戰國青玉“行氣(qi)銘”文飾是典藏于天津(jin)博物館的一件戰國時期玉器(qi)。
湖南(nan)長(chang)沙馬王堆西(xi)漢墓的發(fa)掘,是20世紀70年(nian)代(dai)轟(hong)動(dong)(dong)國(guo)內外的考(kao)古發(fa)現。其中出(chu)土的帛畫(hua)《導(dao)引圖(tu)》,繪有(you)(you)44幅(fu)圖(tu)像,每圖(tu)均繪有(you)(you)一個運動(dong)(dong)姿態各異的人物(wu)圖(tu)形(xing)。該圖(tu)是我國(guo)現存最(zui)早的氣功(即導(dao)引)圖(tu)譜。歷史文物(wu)中,時代(dai)最(zui)早談(tan)到行(xing)氣者,則是天津博(bo)物(wu)館(guan)所珍藏的“行(xing)氣”銘玉(yu)杖首。
“行氣”銘(ming)玉杖首,是迄今(jin)所見戰國(guo)時期玉器中不可(ke)多得的(de)精品,它不僅有精湛的(de)制作技巧,而且那(nei)俊(jun)秀(xiu)挺健(jian)的(de)篆書文字(zi)以及(ji)優美流暢的(de)文體,也都是歷代(dai)古(gu)玉文中首屈一指的(de)。銘(ming)文記述了(le)行氣的(de)要(yao)領,這是我國(guo)古(gu)代(dai)關于氣功修煉養生(sheng)的(de)最早記錄,有極高的(de)科(ke)學(xue)價值和文字(zi)學(xue)價值。
戰國青(qing)玉(yu)“行氣銘”文飾,高5.4厘米,外(wai)徑(jing)3.4厘米,屬戰國時(shi)期玉(yu)器精品(pin),具有極高的科學價值和文字學價值。
此(ci)玉原為合肥李木公舊藏。其拓片20世(shi)紀50年(nian)代最早(zao)刊印在(zai)(zai)《藝賸》。20年(nian)后(hou)(hou)又收在(zai)(zai)《三代吉金文(wen)存(cun)》(誤名(ming)為“銅珌”)中。該(gai)器(qi)(qi)高(gao)5.2厘米、底徑(jing)3.4厘米。玉蒼(cang)綠色,有雜斑(ban)。器(qi)(qi)呈(cheng)12面棱筒狀,中空,內頂(ding)(ding)部留(liu)有鉆(zhan)鑿痕跡,器(qi)(qi)身(shen)下(xia)(xia)部有一穿孔與中空部相(xiang)通。器(qi)(qi)表磨制(zhi)光滑,陰刻(ke)篆體文(wen)字,每(mei)面3字,凡36字,另有重文(wen)符號(hao)8個。按文(wen)理分析,在(zai)(zai)第七行(xing)(xing)首字下(xia)(xia)漏刻(ke)一重文(wen)符號(hao),故總(zong)計45字。過去不(bu)少(shao)學(xue)者對(dui)這些銘文(wen)進行(xing)(xing)了解釋(shi)。郭沫若先(xian)生釋(shi)為:“行(xing)(xing)氣(qi)(qi)(qi),深則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)蓄,蓄則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)伸,伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia),下(xia)(xia)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)定(ding),定(ding)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)固,固則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)萌(meng)(meng),萌(meng)(meng)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)長(chang),長(chang)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)退(tui),退(tui)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天。天幾舂在(zai)(zai)上(shang),地幾舂在(zai)(zai)下(xia)(xia)。順(shun)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)生,逆(ni)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)死。”這篇銘文(wen),從(cong)它的(de)結構來(lai)看,可以分為兩(liang)節(jie)(jie),上(shang)節(jie)(jie)十(shi)句(ju),下(xia)(xia)節(jie)(jie)四(si)句(ju)。上(shang)節(jie)(jie)說(shuo)的(de)是(shi)(shi)(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與呼(hu)(hu)氣(qi)(qi)(qi)的(de)過程,是(shi)(shi)(shi)呼(hu)(hu)吸的(de)一個回合。“深則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)蓄,蓄則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)伸,伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia),下(xia)(xia)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)定(ding)”,是(shi)(shi)(shi)說(shuo)吸氣(qi)(qi)(qi)后(hou)(hou)自上(shang)而下(xia)(xia)逐(zhu)漸(jian)運行(xing)(xing)至(zhi)下(xia)(xia)腹。“固則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)萌(meng)(meng),萌(meng)(meng)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)長(chang),長(chang)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)退(tui),退(tui)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天”,是(shi)(shi)(shi)說(shuo)行(xing)(xing)至(zhi)下(xia)(xia)腹的(de)氣(qi)(qi)(qi),自下(xia)(xia)而上(shang)逐(zhu)漸(jian)返(fan)回到頭(tou)頂(ding)(ding),這是(shi)(shi)(shi)呼(hu)(hu)氣(qi)(qi)(qi)。“定(ding)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)固”,則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)是(shi)(shi)(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與呼(hu)(hu)氣(qi)(qi)(qi)過程中的(de)轉折。下(xia)(xia)節(jie)(jie)四(si)句(ju)兩(liang)兩(liang)相(xiang)對(dui),前兩(liang)句(ju)說(shuo)的(de)是(shi)(shi)(shi)天與地之本,實際說(shuo)的(de)是(shi)(shi)(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與呼(hu)(hu)氣(qi)(qi)(qi)的(de)要點,吸氣(qi)(qi)(qi)至(zhi)下(xia)(xia)腹,呼(hu)(hu)氣(qi)(qi)(qi)要行(xing)(xing)至(zhi)頭(tou)頂(ding)(ding)。這兩(liang)句(ju)也(ye)是(shi)(shi)(shi)承(cheng)上(shang)文(wen)“伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia)”,和“退(tui)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天”而說(shuo)的(de)。后(hou)(hou)兩(liang)句(ju)說(shuo)的(de)是(shi)(shi)(shi)行(xing)(xing)氣(qi)(qi)(qi)順(shun)逆(ni)不(bu)能(neng)顛倒,因關乎生死之別。