紹興城北(bei)?犭(quan)茶(cha)湖上(shang)一處古(gu)(gu)代舟(zhou)楫往來的傍岸避(bi)風設(she)施。?犭(quan)茶(cha)湖避(bi)塘,明代建(jian)筑,位于(yu)越城區(qu)鏡湖新區(qu)?犭(quan)茶(cha)湖上(shang),地處紹興古(gu)(gu)城北(bei)約9.5公里。
?犭(quan)(quan)茶(cha)湖(hu)是紹(shao)興(xing)城北(bei)的一處湖(hu)泊(bo),因(yin)出產?犭(quan)(quan)茶(cha)(讀作“昂桑(sang)”)而(er)得名。?犭(quan)(quan)茶(cha)是紹(shao)興(xing)方言中對黃顙魚的稱謂(wei)。?犭(quan)(quan)茶(cha)湖(hu)面(mian)積較大,南北(bei)長3000米,東西寬(kuan)2500米,總(zong)面(mian)積6425畝,其四(si)周(zhou)(zhou)與數條河流相通,是紹(shao)興(xing)城北(bei)的水(shui)路交通要道。據清(qing)《嘉慶山陰(yin)縣志》卷(juan)二(er)十(shi)(shi)(shi)記載:“湖(hu)周(zhou)(zhou)回四(si)十(shi)(shi)(shi)里,傍湖(hu)居者(zhe)二(er)十(shi)(shi)(shi)余(yu)村。湖(hu)西尤子午之(zhi)沖,舟楫往來,遇風輒遭(zao)覆溺(ni)。明(ming)天(tian)啟中,有石工(gong)覆舟,遇救(jiu),得免,遂為(wei)(wei)(wei)(wei)僧,發愿誓筑石塘,十(shi)(shi)(shi)余(yu)年(nian)不成,抑郁以(yi)(yi)死。會稽(ji)張賢臣聞而(er)憫之(zhi),于崇禎十(shi)(shi)(shi)五年(nian)建(jian)塘六(liu)里,為(wei)(wei)(wei)(wei)橋(qiao)(qiao)(qiao)者(zhe)三(san),名曰‘天(tian)濟(ji)(ji)’。蓋(gai)罄資產為(wei)(wei)(wei)(wei)之(zhi),五年(nian)而(er)工(gong)始竣。”從此,舟行(xing)(xing)塘內,可以(yi)(yi)避風濤(tao)(tao)之(zhi)險(xian),亦免受(shou)浪(lang)濤(tao)(tao)激(ji)岸,捍衛沿湖(hu)田園。其后,清(qing)道光、咸豐(feng)、同治和(he)宣統年(nian)間,均(jun)曾修繕(shan)。塘上原有六(liu)座石梁橋(qiao)(qiao)(qiao),分別取名為(wei)(wei)(wei)(wei)天(tian)濟(ji)(ji)、永(yong)(yong)濟(ji)(ji)、中濟(ji)(ji)、平(ping)濟(ji)(ji)、通濟(ji)(ji)、普(pu)濟(ji)(ji)。1969年(nian),當(dang)地(di)圍湖(hu)造田時,永(yong)(yong)濟(ji)(ji)橋(qiao)(qiao)(qiao)被拆除。“文(wen)革”期間,天(tian)濟(ji)(ji)橋(qiao)(qiao)(qiao)遭(zao)拆毀,后改成鋼筋(jin)混(hun)凝土拱橋(qiao)(qiao)(qiao);永(yong)(yong)濟(ji)(ji)、中濟(ji)(ji)、通濟(ji)(ji)三(san)橋(qiao)(qiao)(qiao)分別改名為(wei)(wei)(wei)(wei)群建(jian)橋(qiao)(qiao)(qiao)、金光橋(qiao)(qiao)(qiao)和(he)朝(chao)陽橋(qiao)(qiao)(qiao);只有普(pu)濟(ji)(ji)橋(qiao)(qiao)(qiao)未改名。1975年(nian),當(dang)地(di)政府對群建(jian)橋(qiao)(qiao)(qiao)、金光橋(qiao)(qiao)(qiao)、朝(chao)陽橋(qiao)(qiao)(qiao)進行(xing)(xing)了整(zheng)修。1991年(nian)以(yi)(yi)來,文(wen)物部門(men)對石亭和(he)塘堤又作了局部維修。
?犭(quan)茶(cha)湖避(bi)塘(tang)(tang)現長約3.5公(gong)里,呈南北走向(xiang),橫亙于湖上(shang),由實體塘(tang)(tang)堤(di)、石(shi)(shi)(shi)橋、石(shi)(shi)(shi)亭(ting)相間組成(cheng)。實體塘(tang)(tang)堤(di)是避(bi)塘(tang)(tang)的主(zhu)體,平面(mian)略呈“S”形,塘(tang)(tang)堤(di)用長約2—2.3米(mi)、寬為(wei)0.4—0.5米(mi)的條石(shi)(shi)(shi)或(huo)順(shun)丁疊(die)砌,或(huo)順(shun)疊(die)而(er)成(cheng),自下(xia)至上(shang)逐(zhu)層(ceng)收分(fen)。塘(tang)(tang)頂鋪(pu)設石(shi)(shi)(shi)板,石(shi)(shi)(shi)板之間用榫卯銜接。塘(tang)(tang)上(shang)現有群建(jian)、金光、朝陽、普濟(ji)四座石(shi)(shi)(shi)梁(liang)(liang)(liang)橋。其中,群建(jian)、金光、朝陽三(san)橋均(jun)為(wei)單(dan)孔(kong)石(shi)(shi)(shi)梁(liang)(liang)(liang)橋,普濟(ji)橋為(wei)三(san)孔(kong)石(shi)(shi)(shi)梁(liang)(liang)(liang)橋。四座梁(liang)(liang)(liang)橋長20至30米(mi)不等,是舟楫往來塘(tang)(tang)堤(di)內外的主(zhu)要通(tong)道。石(shi)(shi)(shi)亭(ting)為(wei)行(xing)人休息之處,平面(mian)呈長方(fang)形,坐(zuo)東朝西,三(san)柱兩(liang)間,梁(liang)(liang)(liang)柱結構,石(shi)(shi)(shi)板屋面(mian),亭(ting)頂為(wei)硬山造。南、北山墻(qiang)各刻《募修備塘(tang)(tang)碑》、《修塘(tang)(tang)捐碑》一方(fang),俱楷書陰刻。
?犭茶湖避塘于2013年(nian)公布為全國重點文物保護單位。