《十(shi)(shi)五貫》故(gu)事情(qing)節有(you)兩條線索合。第一(yi)(yi)條線索是(shi)(shi)弟(di)(di)弟(di)(di)熊(xiong)(xiong)友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)和(he)侯三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)的(de)(de)(de)冤案。淮安山陽縣有(you)熊(xiong)(xiong)氏兄(xiong)弟(di)(di)二(er)(er)人,哥哥熊(xiong)(xiong)友(you)(you)蘭出外(wai)做(zuo)工,弟(di)(di)弟(di)(di)熊(xiong)(xiong)友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)在家(jia)讀(du)書。鄰居(ju)(ju)馮(feng)(feng)玉吾是(shi)(shi)商(shang)(shang)人,家(jia)道小康,其(qi)子錦(jin)郎面目丑陋,舉止粗俗,偏偏所娶的(de)(de)(de)童養媳(xi)侯三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)“容顏娉婷”“資性伶俐”,玉吾便先入(ru)(ru)(ru)為主地認(ren)為三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)懷有(you)二(er)(er)心(xin)。玉吾將一(yi)(yi)付金(jin)(jin)環(huan)和(he)十(shi)(shi)五貫錢交給三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)保管(guan),友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)的(de)(de)(de)讀(du)書聲隔墻傳(chuan)來,三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)連連稱贊(zan),玉吾心(xin)中(zhong)疑(yi)(yi)云不(bu)(bu)散,為防(fang)備三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)愛上芳鄰,遂令(ling)(ling)她(ta)連夜遷入(ru)(ru)(ru)內室。這邊廂的(de)(de)(de)一(yi)(yi)切動作都(dou)被(bei)友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)聽(ting)(ting)在耳中(zhong),為避嫌疑(yi)(yi),他(ta)也決定(ding)遷進內室,與(yu)三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)依然(ran)(ran)只有(you)一(yi)(yi)墻之隔。某(mou)天夜里,鼠(shu)(shu)(shu)禍(huo)大(da)起,金(jin)(jin)環(huan)和(he)十(shi)(shi)五貫錢都(dou)被(bei)老鼠(shu)(shu)(shu)叼到了(le)熊(xiong)(xiong)家(jia)。不(bu)(bu)堪鼠(shu)(shu)(shu)聲攪擾,友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)一(yi)(yi)大(da)早起床讀(du)書時,突然(ran)(ran)發現了(le)老鼠(shu)(shu)(shu)叼來的(de)(de)(de)金(jin)(jin)環(huan)和(he)錢。友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)本來囊中(zhong)羞澀,正愁(chou)無(wu)米下鍋,并(bing)未多想這些物品(pin)的(de)(de)(de)來由(you)。門外(wai)有(you)人叫(jiao)賣老鼠(shu)(shu)(shu)藥,友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)買來摻入(ru)(ru)(ru)面餅(bing),并(bing)把毒餅(bing)放(fang)入(ru)(ru)(ru)鼠(shu)(shu)(shu)穴(xue),然(ran)(ran)后持金(jin)(jin)環(huan)到馮(feng)(feng)家(jia)的(de)(de)(de)店鋪(pu)換取錢米,被(bei)玉吾見(jian)到,武斷地認(ren)定(ding)是(shi)(shi)三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)私下所贈。錦(jin)郎滿腔怒火(huo),急匆匆回(hui)家(jia)興師(shi)問罪,卻(que)不(bu)(bu)巧在門口發現了(le)老鼠(shu)(shu)(shu)銜來的(de)(de)(de)毒餅(bing),他(ta)居(ju)(ju)然(ran)(ran)誤食(shi)中(zhong)毒身亡!馮(feng)(feng)家(jia)自(zi)然(ran)(ran)將友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)和(he)三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)聯系起來,一(yi)(yi)并(bing)告到縣衙,說(shuo)他(ta)們不(bu)(bu)但通奸(jian),而且謀殺(sha)親夫,實在是(shi)(shi)十(shi)(shi)惡不(bu)(bu)赦之罪。縣令(ling)(ling)過(guo)于(yu)執聽(ting)(ting)信(xin)馮(feng)(feng)家(jia)的(de)(de)(de)一(yi)(yi)面之詞,又見(jian)三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)生得如花似(si)玉,便認(ren)為她(ta)必定(ding)不(bu)(bu)安于(yu)室,美貌被(bei)禍(huo),其(qi)來有(you)自(zi)。過(guo)于(yu)執既然(ran)(ran)認(ren)定(ding)侯三(san)姑(gu)(gu)(gu)(gu)與(yu)友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)有(you)奸(jian)情(qing),那就再(zai)不(bu)(bu)肯聽(ting)(ting)其(qi)申辯,不(bu)(bu)由(you)分(fen)說(shuo)將二(er)(er)人屈打成招,兩個無(wu)辜之人就這樣被(bei)定(ding)為死罪,馮(feng)(feng)家(jia)還不(bu)(bu)依不(bu)(bu)饒,逼迫(po)友(you)(you)蕙(hui)(hui)(hui)交出十(shi)(shi)五貫錢。友(you)(you)蘭聽(ting)(ting)說(shuo)兄(xiong)弟(di)(di)被(bei)捕(bu)入(ru)(ru)(ru)獄,心(xin)急如焚(fen),帶(dai)著客商(shang)(shang)陶(tao)朱公慷慨相贈的(de)(de)(de)十(shi)(shi)五貫錢,趕回(hui)家(jia)去。
第(di)二條線(xian)索是(shi)熊友(you)(you)(you)蘭和蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)的冤案。無錫屠戶游(you)葫蘆借(jie)得十(shi)(shi)五(wu)貫,喝得醉醺(xun)醺(xun)的,回家后(hou)和繼女蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)開玩笑(xiao),戲稱(cheng)是(shi)賣她所得,蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)不愿(yuan)為奴,連夜出(chu)走投(tou)(tou)親。當地(di)無賴婁阿(a)鼠潛入游(you)家,殺(sha)(sha)死游(you)葫蘆并盜(dao)走了十(shi)(shi)五(wu)貫錢(qian)。戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)路遇客商(shang)陶朱公的伙計熊友(you)(you)(you)蘭,兩人同行。眾街坊發現游(you)葫蘆遇害(hai)報官后(hou),公差連忙追趕,抓住(zhu)了蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)和熊友(you)(you)(you)蘭。盡(jin)管(guan)蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)說明自己是(shi)去高橋投(tou)(tou)奔(ben)姑母,熊友(you)(you)(you)蘭也說自己是(shi)過(guo)路人。但眾人還是(shi)半(ban)信半(ban)疑,雜在(zai)人群中的婁阿(a)鼠卻一口咬定“人在(zai)贓在(zai)”,游(you)葫蘆為友(you)(you)(you)蘭和戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)殺(sha)(sha)害(hai)。由于(yu)友(you)(you)(you)蘭身上(shang)正好帶著十(shi)(shi)五(wu)貫錢(qian),眾人便認(ren)為人贓俱獲,于(yu)是(shi)將(jiang)熊友(you)(you)(you)蘭和蘇戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)二人扭送縣衙。正好,過(guo)于(yu)執升任(ren)常州府理刑(xing),審理戍(shu)(shu)(shu)娟(juan)(juan)(juan)和友(you)(you)(you)蘭一案,又(you)將(jiang)二人屈打成招,判為死罪。
蘇(su)州太守況鍾(zhong)(zhong)受(shou)命監斬(zhan)兩對年輕人(ren),卻在(zai)城(cheng)隍廟做了(le)一(yi)個奇怪的夢:兩野人(ren)各(ge)銜(xian)一(yi)鼠,案前長跪,作哀泣狀。況鍾(zhong)(zhong)由此(ci)受(shou)到警示,行刑(xing)前,兩對年輕人(ren)鳴冤(yuan),況鍾(zhong)(zhong)發(fa)現兩樁(zhuang)案子疑點(dian)重重,決定暫緩行刑(xing),連夜(ye)求見都(dou)察院御(yu)史周忱,為四人(ren)請命,要求復審(shen)。周忱雖則昏庸,不愿勞煩,但仍感其(qi)懇切,遂以半(ban)月為限,令其(qi)查明案情(qing)。于是(shi)況鍾(zhong)(zhong)星夜(ye)趕(gan)往淮安,到馮(feng)(feng)、熊兩家仔細勘察。結果在(zai)熊家,他發(fa)現了(le)一(yi)個老(lao)鼠洞,掘開一(yi)看,竟然找出一(yi)只(zhi)摻有鼠藥的面(mian)餅(bing)和馮(feng)(feng)家丟失的十五貫錢。于是(shi),錦郎(lang)遇害(hai)一(yi)案真相大(da)白,“兇手”原來是(shi)老(lao)鼠!
初戰告捷,況(kuang)鍾(zhong)又馬不停蹄地趕赴無錫,因為殺(sha)人案已(yi)過去(qu)多時(shi),現(xian)場沒有更多的證據,況(kuang)鍾(zhong)無奈,決定假(jia)扮算命先(xian)生微服私訪。
話(hua)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)陶(tao)(tao)朱公販貨回鄉,恰(qia)好到(dao)(dao)(dao)城隍(huang)廟進(jin)香。而(er)殺人兇手婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)聽(ting)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)蘇州知府大人況(kuang)(kuang)鍾(zhong)要親自(zi)(zi)重審游(you)葫(hu)蘆被害一(yi)(yi)案,預感不(bu)(bu)妙(miao),他(ta)(ta)(ta)(ta)心(xin)驚(jing)肉跳,彷(pang)徨無(wu)計(ji),坐立不(bu)(bu)安,決定來城隍(huang)廟求簽(qian),看(kan)看(kan)自(zi)(zi)己(ji)(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)禍(huo)福。婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)與陶(tao)(tao)朱公相遇,講起了(le)(le)游(you)葫(hu)蘆一(yi)(yi)案。正(zheng)好,況(kuang)(kuang)鍾(zhong)也私訪至此(ci),偷偷聽(ting)到(dao)(dao)(dao)了(le)(le)他(ta)(ta)(ta)(ta)們的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)談話(hua)。陶(tao)(tao)朱公得(de)知自(zi)(zi)己(ji)(ji)當初資助熊(xiong)友(you)蘭的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)十(shi)五(wu)貫錢居然(ran)成(cheng)了(le)(le)殺人的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)證據,決意去官(guan)府為(wei)(wei)友(you)蘭作證辯冤。這(zhe)個(ge)證人的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)出(chu)現(xian)確實是(shi)(shi)非(fei)常(chang)有利的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)證據,婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)驚(jing)慌失措(cuo),連(lian)忙阻止。在(zai)一(yi)(yi)旁察言觀色(se)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)況(kuang)(kuang)鍾(zhong)發(fa)現(xian)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)形跡可疑,決定出(chu)擊。此(ci)時,雖未正(zheng)式過招,但(dan)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)已方寸大亂,六神(shen)無(wu)主(zhu),而(er)況(kuang)(kuang)鍾(zhong)卻從容(rong)鎮定,反倒彼明(ming)我暗,占(zhan)了(le)(le)先(xian)機(ji)。他(ta)(ta)(ta)(ta)亮(liang)出(chu)招牌(pai),叫(jiao)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)測(ce)(ce)字(zi)(zi)。此(ci)時,婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)心(xin)理(li)是(shi)(shi)非(fei)常(chang)矛盾(dun)而(er)復雜的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),一(yi)(yi)方面,他(ta)(ta)(ta)(ta)做賊心(xin)虛,唯恐測(ce)(ce)字(zi)(zi)靈驗(yan),罪(zui)行(xing)暴露,因(yin)而(er)小心(xin)謹慎,支(zhi)支(zhi)吾吾;另一(yi)(yi)方面,他(ta)(ta)(ta)(ta)又(you)(you)(you)真切地(di)希望況(kuang)(kuang)鍾(zhong)確實神(shen)機(ji)妙(miao)算(suan),指點他(ta)(ta)(ta)(ta)逃脫懲罰,因(yin)此(ci),他(ta)(ta)(ta)(ta)又(you)(you)(you)不(bu)(bu)得(de)不(bu)(bu)在(zai)遮遮掩掩中(zhong)透露一(yi)(yi)點真實的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)情(qing)況(kuang)(kuang)。而(er)他(ta)(ta)(ta)(ta)所測(ce)(ce)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)字(zi)(zi),正(zheng)是(shi)(shi)“鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)“字(zi)(zi)。對此(ci),況(kuang)(kuang)鍾(zhong)洞若(ruo)觀火。他(ta)(ta)(ta)(ta)以老鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)種種特(te)點比擬婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu),隨機(ji)應(ying)變,步(bu)(bu)步(bu)(bu)緊逼,既(ji)合乎(hu)(hu)測(ce)(ce)字(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)規律,又(you)(you)(you)語語擊中(zhong)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)心(xin)病,儼然(ran)一(yi)(yi)個(ge)經驗(yan)老到(dao)(dao)(dao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)江湖(hu)術士。首先(xian),他(ta)(ta)(ta)(ta)讓婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)出(chu)用(yong)“鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)”字(zi)(zi)占(zhan)卜的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)官(guan)司,接著又(you)(you)(you)在(zai)“鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)”字(zi)(zi)上(shang)大作文(wen)章,說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)該字(zi)(zi)筆劃是(shi)(shi)雙數(shu),屬陰(yin)(yin)爻(yao),而(er)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)又(you)(you)(you)屬陰(yin)(yin),因(yin)此(ci)是(shi)(shi)陰(yin)(yin)中(zhong)之(zhi)陰(yin)(yin),卦象隱晦(hui),一(yi)(yi)時間看(kan)不(bu)(bu)清楚,很(hen)難判斷。其(qi)實,在(zai)這(zhe)里(li)他(ta)(ta)(ta)(ta)巧妙(miao)地(di)設了(le)(le)一(yi)(yi)個(ge)套,目的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)誘(you)使對方透露更多(duo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)信息。急于測(ce)(ce)知吉兇的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)自(zi)(zi)然(ran)看(kan)不(bu)(bu)透其(qi)中(zhong)奧妙(miao),暈(yun)暈(yun)乎(hu)(hu)乎(hu)(hu)地(di)往套子里(li)鉆,說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)出(chu)是(shi)(shi)害怕官(guan)司纏身。況(kuang)(kuang)鍾(zhong)更進(jin)一(yi)(yi)步(bu)(bu)問(wen)他(ta)(ta)(ta)(ta)是(shi)(shi)代(dai)占(zhan)還是(shi)(shi)為(wei)(wei)自(zi)(zi)占(zhan),他(ta)(ta)(ta)(ta)自(zi)(zi)然(ran)不(bu)(bu)敢明(ming)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),更不(bu)(bu)肯承認。然(ran)而(er)況(kuang)(kuang)鍾(zhong)根本不(bu)(bu)給(gei)他(ta)(ta)(ta)(ta)喘息的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)機(ji)會(hui),立即指出(chu)他(ta)(ta)(ta)(ta)是(shi)(shi)其(qi)實是(shi)(shi)自(zi)(zi)占(zhan),并(bing)利用(yong)老鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)為(wei)(wei)十(shi)二(er)生肖之(zhi)首和善竊的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)特(te)點,指出(chu)他(ta)(ta)(ta)(ta)為(wei)(wei)“造禍(huo)之(zhi)端”,一(yi)(yi)針見血地(di)指出(chu)官(guan)司其(qi)實源于偷竊。婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)沒(mei)想到(dao)(dao)(dao)被突然(ran)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)中(zhong)心(xin)事,一(yi)(yi)下子就(jiu)呆(dai)了(le)(le)。不(bu)(bu)等他(ta)(ta)(ta)(ta)反應(ying)過來,況(kuang)(kuang)鍾(zhong)又(you)(you)(you)逼進(jin)一(yi)(yi)步(bu)(bu),借“游(you)”與“油(you)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)諧音(yin),指出(chu)他(ta)(ta)(ta)(ta)偷竊的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人家其(qi)實姓游(you)!這(zhe)真如晴天霹靂!原本已成(cheng)驚(jing)弓之(zhi)鳥的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)震驚(jing)不(bu)(bu)已,滿面灰色(se),心(xin)理(li)防線被徹底摧毀,只好如實坦(tan)白自(zi)(zi)己(ji)(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)案情(qing)。到(dao)(dao)(dao)這(zhe)時候,他(ta)(ta)(ta)(ta)不(bu)(bu)僅對況(kuang)(kuang)鍾(zhong)佩服得(de)五(wu)體投地(di),深信不(bu)(bu)疑,甚至還很(hen)可笑地(di)將(jiang)逃生的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)希望都寄托在(zai)況(kuang)(kuang)鍾(zhong)身上(shang)。于是(shi)(shi),況(kuang)(kuang)鍾(zhong)順(shun)水推舟,請君入甕,讓他(ta)(ta)(ta)(ta)上(shang)了(le)(le)自(zi)(zi)己(ji)(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)船(chuan)。在(zai)此(ci)之(zhi)前,況(kuang)(kuang)鍾(zhong)已經調兵(bing)遣將(jiang),在(zai)滸(hu)墅關埋下了(le)(le)伏(fu)兵(bing)。于是(shi)(shi),生性多(duo)疑的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)婁(lou)(lou)(lou)阿(a)(a)(a)鼠(shu)(shu)(shu)(shu)(shu)糊(hu)里(li)糊(hu)涂地(di)自(zi)(zi)投羅網。
熊友蘭
熊(xiong)友蘭的(de)(de)性格(ge)成(cheng)熟穩重(zhong),做事(shi)(shi)認真仔(zi)細、謹慎小心,深得同行稱(cheng)贊,但家庭的(de)(de)貧困也常使他(ta)(ta)(ta)有無能為(wei)力的(de)(de)卑微(wei)(wei)感。他(ta)(ta)(ta)做事(shi)(shi)考慮(lv)周全,為(wei)人正直。他(ta)(ta)(ta)出(chu)門前對弟(di)弟(di)的(de)(de)叮囑,隔(ge)墻是馮家內室,聲息相聞不(bu)雅(ya),須搬到書(shu)房去。當他(ta)(ta)(ta)偶遇(yu)蘇戍娟向他(ta)(ta)(ta)問路時,劇中心理(li)描(miao)寫刻畫(hua)了(le)他(ta)(ta)(ta)的(de)(de)謹慎。他(ta)(ta)(ta)仔(zi)細地打聽一(yi)系列問題,至問清原由后,才愿意為(wei)她引道,這又看出(chu)他(ta)(ta)(ta)非常善良熱心。他(ta)(ta)(ta)有極強的(de)(de)自尊心。迫于(yu)(yu)窮苦生活和生存壓力,他(ta)(ta)(ta)不(bu)得不(bu)出(chu)門務工。但對于(yu)(yu)一(yi)個(ge)書(shu)生而言,學問之不(bu)精,經商之未嫻(xian),擔(dan)荷之勞苦,驅策(ce)之奴役,現實社會(hui)種種狀況都使他(ta)(ta)(ta)感到迷茫與恐懼,甚至可以(yi)感受(shou)到他(ta)(ta)(ta)內心深處的(de)(de)卑微(wei)(wei)感。
熊友蕙
熊(xiong)(xiong)友蕙較為(wei)幼稚天真,當面對(dui)“學業不專,頭(tou)顱(lu)漸長,久已(yi)擔饑受餒,迄今絕(jue)翻(fan)斷炊(chui)(chui)”的(de)窘境時(shi),他(ta)(ta)(ta)(ta)天真地(di)認為(wei)下定恒心(xin)好(hao)好(hao)讀(du)(du)書(shu),有精神食糧的(de)存(cun)在(zai),就不會餓死,且他(ta)(ta)(ta)(ta)真的(de)相信書(shu)中(zhong)“天神助供、螺女代炊(chui)(chui)”的(de)神話(hua)(hua)。他(ta)(ta)(ta)(ta)勘奮好(hao)學。他(ta)(ta)(ta)(ta)深知(zhi)哥(ge)哥(ge)為(wei)了他(ta)(ta)(ta)(ta)能安心(xin)讀(du)(du)書(shu),舍(she)棄自身學業出去務工賺錢供養(yang)他(ta)(ta)(ta)(ta),所以他(ta)(ta)(ta)(ta)更加廢(fei)寢忘食、奮志讀(du)(du)書(shu),終望策名當代,酬長兄之志。從(cong)鄰居侯三姑和馮(feng)玉吾(wu)對(dui)話(hua)(hua)中(zhong)側(ce)面烘托出他(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)勤奮。另外,他(ta)(ta)(ta)(ta)性格較為(wei)怯懦(nuo)。在(zai)第七出《陷辟》中(zhong),熊(xiong)(xiong)友蕙面對(dui)過(guo)于執的(de)審判,起(qi)初還據理力爭(zheng),后因受刑(xing)不起(qi),就違心(xin)地(di)招(zhao)了供。
蘇戍娟
蘇(su)戍娟(juan)性格(ge)極具個(ge)性化。她(ta)與熊友蘭有著(zhu)同樣的(de)家世背景,原(yuan)是錫山名門之后,父(fu)(fu)親(qin)(qin)早(zao)逝,隨母(mu)親(qin)(qin)改嫁游門。卻不料(liao)繼父(fu)(fu)不仁,母(mu)親(qin)(qin)復慪氣(qi)而(er)死。在家道艱(jian)難、饑寒不免的(de)情況下,繼父(fu)(fu)并(bing)無好言(yan)相(xiang),非打即罵。原(yuan)本(ben)高貴的(de)身份(fen)和(he)地位(wei)養成她(ta)骨沁寒香的(de)性格(ge)特征。但(dan)現實(shi)的(de)逼仄又迫(po)使她(ta)一(yi)改初衷,內心隱著(zhu)極其叛逆、主(zhu)斷和(he)反封建的(de)個(ge)性。第五出(chu)《摧(cui)花》開篇(pian)詩,一(yi)方(fang)面道出(chu)了蘇(su)戍娟(juan)現在家境的(de)貧寒,“破曉”之時就要起來操(cao)持家務。另一(yi)方(fang)面,她(ta)自比“無主(zhu)的(de)花枝(zhi)”“籠中的(de)鳥(niao)兒”,表現她(ta)孤苦伶仃,渴望自由。
侯三姑
侯(hou)三(san)姑(gu)是(shi)封(feng)建社(she)(she)會(hui)典型的(de)(de)(de)(de)三(san)從(cong)四德的(de)(de)(de)(de)女性形(xing)象,受當時封(feng)建社(she)(she)會(hui)制(zhi)度和傳統文化的(de)(de)(de)(de)影響,在她的(de)(de)(de)(de)生活里根本就沒有反抗意識,而是(shi)接受命運的(de)(de)(de)(de)安排,一(yi)味的(de)(de)(de)(de)順從(cong)。侯(hou)三(san)姑(gu)因(yin)身(shen)份(fen)地位卑微,所以(yi)沒有正式的(de)(de)(de)(de)名字,“三(san)姑(gu)”則(ze)是(shi)她的(de)(de)(de)(de)乳名。她從(cong)小就被封(feng)建社(she)(she)會(hui)的(de)(de)(de)(de)童養(yang)媳制(zhi)度所毒(du)害(hai),成為馮家的(de)(de)(de)(de)童養(yang)媳。年紀長成,容(rong)顏娉(ping)婷的(de)(de)(de)(de)侯(hou)三(san)姑(gu)卻(que)(que)要嫁給一(yi)個相貌奇丑又呆又傻的(de)(de)(de)(de)錦郎,即使(shi)心里有千般不愿,一(yi)直以(yi)來(lai)過(guo)著苦與樂(le)都不由自主的(de)(de)(de)(de)生活,但(dan)她卻(que)(que)認(ren)為這一(yi)切都是(shi)宿命所招,所以(yi)只有順從(cong)和忍讓(rang)。
況鐘
劇(ju)中的(de)況(kuang)鐘是(shi)一個為(wei)民請命的(de)清(qing)官,他(ta)奉命監斬,本來沒(mei)有(you)復勘的(de)責(ze)任,但他(ta)發現二熊(xiong)案情有(you)重大疑點(dian),于是(shi)為(wei)冤(yuan)(yuan)民請命,連夜叩見都爺。他(ta)甘冒降級的(de)處罰,不顧巡撫的(de)拒(ju)絕和(he)斥責(ze),據理力爭,并以官印為(wei)質,不怕丟(diu)烏(wu)紗(sha)帽。為(wei)了復勘案件(jian),他(ta)不辭辛勞,親(qin)赴淮(huai)安、無錫等地(di)踏勘,最(zui)后在私訪中查出真兇,平反了原先的(de)冤(yuan)(yuan)案。
周忱
巡撫周忱是個位高(gao)權(quan)重不恤民苦(ku)的(de)(de)官(guan)僚。他自己不認真(zhen)審理(li)案件(jian),對況鐘的(de)(de)申(shen)訴很(hen)不耐煩,并以“三(san)推(tui)六問,朝審已(yi)過(guo)”為借(jie)口(kou)拒絕復勘二熊案件(jian),甚至朝廷大典壓(ya)人(ren)。因況鐘的(de)(de)堅持,他惱羞成(cheng)怒,竟用“獨抗(kang)天條”的(de)(de)大帽子來壓(ya)人(ren)。最(zui)后況鐘遞上官(guan)印(yin),他才勉強允(yun)許以半月期限復勘案件(jian)。
過于執
山陽縣知縣升任常(chang)州(zhou)府理刑(xing)的(de)過(guo)于執,是一個(ge)集(ji)清(qing)官與貪官于一身(shen)、有豐富個(ge)性的(de)人物(wu)。他“決意(yi)要做清(qing)官,凡(fan)有詞訟,一概秉(bing)公審理”,不同(tong)于貪贓枉法(fa)、蠅營狗茍(gou)之輩。但是,他過(guo)于相信自己的(de)執拗判斷,陷入了(le)主觀片(pian)面的(de)泥淖,想當然地(di)將熊(xiong)友(you)蕙、熊(xiong)友(you)蘭(lan)兄弟的(de)案子打成鐵(tie)案。這是在前代作品中未見過(guo)的(de)典(dian)型的(de)官吏形象。
婁阿鼠
婁阿(a)鼠是(shi)(shi)個游(you)手好閑又非常奸詐狡猾的人。他不務正(zheng)業(ye),又酷愛賭博(bo),一(yi)直(zhi)存在饒幸(xing)的心里,想靠(kao)翻本(ben)來改善(shan)生(sheng)活,緩(huan)解拮據狀態。但又總是(shi)(shi)輸得身無分文(wen)。而對生(sheng)活的窘迫,他居然干起了偷(tou)盜(dao)行(xing)當(dang)。行(xing)竊中被(bei)游(you)葫蘆發現,慌忙中殺(sha)死了游(you)葫蘆。第二天當(dang)眾鄰都(dou)得知游(you)葫蘆被(bei)殺(sha)死一(yi)事,婁阿(a)鼠故作淡定(ding)混(hun)在人群中,強調(diao)自己昨晚是(shi)(shi)在賭場上(shang)度過(guo),并在眾鄰中故意混(hun)淆視(shi)聽,誣陷是(shi)(shi)蘇戍娟所為。
《十五貫》是朱(zhu)素臣于明末清初時根據《醒世恒言》中《十五貫戲言成(cheng)巧禍》的(de)故事情(qing)節加以改(gai)(gai)編、整(zheng)理而(er)(er)成(cheng),而(er)(er)《十五貫戲言成(cheng)巧禍》又(you)是從宋元(yuan)話本《錯斬崔(cui)寧》稍加修改(gai)(gai)而(er)(er)成(cheng)的(de)。
在(zai)(zai)當(dang)時(shi)(shi)的(de)創作環境中(zhong)(zhong),《十五貫》無(wu)疑(yi)是(shi)(shi)作者為了生計(ji),娛樂眾人而成的(de)。在(zai)(zai)朱素臣的(de)另一部作品《秦樓月》中(zhong)(zhong)就有這(zhe)樣一段,陶(tao)吃子(zi)自云幸(xing)虧幾本(ben)新戲,可于浙(zhe)江一路(lu)賣些銀兩。川可以(yi)看(kan)出(chu)(chu)在(zai)(zai)官(guan)場仕途上不(bu)得(de)意的(de)文人們,靠編寫劇(ju)(ju)本(ben)作為稻(dao)梁謀生的(de)主(zhu)要途徑(jing)。在(zai)(zai)當(dang)時(shi)(shi),由(you)于江浙(zhe)地區經(jing)濟(ji)的(de)發達(da),以(yi)及(ji)市民生活日益(yi)豐富的(de)要求(qiu),無(wu)論(lun)城(cheng)市街(jie)頭,還是(shi)(shi)鄉村巷尾,戲曲(qu)演(yan)出(chu)(chu)都(dou)達(da)到了從所(suo)未(wei)有的(de)繁(fan)榮局面,戲劇(ju)(ju)班也(ye)因(yin)此而層(ceng)出(chu)(chu)不(bu)窮。對(dui)于演(yan)出(chu)(chu)劇(ju)(ju)本(ben)的(de)大量需求(qiu),導致編寫劇(ju)(ju)本(ben)是(shi)(shi)落文人硯田(tian)糊口的(de)一種技能和(he)手段,這(zhe)就要求(qiu)他們在(zai)(zai)最短的(de)時(shi)(shi)間內可以(yi)提供大量的(de)劇(ju)(ju)本(ben)供戲劇(ju)(ju)班演(yan)出(chu)(chu)。因(yin)此,對(dui)歷史現(xian)有題材的(de)話本(ben)和(he)小說(shuo)的(de)加工改(gai)編無(wu)疑(yi)是(shi)(shi)最行之有效的(de)途徑(jing)。除《十五貫》外(wai),還有李玉的(de)傳奇《占花魁》也(ye)是(shi)(shi)對(dui)小說(shuo)《賣油郎獨(du)占花魁》的(de)改(gai)編。也(ye)因(yin)此出(chu)(chu)現(xian)了風(feng)(feng)靡一時(shi)(shi)的(de)模擬之風(feng)(feng),即為丁(ding)耀亢在(zai)(zai)《赤(chi)松游題詞(ci)》中(zhong)(zhong)的(de)批評:“不(bu)知(zhi)自出(chu)(chu)機杼,總(zong)是(shi)(shi)寄人籬下。”《十五貫》無(wu)疑(yi)也(ye)是(shi)(shi)在(zai)(zai)這(zhe)種情況下改(gai)編加工而成。
朱?,明末清初(chu)戲曲(qu)(qu)作(zuo)家。字(zi)素臣,號(hao)苼庵。生(sheng)卒年(nian)均(jun)不詳,約崇禎十(shi)七年(nian)(1644)前后在(zai)世。江蘇吳縣人。畢(bi)生(sheng)致(zhi)力(li)于戲曲(qu)(qu)創作(zuo)和研究,通曉音律,工戲曲(qu)(qu),著有《十(shi)五貫》《翡翠園》等傳奇十(shi)九種,現存九種。
《十(shi)五貫》以(yi)其獨特(te)的成就,在戲曲文(wen)學(xue)史上放射著異彩(cai)。在戲的結尾,作者借劇中人(ren)之口頗為(wei)自(zi)信地說(shuo):“笑有聲,哭(ku)有淚(lei),文(wen)章真(zhen)率(lv)動(dong)(dong)人(ren)宜,可親(qin)白雪陽(yang)春屬和(he)稀。”是說(shuo)《十(shi)五貫》這個戲,能使人(ren)哭(ku),能使人(ren)笑,以(yi)真(zhen)率(lv)動(dong)(dong)人(ren),只是它像《陽(yang)春白雪》一樣高雅,其他(ta)作品很(hen)難(nan)與之相比。
思想內容
《十五(wu)貫》從不同的(de)側(ce)面揭示了(le)(le)市民(min)與(yu)封(feng)建統治階級的(de)矛盾以(yi)及市井平民(min)現實(shi)生(sheng)活(huo)中復雜的(de)矛盾,比較全面深刻地反(fan)(fan)映了(le)(le)市民(min)的(de)生(sheng)活(huo)、思想和(he)(he)愿望。其中的(de)故事(shi)情節和(he)(he)人(ren)物形象真實(shi)的(de)反(fan)(fan)映了(le)(le)小(xiao)市民(min)社會(hui)生(sheng)活(huo)和(he)(he)家庭生(sheng)活(huo)的(de)各(ge)個方面。
朱素臣創作的(de)(de)(de)(de)(de)傳(chuan)奇《十五貫》中(zhong),真實生(sheng)動地(di)刻(ke)(ke)畫(hua)了社(she)會(hui)底(di)層各(ge)色的(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)(ren)物(wu)(wu)形象,如(ru)貧困潦倒的(de)(de)(de)(de)(de)書生(sheng)熊氏兄弟、經營米店的(de)(de)(de)(de)(de)老漢(han)馮玉(yu)吾、天生(sheng)陋相(xiang)的(de)(de)(de)(de)(de)錦郎、伶俐娉婷的(de)(de)(de)(de)(de)童養媳侯三(san)姑(gu)、名(ming)家薄(bo)命的(de)(de)(de)(de)(de)繼女蘇戍(shu)娟(juan)、笨拙窮(qiong)酸(suan)的(de)(de)(de)(de)(de)游葫蘆、善(shan)識大(da)體的(de)(de)(de)(de)(de)姑(gu)媽、狡猾偷盜的(de)(de)(de)(de)(de)賭徒婁阿(a)鼠、為民(min)請命的(de)(de)(de)(de)(de)清(qing)官況鐘、主觀(guan)執拗的(de)(de)(de)(de)(de)常州府(fu)理邢過于執、莊重威嚴的(de)(de)(de)(de)(de)官僚周忱、善(shan)良正直的(de)(de)(de)(de)(de)商人(ren)(ren)(ren)陶富朱和害(hai)怕受牽連的(de)(de)(de)(de)(de)眾鄰們等形形色色的(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)(ren)物(wu)(wu)。這些人(ren)(ren)(ren)物(wu)(wu)形象的(de)(de)(de)(de)(de)刻(ke)(ke)畫(hua),是(shi)朱素臣對社(she)會(hui)底(di)層市民(min)日常生(sheng)活中(zhong)典型代表的(de)(de)(de)(de)(de)選取(qu),他們的(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)活狀況都真實的(de)(de)(de)(de)(de)反映了當時的(de)(de)(de)(de)(de)社(she)會(hui)風氣(qi)、現狀以及人(ren)(ren)(ren)與人(ren)(ren)(ren)之(zhi)間關系。
除了選取真實的(de)(de)(de)(de)人(ren)物形象(xiang)進行(xing)刻畫外,《十(shi)(shi)(shi)五(wu)(wu)貫(guan)(guan)》中(zhong)的(de)(de)(de)(de)故(gu)事情節(jie)也(ye)是(shi)(shi)關(guan)于當時社會底層(ceng)市井(jing)平民(min)、家(jia)長里(li)短(duan)和日常(chang)瑣事的(de)(de)(de)(de)。如描(miao)寫(xie)讀書(shu)人(ren)貧(pin)(pin)窮困(kun)苦的(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)活(huo)窘狀(zhuang)(zhuang)(zhuang),在第二(er)出《泣別》中(zhong),熊(xiong)氏兄(xiong)(xiong)弟(di)(di)的(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)活(huo)現(xian)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang):“齏鹽夢隱,書(shu)窗勤(qin)苦,五(wu)(wu)更風(feng)雨(yu)三更火(huo)(huo);破甑生(sheng)(sheng)(sheng)塵,滿腹文章不療貧(pin)(pin)”、“漸至炊煙(yan)屢絕(jue),短(duan)褐不完”和“幾卷(juan)破書(shu)存,四壁如懸磬雙親早逝,家(jia)計日凋。我和你學業不專(zhuan),頭顱(lu)漸長。久(jiu)已擔饑受(shou)餒,迄今(jin)絕(jue)爨斷炊以上語句,再現(xian)熊(xiong)氏兄(xiong)(xiong)弟(di)(di)生(sheng)(sheng)(sheng)活(huo)的(de)(de)(de)(de)凄慘現(xian)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang),他們(men)朝齏暮鹽,經(jing)常(chang)忍饑受(shou)寒,還不忘(wang)堅修品行(xing),恒心(xin)力學。“嘆蠖(huo)屈何(he)時得伸”句,無可奈(nai)何(he)地(di)道(dao)出兄(xiong)(xiong)弟(di)(di)二(er)人(ren)的(de)(de)(de)(de)高遠(yuan)志向以及擺(bai)脫貧(pin)(pin)困(kun)現(xian)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)的(de)(de)(de)(de)迫切心(xin)情。作者在處理類似的(de)(de)(de)(de)貧(pin)(pin)困(kun)題材(cai)時表現(xian)得靈活(huo)多變。如第五(wu)(wu)出《摧花(hua)》中(zhong),描(miao)寫(xie)游葫(hu)(hu)蘆(lu)(lu)家(jia)的(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)活(huo)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)況(kuang):“奔波勞(lao)攘,十(shi)(shi)(shi)謀九拙真窮相。自家(jia)游二(er),這個(ge)(ge)(ge)肉擔,是(shi)(shi)祖代三傳。只為(wei)一(yi)世(shi),愛呷這口黃湯。咳!我游葫(hu)(hu)蘆(lu)(lu)好命苦,千辛(xin)萬苦,掙幾兩銀(yin)(yin)子,討個(ge)(ge)(ge)老婆,指望幫家(jia)做(zuo)活(huo),不道(dao)閻羅王(wang)就(jiu)發請帖,留下一(yi)個(ge)(ge)(ge)拖油瓶的(de)(de)(de)(de)女兒,生(sheng)(sheng)(sheng)得十(shi)(shi)(shi)分標致(zhi),只是(shi)(shi)晃(huang)頭烈性,不服晚爹訓管(guan)。一(yi)向本錢(qian)(qian)欠缺,生(sheng)(sheng)(sheng)意(yi)不曾(ceng)做(zuo)得昨日拿子只梳盒(he),兩個(ge)(ge)(ge)杌子,賣得一(yi)兩八錢(qian)(qian)銀(yin)(yin)子。”“(付)別樣不要說起,且(qie)拿飯(fan)(fan)來吃。(旦)呀!又來了。柴米(mi)尚無,那有飯(fan)(fan)吃?”拿熊(xiong)氏兄(xiong)(xiong)弟(di)(di)和游葫(hu)(hu)蘆(lu)(lu)相比(bi)較,再現(xian)底層(ceng)人(ren)民(min)忍饑挨(ai)餓(e)是(shi)(shi)家(jia)常(chang)便飯(fan)(fan)的(de)(de)(de)(de)悲(bei)慘境遇,作者沒(mei)有把(ba)尖(jian)銳鋒利的(de)(de)(de)(de)筆尖(jian)直(zhi)接對(dui)準(zhun)封建的(de)(de)(de)(de)統治者,而是(shi)(shi)通過普通市井(jing)平民(min)的(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)活(huo)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)況(kuang)側面反映(ying)這一(yi)現(xian)象(xiang)。因(yin)(yin)十(shi)(shi)(shi)五(wu)(wu)貫(guan)(guan)錢(qian)(qian)而引發的(de)(de)(de)(de)一(yi)系(xi)列事件歸根結底皆是(shi)(shi)“貧(pin)(pin)困(kun)”。“貧(pin)(pin)困(kun)”導致(zhi)熊(xiong)友(you)蘭出門賺錢(qian)(qian),資助弟(di)(di)弟(di)(di)友(you)蕙(hui)膏火(huo)(huo)之資,致(zhi)使熊(xiong)氏兄(xiong)(xiong)弟(di)(di)二(er)人(ren)皆因(yin)(yin)十(shi)(shi)(shi)五(wu)(wu)貫(guan)(guan)錢(qian)(qian)而被冤入獄;也(ye)正(zheng)是(shi)(shi)因(yin)(yin)為(wei)“貧(pin)(pin)困(kun)”,蘇戍娟才會相信游葫(hu)(hu)蘆(lu)(lu)把(ba)她賣做(zuo)陪嫁(jia)丫頭的(de)(de)(de)(de)戲言,婁阿鼠(shu)才有可趁之機偷盜十(shi)(shi)(shi)五(wu)(wu)貫(guan)(guan),游葫(hu)(hu)蘆(lu)(lu)也(ye)因(yin)(yin)此喪命。
所(suo)以,朱(zhu)素臣(chen)創作(zuo)的《十五貫》,無(wu)論是典型人(ren)物的選取和(he)刻(ke)畫(hua),還是故事情(qing)節(jie)的設置和(he)描寫(xie),都真實地(di)再(zai)現了當(dang)時社會底層人(ren)民處于水深火(huo)熱的貧(pin)困當(dang)中(zhong),作(zuo)者用同情(qing)的筆觸在無(wu)聲地(di)吶(na)喊,深刻(ke)揭露了市民階(jie)級與封建統治階(jie)級的矛盾沖(chong)突,批判統治者的昏(hun)庸腐朽,同情(qing)底層人(ren)民的悲慘遭遇。
藝術特色
《十五(wu)貫》本來是兩(liang)個獨立的(de)“十五(wu)貫”故事(shi),但作者按(an)照“無(wu)巧不(bu)成書“的(de)原則編(bian)入了(le)一個故事(shi)中,并讓(rang)人(ren)物(wu)有了(le)某種聯系,空間(jian)的(de)壓縮使故事(shi)更加(jia)充(chong)滿(man)了(le)巧合。作品(pin)情節(jie)巧合糾結,奇之又(you)奇。同(tong)時,這些巧合都是百(bai)姓的(de)日(ri)常(chang)生(sheng)活(huo)瑣事(shi),散發著濃厚的(de)生(sheng)活(huo)氣息。而且,平(ping)反冤案的(de)過程既彰(zhang)顯著民間(jian)智慧強大的(de)力量(liang),又(you)極富喜劇色彩。因此,這部(bu)作品(pin)能夠釀(niang)造出(chu)濃濃的(de)民間(jian)趣(qu)味,贏得了(le)百(bai)姓的(de)喜愛。
此劇將兩個(ge)“十五(wu)貫”的(de)故事(shi)巧妙地編(bian)排在一(yi)(yi)起,營(ying)構(gou)了作(zuo)品的(de)雙生(sheng)旦結構(gou)。第一(yi)(yi)個(ge)十五(wu)貫的(de)故事(shi)描寫(xie)弟弟熊友(you)蕙和鄰居侯三姑的(de)冤(yuan)案(an)(an),第二個(ge)十五(wu)貫的(de)故事(shi)描寫(xie)哥哥熊友(you)蘭和蘇(su)戍娟(juan)的(de)冤(yuan)案(an)(an)。兩案(an)(an)最初均由過于執審(shen)(shen)理,屈(qu)打(da)成招后定下死罪;后均由況鐘重審(shen)(shen)翻案(an)(an);結局為(wei)雙熊高中(zhong),分別與侯蘇(su)結好。
《十五(wu)貫》的情節結構曾引起諸(zhu)多批評。如有人認為(wei)其結構復雜,情節離奇,過于(yu)巧(qiao)合,兩線交(jiao)錯,觀眾未必看得懂(dong),且(qie)二十六出要(yao)演三四晚,太冗(rong)長了(le),如果刪去熊友蕙一線,便線索單一,眉(mei)目清新。但是如果仔(zi)細(xi)推敲,無論從文(wen)本、演出、經濟等角度考慮,雙生旦結構都(dou)有其明顯(xian)的優長。
一(yi)(yi)(yi)(yi)、雙(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)結構拓展了(le)故(gu)事空間(jian),有利于(yu)增強故(gu)事的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)表(biao)現力(li)。首先,就戲(xi)(xi)(xi)曲(qu)文本(ben)(ben)而(er)言,雙(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)結構能(neng)擴充(chong)(chong)作(zuo)品(pin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)容(rong)(rong)量,內容(rong)(rong)更(geng)充(chong)(chong)實,形(xing)象塑造更(geng)為(wei)充(chong)(chong)分而(er)鮮(xian)明(ming),主(zhu)題也(ye)(ye)得到更(geng)深入(ru)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)揭示。劇(ju)本(ben)(ben)沿兩(liang)條故(gu)事線(xian)索(suo)展開,講述了(le)兩(liang)個(ge)“十五貫(guan)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)故(gu)事,出(chu)現了(le)兩(liang)個(ge)男主(zhu)角和(he)兩(liang)個(ge)女(nv)主(zhu)角,內容(rong)(rong)相(xiang)當豐(feng)富充(chong)(chong)實。全劇(ju)二(er)十六(liu)出(chu),上(shang)、下(xia)(xia)兩(liang)卷各十三出(chu)。上(shang)卷寫二(er)熊冤案(an)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形(xing)成(cheng),情(qing)節交錯行進;下(xia)(xia)卷寫況鐘(zhong)平(ping)反(fan)冤案(an)和(he)二(er)熊高中(zhong)(zhong)完(wan)婚(hun),兩(liang)案(an)彼(bi)此(ci)觀照。劇(ju)本(ben)(ben)作(zuo)為(wei)生(sheng)(sheng)活真(zhen)實的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝(yi)術反(fan)映,如(ru)果(guo)(guo)采(cai)用單(dan)一(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)(sheng)旦(dan)結構,內容(rong)(rong)會略顯單(dan)調乏味,而(er)一(yi)(yi)(yi)(yi)旦(dan)采(cai)用雙(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)結構,照顧到了(le)不同(tong)故(gu)事之間(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)橫向聯系,會在一(yi)(yi)(yi)(yi)定(ding)程度上(shang)彌補這(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)(yi)(yi)缺陷(xian)。劇(ju)本(ben)(ben)情(qing)節雖然包含兩(liang)條故(gu)事線(xian)索(suo),但情(qing)節行進過程并沒有多余的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)枝蔓(man),從冤案(an)形(xing)成(cheng)到冤案(an)偵查(cha)、再到冤案(an)告破,一(yi)(yi)(yi)(yi)氣(qi)(qi)貫(guan)穿,整部(bu)作(zuo)品(pin)神氣(qi)(qi)凝聚(ju),格局緊湊精(jing)妙。由于(yu)采(cai)用雙(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)結構,兩(liang)個(ge)故(gu)事之間(jian)發生(sheng)(sheng)緊密聯系,無形(xing)中(zhong)(zhong)擴充(chong)(chong)了(le)作(zuo)品(pin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)容(rong)(rong)量,增強了(le)戲(xi)(xi)(xi)劇(ju)表(biao)現力(li)。其中(zhong)(zhong)《獄(yu)晤》一(yi)(yi)(yi)(yi)出(chu)甚為(wei)精(jing)彩:熊氏兄弟(di)在死牢里(li)重逢(feng),等(deng)待他們的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)可能(neng)是(shi)同(tong)赴黃泉的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲慘命運,兩(liang)人(ren)均百感(gan)交集。這(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)(yi)(yi)出(chu)唱詞也(ye)(ye)甚為(wei)動人(ren),長期以(yi)來(lai)都是(shi)深受群眾(zhong)喜愛的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)經(jing)典劇(ju)目。如(ru)果(guo)(guo)刪掉了(le)熊友蕙這(zhe)(zhe)(zhe)條線(xian),即不存在兄弟(di)獄(yu)中(zhong)(zhong)相(xiang)會的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)場(chang)景,這(zhe)(zhe)(zhe)出(chu)戲(xi)(xi)(xi)也(ye)(ye)就只能(neng)被刪掉。如(ru)果(guo)(guo)這(zhe)(zhe)(zhe)樣,其場(chang)景之令人(ren)悲憫、其情(qing)境(jing)之催人(ren)淚下(xia)(xia)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝(yi)術效果(guo)(guo)也(ye)(ye)無從顯現,這(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)(yi)(yi)作(zuo)品(pin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)戲(xi)(xi)(xi)劇(ju)文學質素也(ye)(ye)會大(da)打折(zhe)扣。
從文體看,戲曲有求新求奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)的(de)(de)創作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)要求。要增強作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)品(pin)的(de)(de)傳(chuan)奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)性,劇作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)家一(yi)(yi)(yi)般會著力于情(qing)(qing)(qing)節(jie)(jie)人(ren)(ren)物之奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)和(he)(he)藝術(shu)表現(xian)之奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi),而雙生旦結構在(zai)這兩個方面都有獨特的(de)(de)優勢(shi)。其(qi)一(yi)(yi)(yi),雙生旦結構的(de)(de)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)品(pin)有較大的(de)(de)篇幅空間(jian)(jian),作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)可用更多(duo)筆墨展(zhan)開(kai)奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)異情(qing)(qing)(qing)節(jie)(jie)的(de)(de)描寫(xie),以塑(su)造傳(chuan)奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)人(ren)(ren)物。《十(shi)五貫》多(duo)了(le)一(yi)(yi)(yi)條情(qing)(qing)(qing)節(jie)(jie)線(xian)(xian)(xian)(xian)索,就(jiu)多(duo)出了(le)熊友(you)(you)(you)蕙(hui)侯三姑不約而同地遷往內室、老鼠(shu)(shu)銜(xian)金(jin)環(huan)(huan)和(he)(he)毒(du)(du)餅(bing)(bing)、錦郎誤食(shi)毒(du)(du)餅(bing)(bing)身亡、況鐘夢(meng)見雙熊銜(xian)鼠(shu)(shu)鳴冤(yuan)等一(yi)(yi)(yi)串奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)巧(qiao)的(de)(de)情(qing)(qing)(qing)節(jie)(jie)。偶獲奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)夢(meng)、連破兩案的(de)(de)情(qing)(qing)(qing)節(jie)(jie),也使況鐘形象的(de)(de)傳(chuan)奇(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)色彩(cai)更為濃烈(lie)。其(qi)二,雙生旦結構的(de)(de)懸念設置更為便捷,作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)可以在(zai)關鍵時刻將其(qi)中一(yi)(yi)(yi)條線(xian)(xian)(xian)(xian)索按下不表,展(zhan)開(kai)對另一(yi)(yi)(yi)條線(xian)(xian)(xian)(xian)索的(de)(de)鋪(pu)寫(xie),適當時候再重(zhong)新拈起(qi)前一(yi)(yi)(yi)條線(xian)(xian)(xian)(xian)索。《十(shi)五貫》第(di)四出《得環(huan)(huan)》,友(you)(you)(you)蕙(hui)意外拾到(dao)老鼠(shu)(shu)銜(xian)來的(de)(de)金(jin)環(huan)(huan)。讀(du)(du)者(zhe)(zhe)(zhe)可能很想(xiang)知道友(you)(you)(you)蕙(hui)會拿金(jin)環(huan)(huan)去做什么,這金(jin)環(huan)(huan)會不會被馮(feng)玉吾發現(xian)。但作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)沒有沿著這條線(xian)(xian)(xian)(xian)寫(xie)下去,而是給讀(du)(du)者(zhe)(zhe)(zhe)設了(le)一(yi)(yi)(yi)個懸念,在(zai)此處插入了(le)蘇戍娟和(he)(he)繼父游葫蘆的(de)(de)沖突,轉而又寫(xie)熊友(you)(you)(you)蕙(hui)一(yi)(yi)(yi)線(xian)(xian)(xian)(xian)。這樣就(jiu)給讀(du)(du)者(zhe)(zhe)(zhe)留下了(le)更多(duo)想(xiang)象空間(jian)(jian)和(he)(he)閱讀(du)(du)期待,激發讀(du)(du)者(zhe)(zhe)(zhe)濃厚的(de)(de)閱讀(du)(du)興趣(qu)。
《十五貫(guan)》兩(liang)個(ge)(ge)故事(shi)并(bing)非毫無聯系,而是(shi)緊密交織,互相照應(ying)。兩(liang)件冤(yuan)(yuan)(yuan)案(an)(an)的(de)(de)(de)(de)主人(ren)(ren)公是(shi)一對親兄弟(di)(di)(di),這本身就是(shi)一種聯系;哥哥為(wei)(wei)(wei)了救(jiu)弟(di)(di)(di)弟(di)(di)(di)引(yin)發(fa)第二宗冤(yuan)(yuan)(yuan)案(an)(an),這又使故事(shi)之(zhi)間發(fa)生勾連。兩(liang)樁冤(yuan)(yuan)(yuan)案(an)(an)有(you)很多共(gong)同(tong)點:兩(liang)案(an)(an)都(dou)起于(yu)鼠禍,只(zhi)不過(guo)一個(ge)(ge)是(shi)自然界中(zhong)的(de)(de)(de)(de)老鼠,一個(ge)(ge)是(shi)社會(hui)生活中(zhong)專事(shi)偷盜(dao)的(de)(de)(de)(de)鼠輩(bei);兩(liang)案(an)(an)都(dou)因(yin)(yin)金錢問(wen)(wen)題引(yin)起,最終(zhong)都(dou)歸為(wei)(wei)(wei)私(si)通殺人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)情感問(wen)(wen)題;兩(liang)案(an)(an)最初都(dou)是(shi)過(guo)于(yu)執(zhi)審理的(de)(de)(de)(de),都(dou)因(yin)(yin)其剛愎自用而形(xing)成冤(yuan)(yuan)(yuan)案(an)(an);兩(liang)個(ge)(ge)案(an)(an)子都(dou)由況鐘重審才(cai)得以真相大(da)(da)白(bai);熊(xiong)氏(shi)兄弟(di)(di)(di)都(dou)是(shi)“大(da)(da)難不死(si)必有(you)后(hou)福”,最終(zhong)都(dou)高中(zhong)并(bing)完(wan)婚。熊(xiong)氏(shi)兄弟(di)(di)(di)都(dou)是(shi)政治清白(bai)的(de)(de)(de)(de)讀書人(ren)(ren),卻都(dou)被卷入官(guan)司,定為(wei)(wei)(wei)死(si)罪,足(zu)(zu)以說明當時社會(hui)之(zhi)黑暗,普通百姓(xing)之(zhi)苦(ku)難。過(guo)于(yu)執(zhi)審理兩(liang)件案(an)(an)子都(dou)是(shi)憑主觀臆斷,對疑犯嚴刑逼供(gong),最終(zhong)錯判(pan),也足(zu)(zu)以說明昏官(guan)斷案(an)(an)態度之(zhi)草(cao)率(lv)、辦事(shi)能力之(zhi)低劣。雙(shuang)生旦(dan)情節的(de)(de)(de)(de)交織,深化(hua)了主題,同(tong)時在塑造人(ren)(ren)物形(xing)象方面也更為(wei)(wei)(wei)成功。
二、雙(shuang)生(sheng)旦(dan)結(jie)構能更(geng)好地實現戲曲(qu)出(chu)與出(chu)之間的(de)(de)“反接”,雙(shuang)生(sheng)旦(dan)結(jie)構也(ye)是長(chang)篇(pian)傳奇的(de)(de)演出(chu)策略之一。雙(shuang)生(sheng)旦(dan)結(jie)構的(de)(de)戲劇人(ren)物更(geng)多,劇情(qing)更(geng)曲(qu)折,戲劇性也(ye)更(geng)強。《十五貫》采用了雙(shuang)生(sheng)旦(dan)結(jie)構,兩條情(qing)節線索彼(bi)此交(jiao)織,可謂你(ni)方(fang)唱罷我方(fang)登場:《獄晤》《謁師》兩出(chu),兩個男(nan)(nan)主角同時登場;《阱陷》《刺繡(xiu)》兩出(chu),兩個女(nv)主角同時登場;《恩(en)判》《雙(shuang)圓(yuan)》兩出(chu),兩個男(nan)(nan)主角兩個女(nv)主角同時登場。其場面之熱烈(lie),氛圍之活(huo)躍可想而知。這樣的(de)(de)舞臺演出(chu)看點更(geng)多,觀眾娛樂心理也(ye)能得到更(geng)大的(de)(de)滿足。
所(suo)謂反(fan)接(jie),就是(shi)指前后兩出(chu)(chu)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi),或(huo)在容量上,或(huo)在感情上,或(huo)在風格與(yu)(yu)行當(dang)上,或(huo)在表演(yan)功夫上,互相(xiang)(xiang)形成鮮明的(de)(de)(de)(de)對比(bi)。具(ju)體說(shuo),有(you)大(da)場子(zi)和(he)小場子(zi)的(de)(de)(de)(de)相(xiang)(xiang)接(jie),喜劇場子(zi)與(yu)(yu)悲劇場子(zi)相(xiang)(xiang)接(jie),生(sheng)旦戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)與(yu)(yu)凈丑(chou)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)相(xiang)(xiang)接(jie),文戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)與(yu)(yu)武(wu)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)相(xiang)(xiang)接(jie),熱鬧場面與(yu)(yu)安靜場面相(xiang)(xiang)接(jie),唱工(gong)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)與(yu)(yu)做(zuo)工(gong)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)相(xiang)(xiang)接(jie),等(deng)(deng)等(deng)(deng)。戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)劇的(de)(de)(de)(de)雙(shuang)生(sheng)旦結構更易(yi)實(shi)現這種(zhong)反(fan)接(jie)。《十(shi)五貫》第(di)(di)三出(chu)(chu)《鼠竊》和(he)第(di)(di)四出(chu)(chu)《得環》是(shi)大(da)小場子(zi)的(de)(de)(de)(de)反(fan)接(jie);第(di)(di)四出(chu)(chu)《得環》與(yu)(yu)第(di)(di)五出(chu)(chu)《摧花》,第(di)(di)二十(shi)四出(chu)(chu)《刺繡》與(yu)(yu)第(di)(di)二十(shi)五出(chu)(chu)《拜香》分別是(shi)生(sheng)旦戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)的(de)(de)(de)(de)反(fan)接(jie);第(di)(di)七出(chu)(chu)《陷辟(pi)》與(yu)(yu)第(di)(di)八出(chu)(chu)《商助(zhu)》是(shi)悲喜劇的(de)(de)(de)(de)反(fan)接(jie);第(di)(di)九出(chu)(chu)《竊貫》與(yu)(yu)第(di)(di)十(shi)出(chu)(chu)《誤拘》是(shi)唱工(gong)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)與(yu)(yu)做(zuo)工(gong)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)的(de)(de)(de)(de)反(fan)接(jie)。這樣(yang)的(de)(de)(de)(de)反(fan)接(jie)使(shi)演(yan)出(chu)(chu)過程冷熱相(xiang)(xiang)濟,張(zhang)弛有(you)度,搖曳多姿,從而(er)令觀眾的(de)(de)(de)(de)情緒(xu)、心理、趣(qu)味等(deng)(deng)得到(dao)充分的(de)(de)(de)(de)調劑和(he)最大(da)限度的(de)(de)(de)(de)滿足,有(you)效(xiao)地避(bi)免了因長(chang)時(shi)間觀看單一(yi)的(de)(de)(de)(de)戲(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)(xi)劇情節(jie)進程所(suo)可能導致的(de)(de)(de)(de)審美(mei)疲(pi)勞(lao)。利用雙(shuang)生(sheng)旦結構對實(shi)現各類反(fan)接(jie),對提高演(yan)出(chu)(chu)效(xiao)果而(er)言是(shi)十(shi)分必要的(de)(de)(de)(de)。
雙(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結(jie)(jie)構(gou)能很(hen)好地(di)解決因(yin)演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)演(yan)(yan)出(chu)(chu)體(ti)力消耗大(da)而(er)出(chu)(chu)現(xian)的(de)(de)(de)(de)體(ti)力不(bu)(bu)支并嚴(yan)重影響(xiang)演(yan)(yan)出(chu)(chu)效果這(zhe)(zhe)(zhe)一問(wen)題。不(bu)(bu)同故(gu)事的(de)(de)(de)(de)不(bu)(bu)同生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)交錯(cuo)(cuo)登場,一方登場、另一方即(ji)可休(xiu)息,主要生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)不(bu)(bu)致于過度(du)疲勞,這(zhe)(zhe)(zhe)就大(da)大(da)提(ti)高了(le)演(yan)(yan)出(chu)(chu)效率。比如該劇第(di)(di)(di)二出(chu)(chu)是雙(shuang)生(sheng)(sheng)主唱,第(di)(di)(di)三出(chu)(chu)就是小旦(dan)(dan)(dan)主唱,第(di)(di)(di)四出(chu)(chu)是小生(sheng)(sheng)主唱,第(di)(di)(di)五出(chu)(chu)就是正旦(dan)(dan)(dan)主唱。主要演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)的(de)(de)(de)(de)出(chu)(chu)場順序在這(zhe)(zhe)(zhe)種(zhong)結(jie)(jie)構(gou)的(de)(de)(de)(de)交錯(cuo)(cuo)中(zhong)巧妙而(er)自(zi)然地(di)錯(cuo)(cuo)開了(le),每位主要演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)都獲得了(le)充足的(de)(de)(de)(de)休(xiu)息時間。在配戲(xi)過程中(zhong)雙(shuang)生(sheng)(sheng)雙(shuang)旦(dan)(dan)(dan)可以帶動彼(bi)(bi)此更快地(di)入(ru)戲(xi),避免一人(ren)唱獨角戲(xi)時容易出(chu)(chu)現(xian)的(de)(de)(de)(de)分神(shen)現(xian)象(xiang)。在同一出(chu)(chu)戲(xi)中(zhong)雙(shuang)生(sheng)(sheng)或雙(shuang)旦(dan)(dan)(dan)都是主角,擁有(you)同等(deng)重要的(de)(de)(de)(de)地(di)位。他們(men)同時登臺演(yan)(yan)戲(xi)彼(bi)(bi)此之(zhi)間也會(hui)形(xing)成(cheng)一種(zhong)競(jing)爭。因(yin)為(wei)同為(wei)一個戲(xi)班(ban)服(fu)務,他們(men)的(de)(de)(de)(de)競(jing)爭多是良性的(de)(de)(de)(de);競(jing)爭帶來(lai)的(de)(de)(de)(de)壓力會(hui)促使演(yan)(yan)員(yuan)(yuan)不(bu)(bu)斷(duan)完善自(zi)己(ji)的(de)(de)(de)(de)演(yan)(yan)技,因(yin)為(wei)他們(men)明白逆水行舟不(bu)(bu)進則退,唯有(you)竭(jie)力做到盡善盡美,才能在登臺較量中(zhong)脫穎而(er)出(chu)(chu),立于不(bu)(bu)敗之(zhi)地(di)。這(zhe)(zhe)(zhe)種(zhong)競(jing)爭意識會(hui)使得整個戲(xi)班(ban)演(yan)(yan)出(chu)(chu)水平不(bu)(bu)斷(duan)提(ti)高,演(yan)(yan)出(chu)(chu)自(zi)然變得更加(jia)精(jing)彩。
《十五貫》這種稍顯復(fu)雜(za)的(de)(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)旦結(jie)構戲劇(ju)演出,更能適應蘇(su)州人(ren)較高層次的(de)(de)戲曲欣(xin)(xin)賞(shang)水平(ping)和欣(xin)(xin)賞(shang)追求(qiu)。該劇(ju)的(de)(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)旦結(jie)構,一(yi)方面是遵循(xun)了蘇(su)州劇(ju)派普遍的(de)(de)創(chuang)作準則(ze),符合觀(guan)(guan)眾(zhong)的(de)(de)欣(xin)(xin)賞(shang)習(xi)慣和欣(xin)(xin)賞(shang)需(xu)求(qiu);另一(yi)方面,獨特的(de)(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)雙(shuang)(shuang)旦的(de)(de)角色安排,又給觀(guan)(guan)眾(zhong)帶(dai)來了更多的(de)(de)新鮮感,滿(man)足(zu)了觀(guan)(guan)眾(zhong)求(qiu)新獵奇的(de)(de)心理(li)。
三、雙生(sheng)旦結構(gou)戲劇(ju)能(neng)充分利(li)用(yong)演員資(zi)源(yuan),帶來更(geng)好的經濟效益(yi)。《十(shi)五貫》采用(yong)雙生(sheng)旦結構(gou),在(zai)吸(xi)引觀眾、充分利(li)用(yong)演員資(zi)源(yuan)、增加梨(li)園收入等方面都有自己獨特的優勢。雙生(sheng)旦結構(gou)的戲劇(ju)不(bu)(bu)長不(bu)(bu)短,既能(neng)吸(xi)引觀眾的欣賞興(xing)趣(qu),又能(neng)提高戲班(ban)的票房價(jia)值。
從(cong)事戲(xi)曲(qu)創(chuang)作(zuo)(zuo)的(de)大(da)多是(shi)被排擠(ji)出(chu)(chu)正統文(wen)人(ren)行列(lie),生(sheng)活在(zai)社會底層的(de)布衣文(wen)人(ren)。他們不僅社會地位(wei)低下,生(sheng)活狀況也(ye)(ye)非常拮據(ju)。朱素臣(chen)畢(bi)生(sheng)都沒有參加科考,是(shi)一位(wei)職業的(de)戲(xi)曲(qu)作(zuo)(zuo)家,戲(xi)劇(ju)(ju)創(chuang)作(zuo)(zuo)就是(shi)他生(sheng)活的(de)重(zhong)要(yao)經(jing)濟來源(yuan)。如果傳奇作(zuo)(zuo)品過(guo)于(yu)(yu)短(duan)小,少(shao)于(yu)(yu)二(er)十(shi)出(chu)(chu),那么(me)劇(ju)(ju)作(zuo)(zuo)就不可(ke)(ke)能賣出(chu)(chu)很高的(de)價錢,作(zuo)(zuo)家生(sheng)活自然會受到(dao)影響(xiang)。《十(shi)五(wu)貫》采(cai)用(yong)了雙生(sheng)旦結(jie)構,鋪衍兩(liang)個故(gu)事,共二(er)十(shi)六出(chu)(chu),上下卷可(ke)(ke)放在(zai)兩(liang)個晚上連續演出(chu)(chu),是(shi)恰到(dao)好(hao)處的(de)——既(ji)(ji)不過(guo)于(yu)(yu)冗長也(ye)(ye)不過(guo)于(yu)(yu)短(duan)小,既(ji)(ji)有充分的(de)空間(jian)展開矛(mao)盾沖突使故(gu)事波瀾起伏,又不會過(guo)多地耽誤(wu)觀眾(zhong)(zhong)的(de)休息時(shi)間(jian)。它(ta)在(zai)滿(man)足觀眾(zhong)(zhong)欣(xin)賞需(xu)求的(de)同時(shi),也(ye)(ye)為(wei)劇(ju)(ju)作(zuo)(zuo)家帶(dai)來了可(ke)(ke)觀的(de)經(jing)濟利(li)益。
《十五貫》采用雙生(sheng)旦結構,雙生(sheng)雙旦可以(yi)同(tong)時(shi)登(deng)場,不僅使劇(ju)情顯(xian)得更熱鬧,還能充分利用寶貴的演員資源,讓演員在(zai)一(yi)定的時(shi)間(jian)內(nei)有(you)更多的機會向(xiang)觀眾展示自己。梨園甚至還可能通過這一(yi)部作(zuo)品的演出同(tong)時(shi)捧紅(hong)兩對正在(zai)成長中的生(sheng)旦演員。這就大(da)大(da)降(jiang)低了捧紅(hong)演員所需的成本。
由此可(ke)見,《十五(wu)貫(guan)》采用了雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結構(gou)(gou)是有(you)其固有(you)的(de)優長的(de),它在中(zhong)國(guo)古代(dai)(dai)戲(xi)曲(qu)發(fa)展(zhan)(zhan)史上有(you)獨特(te)的(de)地位(wei)和(he)意義。它既(ji)不同于南曲(qu)戲(xi)文大(da)多采用的(de)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)離(li)(li)合(he)的(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結構(gou)(gou),如《琵琶(pa)記》;也不同于清代(dai)(dai)傳(chuan)奇中(zhong)明暗線(xian)交織,以男女(nv)之情寫(xie)興(xing)亡之感(gan)的(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結構(gou)(gou),如《桃花扇》;它是雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)雙(shuang)(shuang)旦(dan)(dan)(dan)的(de)雙(shuang)(shuang)線(xian)結構(gou)(gou)的(de)代(dai)(dai)表作(zuo)品。它既(ji)對以往(wang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)離(li)(li)合(he)的(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結構(gou)(gou)有(you)所(suo)繼承(cheng)和(he)發(fa)展(zhan)(zhan),又對后世傳(chuan)奇作(zuo)品的(de)雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)模式產生(sheng)(sheng)積極影(ying)響。可(ke)以說,它是古代(dai)(dai)戲(xi)曲(qu)雙(shuang)(shuang)生(sheng)(sheng)旦(dan)(dan)(dan)結構(gou)(gou)藝術(shu)發(fa)展(zhan)(zhan)歷程中(zhong)不可(ke)缺少的(de)一環(huan)。
近代藏書家(jia)董康《曲海總目提(ti)要》:情節甚緊湊,唱演最動人(ren)。
中山大(da)學教授吳國欽《中國戲曲(qu)史漫話》:結構復雜,情節離奇。
四(si)川大學教授王世(shi)德《〈十五貫(guan)〉研(yan)究》:太冗長。