棒(bang)(bang)花魚(yu)(學(xue)名(ming):Abbottina rivularis)是鯉科、棒(bang)(bang)花魚(yu)屬(shu)魚(yu)類。
棒花(hua)魚為底層小形(xing)魚類,棲(qi)息(xi)于江河岔灣和湖泊泡沼中(zhong),喜生活在(zai)靜水(shui)砂石底處。
棒花(hua)魚(yu)雜(za)食性(xing),主(zhu)要(yao)攝食枝(zhi)角類、橈足類和端足類等,也食水生昆蟲、水蚯蚓及植物碎片。
分布于中(zhong)國東部珠江(jiang)、閩江(jiang)、錢(qian)塘江(jiang)、長(chang)江(jiang)、黃河(he)、遼(liao)河(he)、黑(hei)龍江(jiang)及碧流河(he)等水系(xi),到朝(chao)鮮(xian)西部和(he)日本州(zhou)西部及九州(zhou)。
在中國分布極廣,除(chu)少數(shu)高原地區外幾(ji)遍及(ji)全國各(ge)水系(xi)。
在黃河(he)分(fen)布(bu)于(yu)陜西關中、晉(jin)南(nan)到(dao)河(he)南(nan)、山(shan)東北鎮等處。
在內(nei)蒙古自(zi)治(zhi)區分(fen)布(bu)于額爾古納河(he)(he)(he)(he)下游部分(fen)支(zhi)流恩和哈(ha)達河(he)(he)(he)(he)、烏瑪河(he)(he)(he)(he)、阿巴河(he)(he)(he)(he)、得爾布(bu)爾河(he)(he)(he)(he)(根河(he)(he)(he)(he)市);嫩(nen)江及(ji)該水系主要支(zhi)流綽爾河(he)(he)(he)(he)(扎賚特旗(qi))、洮(tao)兒(er)河(he)(he)(he)(he)(科(ke)爾沁右翼(yi)前旗(qi)、烏蘭浩特市)及(ji)附屬水體(ti);西遼河(he)(he)(he)(he)水系的老哈(ha)河(he)(he)(he)(he)(喀拉沁旗(qi)、敖漢旗(qi)、奈曼旗(qi))。岱海(hai)(涼城縣)黃河(he)(he)(he)(he)干(gan)流及(ji)附屬水體(ti)烏梁素海(hai)、哈(ha)素海(hai)。
背鰭(qi)(qi)Ⅲ-7;臀鰭(qi)(qi)Ⅲ-5;胸(xiong)鰭(qi)(qi)Ⅰ-10~2;腹鰭(qi)(qi)Ⅰ-7。側線(xian)鱗35~39;背鰭(qi)(qi)前(qian)鱗10~13;圍尾柄鱗12~14。第一鰓弓外側鰓耙4~5。下咽齒1行,5~5。脊椎(zhui)骨4+31~33。
體(ti)長(chang)(chang)為(wei)(wei)體(ti)高的(de)4.2~6.2倍(bei)(bei),為(wei)(wei)頭(tou)(tou)長(chang)(chang)的(de)3.4~4.8倍(bei)(bei),為(wei)(wei)尾(wei)(wei)柄(bing)長(chang)(chang)的(de)6.0~8.8倍(bei)(bei),為(wei)(wei)尾(wei)(wei)柄(bing)高的(de)9.5~12.8倍(bei)(bei)。頭(tou)(tou)長(chang)(chang)為(wei)(wei)吻長(chang)(chang)的(de)2.0~2.9倍(bei)(bei),為(wei)(wei)眼徑的(de)4.0~5.6倍(bei)(bei),為(wei)(wei)眼間距的(de)3.2~5.2倍(bei)(bei),為(wei)(wei)尾(wei)(wei)柄(bing)長(chang)(chang)的(de)1.7~2.2倍(bei)(bei),為(wei)(wei)尾(wei)(wei)柄(bing)高的(de)2.4~3.4倍(bei)(bei)。尾(wei)(wei)柄(bing)長(chang)(chang)為(wei)(wei)尾(wei)(wei)柄(bing)高的(de)1.2~1.5倍(bei)(bei)。
體(ti)稍長(chang),粗(cu)壯(zhuang),前(qian)部近圓(yuan)(yuan)筒(tong)狀(zhuang),后部略側(ce)(ce)扁,背部隆起(qi),腹部平(ping)(ping)直。頭大,頭長(chang)大于(yu)體(ti)高。吻長(chang),向前(qian)突出,吻端稍圓(yuan)(yuan),鼻(bi)孔前(qian)方下陷,口下位,近馬(ma)蹄(ti)形。唇(chun)厚,發達,其上(shang)不具(ju)顯著乳突,上(shang)唇(chun)通常具(ju)有極(ji)不明顯的褶皺,下唇(chun)中央1對卵(luan)圓(yuan)(yuan)形緊靠在(zai)(zai)一起(qi)的肉質突起(qi)為中葉,側(ce)(ce)葉光滑,特(te)別寬厚,在(zai)(zai)中葉前(qian)端相連,與中葉間有淺溝(gou)相隔(ge),在(zai)(zai)口角(jiao)處與上(shang)唇(chun)相連。上(shang)下頜無角(jiao)質邊緣。須1對,較粗(cu),須長(chang)與眼徑幾相等。眼較小(xiao),側(ce)(ce)上(shang)位。眼間寬,平(ping)(ping)坦或(huo)微隆起(qi)。體(ti)被圓(yuan)(yuan)鱗(lin),胸部前(qian)方裸露無鱗(lin)。側(ce)(ce)線(xian)完全,平(ping)(ping)直。
背鰭(qi)(qi)(qi)發達(雄性個(ge)體鰭(qi)(qi)(qi)條特長(chang)),外緣明顯外突,呈弧形,起(qi)點距(ju)吻端較(jiao)(jiao)至尾鰭(qi)(qi)(qi)基(ji)的距(ju)離為近。胸(xiong)鰭(qi)(qi)(qi)后(hou)緣呈圓形,末端遠(yuan)不達腹鰭(qi)(qi)(qi)起(qi)點。腹鰭(qi)(qi)(qi)后(hou)緣稍圓,起(qi)點位于(yu)背鰭(qi)(qi)(qi)起(qi)點之后(hou),約(yue)與背鰭(qi)(qi)(qi)第三、四根分枝鰭(qi)(qi)(qi)條相對。肛(gang)門較(jiao)(jiao)近腹鰭(qi)(qi)(qi)基(ji),約(yue)位于(yu)腹鰭(qi)(qi)(qi)基(ji)與臀鰭(qi)(qi)(qi)起(qi)點間的前1/3處。臀鰭(qi)(qi)(qi)較(jiao)(jiao)短,起(qi)點距(ju)尾鰭(qi)(qi)(qi)基(ji)部較(jiao)(jiao)至腹鰭(qi)(qi)(qi)基(ji)為近。尾鰭(qi)(qi)(qi)分叉較(jiao)(jiao)淺,上葉(xie)略長(chang)于(yu)下(xia)葉(xie),末端圓。
下(xia)咽齒側(ce)扁,各(ge)齒的(de)長度和形(xing)狀較(jiao)相似(si),上部側(ce)扁,呈(cheng)扁圓形(xing),末端稍鉤曲。鰓耙(pa)不發達(da),僅有(you)少數(shu)瘤狀突起。腸管粗短,其長度約(yue)與體長相等(deng),為(wei)體長的(de)0.9~1.1倍。鰾(biao)大,2室(shi)(shi),較(jiao)發達(da),前室(shi)(shi)近圓形(xing),后(hou)室(shi)(shi)長圓形(xing),后(hou)端略細(xi),末端圓,后(hou)室(shi)(shi)長為(wei)前室(shi)(shi)的(de)1.5~2.0倍。腹膜(mo)銀白色。
雄性個體(ti)(ti)體(ti)(ti)色(se)鮮艷,雌(ci)體(ti)(ti)色(se)較深暗。雄體(ti)(ti)背部(bu)(bu)、體(ti)(ti)側(ce)上半部(bu)(bu)棕黃色(se),腹部(bu)(bu)銀(yin)白。頭背部(bu)(bu)略呈烏黑,喉部(bu)(bu)紫紅,頭側(ce)自(zi)吻(wen)端至眼前緣有(you)1黑色(se)條紋。體(ti)(ti)側(ce)自(zi)側(ce)線之(zhi)下的2行鱗片始至背中線的體(ti)(ti)鱗,邊緣均有(you)1黑色(se)斑點,橫跨背部(bu)(bu)有(you)5個黑色(se)大斑塊,以背鰭基(ji)部(bu)(bu)后方及尾(wei)柄(bing)部(bu)(bu)的較顯著,體(ti)(ti)側(ce)中軸具7-8個黑斑點,各鰭為淺黃色(se)。
背(bei)、尾(wei)鰭(qi)上有多數黑點組成的(de)條紋,通常背(bei)鰭(qi)外緣(yuan)(yuan)呈黑色,胸(xiong)鰭(qi)上亦有少數小黑點,基部金黃。性別上除色彩差別外,雄魚胸(xiong)鰭(qi)不分枝鰭(qi)條變硬,其外緣(yuan)(yuan)及頭(tou)部有發達的(de)珠星,各(ge)鰭(qi)均長,末端圓(yuan)形;雌體(ti)鰭(qi)的(de)外緣(yuan)(yuan)平(ping)截(jie)。
棒(bang)花魚(yu)(yu)為底層(ceng)小形魚(yu)(yu)類(lei),棲息(xi)于江河岔(cha)灣和湖泊(bo)泡沼中,喜生活在(zai)靜(jing)水(shui)(shui)砂石底處(chu)。棒(bang)花魚(yu)(yu)雜食性(xing),主要攝食枝角(jiao)類(lei)、橈足(zu)類(lei)和端足(zu)類(lei)等,也食水(shui)(shui)生昆(kun)蟲、水(shui)(shui)蚯(qiu)蚓及植物碎片。
體(ti)長4.6厘米(mi)性成熟。
繁殖期在5~6月(yue)份。
生殖季節雄性個(ge)體色(se)彩鮮艷,頭部及胸鰭前(qian)緣有(you)尖刺狀白色(se)珠星。
雄魚有筑巢和護巢的習(xi)性。
產卵(luan)前雄魚常(chang)在淺靜且(qie)易見陽(yang)光的(de)水(shui)底(di),建(jian)一(yi)盤狀深(shen)80~340毫米(mi),直徑120~430毫米(mi)的(de)巢窩;巢穴水(shui)深(shen)6~23厘(li)米(mi),平(ping)均為13.6厘(li)米(mi),深(shen)淺不一(yi),巢穴離岸邊的(de)位置(zhi)和分布(bu)的(de)密度也(ye)不一(yi)樣,主要看底(di)質是否適合筑巢。
當(dang)棒花魚(yu)(yu)完(wan)成筑(zhu)巢后,雌魚(yu)(yu)將卵(luan)產在魚(yu)(yu)巢中心(xin),雄魚(yu)(yu)排出精液(ye)完(wan)成魚(yu)(yu)卵(luan)受(shou)精。
偶見(jian)巢穴外有少量卵粒。
雌魚(yu)產完卵(luan)(luan)后離開,雄(xiong)魚(yu)堅持在巢穴內(nei)進行(xing)護(hu)卵(luan)(luan),當外來生物進入時(shi)便進行(xing)驅離。雌魚(yu)懷卵(luan)(luan)量1000~2000粒,由(you)雄(xiong)魚(yu)保護(hu)。卵(luan)(luan)分(fen)3~4次(ci)產完;卵(luan)(luan)直徑(jing)包括卵(luan)(luan)膜(mo)在內(nei)2~2.5毫米。
沉性,卵膜散粘在沙粒上,產(chan)卵時(shi)(shi)水溫約(yue)30℃;水溫平均18℃時(shi)(shi)6~8天孵出(chu)仔魚。
棒花魚(yu)(yu)肌肉(rou)粗蛋白含量(liang)為(wei)16.82%,水分含量(liang)為(wei)79.46%;棒花魚(yu)(yu)肌肉(rou)中(zhong)測(ce)出18種氨基(ji)(ji)(ji)酸(suan),總量(liang)為(wei)14.05%,必需氨基(ji)(ji)(ji)酸(suan)總量(liang)為(wei)5.87%,占氨基(ji)(ji)(ji)酸(suan)總量(liang)的(de)41.48%,必需氨基(ji)(ji)(ji)酸(suan)構成(cheng)符合FAO/WHO對于膳食蛋白質營養(yang)評價理想模式。
4種風(feng)味(wei)氨基(ji)酸總(zong)量為4.91%,占氨基(ji)酸總(zong)量的34.66%。
棒花魚(yu)的營養價值(zhi)較高,具有較好的食(shi)用價值(zhi)。
亦可作養殖魚、蟹的(de)飼料魚。