1、傣族象腳鼓舞(云南省),編號:Ⅲ-61
(1)批次/類型:2008年(第二批),新增項目
(2)申報地區或單位:云南省潞西市
(3)保護單位:芒市文化館(芒市非物質文化遺產保護中心)
2、傣族象腳鼓舞(云南省),編號:Ⅲ-61
(1)批次/類型:2008年(第二批),新增項目
(2)申報地區或單位:云南省西雙版納傣族自治州
(3)保(bao)護(hu)單位(wei):西雙版(ban)納(na)傣(dai)族自治州文化館(guan)
傣(dai)族象腳(jiao)鼓舞蹈歷(li)史悠久、節(jie)奏明(ming)快、富于變化(hua),極富藝(yi)術表(biao)現(xian)力(li)和感染力(li),2006年被云南(nan)省政府列(lie)入云南(nan)省第一批非(fei)物質(zhi)文化(hua)遺產(chan)保護名(ming)錄(lu),2008年被國(guo)務(wu)院列(lie)入中國(guo)第二批國(guo)家級非(fei)物質(zhi)文化(hua)遺產(chan)名(ming)。
傣族(zu)象(xiang)(xiang)腳鼓(gu)是傣族(zu)古(gu)老(lao)的(de)(de)民族(zu)樂器(qi)。明朝人錢古(gu)訓寫的(de)(de)《百夷傳(chuan)》一(yi)書說:傣族(zu)“以(yi)(yi)羊(yang)皮(pi)為(wei)三、五(wu)長(chang)鼓(gu),以(yi)(yi)手(shou)拍(pai)之(zhi)”。這里(li)說的(de)(de)“三、五(wu)長(chang)鼓(gu)”正是指(zhi)的(de)(de)象(xiang)(xiang)腳鼓(gu),其長(chang)度有三尺(chi)至五(wu)尺(chi)的(de)(de)意思。可(ke)見在明代以(yi)(yi)前,傣族(zu)就已(yi)經有了(le)象(xiang)(xiang)腳鼓(gu)。
關(guan)于象腳(jiao)(jiao)鼓(gu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)來歷,在(zai)傣(dai)族(zu)(zu)民(min)間(jian)流著一(yi)個非常(chang)有趣的(de)(de)(de)(de)(de)(de)故事。說的(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)很(hen)久以(yi)前,傣(dai)族(zu)(zu)地區(qu)年年洪水為(wei)患,人們不得安居樂(le)業,后來才知,是(shi)一(yi)條(tiao)蛟(jiao)龍作孽。大(da)家都(dou)恨死了(le)(le)這條(tiao)蛟(jiao)龍,有一(yi)個勇(yong)敢的(de)(de)(de)(de)(de)(de)傣(dai)族(zu)(zu)青(qing)年,立志為(wei)民(min)除害。他在(zai)鄉(xiang)親們的(de)(de)(de)(de)(de)(de)幫助下,終(zhong)于殺(sha)死了(le)(le)蛟(jiao)龍。在(zai)慶(qing)祝勝利的(de)(de)(de)(de)(de)(de)時候(hou),人們為(wei)了(le)(le)表(biao)示對(dui)孽龍的(de)(de)(de)(de)(de)(de)憎(zeng)恨,對(dui)幸福(fu)生活的(de)(de)(de)(de)(de)(de)憧憬,就剝下蛟(jiao)龍皮,仿照象征吉祥如意的(de)(de)(de)(de)(de)(de)白象的(de)(de)(de)(de)(de)(de)腳(jiao)(jiao),作成了(le)(le)象腳(jiao)(jiao)鼓(gu)。從此(ci),象腳(jiao)(jiao)鼓(gu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)咚咚聲,響(xiang)徹傣(dai)家村寨,表(biao)達出傣(dai)族(zu)(zu)人民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)歡(huan)樂(le)心(xin)情。在(zai)傣(dai)族(zu)(zu)人民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)心(xin)目中,百(bai)獸中的(de)(de)(de)(de)(de)(de)大(da)象和百(bai)鳥中的(de)(de)(de)(de)(de)(de)孔(kong)雀都(dou)被(bei)看成是(shi)吉祥的(de)(de)(de)(de)(de)(de)象征。因此(ci),每當象腳(jiao)(jiao)鼓(gu)敲響(xiang)之時,男女老幼都(dou)歡(huan)快(kuai)地跳(tiao)起舞來。
象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)是傣族舞(wu)蹈中(zhong)流(liu)傳最廣、最有(you)(you)物色(se)的(de)一種群眾性男子舞(wu)蹈。因挎著形似(si)象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)的(de)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)起舞(wu),故(gu)名象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)。 象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)在傣族的(de)文化生(sheng)活中(zhong) 占有(you)(you)重要位置。每當(dang)工余、節日或賽鼓(gu)(gu)(gu)(gu)盛會,身背象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)的(de)小伙(huo)子從(cong)各村寨(zhai)趕來,跳起矯健、渾(hun)厚、靈活的(de)象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)。哪(na)(na)里有(you)(you)象(xiang)(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)聲(sheng)。哪(na)(na)里就有(you)(you)歡樂的(de)人(ren)群。
傣(dai)族象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)分長象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)、中象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)、小(xiao)象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)三種。長象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)蹈(dao)(dao)動(dong)作(zuo)不多,以(yi)打(da)(da)(da)(da)法變(bian)化、鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)點(dian)豐富見(jian)(jian)長。有手一(yi)指(zhi)(zhi)打(da)(da)(da)(da)、二(er)指(zhi)(zhi)打(da)(da)(da)(da)、三指(zhi)(zhi)打(da)(da)(da)(da)、掌打(da)(da)(da)(da)、拳打(da)(da)(da)(da)、肘打(da)(da)(da)(da)、甚至(zhi) 腳(jiao)(jiao)打(da)(da)(da)(da)、頭打(da)(da)(da)(da)、多為(wei)一(yi)人(ren)表演,或(huo)為(wei)舞(wu)蹈(dao)(dao)伴(ban)奏。中象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)一(yi)般(ban)用拳打(da)(da)(da)(da),個別(bie)地(di)區用槌(chui)打(da)(da)(da)(da)。它沒有更多鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)點(dian),一(yi)般(ban)一(yi)拍打(da)(da)(da)(da)一(yi)下,個別(bie)地(di)區左手指(zhi)(zhi)加打(da)(da)(da)(da)弱拍。以(yi)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)音長短(duan)、音色高低及舞(wu)蹈(dao)(dao)時鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)尾(wei)擺(bai)動(dong)大(da)小(xiao)為(wei)標準。據說鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)音長者,可打(da)(da)(da)(da)一(yi)槌(chui)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)將衣服鈕扣全部(bu)(bu)解開,再一(yi)槌(chui)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)將鈕扣全部(bu)(bu)扣好,鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)音仍不完。中象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)舞(wu)步(bu)扎實穩重剛健(jian),大(da) 動(dong)作(zuo)及大(da)舞(wu)姿(zi)較多。舞(wu)蹈(dao)(dao)時不限(xian)定人(ren)數,人(ren)少時對打(da)(da)(da)(da),人(ren)多時圍成圓圈(quan)打(da)(da)(da)(da)。小(xiao)象(xiang)腳(jiao)(jiao)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)僅(jin)在(zai)西雙版納較多見(jian)(jian),舞(wu)步(bu)靈(ling)活(huo)跳躍,以(yi)斗鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)、賽(sai)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)為(wei)特點(dian)。斗和賽(sai)中以(yi)靈(ling)活(huo)、機智的進攻、退讓(rang)、最后抓住對方(fang)帽子或(huo)包頭為(wei)勝(sheng)。一(yi)般(ban)為(wei)二(er)人(ren)對賽(sai)。
跳(tiao)(tiao)象(xiang)腳鼓(gu)(gu)(gu)舞(wu)除本(ben)身具有豐富多彩(cai)的舞(wu)蹈外(wai),象(xiang)腳鼓(gu)(gu)(gu)也是傣族舞(wu)蹈的主要伴奏樂(le)器。人(ren)們只要聽到鼓(gu)(gu)(gu)聲(sheng),就不由自(zi)主地(di)顫動著舞(wu)蹈起來,為孔(kong)雀舞(wu)伴奏時,形成(cheng)了特有的鼓(gu)(gu)(gu)語,如象(xiang)腳鼓(gu)(gu)(gu)打(da)“約(yue)并(bing)崩、約(yue)并(bing)崩、約(yue)并(bing)約(yue)麗麗”時,即是說“好(hao)好(hao)抬、好(hao)好(hao)抬、翅(chi)膀好(hao)好(hao)抬”,跳(tiao)(tiao)孔(kong)雀舞(wu)者聽到這個鼓(gu)(gu)(gu)點,即做抬翅(chi)膀的動作(zuo)。
為(wei)了使鼓(gu)音圓(yuan)(yuan)潤(run)柔和和延長,打鼓(gu)前須在鼓(gu)面(mian)上粘(zhan)用糯米(mi)(mi)揉搓過的(de)飯團(tuan)。長象腳(jiao)鼓(gu)、小(xiao)象腳(jiao)鼓(gu)和個別(bie)地區的(de)中(zhong)象腳(jiao)鼓(gu)粘(zhan)核桃大的(de)一團(tuan)于(yu)鼓(gu)面(mian)中(zhong)心,大多數(shu)中(zhong)象腳(jiao)鼓(gu)則粘(zhan)直徑約七厘米(mi)(mi)左(zuo)右(you)的(de)一圓(yuan)(yuan)圈。此外,為(wei)了美(mei)化和加大鼓(gu)尾擺動幅(fu)度,有的(de)中(zhong)象腳(jiao)鼓(gu)尾上裝飾著一簇(cu)簇(cu)的(de)孔(kong)雀(que)羽毛。