俞(yu)(yu)(yu)伯牙(ya)早(zao)(zao)早(zao)(zao)爬將起來(lai)梳洗(xi)整衣,命(ming)(ming)俞(yu)(yu)(yu)實攜琴(qin)相(xiang)隨,又命(ming)(ming)俞(yu)(yu)(yu)誠取黃金十(shi)鎰帶去。口(kou)中(zhong)自言自語(yu)道(dao):“倘使(shi)吾弟確(que)是居喪,此可為(wei)贈禮,聊表寸心(xin)耳。”
踹跳板登危崖,三人(ren)匆(cong)匆(cong)行(xing)于樵徑之上。約莫(mo)行(xing)走了(le)十數里(li)光景,出一谷口,俞伯牙左右一看,便即立定止步。
俞實稟道:“老爺為何不行?”
俞伯牙(ya)言道:“俞實小兒,你(ni)且(qie)(qie)看來,這山分(fen)南(nan)北(bei),路列東西。從(cong)山谷出來,兩頭(tou)都是(shi)大路,想是(shi)都去(qu)(qu)得(de)人(ren)家(jia)。知道哪一路是(shi)往集賢村去(qu)(qu)?且(qie)(qie)在此等個(ge)識路之人(ren),問明了他,方才可行(xing)。”
俞(yu)伯牙(ya)就安心坐在路邊石(shi)上少(shao)憩,俞(yu)誠俞(yu)實退立于后(hou)一同等候有人路過(guo)。
不多時,見(jian)左手(shou)官路上(shang)有一老叟,髯垂玉(yu)線,發挽銀(yin)絲,箬冠野(ye)服,左手(shou)持一根藤杖,右手(shou)攜(xie)一只竹籃(lan),徐步行(xing)來。俞伯牙(ya)起身整(zheng)衣,站(zhan)立路中,向前施禮。那老者不慌不忙,將右手(shou)竹籃(lan)輕(qing)輕(qing)放下,雙手(shou)舉(ju)藤杖還禮,開口言(yan)道:“不知(zhi)先(xian)生有何(he)見(jian)教?”
俞伯牙道:“請問(wen)老丈(zhang),此(ci)兩頭路,哪一條路,是往集賢村去的?”
老者道:“不(bu)勞動問。那(nei)兩頭路,就是(shi)去(qu)(qu)兩個(ge)(ge)集賢(xian)(xian)村(cun)(cun)。左手這邊(bian)便是(shi)上集賢(xian)(xian)村(cun)(cun),右手那(nei)邊(bian)便是(shi)下集賢(xian)(xian)村(cun)(cun),通衢(qu)三十(shi)里官道。先生從河谷上來,正當(dang)其(qi)半。東去(qu)(qu)十(shi)五里,西去(qu)(qu)也(ye)是(shi)十(shi)五里。不(bu)知先生要(yao)往哪(na)一個(ge)(ge)集賢(xian)(xian)村(cun)(cun)?”
俞伯牙默然(ran)無言,心中暗(an)暗(an)想(xiang)道:“想(xiang)吾弟是(shi)個聰明(ming)人,怎(zen)么說話這等糊涂(tu)!相會之日,你知道此間有兩個集賢村,或上或下,就該說個明(ming)白了。”
見俞伯牙只管沈吟,那老者道:“先生這等吟想,一定是(shi)那說路的,不曾分別上(shang)下,只總說了個集賢村,教先生沒處抓尋了。此乃常情(qing),不足為(wei)怪。”
俞伯(bo)牙(ya)道:“老丈說的正是。”
老者(zhe)道:“兩個集賢(xian)村(cun)中,共有一二(er)十家莊(zhuang)戶,大抵都是(shi)(shi)隱(yin)遁避世之輩。老夫我癡長了幾(ji)歲,在這(zhe)山里(li),多住了幾(ji)年,正(zheng)所謂(wei)是(shi)(shi)‘土居二(er)十載,無有不(bu)親(qin)人’。這(zhe)些莊(zhuang)戶,不(bu)是(shi)(shi)舍(she)親(qin),就是(shi)(shi)敝(bi)友(you)。想來先生(sheng)到(dao)集賢(xian)村(cun)必是(shi)(shi)尋親(qin)訪(fang)友(you)。只(zhi)說先生(sheng)所尋之親(qin)所訪(fang)之友(you),姓甚名誰,者(zhe)夫就知他住處了。”
俞伯(bo)牙道:“如此多(duo)謝老丈(zhang),學(xue)生是(shi)要前(qian)往鐘家莊(zhuang)去。”
老者聞(wen)得(de)“鐘家莊”二字,一(yi)雙昏花眼內,撲簌(su)(su)簌(su)(su)掉下(xia)淚來,顫顫地搖著雙手(shou)道:“先生別家尚(shang)可去(qu)(qu)得(de),若說是鐘家莊么(me),那就不(bu)必(bi)前去(qu)(qu)了(le)。”
俞伯牙(ya)驚問:“卻是(shi)為(wei)何?”
老者長(chang)嘆了一口(kou)氣,言道:“請問先生到鐘家莊,要訪(fang)何人?”
俞伯(bo)牙道:“要訪鐘徽鐘子期。”
老(lao)者聞言,放聲大(da)哭道:“子(zi)期鐘徽,實乃吾兒(er)也(ye)。他(ta)(ta)(ta)于去(qu)年(nian)八月(yue)十(shi)五(wu)日(ri)采(cai)樵外出至十(shi)六日(ri)辰時模樣方(fang)歸,說是相遇(yu)晉國上大(da)夫(fu)(fu)俞伯(bo)牙先生。講(jiang)論之(zhi)間,意氣相投,義(yi)結兄弟。臨行又蒙相贈黃(huang)金二笏。吾兒(er)買書挑燈夜(ye)讀,一心(xin)一意要與(yu)義(yi)兄比肩,方(fang)能高攀(pan)上國大(da)夫(fu)(fu)。老(lao)拙無(wu)才,老(lao)妻(qi)無(wu)能,均不曾禁止。老(lao)夫(fu)(fu)妻(qi)都意欲成(cheng)全他(ta)(ta)(ta)這一番苦心(xin)。天可憐見,他(ta)(ta)(ta)旦則采(cai)樵負重(zhong),暮則攻讀辛苦。未曾料想他(ta)(ta)(ta)心(xin)力耗(hao)廢(fei),不幸染成(cheng)怯疾。這山野之(zhi)地,卻又別(bie)無(wu)良醫,因(yin)此上于數月(yue)之(zhi)前,他(ta)(ta)(ta),他(ta)(ta)(ta),他(ta)(ta)(ta)已亡故的了。”
俞伯牙聞聽此言,五(wu)內崩裂,淚如涌泉。只見他大叫一(yi)聲,傍(bang)山崖跌倒,一(yi)時昏(hun)厥在地。鐘(zhong)公忙上前(qian)用手攙扶,回顧小童問(wen)道:“此位先生是誰?”
俞(yu)實附耳低(di)聲答道:“這位就是俞(yu)伯牙(ya)老爺。”
鐘(zhong)公道:“原來(lai)就(jiu)是吾兒好(hao)友。”
三人扶起俞(yu)伯牙,俞(yu)誠俞(yu)實倆喚得他慢(man)慢(man)蘇(su)醒過來。
俞伯牙坐于地下,口吐(tu)痰涎,雙(shuang)手捶胸(xiong),慟哭不(bu)已(yi)。哭道:“賢弟呵,我昨夜泊(bo)舟,還(huan)說你(ni)爽約,豈知你(ni)已(yi)為泉(quan)下之鬼(gui)!實實地你(ni)有才無壽(shou)了!”
鐘(zhong)公(gong)俞誠俞實俱皆拭(shi)淚相勸(quan)。俞伯(bo)牙(ya)哭罷起來,重與鐘(zhong)公(gong)施禮,不敢再(zai)呼老(lao)丈,改稱老(lao)伯(bo),以見通家兄弟(di)之意。俞伯(bo)牙(ya)道:“敢問老(lao)伯(bo),吾(wu)那結義兄弟(di)還是停(ting)樞在(zai)家,還是出瘞(yi)郊(jiao)外了?”
鐘公道:“一言(yan)(yan)難盡!亡(wang)兒(er)臨終,老(lao)夫與拙荊(jing)坐守于(yu)(yu)臥榻之前(qian)(qian)。亡(wang)兒(er)遺語矚付道:‘修短由天,兒(er)生前(qian)(qian)不能(neng)盡人子(zi)事親之道,死后(hou)乞葬于(yu)(yu)馬安(an)山江邊。因與義兄晉大夫俞伯牙(ya)有約,欲踐前(qian)(qian)言(yan)(yan)耳。”老(lao)夫不負亡(wang)兒(er)臨終之言(yan)(yan)。適(shi)才先(xian)生來的小路之右,一丘新土,即(ji)吾兒(er)鐘徽之墓。今日恰是百日之忌,老(lao)夫提(ti)一陌紙錢,正要前(qian)(qian)往(wang)墳前(qian)(qian)燒化(hua),何(he)期與先(xian)生相遇!”
俞伯(bo)牙道:“既(ji)如此,奉請老伯(bo)指(zhi)路,容我就墳前一拜。”即命(ming)俞實代太(tai)公提了竹(zhu)藍。
鐘(zhong)公策杖引路(lu),俞伯牙隨著,俞誠俞實(shi)也跟定在(zai)后,四人復進谷(gu)口。果見一(yi)丘新土,在(zai)于路(lu)左。俞伯牙整衣下拜(bai),口中(zhong)禱告(gao):“想賢弟在(zai)世為(wei)人聰(cong)明,愿死(si)后為(wei)神(shen)靈應。愚兄在(zai)此一(yi)拜(bai),誠為(wei)天人永別(bie)矣!”
拜罷(ba),放(fang)聲又大(da)(da)哭起來。哭聲驚(jing)動山前山后,山左(zuo)山右(you)黎民(min)百姓(xing),不(bu)問行(xing)的(de)住的(de),遠的(de)近的(de),聞得(de)晉國大(da)(da)夫(fu)前來祭鐘子期,回(hui)繞墳前,爭(zheng)先觀看。俞(yu)(yu)伯牙(ya)卻不(bu)曾擺得(de)祭禮,無(wu)以為情(qing)。即命俞(yu)(yu)實把(ba)瑤琴(qin)取出囊來,放(fang)于祭石臺上(shang),盤(pan)膝坐于墳前,揮淚兩行(xing),撫琴(qin)一操。那些圍觀之眾,聞琴(qin)韻鏗鏘,人群中有點頭(tou)者(zhe),有私(si)語者(zhe),有竊笑者(zhe),待一曲(qu)終(zhong)了皆鼓掌(zhang)大(da)(da)笑,爾后一哄(hong)而散。
俞伯牙(ya)心(xin)中(zhong)不(bu)覺詫異(yi),問(wen)道:“老伯,下(xia)官撫琴,吊令(ling)郎賢弟(di),悲不(bu)能(neng)已,眾人(ren)為何而笑(xiao)?”
鐘公答(da)道:“鄉野之(zhi)人(ren),不知音律(lv)。聞琴(qin)聲以為取(qu)樂之(zhi)具(ju),故此長笑。”
俞(yu)伯牙道:“原來如此。老(lao)伯可知適才所(suo)奏何曲?”
鐘公道(dao):“老夫(fu)幼(you)年也頗習(xi)音(yin)律(lv)。如(ru)今年邁,五官半廢,模(mo)糊不懂久矣。”
俞伯牙(ya)道:“這就(jiu)是(shi)下官隨心應手一曲短(duan)歌,以(yi)吊令(ling)郎吾(wu)弟者,讓(rang)我口誦于老(lao)伯聽之(zhi)。”
鐘公道:“老夫愿聞(wen)其(qi)詳。”
俞伯牙誦云:
“憶昔去(qu)年秋,江邊曾(ceng)會君。今日重來(lai)訪,不見(jian)知音人。但見(jian)一杯(bei)土,慘然傷(shang)我心!傷(shang)心傷(shang)心復傷(shang)心,不忍珠淚落紛(fen)紛(fen)。來(lai)歡去(qu)何苦(ku),江畔(pan)起愁云。子期(qi)子期(qi)兮,你我相知心,歷(li)盡天涯無足語(yu),此曲(qu)終兮不復彈,三尺瑤琴為君死!”
俞伯(bo)牙于衣夾(jia)間(jian)取出一(yi)把解手刀(dao),噌地一(yi)下將七根琴弦全(quan)數(shu)割斷,雙手舉(ju)起琴來,向祭石臺上(shang)用力一(yi)摔,只摔得玉珍拋殘,金(jin)徽(hui)零亂。
鐘公大驚,問道:“先生為何摔(shuai)碎此琴?”
俞伯牙含(han)淚(lei)答(da)道:“方寸之間,萬難再(zai)有重彈瑤(yao)琴(qin)之愿(yuan)。從此洗手不復彈也。我(wo)已有詩一首(shou)吟就,老伯聽(ting)了,便知我(wo)心。”
摔碎瑤琴鳳尾(wei)寒(han),子期已逝向誰彈!大千世界皆朋(peng)友(you),欲(yu)覓知(zhi)音(yin)難(nan)上難(nan)。
鐘公(gong)聽了道:“卻原來是(shi)如(ru)此這般緣(yuan)故,可憐(lian)!實是(shi)可憐(lian)!”
俞伯(bo)牙對鐘(zhong)公道(dao):“老伯(bo)高居,端的(de)在上集賢(xian)村(cun),還是下(xia)集賢(xian)村(cun)?”
鐘公道(dao):“荒居在上集賢村第八(ba)家就是(shi)。我兒已故,不復人(ren)世,先生如今又問他怎(zen)的?”
俞伯(bo)牙道:“下官傷(shang)感在(zai)心,誠恐(kong)失禮(li)有(you)礙瞻觀,不敢跟隨老伯(bo)登堂拜見伯(bo)母了。隨身帶得有(you)黃金十鎰,一(yi)半代吾弟(di)(di)甘旨之奉,一(yi)半買幾畝(mu)祭田(tian),為(wei)吾弟(di)(di)春秋(qiu)掃墓之費。待下官回得本(ben)朝(chao),上(shang)表告歸林(lin)下。那時卻(que)到上(shang)集賢(xian)村(cun),供養老伯(bo)與老伯(bo)母以(yi)盡天年。吾即子期(qi),子期(qi)即吾也(ye)。上(shang)集賢(xian)村(cun)即是我家,我將相伴(ban)吾弟(di)(di)在(zai)此終(zhong)身。望老伯(bo)勿以(yi)下官為(wei)外人(ren)相嫌。日后也(ye)望準予同子期(qi)賢(xian)弟(di)(di)并葬(zang)左(zuo)右。”
說罷,命(ming)俞誠取出黃金(jin),自己雙(shuang)手親遞與鐘(zhong)公,哭拜于(yu)地。鐘(zhong)公答(da)拜,盤桓半晌(shang)而別。
后(hou)人有詩贊云:勢(shi)力(li)交懷(huai)勢(shi)力(li)心,斯文誰復(fu)念知音。伯牙不作鐘期逝(shi),千古(gu)令人說(shuo)破琴。
馮(feng)夢龍(long)(long)(1574-1646),明代文(wen)學家、戲曲家。字猶(you)龍(long)(long),又字子(zi)猶(you),號龍(long)(long)子(zi)猶(you)、墨憨齋主人、顧曲散人,吳(wu)下詞奴(nu)、姑蘇(su)詞奴(nu)、前周柱史等。漢族,南直隸蘇(su)州府長洲縣(今(jin)江蘇(su)省(sheng)蘇(su)州市)人。他的(de)(de)作品(pin)(pin)比(bi)較強調(diao)感(gan)情和(he)行(xing)為(wei),最有名的(de)(de)作品(pin)(pin)為(wei)《古今(jin)小說(shuo)》(《喻世(shi)明言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)》)、《警世(shi)通(tong)言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)》、《醒世(shi)恒言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)》,合稱“三(san)言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)”。三(san)言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)與凌蒙初的(de)(de)《初刻拍案(an)驚(jing)奇(qi)》、《二刻拍案(an)驚(jing)奇(qi)》合稱“三(san)言(yan)(yan)(yan)(yan)(yan)兩拍”,是中國白話短篇小說(shuo)的(de)(de)經典代表。馮(feng)夢龍(long)(long)以其(qi)對(dui)小說(shuo)、戲曲、民歌、笑話等通(tong)俗文(wen)學的(de)(de)創作、搜(sou)集(ji)、整理、編輯,為(wei)我(wo)國文(wen)學做出了獨異(yi)的(de)(de)貢獻。